Μες στο μυαλό των άλλων: 21 βιογραφίες, αυτοβιογραφίες, απομνημονεύματα

Διαβάζοντας βιογραφίες, αυτοβιογραφίες, απομνημονεύματα και μαρτυρίες μπαίνουμε στις ζωές των άλλων, αναζητούμε απαντήσεις για τις αποφάσεις τους που ενδεχομένως σε μια δεδομένη συγκυρία επηρέασαν ή και ανέτρεψαν τις δικές μας ζωές, μαθαίνουμε κάποια από αυτά που διαμείβονται πίσω από κλειστές πόρτες, ενώ σε άλλες περιπτώσεις ψάχνουμε την έμπνευση θαυμάζοντας το κουράγιο τους απέναντι σε εμπόδια. Παρακολουθώντας τις εκδόσεις του είδους στην Ελλάδα βλέπουμε ότι ορισμένα πρόσωπα επανέρχονται. Πριν από τρία χρόνια, στο τέλος του 2021, στο αντίστοιχο άρθρο μας δίναμε τον τίτλο Από τη Μέρκελ στον Καζαντζίδη: 21 βιογραφίες, μαρτυρίες και αυτοβιογραφίες που ξεχώρισαν. Τότε, λίγο μετά την αποχώρηση της Μέρκελ από την ενεργό πολιτική, η έμπειρη Αμερικανίδα δημοσιογράφος Κάτι Μάρτον παρουσίαζε το πορτρέτο της ισχυρής καγκελαρίου μέσα από μαρτυρίες και συνεντεύξεις.

Φέτος, μιλά η ίδια η Άνγκελα Μέρκελ για τη ζωή της, ενώ γύρω από τα γιορτινά τραπέζια μια από τις πιο φλογερές και διχαστικές συζητήσεις είναι αν η ταινία Υπάρχω του Γιώργου Τσεμπερόπουλου είναι μια πειστική αποτύπωση του ποιος ήταν ο Καζαντζίδης. Ο Θανάσης Λάλας πάντως, με το δικό του πόνημα, είχε παραδώσει «ένα ζωντανό κείμενο στο οποίο για πρώτη φορά ο Καζαντζίδης μιλάει με τη δική του φωνή για τη φήμη, το χρήμα, τα δώρα του Θεού, για τον πολλαπλασιαστή της αντοχής του βασανισμένου ανθρώπου, για την καταγωγή του θυμού του, τα λάθη και τα πάθη του», όπως γράφαμε. 

Στην εκπνοή του 2024 επιλέγουμε και προτείνουμε εικοσιένα βιογραφίες, αυτοβιογραφίες και απομνημονεύματα που φωτίζουν ζωές και γεγονότα γυναικών και ανδρών από τον χώρο της πολιτικής και της τέχνης. 

Διεθνείς προσωπικότητες

Ελευθερία της Άνγκελα Μέρκελ (μτφρ. Έμη Βαϊκούση, εκδ. Μεταίχμιο)

Η επί 16 χρόνια μητερούλα των Γερμανών ("Mutti Merkel") περίμενε το 2024 για να εκδώσει την αυτοβιογραφία της. Τον λόγο τον εξηγεί η ίδια στις πρώτες σελίδες του βιβλίου της  όπου σημειώνει ότι η ζωή της χωρίζεται στο Πριν και το Μετά της πτώσης του τείχους του Βερολίνου. 

Το 1989 η Μέρκελ ήταν «μόνο» ή «ήδη» 35 ετών. Τη χρονιά που φεύγει, είναι 70. Το κορίτσι που έζησε τη μισή του ζωή σε ένα ελεγχόμενο καθεστώς ανελευθερίας, απήλαυσε στην άλλη μισή όλη την ελευθερία που μπορούσε να φανταστεί και πολύ πέρα από αυτή, φτάνοντας στο ανώτατο αξίωμα εξουσίας της μεγαλύτερης οικονομίας της ΕΕ και επηρεάζοντας με τις αποφάσεις τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων. Αυτή η συμμετρία της ζωής της που μόνο το 2024 θα μπορούσε να χωριστεί με πολύ διακριτό τρόπο στα δύο, δεν ήθελε να της ξεφύγει. Στα δύο μέρη της ζωής δεν αφιερώνει την ίδια έκταση στο βιβλίο της. Ό,τι ανήκει στο «Πριν» εξαντλείται στο πρώτο μέρος σε τρία εκτενή κεφάλαια. Από το δεύτερο μέχρι το πέμπτο μέρος διαβάζουμε για την πολιτική της διαμόρφωση που συμπίπτει με τα χρόνια της κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ, την πολιτική αναρρίχησή της στο κόμμα της και τέλος, σε δύο μέρη τα πιο κομβικά χρόνια από το 2005 έως το 2021, το διάστημα δηλαδή που ανέλαβε την εξουσία και, όπως γράφει η ίδια, τέθηκε «στην υπηρεσία της Γερμανίας». Ανάμεσα σε αυτές τις σελίδες διαβάζουμε για το πώς θυμάται τα όσα έγιναν το καλοκαίρι του 2015 όταν όπως γράφει έκανε το τηλεφώνημα που της επιφύλαξε τη μεγαλύτερη έκπληξη στην πολιτική της ζωή. Ήταν η τριμερής τηλεφωνική επικοινωνία κατά την οποία ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε σε εκείνη και τον τότε πρόεδρο της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ ότι θα προκήρυττε δημοψήφισμα και ότι η κυβέρνησή του θα τασσόταν υπέρ του «όχι». 

