offill kentriki

Για το μυθιστόρημα της Jenny Offill «Καιρός» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Στερέωμα).

Του Διονύση Μαρίνου

Υποσημειώσεις ενός κόσμου που ακόμη δεν έχει αναδυθεί και ουδείς γνωρίζει αν αυτό θα συμβεί κάποτε ή αν πρέπει να συμβεί. Η πρώτη σκέψη που μου ήρθε στο μυαλό διαβάζοντας τον Καιρό (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Στερέωμα) της Τζένυ Όφιλ ήταν ένα μυθιστόρημα του σημαντικότερου εν ζωή Νορβηγού συγγραφέα, Νταγκ Σούλστα, το Αρμαντ Β. (μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Ποταμός).

Φαινομενικά τα δύο βιβλία δεν έχουν κάποια άμεση σχέση μεταξύ τους. Άλλα ζητήματα πραγματεύονται, διαφορετική είναι η προβληματική τους, τίποτα δεν στέργει να ενώσει τα νήματά τους. Κι όμως, είναι ο «υβριδικός» τρόπος που γράφτηκαν που σε κάνει να τα εναποθέτεις το ένα δίπλα στο άλλο. Ο Σούλστα γράφει ένα βιβλίο γεμάτο υποσημειώσεις. Αυτές που συνήθως τοποθετούνται στο τέλος κάθε βιβλίου ή στον πυθμένα μιας σελίδας, προσφέροντάς μας κάποιες επιπλέον πληροφορίες (πραγματολογικές ή νοηματολογικές) για προτάσεις που ένας αναγνώστης δεν θα καταφέρει να πιάσει με την πρώτη, στο Αρμαντ Β. συγκροτούν την υποτιθέμενη πλοκή του έργου. Ενός έργου, όμως, που ακόμη δεν έχει γραφτεί.

Η Όφιλ έγραψε ένα βιβλίο που έχει το «ντύμα» νουβέλας, βραχύ ως προς την ανάπτυξή του, αλλά πλατύ ως προς τις προδιαγραφές του, δομημένο σε μικρές παραγράφους που μεταξύ τους τις χωρίζει ένα μικρό διάστημα που δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας εμπνευσμένης στοιχειοθεσίας, αλλά η ανάγκη της ηρωίδας της, της Λίζι, να παίρνει ανάσες από το ένα θέμα στο άλλο, από τη μια σκέψη στην επόμενη.

Μικρά λογοτεχνικά διαμαντάκια που, όμως, δεν υπάρχουν στο βιβλίο της δίκην κάποιου ακκισμού, ούτε φέρουν μια ευδιάκριτη αποσπασματικότητα. Όλες αυτές οι μικρές παράγραφοι ανήκουν σε ένα γενικότερο «σώμα» που μας μιλάει όχι ακριβώς για τον καιρό ως μετεωρολογικό φαινόμενο αλλά για τους καιρούς που ζει μια σύγχρονη γυναίκα, όπως η Λίζι.

Αυτός ο τροπισμός που η Όφιλ επέλεξε για να γράψει τον Καιρό της μοιάζει να αφουγκράζεται, εν αρχή, τον ορυμαγδό των μικρών, σφιχτοδεμένων, πλην αποσπασματικών κειμένων που άρχισαν να εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο με την επικυριαρχία των κοινωνικών δικτύων στις μέρες μας. Μικρά λογοτεχνικά διαμαντάκια που, όμως, δεν υπάρχουν στο βιβλίο της δίκην κάποιου ακκισμού, ούτε φέρουν μια ευδιάκριτη αποσπασματικότητα. Όλες αυτές οι μικρές παράγραφοι ανήκουν σε ένα γενικότερο «σώμα» που μας μιλάει όχι ακριβώς για τον καιρό ως μετεωρολογικό φαινόμενο (καίτοι υπάρχει κι αυτό το στοιχείο, αλλά με άλλη βαρύτητα), αλλά για τους καιρούς που ζει μια σύγχρονη γυναίκα, όπως η Λίζι.

