baladeur

Για το μυθιστόρημα του Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ «Ο φύλακας στη σίκαλη» (μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, στιγμιότυπο από την εμπνευσμένη από το βιβλίο ταινία «Coming Through the Rye» (2015).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Ο Φύλακας στη σίκαλη είναι το πρώτο μυθιστόρημα του Αμερικανού συγγραφέα Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ. Γράφτηκε στα χρόνια μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο αλλά ως βιβλίο κυκλοφόρησε το 1951, κι έγινε αμέσως μεγάλη επιτυχία.

Το διαβάσαμε από την πρόσφατη μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου, για τις εκδόσεις Πατάκη. Από τις πρώτες σελίδες, αυτό που αρχικά σε ξαφνιάζει, και στη συνέχεια σε καθηλώνει, είναι ο τρόπος που μιλάει και σκέφτεται ο 16χρονος ήρωάς του: ο θυμωμένος, υπερευαίσθητος, μισάνθρωπος, οξυδερκής, πληγωμένος, εγωπαθής Χόλντεν Κόλφιλντ.

Η ιστορία μιας κατάρρευσης

Ο Σάλιντζερ πολέμησε στην Ευρώπη, συμμετείχε μάλιστα στην Απόβαση στη Νορμανδία, ενώ γενικότερα η εμπειρία του πολέμου καθόρισε τη ζωή και τη φιλοσοφία του. Ορισμένοι κριτικοί μάλιστα ισχυρίζονται ότι ο υπερώριμος και αποξενωμένος έφηβος του βιβλίου είναι απότοκο του μετατραυματικού στρες που υπέστη ο ίδιος, μετά τα όσα αντίκρισε στα πεδία των μαχών αλλά και στο Νταχάου.

Διόλου απίθανο. Η υπόθεση του Φύλακα στη Σίκαλη είναι άλλωστε η ιστορία μιας κατάρρευσης, που διαρκεί όλα κι όλα τρία τέσσερα εικοσιτετράωρα.

Μπορεί να συμπυκνωθεί ως εξής: Ο 16χρονος Χόλντεν, για μια ακόμη φορά, αποβάλλεται από το ιδιωτικό σχολείο στο οποίο τον έστειλαν εσώκλειστο οι εύποροι νεοϋρκέζοι γονείς του. Το σκάει λίγες μέρες πριν τις διακοπές των Χριστουγέννων και περιφέρεται στη μεταπολεμική Νέα Υόρκη για δυο μερόνυχτα, ζώντας στην κόψη του ξυραφιού, συναντώντας απρόθυμα φίλους, μιλώντας σε ταξιτζήδες, σερβιτόρους και πόρνες, μεθώντας μέχρι τελικής πτώσεως.

Θα αναρωτιέσαι: Και γιατί είναι αυτό ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα;

Ο Χόλντεν έχει ήδη υποστεί έναν σημαντικό κλονισμό: Την απώλεια του αδερφού του, τον οποίο εκτιμούσε και αγαπούσε πολύ. Η συνάντησή του λίγο πριν το τέλος με τη μικρή του αδερφή, την 10χρονη Φοίβη, για την οποία τρέφει ιδιαίτερα μεγάλη αδυναμία, αλλά και με τον αγαπημένο του φιλόλογο από το παλιό του σχολείο, έναν από τους λίγους ενήλικες που σέβεται, θα τον σώσουν από την ολοκληρωτική πτώση και θα τον κρατήσουν στη μεριά της ζωής.

Όλα αυτά μας τα διηγείται ο ίδιος ο 16χρονος, με αφτιασίδωτο προφορικό ύφος, από ένα ίδρυμα (ψυχιατρείο;) κάπου στην Καλιφόρνια, βάζοντας έτσι τάξη στο μυαλό του και στην ψυχή του.

Αναρωτιέται κανείς: Και γιατί είναι αυτό ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα; Γιατί πουλάει ένα εκατομμύριο αντίτυπα κάθε χρόνο, ακόμη και σήμερα; Γιατί, με δυο λόγια, όλη η φασαρία;

Μια αναγνωστική εμπειρία που δεν μεταδίδεται εύκολα

Ο Φύλακας στη σίκαλη είναι ένα μη περιγράψιμο μυθιστόρημα. Η πλοκή του, το στόρι του, δεν αποκαλύπτουν σχεδόν τίποτε απ’ αυτό. Και κάτι πιο περίεργο: Ακόμη κι αν διαβάσεις αρκετές από τις σελίδες του, πάλι θα δυσκολευτείς να «το πιάσεις». Μόνον όταν θα το έχεις ολοκληρώσει, ενώ δηλαδή θα έχεις διαβάσει και τις τελευταίες συγκλονιστικές εβδομήντα σελίδες, κι αφού θα έχεις αφήσει να περάσουν και μερικές ώρες ή και μέρες, με τη φωνή του Χόλντεν να κατακάθεται μέσα σου, μόνο τότε θα αρχίσεις να αντιλαμβάνεσαι γιατί αυτό το βιβλίο είναι μια συγκλονιστική αναγνωστική εμπειρία που δεν μεταδίδεται εύκολα.

