80 καλά λογοτεχνικά βιβλία για το καλοκαίρι (και για κάθε εποχή)

Έλληνες συγγραφείς πεπειραμένοι και αξιόλογοι έδωσαν το «παρών» και αναθέρμαναν τη σχέση τους με τους αναγνώστες τους αλλά και αρκετοί πρωτοεμφανιζόμενοι ή στα πρώτα τους βήματα διεκδίκησαν και κέρδισαν την προσοχή μας. 

Η σχέση των Ελλήνων αναγνωστών με τη μεταφρασμένη λογοτεχνία περνάει μέσα από το πλήθος διαθέσιμων, καλομεταφρασμένων νέων τίτλων, αλλά επεκτάθηκε και σε διά ζώσης συναντήσεις με την ευκαιρία της 19ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, του Φεστιβάλ Αστυνομικής Λογοτεχνίας, του 15ου Φεστιβάλ ΛΕΑ, του Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων, καθώς και μεμονωμένων πρωτοβουλιών εκδοτών και πολιτιστικών οργανισμών που έφεραν πρόσφατα σημαντικούς λογοτέχνες στη χώρα μας (Μάργκαρετ Άντουντ, Μπερναρντίν Εβαρίστο, Τζόναθαν Κόου κ.ά.)

Για να έχουμε και μια αριθμητική τάξη μεγέθους, το πρώτο εξάμηνο του 2023, σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του ΟΣΔΕΛ, κυκλοφόρησαν περίπου 960 ελληνικά και μεταφρασμένα μυθιστορήματα, νουβέλες και συλλογές διηγημάτων (σίγουρα θα είναι περισσότερα). Από όσα ήρθαν στο γραφείο μας, επιλέξαμε 80 αξιόλογα βιβλία. Προφανώς δεν είναι τα μόνα. Είμαστε σίγουροι ότι οι προτάσεις μας θα σας οδηγήσουν σε πολλά περισσότερα.

Τέλος, στις επιλογές μας δεν περιλαμβάνονται βιβλία αστυνομικής λογοτεχνίας, που θα αποτελέσουν αντικείμενο ξεχωριστής λίστας με προτάσεις από τη Χίλντα Παπαδημητρίου.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

«Άκου το λιοντάρι», της Σώτης Τριανταφύλλου
Εκδ. Πατάκη

Για πολλούς το μυθιστόρημα είναι ο βασιλιάς της πεζογραφίας ή αλλιώς το λιοντάρι της: στοιβαρό, με αυτοπεποίθηση και συναίσθηση της κυριαρχίας του, σπάνια επαναπαύεται, ενώ παρακολουθεί διαρκώς τι συμβαίνει στην επικράτειά του. Το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου Άκου το λιοντάρι [εκδ. Πατάκη] είναι ένα γοητευτικό, αστείο και με έναν τρόπο, ξεχωριστό μυθιστόρημα.

Έγραψε η Λεύκη Σαραντινού: «Το “Άκου το λιοντάρι” είναι ένα βιβλίο ανάλαφρο, σπιρτόζικο, με μία ευχάριστη θεματική που θα ψυχαγωγήσει τους αναγνώστες, αλλά και θα γυρίσει τους μεγαλύτερους από αυτούς λιγάκι πίσω στον χρόνο, στις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα, κάτι που όλοι οι αναγνώστες άνω τον σαράντα ετών κατά βάθος επιθυμούν. Το βιβλίο μας μιλάει για την αθηναϊκή οικογένεια των Λεοντάρηδων, κατοίκων της Φωκίωνος Νέγρη, τον βίο και την πολιτεία τους, το πορτρέτο των αναμεταξύ τους σχέσεων, αλλά και συνάμα για μία ολόκληρη εποχή: τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα στην πρωτεύουσα».

«Ω, τι υπέροχη εκδρομή», του Άρη Μαραγκόπουλου
Εκδ. Τόπος

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Άρη Μαραγκόπουλου, Ω, τι υπέροχη εκδρομή [εκδ. Τόπος], που έρχεται σαν συνέχεια της προηγούμενης δουλειάς του, φανερώνει με τρόπο καθαρό το συγγραφικό όραμα πίσω από την ιστορία και τους χαρακτήρες.