Μια γυναίκα που μετατοπίζει τη σκέψη της από την καθημερινή τύρβη της δουλειάς της, της φροντίδας του παιδιού της, του αναγκεμένου αδελφού της και του γάμου της, σε ζητήματα γενικότερης προβληματικής, όπως είναι η κλιματική αλλαγή, η οικολογία και η γενικότερη ανησυχία της για το τέλος του κόσμου που επίκειται, φτιάχνοντας διάφορα καταστροφολογικά σενάρια στο μυαλό της, αλλά και δυνατότητες επιβίωσης σε έναν πλανήτη που σύντομα (;) θα έχει εκμετρήσει το ζην του.

Η Όφιλ προέκυψε ως συγγραφική φιγούρα από την ίδια μήτρα που βγήκε η Ρέιτσελ Κασκ και ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ. Άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο όρισαν αυτό που ονομάζουμε autofiction. Μια ζεύξη της μυθοπλασίας με το προσωπικό στοιχείο του συγγραφέα που εμφανίζεται στην πλοκή ως έχει κι όχι ως μια επεξεργασμένη φιγούρα διαμέσου της μυθοπλασίας.

Η Όφιλ προέκυψε ως συγγραφική φιγούρα από την ίδια μήτρα που βγήκε η Ρέιτσελ Κασκ και ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ.

Η πιθανολόγηση ότι μια τέτοια προσπάθεια οδηγεί σε μια μορφή σολιψισμού (το συγγραφικό «εγώ» υποσκελίζει τα πάντα), στην περίπτωση του Καιρού δεν υφίσταται. Η Λίζι, ακόμη κι αν είναι ένα alter ego της Όφιλ, δεν περιορίζεται στα του οίκου της, αν κι αυτός ο οίκος πυροδοτεί μέσα της ουκ ολίγες σκέψεις, δεν τροφοδοτεί την ύπαρξή της μόνο ο εσωτερικός κύκλος ζωής της, αλλά και η μεγάλη εικόνα ενός πλανήτη που πάλλεται ανεξέλεγκτος και οδηγείται μαθηματικά προς την εκούσια καταστροφή.

Ποια είναι, όμως, η Λίζι; Εν ολίγοις είναι μια γυναίκα των καιρών μας. Εργάζεται ως βιβλιοθηκάριος στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου που φοιτούσε και έκανε όνειρα για κάτι «μεγάλο» που δεν ευοδώθηκε. Είναι παντρεμένη, έχει ένα παιδί και συνάμα κουράρει ψυχολογικά τον εξαρτημένο από ναρκωτικά αδελφό της και τη χήρα μητέρα της. Όλες αυτές οι σχέσεις δημιουργούν στη ζωή της μια επαναλαμβανόμενη και συχνάκις τρεμάμενη συμμετρία, που, αν έμενε ως τέτοια, δεν θα είχε κανένα ενδιαφέρον να γίνει βιβλίο.

jenny offill 02

Η Τζένυ Όφιλ (Jenny Offill) έχει γράψει τα μυθιστορήματα “Last Things” (βραχεία λίστα για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα των Los Angeles Times) και “Dept.of Speculation” (βραχεία λίστα για τα βραβεία Folio Prize, PEN/Faulkner Award και International Dublin Literary Award). Ζει στα βόρεια της Νέας Υόρκης και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Syracuse και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Queens.

