Mάιος του 1912. Ενώ οι κάτοικοι της Άνδρου αναμένουν να δουν τα «αποκαλυπτήρια» της προτομής του Θεόφιλου Καΐρη, η Ιερά Σύνοδος πιέζει το κράτος να ματαιώσει την τελετή και να γκρεμίσει τον αφορισμένο «μαρμαρένιο άνθρωπο». Στις εφημερίδες της Αθήνας, οι νεαροί διανοούμενοι της εποχής (Ζαχ. Παπαντωνίου, Παύλος Νιρβάνας, Γ. Λύχνος) γράφουν μαχητικά άρθρα για την καταδίωξη του «αθώου μαρμάρου». Ο Κωστής Παλαμάς, έχοντας πρόσφατα και ο ίδιος υποστεί διώξεις για την υποστήριξη του δημοτικισμού, γράφει το ποίημα «Στο Θεόφιλο Καΐρη»· ένα εγκώμιο στον «αιρεσιάρχη» φιλόσοφο, για τον οποίο η Πολιτεία κρατάει ακόμα κλειστή την «πόρτα της τιμής». Στο βιβλίο αυτό εξετάζονται οι ιδέες της ελευθεροφροσύνης, με ποικίλες αναδρομές στη δίωξη του Θεόφιλου Καΐρη. Αιρετικοί και «μαλλιαροί» πρωταγωνιστούν σε μια ιστορία που είναι κομβική για την ανάδυση της εκκοσμίκευσης αλλά και για το ήθος της παρρησίας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Καθώς ο ήλιος με όψη πορφυρή
Τη δακρυσμένη μέρα αποχαιρετά,
Ο ροδαλός Άδωνις τον πιέζει να βιαστεί
Του κυνηγιού εραστής, τον έρωτα περιγελά.
Η ερωτευμένη Αφροδίτη βιαστική.
Σαν παράτολμος μνηστήρας τον πολιορκεί.

"Τρισομορφότερε από μένα", ξεκινά.
"Πρώτο άνθος του αγρού, πλάσμα μοναδικό,
Που τις νύμφες επισκιάζεις σ' ομορφιά,
Πιο κόκκινο από ρόδο, από περιστέρι πιο λευκό,
Όταν σ' έφτιαξε η φύση έβγαλε διαταγή,
Ο κόσμος να τελειώσει μόλις χαθείς εσύ.

"Για καταδέξου, θαύμα, να κατεβείς απ' τ' άλογό σου
Και το ωραίο κεφάλι του να, δέσε εδώ κοντά,
Αυτή τη χάρη αν μου κάνεις, το έπαθλό σου
Θα 'ναι να μάθεις χίλια μυστικά γλυκά.
Έλα κάθισε εδώ, που φίδι δεν περνά.
Και μόλις βολευτείς, θα σε πνίξω στα φιλιά. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το παρόν Υπόμνημα αποτελεί επίσημη διακήρυξη προς τη φωτισμένη Ευρώπη σχετικά με τις προσπάθειες που καταβάλλουμε προκειμένου να γίνουμε και εμείς κοινωνοί των Φώτων. Λόγω, ωστόσο, της επισημότητάς της λαμβάνει τη μορφή δέσμευσης. Και είναι σημαντικό να το γνωστοποιήσετε στο έθνος, στο όνομα του οποίου δεν δίστασα ούτε στιγμή να την αναλάβω. Όλοι νιώσαμε την ανάγκη να ανακτήσουμε τα Φώτα των προγόνων μας, από τα οποία μας αποκλήρωσαν, ούτως ειπείν, πολλές και μακροχρόνιες συμφορές· και καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν αρκεί όμως η αρχή· απαιτείται η μέχρι τέλους επιμονή. Στη νέα πορεία που χαράζουμε, κάθε βήμα προς τα εμπρός θα είναι και ένας θρίαμβος για τη νεότερη Ελλάδα. Και όσες ευρωπαϊκές χώρες συνδυάζουν τα Φώτα με τον ανθρωπισμό, και οι οποίες θα μας παρακολουθούν προσεκτικά από τούδε και στο εξής, δεν θα φείδονται παροτρύνσεων και επευφημιών. Αλλά ουαί και αλίμονο αν οπισθοδρομήσουμε! Θα πικράνουμε τους πολυάριθμους φίλους της αναγέννησής μας και θα δικαιώσουμε όλα όσα μετήλθε η δυσμένεια για να μας διαβάλλει. Ποιος μεταξύ ημών, φίλοι μου, θα ήθελε να επιζήσει μιας τέτοιας ατίμωσης; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)