Μιλώντας στο bookpress.gr, ο συγγραφέας μας είχε πει: «Ολοκλήρωσα το προηγούμενο μυθιστόρημα με πλήρη συνείδηση ότι αργά ή γρήγορα θα επανέλθω στην αφήγηση του ρευστού παρόντος: οι δευτεραγωνιστές θα απαιτήσουν οπωσδήποτε να ακουστούν, οι νεότεροι, σιωπηλοί ως εκεί, θα διεκδικήσουν πράγματα από τους γηραιότερους κι οι τελευταίοι, εξ ανάγκης, θα αναστοχαστούν τις βεβαιότητές τους.

Έτσι δεν προχωρά η ζωή; Τους χαρακτήρες στο Φλλσστ, φλλσστ, φλλλσσστ καθορίζει ένα ασφυκτικό κοινωνικό πλαίσιο: εντός του όλοι τους αντιδρούν περίπου ψυχαναγκαστικά. Στο Ω! Τι υπέροχη εκδρομή! τους χαρακτήρες διαμορφώνει η αβυσσαλέα ανάγκη να υπερβούν αυτό το πλαίσιο».

«Μινώταυρος», του Δημήτρη Στεφανάκη
Εκδ. Μεταίχμιο

Μέσα σε ένα αυστηρό και ειδικά καθορισμένο πλαίσιο, γράφοντας όμως με γλώσσα γλαφυρή και ευφάνταστες εικόνες, έχει τοποθετήσει τους χαρακτήρες του και την πλοκή του και ο Δημήτρης Στεφανάκης στο μυθιστόρημά του Μινώταυρος [εκδ. Μεταίχμιο]. Ένα εκτενέστατο μυθιστόρημα 700 σελίδων που συνδυάζει την ιστορία, τη μυθολογία και τις μνήμες του τόπου. Ο συγγραφέας μας μεταφέρει στην Κρήτη του 20ού αιώνα, όπου ο πρωταγωνιστής του αναζητά την ταυτότητά του και τη σχέση του με το πεπρωμένο.

Ο αφανής «Μινώταυρος» [οι συγκρούσεις, οι φόβοι και οι επιθυμίες του ήρωα], καθώς και η δημόσια εκδοχή του [η βία, ο πόλεμος]. είναι το δίπολο που κινεί την ιστορία. Ένα μυθιστόρημα που συγκινεί και προβληματίζει.

«Ήλιος με ξιφολόγχες», του Γιώργου Σκαμπαρδώνη
Εκδ. Πατάκη

Κι αν ο Δημήτρης Στεφανάκης, όπως είπε σε συνέντευξή του στον Διονύση Μαρίνο, όσο περνάνε τα χρόνια γράφει όλο και πιο αργά το κάθε του βιβλίο, κάτι τέτοιο δεν μοιάζει να ισχύει για τον Γιώργο Σκαμπαρδώνη, το τελευταίο μυθιστόρημα του οποίου, Ήλιος με ξιφολόγχες (εκδ. Πατάκη) κυκλοφόρησε δύο χρόνια μετά τη συλλογή διηγημάτων Προσοχή: εποχιακή διέλευση βατράχων (εκδ. Πατάκη).

Ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης έγραψε: «Με όχημα τη σαγηνευτική αφήγησή του και τη διασπορά λειτουργικών λεπτομερειών σε όλο το μήκος και πλάτος του κειμένου, ο συγγραφέας τοιχογραφεί όλη τη σαλονικιώτικη κοινωνία της δεκαετίας του ’30, από τα μέγαρα και τα ακριβά ξενοδοχεία έως τις παραγκουπόλεις και τα μαγαζάκια, από τον καθηγητή Μανόλη Τριανταφυλλίδη μέχρι την Αεροπορία που συγκροτείται σε ξεχωριστό σώμα. Αυτό το πλούσιο παντεσπάνι είναι αρκετά γερό, ώστε να κουβαλήσει τις πολιτικές ζυμώσεις που περισφίγγουν την κύρια ιστορία. Βασιλόφρονες εναντίον Βενιζελικών, ντόπιοι εναντίον επήλυδων προσφύγων, κομμουνιστές εναντίον αστών αλλά και αρχειομαρξιστές εναντίον κομμουνιστών, εθνικιστές εναντίον Εβραίων, παρακρατικοί και αστυνομία εναντίον Αριστερών, ξένες δυνάμεις κ.λπ. Η αίσθηση που δίνεται είναι ότι όλοι εχθρεύονται όλους σε ένα ρευστό τοπίο κοινωνικών αλλαγών και πολιτικών συγκρούσεων, σε μια δημοκρατία χλωμή και ασθενική».