Ο έφηβος αυτός είναι σε διαρκή σύγκρουση με όλα και όλους γύρω του, δεν χωράει πουθενά.

Γιατί έχει να κάνει ακριβώς με αυτά που δεν μπορείς να πεις. Πρωτίστως με αυτά που ένας έφηβος δεν μπορεί να πει, δεν μπορεί να αρθρώσει, ίσως και να κατανοήσει. Κι όμως τα ζει. Ο έφηβος αυτός είναι σε διαρκή σύγκρουση με όλα και όλους γύρω του, δεν χωράει πουθενά. Κι έτσι, συχνά γίνεται κυνικός, χολερικός, επηρμένος.

Ένας κάλπικος κόσμος

Η λέξη που επαναλαμβάνεται περισσότερες φορές μέσα σε αυτό το μυθιστόρημα είναι η λέξη phony, στον ενικό, ή phonies, στον πληθυντικό, και που στα ελληνικά αποδίδεται με τη λέξη κάλπης. Κάλπης, κάλπηδες, κάλπικοι.

Κάθε προσπάθεια διαφυγής, τον φέρνει σε σύγκρουση με όλους και όλα.

Ο κόσμος των ενηλίκων, αλλά και των περισσότερων συμμαθητών και φίλων, είναι για τον έφηβο ήρωα ένας κόσμος εντελώς κάλπικος, γεμάτος κατά συνθήκη ψεύδη και πόζες. Ένας αγώνας επιβίωσης που περνάει μέσα από τον διαρκή αυτοεξευτελισμό. Το διακρίνει στο πρόσωπο των καθηγητών του, αλλά και στο πρόσωπο των ηθοποιών, των καλλιτεχνών· το βλέπει παντού. Το Θέατρο του Κόσμου του φαντάζει αποτρόπαιο. Κάθε προσπάθεια διαφυγής, τον φέρνει σε σύγκρουση με όλους και όλα. Δεν υπάρχει απόδραση, μονάχα μια αναπόφευκτη πτώση.

Αν υπάρχει ελπίδα, βρίσκεται στο παιδικό βλέμμα

pataki fulakas sti sikaliΚι όμως, το τέλος αυτού του μυθιστορήματος, του Φύλακα στη σίκαλη, είναι από τα πιο όμορφα και εμπνευσμένα που έχουμε διαβάσει. Ο χαρακτήρας της μικρής Φοίβης, που γίνεται ο φορέας της αλλαγής και, εντέλει, της σωτηρίας του αδελφού της, είναι ένα από τα πιο ζωντανά και οξυδερκή πορτρέτα παιδιού που έχουμε συναντήσει στη λογοτεχνία.

Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: αν υπάρχει ελπίδα, πρέπει κανείς να ψάξει να τη βρει εκεί, στο σπινθηροβόλο παιδικό βλέμμα, στην εκρηκτική και απροϋπόθετη χαρά της ζωής, πριν αυτή στριμωχτεί στα καλούπια του κόσμου των ενηλίκων. Εκεί, δίπλα σε αυτά τα παιδιά, ονειρεύεται και ο ήρωας να βρεθεί, ενόσω παίζουν ανέμελα στα χωράφια με τη σίκαλη, να στέκεται εκείνος, φύλακας-προστάτης τους, μπροστά στον γκρεμό που καραδοκεί.

Ο Φύλακας στη Σίκαλη, του Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ, κυκλοφόρησε πρόσφατα σε νέα, πολύ προσεγμένη μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου, από τις εκδόσεις Πατάκη. Δεν είναι ένα βιβλίο ειδικά για εφήβους, κάθε άλλο, αλλά αν είσαι έφηβος και το διαβάσεις, πιθανόν να σου αλλάξει τη ζωή.


 * Ο Κ.Β. Κατσουλάρης είναι συγγραφέας. Τελευταίο του βιβλίο, η συλλογή διηγημάτων «Αφαίας και Τελαμώνος» (εκδ. Μεταίχμιο).

politeia link more

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Το παιδί» του Φερνάντο Αραμπούρου (κριτική) – Πώς αφηγούμαστε την απώλεια ενός παιδιού: Συγγραφικός νεωτερισμός με ένα κείμενο που «μιλάει»

«Το παιδί» του Φερνάντο Αραμπούρου (κριτική) – Πώς αφηγούμαστε την απώλεια ενός παιδιού: Συγγραφικός νεωτερισμός με ένα κείμενο που «μιλάει»

Για το μυθιστόρημα του Φερνάντο Αραμπούρου (Fernando Aramburu) «Το παιδί» (μτφρ. Τιτίνα Σπερελάκη, εκδ. Πατάκη). Ο Ισπανός συγγραφέας θα βρεθεί στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ ΛΕΑ. Την Παρασκευή 20 Ιουνίου, στις 9μμ, θα γίνει παρουσίαση του βιβλίου του στο Ινστιτούτο Θερβάντες. 