Το βιβλίο της Μέρκελ κλείνει με ένα φωτογραφικό οικογενειακό και πολιτικό άλμπουμ που ξεδιπλώνεται σε 32 σελίδες. Σε μία από αυτές, δύο γυναίκες χτενισμένες και ντυμένες παρόμοια (έχουν κοντά μαλλιά, ενώ φορούν και οι δυο κόκκινα πουλόβερ) έχουν συλληφθεί από τον φωτογραφικό φακό να γελούν με ικανοποίηση ενώ έχουν μπροστά τους απλωμένα τα χαρτιά τους. Η μία είναι η Καγκελάριος και η άλλη, η πιο στενή συνεργάτιδά της, η Μπεάτε Μπάουμαν, σύμβουλος της σε θέματα πολιτικής και το δεύτερο ζευγάρι χέρια που συνέβαλε στη συγγραφή και διαμόρφωση αυτής της αυτοβιογραφίας. 

Η ζωή μου στην πολιτική του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (μτφρ. Μαριάννα Χάλαρη, εκδ. Κλειδάριθμος) 

Παράλληλα, συμπληρωματικά ή εναλλακτικά με τη βιογραφία της Μέρκελ διαβάζεται η πολιτική αυτοβιογραφία του πολιτικού που έπαιξε τεράστιο ρόλο στην πολιτική της καριέρα και σε μεγάλο βαθμό συνδιοίκησε μαζί της τη Γερμανία, και ως έναν βαθμό την Ευρώπη. 

Σε πρόλογο και σχολιασμό για την ελληνική έκδοση του Αλέξανδρου-Ανδρέα Κύρτση, Ομότιμου Καθηγητή του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης ΕΚΠΑ, είναι μια ογκώδης (άνω των 700 σελίδων) καταγραφή του έργου και της πολιτικής σκέψης του μακροβιότερου μέλους της γερμανικής Κάτω Βουλής, της Μπούντεσταγκ και πανίχυρου υπουργού Οικονομικών την περίοδο της κρίσης της ευρωζώνης με σαφώς εκφρασμένη θέση για την «προσωρινή αποχώρηση» της Ελλάδας από τη νομισματική ένωση.   

Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Με τη ματιά ενός Έλληνα του Μιχάλη Ψύλου (εκδ. Πεδίο)

Πολλά τα ερωτήματα για τις προθέσεις του πανίσχυρου Τούρκου Προέδρου και τις επιδιώξεις του στην περιοχή. «Αλλά είναι σίγουρο ότι στο μέλλον θα συνεχίσουμε να μιλάμε για τον Ερντογάν χρησιμοποιώντας πιθανώς τον όρο Ερντογανισμός όπως τον όρο Κεμαλισμός».

Φετχουλλάχ Γκιουλέν: Ένας άνθρωπος ιδεών και δράσης του Γιουκσέλ Τσαΐρογλου (μτφρ. Ηραλία Κοτσακίδου, εκδ. Παπαζήση) 

Από την άλλη, ο πάλαι ποτέ δάσκαλος του Ερντογάν και μετέπειτα θεωρούμενος ως ορκισμένος εχθρός του, είναι αναμφίβολα μια σημαντική φυσιογνωμία, ο Φετχουλλάχ Γκιουλέν. «Πληθώρα βιβλίων έχει γραφτεί για τον Φετχουλλάχ Γκιουλέν σε όλον τον κόσμο, τα περισσότερα εκ των οποίων αποτελούν βιογραφίες ή προσπάθειες κατανόησης και παρουσίασης του κινήματος Χιζμέτ και των δράσεών του. Σε αντιδιαστολή με τα παραπάνω, ο στόχος του παρόντος βιβλίου είναι να μελετήσει και να εισάγει τον αναγνώστη στην πνευματική πλευρά του Γκιουλέν».

