amour360

Της Εύας Στάμου

Η λογοτεχνία δεν έχει το μονοπώλιο στην ανάλυση του έρωτα. Από τη βιολογία έως την ψυχανάλυση και από τη θρησκεία ως την ανθρωπολογία, διαθέτουμε πλήθος θεωριών για τη φύση του ρομαντικού έρωτα και της σαρκικής επιθυμίας. Θα μπορούσε λοιπόν να αναρωτηθεί κανείς αν η ποίηση και η πεζογραφία έχουν να προσθέσουν κάτι πραγματικά διαφορετικό από τις ήδη υπάρχουσες φιλοσοφικές, ψυχαναλυτικές κι επιστημονικές θεωρήσεις περί έρωτος.

Πιστεύω ότι η απάντηση είναι θετική. Μετά από έρευνες, αναλύσεις και κατηγοριοποιήσεις αιώνων, υπάρχει ακόμα κάτι που μας διαφεύγει για το νόημα της ερωτικής εμπειρίας, κάτι που δεν γίνεται να κατανοήσουμε απλά και μόνο με τη βοήθεια των επιστημών. Θα μπορούσαν όμως να μας βοηθήσουν η ποίηση και η πεζογραφία σε αυτή την αναζήτηση;

Η άποψή μου είναι ότι η λογοτεχνία μπορεί να μας βοηθήσει όχι μόνο να καταλάβουμε καλύτερα την πολυσημία της ανθρώπινης εμπειρίας −και κατ’ επέκταση τον ίδιο μας τον εαυτό−, αλλά και στο να διαμορφώσουμε μία αίσθηση για το τι είναι ο εαυτός.

Ως αναγνώστες έχουμε την ευκαιρία να εκτεθούμε σε μυθοπλαστικές αφηγήσεις που αφορούν λογοτεχνικούς χαρακτήρες που δεν έχουν τίποτα κοινό με εμάς από άποψη ηλικίας, φύλου, σεξουαλικής ταυτότητας, φυλής, εθνικότητας, επαγγέλματος, τρόπου ζωής. Έχουμε την ευκαιρία να ακολουθήσουμε αυτούς τους ήρωες καθώς αντιμετωπίζουν καταστάσεις του ανθρώπινου βίου, όπως η φιλία, η σχέση γονιού και παιδιού, το πέρασμα από την εφηβεία στην ενήλικη ζωή, η μοναξιά, ο έρωτας και το σεξ, η προδοσία, η απώλεια, η αρρώστια, το πένθος, ο θάνατος.

Αυτή είναι η πρώτη σημαντική συνειδητοποίηση που προσφέρει η λογοτεχνία στον αναγνώστη: τα θέματα που η ποίηση και η πεζογραφία διερευνούν μπορεί να είναι κοινά για όλους μας, ωστόσο ο κάθε άνθρωπος τα βιώνει και τα αντιμετωπίζει με τον δικό του, ιδιαίτερο, και, υπ’ αυτή την έννοια, μοναδικό τρόπο.

Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί αυτή η διαδικασία, θα πρέπει να κάνουμε μια βασική επισήμανση: υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι να γράψει κάποιος λογοτεχνία, όπως υπάρχουν και περισσότεροι από ένας τρόποι να διαβάσει κάποιος λογοτεχνία. Όλοι οι τρόποι δεν πετυχαίνουν στον ίδιο βαθμό την εις βάθος αποκάλυψη και κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας.

Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται παγκοσμίως αγοραστική επιτυχία βιβλίων που ασχολούνται με τον έρωτα ακολουθώντας μερικές απλές συνταγές. Το κύριο πρόβλημα με αυτού του είδους τα ροζ μυθιστορήματα είναι ότι παρουσιάζουν την ανθρώπινη κατάσταση με έναν επίπλαστο, τεχνητό κι εντελώς επιφανειακό τρόπο, που αλλοιώνει την πραγματικότητα, καταδικάζοντας τους αναγνώστες σε μια φτωχή αναγνωστική εμπειρία.

amourΑντί να φωτίζει, η ροζ λογοτεχνία συσκοτίζει το νόημα του έρωτα και της σεξουαλικής επιθυμίας. Η αναπαραγωγή στερεοτύπων για το πώς πρέπει να δείχνουν, να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται η ηρωίδα και ο ήρωας, προκειμένου να κατακτήσουν το ιδανικό ταίρι, δημιουργεί μονοδιάστατους χαρακτήρες που είναι είτε τελείως αθώοι και άπειροι είτε απίστευτα ευφυείς, γοητευτικοί και πετυχημένοι. Οι χαρακτήρες αυτοί καλούνται να αντιμετωπίσουν τα πιο μπανάλ διλήμματα και τις πιο τετριμμένες καταστάσεις με τρόπους συνήθως προβλέψιμους που οδηγούν στις πλέον συντηρητικές επιλογές.

