«Αναγέννηση: 39 ποιητικά πορτραίτα» του Χάρη Βλαβιανού (προδημοσίευση)

GIOVANNI PICO DELLA MIRANDOLA
(1463-1494)

Εἶσαι ὁ σπουδαιότερος φιλόσοφος τῆς Ἀναγέννησης.
Καλεῖς λογίους ἀπ’ ὅλη τήν Εὐρώπη
νά συμμετάσχουν σέ σύνοδο στή Ρώμη
μέ σκοπό νά ἀντιπαρατεθοῦν στίς 900 θέσεις σου,
σίγουρος ἐκ τῶν προτέρων
ὅτι οὐδείς θά μπορέσει
νά ἀμφισβητήσει τήν ὀρθότητά τους.
Ὁ Πάπας ἀκυρώνει τή σύνοδο
καί ἀποκηρύσσει τίς Θέσεις.
Τίς ἀποκηρύσσεις κι ἐσύ.
Γράφεις μιά Ἀπολογία
γιά νά τίς ὑπερασπιστείς.
Ὁ Πάπας τήν ἀποκηρύσσει.
Τήν ἀποκηρύσσεις κι ἐσύ.
Ὁ φίλος σου Σαβοναρόλα
σέ πείθει νά γίνεις μοναχός
καί νά ἀποκηρύξεις
τίς φιλοσοφικές σου πραγματεῖες.
Τίς ἀποκηρύσσεις.
Σοῦ ζητάει νά κάψεις τά σονέτα σου.
Τά καῖς.

Λίγο μετά σέ δηλητηριάζει ὁ γραμματέας σου
(ἤ μήπως ἦταν ὁ Πιέρο τῶν Μεδίκων;)
καί πεθαίνεις στά τριάντα ἕνα σου.
Θεωρεῖ ὅτι εἶσαι ὑποχείριο
τοῦ δομινικανοῦ.

Τί νά σκέφτηκε ἄραγε ὁ Φιτσίνο
ὅταν ἀντίκρισε
τό ἄψυχο κορμί σου
πεσμένο στά κρύα πλακάκια
τῆς μικρῆς σου κάμαρας;
Ὅτι τόσα χρόνια σπουδῶν
(Φερράρα, Πάδοβα, Παρίσι)
πῆγαν χαμένα;
Ὅτι ὅλη αὐτή ἡ προσπάθεια
νά συνδέσεις τόν μυστικισμό τῆς Καμπάλα
μέ τά δόγματα τῆς χριστιανικῆς θεολογίας
ἦταν μάταιη;
Ὅτι ἐσύ, ὁ ἀγαπημένος του μαθητής,
«ὁ Πρίγκιπας τῆς ἁρμονίας»,
πού πίστευες τόσο σθεναρά στή hominis dignitate,
ὑπέκυψες τελικά στήν κούφια σκέψη
ἑνός γελοίου ἀνθρώπου
καί στή συνέχεια ἐνστερνίστηκες

τό μισαλλόδοξο ὅραμα
ἑνός παράφρονα;
Εὐτυχῶς πέθανες πρίν προλάβεις
νά δεῖς τά γαλλικά στρατεύματα
νά καταλαμβάνουν τήν πόλη σου.
Δέν ἦταν λίγοι αὐτοί πού πίστευαν
ὅτι ὁ Κάρολος Η΄
εἶχε ἔρθει νά «ἀποκαθάρει τή Φλωρεντία
ἀπό τίς βαριές ἁμαρτίες της»
καί τόν ὑποδέχθηκαν, ὅπως ὁ Σαβοναρόλα,
ὡς «Σωτήρα».
Ἡ δική σου ὅμως ἦταν ἄλλη:
ὅτι παρέδωσες τό λαμπρό σου πνεῦμα
σ’ ἕναν κακό, ζηλόφθονα Θεό.
Δύο αἰῶνες ἀργότερα
ἕνας ἄλλος φιλόσοφος
θά θυσίαζε τό δικό του λαμπρό πνεῦμα
στόν ἴδιο Θεό –
«θύμα κι αὐτός τοῦ χριστιανισμοῦ»,
ὅπως σωστά ἔγραψε ὁ Νίτσε.

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Στα ποιήματα της συλλογής πρωταγωνιστούν γνωστά, αλλά και άγνωστα, πρόσωπα της Αναγέννησης, τα οποία με το έργο τους διαμόρφωσαν μια ολόκληρη εποχή, τα επιτεύγματα της οποίας καθόρισαν, ως γνωστόν, και την εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Τα «39 πορτραίτα» του βιβλίου δίνουν την αφορμή στον Χάρη Βλαβιανό να αναλύσει σε βάθος ζητήματα –θρησκευτικά, πολιτικά, ηθικά, αισθητικά– που αφορούν στην προσπάθεια των καλλιτεχνών, των ποιητών και των στοχαστών, να διατηρήσουν την ελευθερία της σκέψης τους, μέσα στις αντίξοες συνθήκες της Μεταρρύθμισης και της Αντιμεταρρύθμισης, του θρησκευτικού φανατισμού δηλαδή, και να υπερασπιστούν, ακόμη και με τη ζωή τους, τα δημιουργήματά τους.

Σε μια εποχή που η πνευματική και καλλιτεχνική ζωή απειλείται από τους αυτόκλητους υπερασπιστές μιας αμφιλεγόμενης «ορθότητας», η συλλογή του Χάρη Βλαβιανού ανοίγει ένα σημαντικό πεδίο διαλόγου και αναστοχασμού.