Ο Δρ Γιουκσέλ Τσαΐρογλου, σε αυτήν την ενδελεχή μελέτη του, μας φέρνει πιο κοντά στις ιδέες, τη δράση και τον τρόπο σκέψης του πνευματικού αυτού ανθρώπου, που σημάδεψε ανεξίτηλα την τουρκική κοινωνία αλλά και την ισλαμική πίστη, εν γένει.

Με διδακτορικό στις Θρησκευτικές Σπουδές και την Ισλαμική Νομολογία, ο Τσαΐρογλου ειδικεύεται στην ισλαμική οικονομία, τη θρησκεία και την πολιτική, καθώς και τη διατροφή χαλάλ.  

Σύγχρονοι Έλληνες πολιτικοί

Η ζωή μου του Γιάννη Μπούτου (επιμέλεια Περικλής Μπούτος, εκδ. Κέδρος)

Ο Ιωάννης Μπούτος (Μάιος 1925 - 7 Ιουλίου 2004) ήταν Έλληνας δικηγόρος, οικονομολόγος και πολιτικός, Βουλευτής Μεσσηνίας, Ευρωβουλευτής, πολλές φορές υπουργός και διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος.

«Συναρπαστική αφήγηση μιας περιπετειώδους ζωής. Πολιτικό ντοκουμέντο ενός από τους πρωταγωνιστές μιας ταραχώδους περιόδου της ελληνικής Ιστορίας. Βαθιά ερμηνεία της εποχής του από μια εξέχουσα προσωπικότητα. Όλα αυτά είναι για τον αναγνώστη η αυτοβιογραφία του Γιάννη Μπούτου, την οποία συνέγραψε προς το τέλος της ζωής του, όταν αποφάσισε να αποτυπώσει στο χαρτί τις εμπειρίες μιας τόσο παραγωγικής και επεισοδιακής ζωής».

Στην μάχη της ιστορίας όπως την έζησα Α′: 1932-1959 του Σπύρου Κυπριανού (εκδ. Πατάκη) 

«Μέσα από τον πρώτο τόμο αυτό και την αφήγηση του αείμνηστου Προέδρου Σπύρου Κυπριανού εξιστορούνται γεγονότα της περιόδου 1932-1959, δηλαδή από την γέννησή του μέχρι τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου και την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας». Ένα σημαντικό βιβλίο-ντοκουμέντο για τους ιστορικούς αλλά και για όσους ενδιαφέρονται για την κυπριακή ιστορία μέσα από τα μάτια ενός από τους πρωταγωνιστές της. 

Στον ίδιο δρόμο του Μιχάλη Χρυσοχοϊδη (εκδ. Πατάκη)

«Σε μια αυτοβιογραφική αφήγηση, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ανακαλεί με αμεσότητα και ειλικρίνεια τους σημαντικότερους έως σήμερα σταθμούς της προσωπικής και πολιτικής του διαδρομής. Οι προσφυγικές ρίζες, τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο Νησί της Ημαθίας, ένα χωριό της Κεντρικής Μακεδονίας όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, η αγροτική ζωή και η σκληρή δουλειά στα χωράφια, τα πανηγύρια και οι γιορτές, η αγάπη για τη μουσική, τα νεανικά όνειρα, οι σπουδές στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, η ενασχόληση με την πολιτική και η μετέπειτα πορεία όπου ξεχωρίζει η μακρά, συνολικά, θητεία στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη...»

Ποιος το ξέρει; Ποιος το ξέρει; Αυτοβιογραφία - Ιστορία (τρίτο βιβλίο) του Μίμη Ανδρουλάκη (εκδ. Πατάκη) 

Με τον εντελώς δικό του, στοχαστικό αλλά ενίοτε και λοτοτεχνικό ύφος, ο Μίμης Ανδρουλάκης ολοκληρώνει αυτήν την ιδιότυπη «αυτοβιογραφία», που είναι ταυτόχρονα και η βιογραφία μιας ολόκληρης χώρας, πάντα μέσα από τον ιδιαίτερο φακό του συγγραφέα.

«Γινόμαστε μάρτυρες σε μια εξομολόγηση, δίχως αποσιωπήσεις, με τις απίθανες στιγμές, τα παράλογα, τις ολέθριες ψευδαισθήσεις, τις προσωπογραφίες Ελλήνων και ξένων, ενώ πρωταγωνιστές και κομπάρσοι, αίτιοι και αναίτιοι, κάνουν επιλογές που οδηγούν στον χαμό. Μη βιαστείτε όμως να δικάσετε, να καταδικάσετε ή να αθωώσετε τους Κ. Σημίτη και Κ. Καραμανλή, Γ. Παπανδρέου με Γ. Παπακωνσταντίνου, Α. Σαμαρά-Ε. Βενιζέλο, Λ. Παπαδήμο και Α. Τσίπρα με Γ. Βαρουφάκη».