Τα ροζ μυθιστορήματα αγνοούν συστηματικά αυτό που είναι εδώ και αιώνες το υλικό της καλής λογοτεχνίας: την σκοτεινή πλευρά των συναισθημάτων, την ανθρώπινη τρωτότητα, την ευμετάβλητη φύση της προσωπικής ταυτότητας, την μοναδικότητα του ατόμου, την ανάγκη να δοθεί λογοτεχνική φωνή στην σωματική εμπειρία: όλα τα χαρακτηριστικά που αναδείχθηκαν με την γέννηση της μοντέρνας λογοτεχνίας, όπως στο έργο του Φώκνερ, της Βιρτζίνια Γουλφ, του Τ.Σ. Έλλιοτ, του Τζέιμς Τζόυς και τόσων άλλων, λιγότερο ή περισσότερο διάσημων, δημιουργών, πριν από έναν σχεδόν αιώνα.

Η αντίληψη ότι λογοτεχνία σημαίνει πρωτίστως απόδραση από την καθημερινότητα οδηγεί ίσως ορισμένους συγγραφείς να αποφεύγουν αυτά τα θέματα με αποτέλεσμα, ο αναστοχασμός και η κάθαρση που χαρακτηρίζουν την καλή πεζογραφία, τη δραματουργία και την ποίηση να απουσιάζει από αρκετά −συχνά ευπώλητα− αναγνώσματα. Όσο για την απεικόνιση της σεξουαλικής επαφής και της ερωτικής επιθυμίας παραμένει στα ροζ βιβλία επιφανειακή, χωρίς να εξετάζει τι σημαίνει ερωτεύομαι ή ποθώ, τόσο σε σωματικό όσο και σε συναισθηματικό ή συνειδησιακό επίπεδο.

Είναι χωρίς αμφιβολία σημαντικό, και διορθωτικό της μονομέρειας που χαρακτηρίζει διάφορες απόψεις, να βλέπουμε πώς διαφορετικές λογοτεχνικές παραδόσεις προσεγγίζουν την επιθυμία, το φύλο, τον έρωτα, την σεξουαλική ταυτότητα. Άλλωστε η διερεύνηση της σεξουαλικής ταυτότητας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον σύγχρονο ποιητή και πεζογράφο. Ως μέρος της προσωπικής μας ταυτότητας η σεξουαλικότητα παραμένει συχνά στην σκιά, με την κοινωνική και την επαγγελματική ταυτότητα να βρίσκονται, όπως είναι φυσικό, στο επίκεντρο της δημόσιας ζωής - αντιθέτως η σεξουαλικότητά μας κινείται στα όρια του ιδιωτικού με το δημόσιο, δημιουργώντας ένα προνομιακό αντικείμενο επεξεργασίας και υλικό μελέτης για κάθε λογοτέχνη. Αυτή η αμφισημία μεταξύ πλήρους ιδιωτικότητας και αναπόφευκτης κοινωνικότητας, που χαρακτηρίζει την σεξουαλική μας ταυτότητα, καθιστά το θέμα ελκυστικό τόσο για τους συγγραφείς όσο και για τους αναγνώστες.

Μιλώντας για το θέμα του έρωτα και της λογοτεχνίας, ας μην ξεχνάμε τέλος ότι, για ορισμένους από εμάς, οι διαδικασίες της ανάγνωσης και της συγγραφής αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ζωής μας-είτε το επιθυμούμε είτε όχι, η ίδια η λογοτεχνία μπορεί να λειτουργήσει ως ένας απαιτητικός, παθιασμένος και απρόβλεπτος έρωτας.

Εύα Στάμου

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τέλεια Ομορφιά

Τέλεια Ομορφιά

Της Εύας Στάμου

Η Τέλεια Ομορφιά είναι η πρόσφατη ταινία του Πάολο Σορεντίνο που εντυπωσίασε στο Φεστιβάλ των Καννών και έκανε εισπρακτικά ρεκόρ στη Γερμανία...

Η Αφροδίτη με τη γούνα

Η Αφροδίτη με τη γούνα

Της Εύας Στάμου

Η πρόσφατη ταινία του Ρομάν Πολάνσκι, La Vénus à la Fourrure, που έκανε πρεμιέρα τον Μάιο στο Φεστιβάλ των Καννών, είναι βασισμένη στη μεγάλη θεατρική επιτυχία του Αμερικανού συγγραφέα Ντέιβιν...

Η ζωή της Αντέλ

Η ζωή της Αντέλ

Της Εύας Στάμου

Η σεξουαλικότητα αποτελεί αναπόσπαστο και καθοριστικό τμήμα της προσωπικής μας ταυτότητας. Οι περισσότεροι αρχίζουμε να διερευνούμε τις ερωτικές προτιμήσεις και φαντασιώσεις μας κατά τη διάρκεια της εφηβείας, κ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