Γίνεται διότι η Όφιλ, με έναν δικό της τρόπο, που μοιάζει με κουμπί αποφόρτισης και συνάμα ενασχόλησης με κάτι που ξεπερνάει το πεπερασμένο της καθημερινότητάς της, στρέφει τη ματιά της στο γενικό ζήτημα του πλανήτη. Κι όλο αυτό δεν το κάνει με επιδερμικό τρόπο (ουσιαστικά ούτε το ένα ούτε και το άλλο), αλλά το αναπτύσσει με στοιβάδες σπαρταριστού χιούμορ, εμβρίθειας για τα πράγματα, δραματικής ενατένισης, ακόμη και θλίψης. Δεν είναι τόσο τι λέει όσο ο τρόπος που τα λέει και τα σκέφτεται που την κάνουν ιδιαίτερη αυτή τη Λίζι, που θα μπορούσε να είναι μια οποιαδήποτε Λίζι της διπλανής πόρτας.

Μια άλλη παράμετρος που μπαίνει στη ζωή της καθοριστικά είναι η απόφασή της να ακολουθήσει την παλιά της καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο που τώρα είναι παραγωγός σε μια μελλοντολογική εκπομπή που φέρει τον εύγλωττο τίτλο «Ο κόσμος να χαλάσει». Και επειδή ο κόσμος επίκειται να χαλάσει, η Σύλβια, η πρώην καθηγήτρια, δέχεται αμέτρητο αριθμό μέιλ από διάφορους «περίεργους» που βλέπουν όλες τις εσχατολογικές εκδοχές του τέλους. Η Λίζι αναλαμβάνει να γίνει η γραμματέας της και έτσι έρχεται σε επαφή μ΄ αυτό το ετερόκλητο πλήθος που φαντάζεται διάφορα και τρομάζει για άλλα περισσότερο που πρόκειται να συμβούν.

Η Λίζι έλκεται από αυτή την καταστροφολογική διάσταση του μέλλοντος, την ίδια στιγμή που το παρόν της είναι γεμάτο από υποχρεώσεις, συναισθηματολογικές μεταπτώσεις, ψυχολογικά βαρίδια και σκέψεις για το πού πηγαίνει η ζωή της...

Η Λίζι έλκεται από αυτή την καταστροφολογική διάσταση του μέλλοντος, την ίδια στιγμή που το παρόν της είναι γεμάτο από υποχρεώσεις, συναισθηματολογικές μεταπτώσεις, ψυχολογικά βαρίδια και σκέψεις για το πού πηγαίνει η ζωή της, καθώς ο γάμος της έχει χάσει την πρότερη ορμή του, ο αδελφός της γίνεται πατέρας, αλλά δεν μπορεί να αντέξει τον ρόλο του και η μητέρα της βουτάει ολοένα και πιο βαθιά στην θρησκομανία.

Και τι κάνει για όλα αυτά η Λίζι; Πώς αντιπαρατίθεται; Να φύγει από το σπίτι της; Δεν μπορεί. Να επιτεθεί σθεναρά στο σπιράλ της καθημερινότητας που την τραβάει στον πάτο; Δεν έχει αυτή τη δύναμη. Τη βοηθάει, ενδεχομένως, αυτή η αυτοαναφορική καταμέτρηση συμβάντων που κατατίθεται σε τούτο το βιβλίο που δεν επέχει τη θέση ημερολογίου.

Δεν νομίζω πως προσφέρει μια κάποια λύση αυτό το βιβλίο. Ούτε ενδιαφέρεται να μας αγγίξει με τον παρηγορητικό του λόγο. Η πρόθεση της Όφιλ, προφανώς, δεν είναι να στρογγυλεύσει τα πράγματα. Όταν αποδελτιώνεις τα γεγονότα της σήμερον δεν σου μένει και πολλή αισιοδοξία για το μέλλον. Το πιο πιθανό είναι να αναζητήσεις ένα καταφύγιο ή ένα μπούνκερ για να σώσεις ό,τι μπορεί να διασωθεί. Η Λίζι πιάνεται από παντού. Κάποιες φορές μια φιλοσοφική σκέψη λειτουργεί ως γάντζος ασφαλείας. Άλλοτε είναι μια βουτιά στον θρησκευτικό μυστικισμό και την ψυχολογία, δίχως να παραγνωρίζει τη σημασία να μετέχεις ενεργά σε κάποιον πολιτικό φορέα ή σε μια ακτιβιστική ομάδα. Όλα αυτά μπορούν να αποτελέσουν, υπό συνθήκες, μια σανίδα σωτηρίας εν μέσω προσωπικής καταιγίδας. Οι καιροί είναι δύσκολοι και οι καιροί του καθενός δεν είναι ανέφελοι.