Όψεις της Ιστορίας: Μια βιογραφία και ένα βιβλίο απομνημονευμάτων 

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος – Ο εμπνευστής του συνταγματικού κράτους της Λυντίας Τρίχα (εκδ. Πατάκη) 

Ο τίτλος του βιβλίου αυτού θα μπορούσε κάλλιστα να είναι «Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Ο αδικημένος της Ιστορίας».

«Ο Μαυροκορδάτος υπήρξε και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να είναι μια προσωπικότητα εξαιρετικά γοητευτική, αλλά και ιδιαίτερα αδικημένη, καθώς θεωρείται ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους πολιτικούς της εποχής του. Ωστόσο σήμερα, διακόσια χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση, με την επανεκτίμηση προσώπων και γεγονότων, επιβεβαιώνεται πλέον ότι πρόκειται για μια μοναδική μορφή. Είναι ένας από τους πιο προικισμένους Έλληνες και τους σημαντικότερους πολιτικούς μας, εκσυγχρονιστής, φιλελεύθερος, πολύ μορφωμένος και βαθύτατα συνταγματικός, που ταυτίστηκε όσο κανένας άλλος με τις συνταγματικές εξελίξεις του τόπου».

Σχεδόν 800 σελίδες ελληνική ιστορία, με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο στο επίκεντρο, δια χειρός μιας πολύ προσεκτικής και εργατικής συγγραφέα και ιστορικού.

Άνθρωποι, Χρόνια, Ζωή, μια συνοπτική έκδοση των απομνημονευμάτων του Ηλία Έρενμπουργκ (μτφρ. Άρης Αλεξάνδρου, εκδ. Γκοβόστη)

«Το έργο αυτό είναι μια εκτενής καταγραφή των προσωπικών βιωμάτων του συγγραφέα, σε μορφή απομνημονευμάτων, όπως και η αποτύπωση της συλλογικής μνήμης. Η προσωπική διαδρομή του έχει ως φόντο έναν καμβά που συντίθεται από τα ιστορικά γεγονότα της πολυτάραχης εποχής, του πρώτου μισού του περασμένου αιώνα». 

Ο Ιλιά Έρενμπουργκ γεννήθηκε στις 27 Αυγούστου του 1891 στο Κίεβο της Ουκρανίας από Εβραίους γονείς. Όταν ήταν πέντε χρόνων, η οικογένειά του μετακόμισε στη Μόσχα. Επαναστάτης ως έφηβος, φίλος με τον επαναστάτη Νικολάι Μπουχάριν, φυλακίστηκε για πέντε μήνες από το τσαρικό καθεστώς και το 1908 μετανάστευσε στο Παρίσι. Εκεί γνωρίστηκε με τον Λένιν αλλά και με μεγάλους καλλιτέχνες, όπως ο Πικάσσο και ο Μοντιλιάνι, εκεί πρωτοέγραψε ποίηση επηρεασμένος κυρίως από τον Βερλαίν και τον Μπαλμόν. Ως πολεμικός ανταποκριτής κάλυψε το ξέσπασμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, με αντι-μπολσεβικική οπτική. Από το 1921 ως το 1924 έζησε στο Βερολίνο και στο Βέλγιο. Από το 1925, έχοντας ήδη γράψει αρκετά έργα, ο Έρενμπουργκ βρέθηκε να πηγαινοέρχεται από το Παρίσι στη Μόσχα ως απεσταλμένος σοβιετικών εφημερίδων. Κάλυψε τον Ισπανικό Εμφύλιο για λογαριασμό της Ιζβέστιακαι γνωρίστηκε με τον Χέμινγουεϊ. Η ναζιστική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση τον βρήκε στη Μόσχα ως συντάκτη διάπυρων προπαγανδιστικών κομμουνιστικών και πολεμικών κειμένων.

Λογοτέχνες, καλλιτέχνες

Η τελευταία μου πνοή του Λουίς Μπουνιουέλ (μτφρ. Θάνος Σαμαρτζής, εκδ. Δώμα)

«Μπορεί να γεννήθηκε σ’ έναν τόπο όπου ο μεσαίωνας κράτησε μέχρι τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά από πολύ νωρίς ο Λουίς Μπουνιουέλ συνδέθηκε με την πνευματική και καλλιτεχνική πρωτοπορία της εποχής του· πρώτα στη Μαδρίτη, μαζί με τον Λόρκα, τον Νταλί, κι ύστερα στο Παρίσι της δεκαετίας του ’20, με την ομάδα των σουρεαλιστών». 

