
Για τη διεθνή ομαδική έκθεση «Statecraft: Διαμορφώνοντας το Κράτος», η οποία παρουσιάζεται στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης [ΕΜΣΤ], σε επιμέλεια της Κατερίνας Γρέγου, μέχρι και τις 20 Νοεμβρίου. Κεντρική εικόνα: «Augenmusik» της Katya Ev. Φωτογραφία: Mathilde Geldhof.
Της Τόνιας Μάκρα
Με τον φιλόδοξο τίτλο η διεθνής ομαδική έκθεση καταφέρνει να ευοδώσει τις προθέσεις της και να εκφράσει τον προβληματισμό, ενίοτε και την αγωνία, τριάντα εννέα εικαστικών καλλιτεχνών σχετικά με τον ρόλο, την εικόνα, τη φιλοσοφία ίσως και το μέλλον του Κράτους. Εκτίθενται στην πλειονότητά τους κατασκευές, τρισδιάστατες εγκαταστάσεις, επιτοίχιες συνθέσεις, πίνακες ζωγραφικής, φωτογραφίες, έργα με έντονο πολιτικό προβληματισμό, ευφυή στην σύλληψη αλλά και εύληπτα, παρά την πολυπλοκότητα των εννοιών που επεξεργάζονται.
Η Κατερίνα Γρέγου, Διευθύντρια του ΕΜΣΤ που είχε την επιμέλεια, σε συνεργασία με το αρχιτεκτονικό γραφείο Flux Office, της Εύας Μανιδάκη και του Θανάση Δεμίρη, διαμόρφωσαν συνολικά ένα ελκυστικό εικαστικό περιβάλλον που «συνομιλεί» άνετα με ένα κοινό, ευρύτερο του μυημένου, στις συνήθως κρυφές πτυχές της εννοιολογικής τέχνης.
Η Κατερίνα Γρέγου επέλεξε μετά από αρκετή μελέτη, όχι απλώς έναν προς έναν τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες (κυρίως ξένοι αλλά και κάποιοι Έλληνες της διασποράς), αλλά και το καθένα από τα έργα ανανεωτικής μορφολογίας που εκτίθενται...
Η ομώνυμη έκθεση αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση της επιτυχημένης επανάκαμψης του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, η οποία συντελέστηκε τον προηγούμενο Ιούνιο και από την πρώτη στιγμή κέρδισε το ενδιαφέρον καλλιτεχνών και φιλότεχνου κοινού. Περιηγούμενη την έκθεση σχηματίζω την πεποίθηση ότι η Κατερίνα Γρέγου επέλεξε μετά από αρκετή μελέτη, όχι απλώς έναν προς έναν τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες (κυρίως ξένοι αλλά και κάποιοι Έλληνες της διασποράς), αλλά και το καθένα από τα έργα ανανεωτικής μορφολογίας που εκτίθενται και τα οποία εκφράζουν με πρωτοτυπία ιδέες, απόψεις, βιώματα ακόμα και ιδεολογίες αλλά και κρίσεις και ερωτηματικά, σχετικά με τον αμφίσημο ρόλο του παγκοσμιοποιημένου Κράτους.
![]() |
Εγκατάσταση της Tanja Muravskaja. Φωτογραφία: Άννα Πρίμου |
Όλα τα έργα συχνά θέτουν σε αμφισβήτηση νόμους και κανόνες που διέπουν το παγκοσμιοποιημένο Κράτος, οι οποίοι καθορίζουν το παρόν και ίσως, ακόμα, προδικάζουν το μέλλον αυτού του «οικοδομήματος» που αναγεννήθηκε πριν από εβδομήντα χρόνια μέσα από τις στάχτες του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου, για να φτάσει σήμερα να αντανακλά μια θολή εικόνα στις προθέσεις της, να συρρικνώνει ελευθερίες και δικαιώματα, να απειλείται ακόμα και η δημοκρατική οντότητά του, ενώ συγχρόνως το ίδιο το Κράτος να εμφανίζεται ανίκανο να εξασφαλίζει την ευημερία των πολιτών του.