...
«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (κριτική) – Ταξίδι προς το σκοτάδι

«Η λάθος πλευρά» του Νταβίντε Κόπο (κριτική) – Ταξίδι προς το σκοτάδι

Για το βιβλίο του Νταβίντε Κόπο (Davide Coppo) «Η λάθος πλευρά» (μτφρ. Μαρία Οικονομίδου, εκδ. Διόπτρα), μια ιστορία για το πώς ένας νεαρός Ιταλός με «ευαισθησίες» καταλήγει να γίνει φασίστας.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Η ...

«Ορκισμένη» της Ρενέ Καραμπάς (κριτική) – Ενηλικίωση στα πατριαρχικά Βαλκάνια υπό τους νόμους του Κανούν

«Ορκισμένη» της Ρενέ Καραμπάς (κριτική) – Ενηλικίωση στα πατριαρχικά Βαλκάνια υπό τους νόμους του Κανούν

Για το μυθιστόρημα της Ρενέ Καραμπάς [Rene Karabash] «Ορκισμένη» (μτφρ. Σπύρος Ν. Παππάς, εκδ. Μεταίχμιο). «Μια «θεσμικά αποδεκτή αλλαγή φύλου» σε ένα μυθιστόρημα που εκτείνεται πέρα από τα όρια του φύλου, της παράδοσης, της τιμής και των ταυτοτήτων. Πρόκειται για «ένα παραμύθι ψυχών».

Γράφει η ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Stay Awake: H Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο Athens Pride 2025

Με την καμπάνια ορατότητας «Stay Awake», η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση συμμετέχει στο Athens Pride 2025, γιορτάζοντας τα 20 χρόνια του. 

Επιμέλεια: Book Press

Η ...

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

«Δεν είμαι ρομπότ», ανθολογία (κριτική) – Τα όρια της λογοτεχνικής δημιουργίας

Για την ανθολογία διηγημάτων «Δεν είμαι ρομπότ» (επίμετρο Γεράσιμος Κουζέλης, εκδ. Θεμέλιο). Στην εικόνα, στιγμιότυπο από την κορεάτικη σειρά «I'm not a robot». 

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να γράψει λογοτεχνία; Μπορεί να γράψει λογοτ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

«Η απόδραση της τελείας» του Γιάννη Ζευγώλη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη νουβέλα του Γιάννη Ζευγώλη «Η απόδραση της τελείας», η οποία θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Σας μάζεψα, αγαπημένα μου σημεία, όλα εδώ για να σας ανακοινώσω την ...

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

«Μου πέθανες» του Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το αφήγημα του Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο [José Luís Peixoto], «Μου πέθανες» (μτφρ. Ζωή Καραμπέκιου), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Μπήκα σ...

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

«Ένα δικό του δωμάτιο» του Παναγιώτη Γούτα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση ενός διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Παναγιώτη Γούτα «Ένα δικό του δωμάτιο», η οποία θα κυκλοφορήσει στις 30 Μαΐου από τις εκδόσεις Ρώμη.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΔΑΚΡΥΑ

Γέρασε πια, θα πλησιάζει τα ενε...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Τι διαβάζουμε τώρα; 10 πρόσφατα κουίρ βιβλία για τον «μήνα υπερηφάνειας»

Ιούνιος, μήνας υπερηφάνειας και διεκδικήσεων για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Επιλέξαμε 10 βιβλία του 2025 με κουίρ χαρακτήρες που απομακρύνονται από τη στερεοτυπική αναπαράσταση και αποκτούν ρεαλιστικές διαστάσεις. Στην κεντρική εικόνα, έργη της κουίρ καλλιτέχνιδας των αρχών του 20ου αιώνα Gluck. 

Γράφει η ...

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Τραύμα σε ψυχή και σώμα: Πέντε πρόσφατα δοκίμια ψυχανάλυσης που ξεχωρίζουν

Πέντε μελέτες που κυκλοφόρησαν προσφάτα πραγματεύονται τη σχέση του νου με το σώμα, την έννοια του «τραύματος», αλλά και τη θέση της ψυχανάλυσης στον σύγχρονο κόσμο. Κεντρική εικόνα: Ο Σίγκμουντ Φρόιντ.

Γράφει ο Σόλωνας Παπαγεωργίου

...
Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Καρδιά, εγκέφαλος, τραύμα, αυτισμός: Τέσσερα βιβλία για την κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού από τις εκδόσεις Gutenberg

Ποιος είναι ο ακριβής ρόλος της καρδιάς και ποιος του εγκεφάλου; Ποιοι μύθοι σχετικά με αυτά τα δύο όργανα καλλιεργούνται από τη σύγχρονη κουλτούρα; Τι αποτελεί «τραυματική εμπειρία» και πώς μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε αποτελεσματικά με τα νεαρά αυτιστικά άτομα; Τέσσερα νέα βιβλία από τις εκδόσεις Gutenberg καταπιά...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

12 Δεκεμβρίου 2024 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2024

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα: Εκατό καλά λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2024 από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογρα

ΦΑΚΕΛΟΙ