Η θρυλική αυτοβιογραφία του σπουδαίου Ισπανού σκηνοθέτη, χρόνια εξαντλημένη, κυκλοφόρησε πρόσφατα σε νέα μετάφραση. Χαράς ευαγγέλια, όχι μονάχα για τους φίλους του σπουδαίου σκηνοθέτη, αλλά για όποιον αναζητά έναν λόγο βαθύ και αληθινό. 

Τη ζωή μου, ομολογώ, την έζησα του Πάμπλο Νερούδα (μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής, εκδ. Gutenberg)

«Στα συγκλονιστικά απομνημονεύματα του Πάμπλο Νερούδα η αφήγηση είναι σχεδόν γραμμική, με τα αναγκαία για την κάθε περίπτωση φλας μπακ. Ξεκινάει από τις μέρες που ο ποιητής είδε το φως σ' ένα φτωχό χωριό της Χιλής και φτάνει έως τη δολοφονία του Σαλβαδόρ Αλιέντε και λίγες μέρες πριν από τον δικό του θάνατο».

Όπως σημειώνει η Διώνη Δημητριάδου, σε κείμενό της στην Book Press: ««Ένα βιβλίο 645 σελίδων, που συμπεριλαμβάνει, εκτός από τις αυτοβιογραφικές σημειώσεις του Νερούδα, τις διαλέξεις του στο Πανεπιστήμιο της Χιλής, μια Χρονοβιογραφία του ποιητή, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, και βέβαια ένα Εισαγωγικό Σημείωμα και τις πολλές Σημειώσεις του Γιώργου Κεντρωτή που μας προσφέρει και την απόδοση στην ελληνική γλώσσα ( βασισμένη στην ισπανική έκδοση του οίκου Seix Barral της Βαρκελώνης, με βάση την έκδοση του 2017) ένα ακόμη μεταφραστικό επίτευγμα δίπλα στα πολλά που έχει για το έργο του ποιητή».

Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς – Αυτοβιογραφία του Γιώργου Χρονά (εκδ. Οδός Πανός)

«Προτού ο πανδαμάτωρ χρόνος τα σκεπάσει όλα και γίνουν στάχτη, χώμα, και εμείς επιστρέψουμε στην γη, για πάντα, ας ξεφυλλίσουμε το παραμύθι από την ημέρα που είδαμε το φως, τη θάλασσα, τον άνεμο να μας χτυπάει. Οι δρόμοι οδηγούν σε κάποιο ξέφωτο».

Όπως σημειώνει η Διώνη Δημητριάδου, σε κείμενό της στην Book Press: «Πριν από μερικά χρόνια, σε μια συνέντευξη στα πλαίσια ενός αφιερώματος στο έργο του στο θεσσαλονικιώτικο περιοδικό η Καρυοθραύστις (εκδ. Ρώμη, τχ. 1), τον είχα ρωτήσει αν κάτι έχει μείνει από όσα έζησε, από την επαφή του με σημαντικούς ανθρώπους, και μου είπε: «Όσο για αυτούς που γνώρισα, ίσως γράψω ένα βιβλίο, ίσως να τους κρατήσω σαν δύναμη μέσα μου μέχρι να κλείσω τα μάτια για πάντα». Τώρα, στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο Το όνομά μου είναι Γιώργος Χρονάς, τους έχει κλείσει μέσα στις αφηγήσεις του, με τη δύναμη της τόσο ξεχωριστής γραφής του. Και αυτό είναι σημαντικό».

Τα περσινά χιόνια του Γκρέγκορ φον Ρετσόρι (μτφρ. Δέσπονα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα)

«Στην αυτοβιογραφία του o Γκρέγκορ φον Ρετσόρι έχει δεύτερο ρόλο. Πρωταγωνιστούν τα πρόσωπα που τον έπλασαν: η παραμάνα του η Κασσάνδρα, με το πιθηκίσιο μούτρο, την αλαμπουρνέζικη γλώσσα και τη χωριάτικη σοφία· η κατά φαντασίαν χρονίως ασθενούσα μητέρα του, εκθρονισμένη πριγκίπισσα· ο πατέρας του, μανιώδης κυνηγός, ήρωας χωρίς αιτία· η αιθέρια αδελφή του, νύμφη και τύραννος μαζί· η μετρημένη Στράουσσι, που ξέρει να συμβιβάζει τα ασυμβίβαστα· και πάνω απ' όλα η θρυλική Μπουκοβίνα, χωνευτήρι λαών, γλωσσών, θρησκειών, τόπος μυθικός, τόπος χαμένος».