Πρόκειται για μια φάση ζωής που δεν συμβαίνουν τεκτονικές αλλαγές, αλλά μικρές ρωγμές μέσα από τις οποίες βλέπεις το σκοτάδι όπως είναι και το φως όπως έρχεται, κοπαδιαστά και φοβισμένα, κατά πάνω σου.

Η Λίζι δεν μας αφήνει κανένα περιθώριο αυταπάτης κι αυτό, με ένα παράδοξο τρόπο, είναι παρήγορο και συνάμα καθηλωτικό διότι σε βάζει σε μια κατάσταση συνειδητοποίησης, όπως συμβαίνει και με την ίδια. Πρόκειται για μια φάση ζωής που δεν συμβαίνουν τεκτονικές αλλαγές, αλλά μικρές ρωγμές μέσα από τις οποίες βλέπεις το σκοτάδι όπως είναι και το φως όπως έρχεται, κοπαδιαστά και φοβισμένα, κατά πάνω σου. Η Κατερίνα Σχινά χρειάστηκε να ακολουθήσει αυτή τη μορφή αποσπασματικότητας που έχει το κείμενο της Όφιλ και να βγάλει προς τα έξω αυτές τις εσωτερικές ταλαντώσεις της ηρωίδας της έτσι όπως προέρχονται –κυρίως– από εξωγενείς παράγοντες, και τα κατάφερε με θαυμαστό τρόπο στη μετάφραση.

* Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Το καινούργιο του μυθιστόρημα «Μπλε ήλιος» θα κυκλοφορήσει στις 14 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. 


offill ex2Καιρός
JENNY OFFILL
Μτφρ. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ
ΣΤΕΡΕΩΜΑ 2021
Σελ. 192, τιμή εκδότη €16,45 

Απόσπασμα από το βιβλίο

«Το παράθυρο της κρεβατοκάμαράς μας είναι ανοιχτό. Αν σκύψεις έξω και τεντώσεις τον λαιμό σου, βλέπεις το φεγγάρι. Οι Έλληνες πίστευαν ότι ήταν το μόνο ουράνιο σώμα που έμοιαζε με τη Γη. Ότι το κατοικούσαν φυτά και ζώα δεκαπέντε φορές πιο δυνατά από τα δικά μας.

Ο γιος μου μπαίνει στο δωμάτιο να μου δείξει κάτι. Μοιάζει με πακετάκι τσίχλες, στην πραγματικότητα όμως είναι παγίδα. Με το που πας να πάρεις ένα κομμάτι, πετάγεται ένα μεταλλικό ελατήριο και σου μαγκώνει το δάχτυλο. “Πονάει περισσότερο απ’ όσο περιμένεις”, με προειδοποιεί. Άουτς!»

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

«Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» της Ζόρα Νιλ Χέρστον (κριτική) – Ένα «τραγουδιστό» μυθιστόρημα για την ιστορία της μαύρης κοινότητας

Για το μυθιστόρημα της Ζόρα Νιλ Χέρστον [Zora Neale Hurston] «Τα μάτια τους κοιτούσαν τον θεό» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Αίολος). Κεντρική εικόνα: © Jessica Felicio (Unsplash).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Εμφα...

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» του Γκύντερ Γκρας (κριτική) – Ο ναζισμός και ο νάνος

Για το μυθιστόρημα του Γκύντερ Γκρας [Günter Grass 1927-2015] «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» [μτφρ. Τούλα Σιέτη, εκδ. Πατάκη].