Καταρχήν τι σηματοδοτεί άραγε η έννοια του Κράτους για τον πολίτη του σύγχρονου κόσμου, σε μια εποχή τεράστιων πολιτειακών όσο και κοινωνικών αλλαγών; Τι αναμένει ο πολίτης από το Κράτος σε μια εποχή που κινδυνεύει ακόμα και στην Ευρώπη η ίδια η ειρήνη; Ποιες μεταβολές θα επιφέρουν στις δημοκρατικές ελευθερίες και στα δικαιώματα των εργαζομένων οι νέες συνθήκες ύπαρξης του δυτικού κράτους όσο είναι «αλυσοδεμένο» σε διεθνείς συμμαχίες και οικονομικά συμφέροντα, που τον μόνον που δεν φροντίζουν να προστατεύσουν είναι το άτομο και το περιβάλλον μέσα στο οποίο καλείται να ζήσει;
![]() |
Cristina Lucas, Vexillology, 2015 - 211 φωτογραφίες, 18 x 24 εκ. η καθεμία |
Όλα αυτά, και πόσα ακόμα ερωτήματα προκύπτουν κατά την περιήγησή μας στην έκθεση. Όλα τους ερωτήματα πολύπλοκα, για τα οποία ωστόσο οι καλλιτέχνες της έκθεσης μοιάζει να ήταν έτοιμοι να απαντήσουν είτε γιατί το θέμα βρίσκεται στους άμεσους προβληματισμούς τους και αποτελεί τη βάση της δουλειά τους είτε γιατί η έκθεση τους πρόσφερε την ευκαιρία να το επεξεργαστούν στην πλειονότητά τους, ομολογουμένως με επιτυχία.
Το μεγάλο προσόν της έκθεσης είναι η γενικευμένη υψηλή ποιότητα των έργων, ο εξαιρετικά πλούσιος σε νοήματα προβληματισμός που εκφράζουν, σε συνδυασμό με τον άρτιο σχεδιασμό της (αρχιτεκτονικό γραφείο Flux Office.
Το μεγάλο προσόν της έκθεσης είναι η γενικευμένη υψηλή ποιότητα των έργων, ο εξαιρετικά πλούσιος σε νοήματα προβληματισμός που εκφράζουν, σε συνδυασμό με τον άρτιο σχεδιασμό της (αρχιτεκτονικό γραφείο Flux Office). Εξαιτίας όλων αυτών ο επισκέπτης απολαμβάνει ανοιχτό ορίζοντα στο σύνολο σχεδόν του εκθεσιακού χώρου και περίβλεπτη οπτική εικόνα σε μεγάλες ενότητες έργων. Η έκθεση ρέει οδηγώντας τον επισκέπτη ομαλά από την υπόγεια αίθουσα του Μουσείου (μέσα από δύο ειδικά κατασκευασμένες ξύλινες σκάλες που θυμίζουν τα σκαλοπάτια καταπακτής), προς την ισόγεια αίθουσα περιοδικών εκθέσεων όπου η έκθεση ολοκληρώνεται.
Εξερχόμενοι στο φουαγιέ του Μουσείου ατενίζουμε την εικαστική εγκατάσταση «Arbres à Palabres» («Το δέντρο της πλατείας») του Stephan Goldrajch, ένα γιγάντιο δέντρο, ύψους 6 μ., φτιαγμένο από κομμάτια πλεκτών, υφαντών και κεντημάτων, από νήματα πολύχρωμα και κουρέλια σε ποικίλα μοτίβα και συνθέσεις. Ένα εμβληματικό έργο, μια ξεχωριστή έκθεση από μόνο του θα έλεγα, το οποίο αποτελεί ύμνο στη διαπολιτισμική κουλτούρα.