Όπως σημειώνει ο Διονύσης Μαρίνος: «Η αυτοβιογραφία του Τα περσινά χιόνια (μτφρ. Δέσπονα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα) δεν περιορίζεται μόνο στην οικεία ιστορία (που υπάρχει εν εκτάσει και λεπτομερώς), αλλά καταγράφει μια Ευρώπη που από τις αρχές του 20ου αιώνα αρχίζει να χάνει την παλαιά ταυτότητά της και να αγριεύει επικίνδυνα. Ο Ρετσόρι αναθυμάται τους ανθρώπους που τον καθόρισαν, τον πατέρα του που του άρεσε το κυνήγι και ο μονήρης βίος, η Μπουκοβίνα, η περιοχή στην οποία έζησε και ήταν ένα κλάσικό χωνευτήρι πολιτισμών, η αδελφή του (και ο θανατός της), καθώς και η μητέρα του που από ένα σημείο και μετά έμοιαζε με εκθρονισμένη πριγκίπισσα».

Καλωσόρισες σπίτι: Αναμνήσεις – Επιστολές – Επιλεγμένες φωτογραφίες της Λουτσία Μπερλίν (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Στερέωμα)

Πριν από τον θάνατό της το 2004, η Λουτσία Μπερλίν εργαζόταν πάνω σ’ ένα βιβλίο με αδημοσίευτα αυτοβιογραφικά σχεδιάσματα και τίτλο Καλωσόρισες σπίτι (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Στερέωμα), όπου, μέσα από είκοσι ένα κεφάλαια, εξιστορούσε τη ζωή και τις περιπλανήσεις της μεταξύ 1936 και 1965. Χρόνια αργότερα, ένας από τους τέσσερις γιους της, ο Τζεφ Μπερλίν, συγκέντρωσε, οργάνωσε και επιμελήθηκε αυτό το χειρόγραφο σαν έναν μοναδικό και τρυφερό φόρο τιμής στην περιπετειώδη, ρομαντική και τραγική ζωή της μητέρας του.

Από την Αλάσκα στην Αλμπουκέρκη, από το Κεντάκι στο Μεξικό και από τη Νέα Υόρκη στη Χιλή, ο κόσμος της Μπερλίν ήταν ευρύτατος. Η Λουτσία Μπερλίν περιγράφει τα μέρη που έζησε και τους ανθρώπους που γνώρισε με το ύφος, το πνεύμα, το σθένος και το χιούμορ το οποίο διαπνέει τα διηγήματά της που τόσο αγαπήθηκαν σ’ όλο τον κόσμο. Η έκδοση περιλαμβάνει επίσης μέρος της αλληλογραφίας της όπως και φωτογραφίες τόπων, παιδιών, φίλων και εραστών.

Έτσι όρισα τη ζωή μου – Αποσπάσματα από την Ιστορία της ζωής μου της Γεωργίας Σάνδη (εισαγωγή-μτφρ. Μαρία Παπαδήμα, εκδ. Αιώρα)

«Η πιο συναρπαστική φυσιογνωμία των γαλλικών γραμμάτων του 19ου αιώνα ήταν ίσως η George Sand. Γιατί; Επειδή επέλεξε να ζήσει ενάντια στους κανόνες και στις επιταγές της κοινωνίας: Αποχώρησε από έναν δυστυχισμένο γάμο, είχε εραστές και ερωμένες, έγινε διάσημη συγγραφέας σ' ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον, πέτυχε την οικονομική ανεξαρτησία της, συμμετείχε ενεργά στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι της εποχής της. Μετά από πολλά μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, πολιτικά κείμενα κ.ά., αποφασίζει να γράψει την αυτοβιογραφία της».

Το ευσύνοπτο και πολύ όμορφο αυτό βιβλίο αποτελείται από ένα απάνθισμα κειμένων από την αυτοβιογραφία της Γεωργίας Σάνδη με τον ίδιο τίτλο. 