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Οι «κακές» γλώσσες λένε ότι ο Γερμανός συγγραφέας πήρε το Βραβείο Νόμπελ το 1999 μόνο και μ...

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

«Β.» του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (κριτική) – Η προέλευση του κακού

Για το μυθιστόρημα του Στηβ Σεμ-Σάντμπεργκ (Steve Sem-Sandberg) «Β.» (μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια). Στην κεντρική εικόνα, σκηνή από τη βασισμένη στο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ ταινία «Woyzeck» (1979).

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Αυτή είναι η βραχεία λίστα για το Βραβείο Μπούκερ 2023

Οι έξι συγγραφείς που επιλεχτήκαν από την κριτική επιτροπή «παρουσιάζουν έργα εντυπωσιακής δομής». Ανάμεσά τους βρίσκονται δύο πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι. Στη φωτογραφία, η υποψήφια Σάρα Μπερνστάιν [Sarah Bernstein].

Επιμέλεια: Book Press

...
Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Με «Το σπίτι» του Δημήτρη Καραντζά ξεκινάει το πρόγραμμα της Στέγης για το φθινόπωρο

Ο Δημήτρης Καραντζάς επιστρέφει στη Στέγη με μια περφόρμανς–παραβολή για τη βία, τον εθισμό στην εικόνα και την κατάργηση των ψευδαισθήσεων ή, αλλιώς, για την πραγματικότητα που, ό,τι κι αν κάνεις για να την αποφύγεις, αργά ή γρήγορα θα έρθει να σε βρει.

Επιμέλεια: Book Press

Από τις 30 Σεπτεμβρί...

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

«Ο Πολωνός» του Τζ.Μ. Κουτσί (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Τζ.Μ. Κουτσί [J.M. Coetzee] «Ο Πολωνός» (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 4 Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

«Ο νεαρός Μάνγκο» του Ντάγκλας Στιούαρτ (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Ντάγκλας Στιούαρτ [Douglas Stuart] «Ο νεαρός Μάνγκο» (μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 28 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Περίμενε ώσπου να α...

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

«Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας» του Μάνου Χατζηγιάννη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Μάνου Χατζηγιάννη «Ασκατασούνα – Ξέφτια Ελευθερίας», το οποίο κυκλοφορεί στις 20 Σεπτεμβρίου από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Και να ήθελε να κλείσει μάτι, δεν μπορούσε. Δεν ήταν από εκείν...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Τα βιβλία του φθινοπώρου 2023: Τι θα διαβάσουμε τις μέρες που έρχονται

Επιλογές από τις προσεχείς εκδόσεις ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας, ποίησης, βιογραφιών, θεάτρου, δοκιμίων, μελετών και γκράφικ νόβελ.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Επιλέξαμε και φέτος όχι την εξαντλητική παρουσίαση των νέων εκδόσεων αλλά την στ...

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

22 σημαντικοί συγγραφείς που έγραψαν μόνο ένα μυθιστόρημα

Τι κοινό θα μπορούσε να έχει η Έμιλι Μπροντέ [Emily Brontë] με τον Χουάν Ρούλφο [Juan Rulfo] και τον εικονιζόμενο Άρη Αλεξάνδρου; Και οι τρεις τους, όπως και πολλοί ακόμα σημαντικοί συγγραφείς, έγραψαν και εξέδωσαν ένα μόνο μυθιστόρημα στη διάρκεια της ζωής τους, που ωστόσο αρκούσε για να τους καθιερώσει στο λογοτεχ...

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

4 σημαντικές εκδόσεις για την Αθήνα – Όψεις μιας πόλης σε διαρκή κίνηση

Τέσσερις εκδόσεις για τη μελέτη, το σήμερα και το άλλοτε της Αθήνας. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Διονυσίας Αλεξιάδου, από το λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν «Η Αθήνα στον καιρό της πανδημίας».

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