![]() |
Cristina Lucas: «Monochromes» (Μονοχρωμίες). Φωτογραφία: Άννα Πρίμου |
Τι ακριβως όμως διευρενά η διεθνής ομαδική έκθεση «Statecraft: Διαμορφώνοντας το Κράτος»;
«Διερευνά τους υποκείμενους μηχανισμούς στη διαμόρφωση του έθνους-κράτους, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο και δικτυωμένο κόσμο. Το “Statecraft”, αναδιφώντας την ιστορία και τις διαδικασίες συγκρότησης του έθνους στους νεότερους χρόνους, εξετάζει τις δομές ισχύος και τις διαδικασίες πίσω από την κρατική γραφειοκρατία, τη διακυβέρνηση και την κυριαρχία, καθώς και τα συνακόλουθα ζητήματα της δημοκρατίας, της ιθαγένειας και της πολιτειότητας, των δικαιωμάτων, της συμπερίληψης και του αποκλεισμού. Η έκθεση μελετά το εύρος και τα όρια της κρατικής εξουσίας, ενώ ταυτόχρονα κοιτά τη νέα πολιτική πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην Ευρώπη αλλά και πέρα από αυτή, σε μια περίοδο που ο εθνικισμός και η απολυταρχία βρίσκονται σε άνοδο, καθώς κάποιες χώρες υιοθετούν και πάλι εσωστρεφείς στάσεις και αντιλήψεις», σύμφωνα με την Κατερίνα Γρέγου. «Με τη συμμετοχή 39 καλλιτεχνών, πολλοί από τους οποίους εκθέτουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το “Statecraft” στρέφει το βλέμμα του πέρα από τις παραδοσιακές μορφές του έθνους-κράτους, προς την κατεύθυνση εναλλακτικών μοντέλων κρατικής και πολιτικής συγκρότησης, σε συνάφεια με τις σημερινές προκλήσεις της μαζικής μετανάστευσης. Όσο ετοιμαζόταν η έκθεση, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, γεγονός που κατέστησε σαφές με τον πλέον επώδυνο τρόπο ότι η μετα-ψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων έχει αρχίσει να αποσυντίθεται, ότι η δημοκρατία και η εθνική κυριαρχία δεν μπορούν να θεωρηθούν δεδομένες, και ότι η ανεξέλεγκτη κρατική εξουσία οδηγεί σε βίαιες και επικίνδυνες καταστάσεις».
Οι καλλιτέχνες διερευνούν με οξύτητα, εκφράσεις βίας από το σύγχρονο κράτος, προβάλλουν με επικριτικό βλέμμα την τοξικότητα του εθνικισμού, αναζητούν την ουτοπική εικόνα και έννοια του παγκόσμιου πολίτη, που φαίνεται να κερδίζει έδαφος λόγω της ανάγκης ανεύρεσης κοινών λύσεων σε κοινά προβλήματα, επιχειρούν μια ευρεία κριτική ανατομία όλων των ζητημάτων και προβλημάτων που έχουν να κάνουν με τις κρυφές και φανερές πτυχώσεις των εννοιών και της πραγματικότητας του έθνους και του κράτους, μέσα από έργα εύληπτα, που αγγίζουν τόσο το πνεύμα όσο και το συναίσθημά του θεατή.
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες Bani Abidi, Ewa Axelrad, Μαρία Βαρελά, Zanny Begg & Oliver Ressler, Βαγγέλης Βλάχος, Ειρήνη Βουρλούμη, Loulou Cherinet, Liu Chuang, Γιώργος Γύζης, Navine G. Dossos, Katya Ev, Köken Ergun, Marta Górnicka, Ivan Grubanov, Lise Harlev, Femke Herregraven, Ελένη Καμμά, Thomas Kilpper, Szabolcs KissPál, Πάνος Κοκκινιάς, Stéphanie Lagarde, Langlands & Bell, Ella Littwitz, Thomas Locher, Cristina Lucas, Tanja Muravskaja, Marina Naprushkina, Kristina Norman, Daniela Ortiz, Trevor Paglen, Αντώνης Πίττας, Jaanus Samma, Larissa Sansour, Jonas Staal, Αναστάσης Στρατάκης, Sasha Streshna, Αλέξης Φιδετζής.
➙ Η έκθεση συνοδεύεται από έγχρωμο δίγλωσσο κατάλογο (Ελληνικά / Αγγλικά), σχεδιασμένο από την Rafaela Drazic.
* Η ΤΟΝΙΑ ΜΑΚΡΑ είναι δημοσιογράφος.