Born to run του Μπρους Σπρίγκστιν (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς, εκδ. Key Books)

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος στην Book Press: «Το πρώτο μέρος, ίσως και το πιο ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό, φανερώνει όλη την τρωτότητα του βίου του που στη συνέχεια έγινε συνώνυμη του χαρακτήρα του. Ο Μπρους, πριν καν γίνει ο μεγάλος ρόκερ που γέμιζε στάδια και πουλούσε εκατομμύρια δίσκους, βίωσε μια δύσκολη σχέση με τον αλκοολικό πατέρα του. [...] Γι’ αυτούς τους τελευταίους τραγουδάει ο Σπρίνγκστιν: για τους παρίες, τους ανθρώπους που δεν κατάφεραν να πιάσουν ποτέ την καλή, που έμαθαν να παλεύουν καθημερινά. Η δική του τίμια στάση, αλλά και οι πολιτικές πεποιθήσεις του που ποτέ δεν έκρυψε, δικαιώνει το έργο και την πορεία του».

 Λέξεις χωρίς μουσική – Αυτοβιογραφία του Φίλιπ Γκλας (μτφρ. Αφροδίτη Γεωργαλιού, εκδ. Ροπή)

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος στην Book Press: «Από την όπερα στο μουσικό θέατρο και από τα ευφάνταστα σάουντρακ στις συμφωνίες. Ο Φίλιπ Γκλας είναι κάτι περισσότερο από την κυριάρχη μορφή της μινιμαλιστικής μουσικής. Το έργο του είναι ο αντικατοπρισμός μιας ολόκληρης εποχής αλλαγών όπου η επαναλαπτικότητα των μουσικών μοτίβων του δηλώνει την αναζήτηση μιας οικείωσης με κάτι που πρέπει να ξαναλεχθεί έτσι ώστε να γίνει αφομοιώσιμο από την ανθρώπινη συναισθηματική περιοχή. Μπορεί ο ίδιος να δηλώνει πλέον κλασικιστής (όχι άδικα αν σκεφτεί κανείς τις μουσικές απαρχές του) και όχι μινιμαλιστής, εντούτοις ήταν ο άνθρωπος που δημιούργησε εκείνη την πρωτοπόρα σχολή, μέσα από την οποία προέκυψαν στη συνέχεια ο Μέρτενς, ο Μανσέλ, ο Εϊναούντι, η Λόρι Άντερσον ή ο Μαξ Ρίχτερ. Ακόμη και ο σχεδόν συγκαιρινός του Μάικλ Νάιμαν, σίγουρα, θα έχει να πει πολλά για την επίδραση που είχε ο Γκλας στη μουσική του 20ου αιώνα». 

Αγώνες ζωής με αφετηρία το μπάσκετ

Γεννημένος νικητής του Γιάννη Ιωαννίδη (επιμέλεια έκδοσης: Δημήτρης Καρύδας, Βασίλης Σκουντής, εκδ. Ψυχογιός)

«Ο μεγάλος στρατηλάτης του μπάσκετ, ο «Ξανθός Ρόμελ», όπως τον αποκάλεσε στο πρωτοσέλιδό του Το Φως των Σπορ, τον Ιούνιο του 1991, με την ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας του Ολυμπιακού, έφυγε από τη ζωή στις 4 Οκτωβρίου του 2023 αφήνοντας μια ανεκτίμητη κληρονομιά. Έναν χρόνο αργότερα, ο βίος και η πολιτεία του παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο μέσα από τις δικές του διηγήσεις στον Δημήτρη Καρύδα και στον Βασίλη Σκουντή, οι οποίες καταδεικνύουν ποιος ήταν...»

Παναγιώτης Γιαννάκης: Τρωτός άτρωτος (εκδ. Διόπτρα) του Παντελή Βλαχόπουλου

«Ο «Δράκος» του ελληνικού μπάσκετ σήκωσε στους ώμους του όλη την Ελλάδα το 1987. Κατέκτησε όλους τους τίτλους, δοξάστηκε ως παίκτης και ως προπονητής, αλλά δεν ξέχασε ποτέ τους παιδικούς φίλους του, τον πρώτο προπονητή του και τη μητέρα του Καλλιόπη. Ο δημοσιογράφος Παντελής Βλαχόπουλος για έναν χρόνο ήταν συνοδοιπόρος του σε μια βουτιά στην ιστορία της μυθιστορηματικής ζωής του. Τον είδε να αναπολεί, να θυμώνει, να συγχωρεί, να ξεσπάει, να οραματίζεται, να συγκινείται. Οι απόψεις του σκληρές σαν βράχος, το αποτύπωμά του στον ελληνικό αθλητισμό φανερό και λαμπερό. Ο Παναγιώτης Γιαννάκης στις σελίδες αυτού του βιβλίου μιλά σε πρώτο πρόσωπο για τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται, την κοσμοθεωρία του και τα ιδανικά τα οποία πρεσβεύει. Ιδανικά διαχρονικά, που μπορούν να αποτελέσουν φωτεινό μονοπάτι για τη νέα γενιά».

11:11 – Όλοι μοναδικοί, όλοι ίσοι (εκδ. Ψυχογιός) του Δημήτρη Παπανικολάου

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: Οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε ως έναν αθλητή πρώτη γραμμής που πέρασε από τον μπασκετικό Ολυμπιακό, Παναθηναϊκό, ΑΕΚ και κάμποσες άλλες ομάδες. Ωστόσο, ο Δημήτρης Παπανικολάου πριν από λίγο καιρό έγινε γνωστός και στους μη γνωρίζοντες περί τα αθλητικά. Βγήκε δημόσια και δήλωσε πως πάσχει από το Σύνδρομο Άσμπεργκερ σημειώνοντας ταυτόχρονα πως και η κόρη του βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. 

Το βιβλίο του 11:11 (εκδ. Ψυχογιός) είναι μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση της εποχής που ήταν αθλητής διηγούμενος πράγματα και καταστάσεις που δεν γνωρίζαμε, ενώ περίπου το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με το δικό του ιατρικό coming out και το πώς διαχειρίστηκε εκείνος και η γυναίκα του το πρόβλημα με το παιδί τους. Η αφήγησή του είναι απλή, αλλά γεμάτη νοήματα και ανθρωπιά. Ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως έχει αναλάβει να μιλάει δημόσια για τη διαφορετικότητα στην κοινωνία μας.

Η άνοδος: O Kobe Bryant και το κυνήγι της αθανασίας (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής, εκδ. Ψυχογιός) του Μάικ Σιέλσκι 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: Το 2020 ο αδόκητος θάνατος του Κόμπι Μπράιαντ σε ατύχημα συγκλόνισε τους πάντες. Ο θάνατός του, ωστόσο, αποκάλυψε και το μέγεθος της επιρροής που άσκησε η προσωπικότητά του.

Το βιβλίο του Μάικ Σιέλσκι Η άνοδος: O Kobe Bryant και το κυνήγι της αθανασίας εξετάζει εις βάθος το φαινόμενο «Μπράιαντ». Η βιογραφία του ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια του στους δρόμους της Νοτιοδυτικής Φιλαδέλφειας, όπου ο πατέρας του Κόμπι, ο Τζο, ξεχώρισε ως μπασκετική φυσιογνωμία, το πέρασμα από την Ιταλία έως την καταξίωση στο ΝΒΑ με τη φανέλα των Λέικερς.

Να σημειωθεί πως ο Mike Sielski είχε πρόσβαση σε μια σειρά από ακυκλοφόρητες συνεντεύξεις που είχε πάρει ο ίδιος από τον Κόμπι στη διάρκεια της τελευταίας του χρονιάς στο σχολείο και στην πρώτη φάση του στο NBA. Για ένα τέταρτο του αιώνα αυτές οι κασέτες κρατούσαν φυλαγμένα τις σκέψεις, τα όνειρα και τους στόχους του Κόμπι από τα εφηβικά του χρόνια και έκρυβαν μυστικά και άγνωστες ιστορίες που δεν είχαν αποκαλυφθεί ποτέ. 

+ ένα διαφορετικό βιβλίο

Στο σπίτι με τα μυστικά - Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι, της Λέσλι Άμπσερ (μτφρ. Πάνος Τομαράς, εκδ. Οξύ)

Ένα κορίτσι μεγαλώνει στην Ελλάδα, στα χρόνια της χούντας, σ’ ένα ηλιόλουστο σπίτι στο Παλιό Ψυχικό. Λίγα χρόνια αργότερα θα γυρίσει με τους γονείς της στην Αμερική. Κι όταν πια, στον δρόμο προς την ενηλικίωση, αποφασίσει να ξετυλίξει το κουβάρι με τα οικογενειακά μυστικά, θα βυθιστεί στο χάος προσωπικών και πολιτικών αποκαλύψεων.

Τι δουλειά κάνει ο πατέρας της; Γιατί η μητέρα της παθαίνει νευρικούς κλονισμούς; Πώς να ερμηνεύσει τα αισθήματά της και ποια είναι πραγματικά η ταυτότητά της; Η συγγραφέας του βιβλίου, η Λέσλι Άμπσερ, ενήλικη πια, ξεκινά ένα ταξίδι για να γνωρίσει αυτό που στερήθηκε μεγαλώνοντας: την αλήθεια. Καθώς η δράση του πατέρα της στη CIA ξεδιπλώνεται, η Λέσλι ερευνά την αμφιλεγόμενη ανάμειξή του στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας, ενώ προοδευτικά συμφιλιώνεται με την κουήρ ταυτότητά της.