«Το αθώο», της Βασιλικής Ηλιοπούλου
Εκδ. Πόλις

Η Βασιλική Ηλιοπούλου είναι μια συγγραφέας, που με το κάθε της βιβλίο αφήνει το ιδιαίτερο στίγμα της, σχηματίζοντας το ψηφιδωτό μιας καθ’ όλα ενδιαφέρουσας συγγραφικής φωνής. Το αθώο [εκδ. Πόλις] μας συστήνει μια ηρωίδα αποφασιστική κι ευαίσθητη, που φέρει την απώλεια των δικών της, δύναμη επιβίωσης.

Η Χριστίνα Μουκούλη έχει γράψει: «Ένα βιβλίο για τις δυσκολίες εκείνων που φέρουν το στίγμα του διαφορετικού, για τη δύναμη της αδερφικής αγάπης, για την ενοχή και τη συγχώρεση, για την αλήθεια και την απόδοση ευθυνών. Ένα βιβλίο ιδιαίτερο, ατμοσφαιρικό, καθηλωτικό. Ένα βιβλίο το οποίο προκαλεί στον αναγνώστη έναν κόμπο στον λαιμό, που δεν τον αφήνει να σταματήσει την ανάγνωση μέχρι να φτάσει στο τέλος, ελπίζοντας πως θα αποδοθεί δικαιοσύνη και θα επέλθει η κάθαρση».

«Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων», του Νικόλα Σεβαστάκη
Εκδ. Πατάκη

Ο Νικόλας Σεβαστάκης στο νέο του μυθιστόρημα Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων [εκδ. Πατάκη] έχει στον πυρήνα του τις πολυεπίπεδες σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, το αληθινό πρόσωπο του καθενός και πόσο δύναται να μεταστρέψει την προσωπικότητα του ήρωά του μια μεγάλη αποκάλυψη μέσα από τις ιστορίες των άλλων.

Άλλη μια μεγάλη ψηφίδα στο εν εξελίξει, γοητευτικό λογοτεχνικό σύμπαν του Νικόλα Σεβαστάκη.

«Χάρτινη ζωή», της Παυλίνας Παμπούδη
Εκδ. Ροές

Αλλά και η Παυλίνα Παμπούδη στην επανέκδοση [με επαύξηση του αρχειακού υλικού και των ντοκουμέντων] του βιβλίου της Χάρτινη ζωή [εκδ. Ροές] χαρτογραφεί τις πολυκύμαντες σχέσεις δύο οικογενειών από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και το 2000.

Ο Μάνος Κοντολέων είχε γράψει: «Πολυσέλιδο και πολυπρόσωπο έργο, με πολλές πληροφορίες για ιστορικά γεγονότα του τότε, για κοινωνικές νόρμες του παρελθόντος, για τα πάθη που δείχνουν πως έχουν πεθάνει μα στην ουσία μεταλλάσσονται. Θέλει προσεχτικό χειρισμό η διαχείριση ενός τόσο πλούσιου υλικού, έτσι ώστε να μπορέσει να «δεθεί» σε μια ενιαία μορφή και να προσφέρει στον αναγνώστη του και αυτά που τυχόν θα ζητά από ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων, όσο και αυτά που θα θέλει να βρει σε ένα βιβλίο γεμάτο με αρχεία (έγγραφα, δημοσιεύματα, φωτογραφίες, αλληλογραφία κλπ.) που συνυπάρχουν με λογοτεχνικές κατασκευές». 

«Η κόρη και η νύχτα», της Αθηνάς Τσακάλου
Εκδ. Τόπος

Το μυθιστόρημα της Αθηνάς Τσακάλου Η κόρη και η νύχτα [εκδ. Τόπος] μοιάζει να είναι ένα από τα πιο «επικαιροποιημένα» από τα ελληνικά μυθιστορήματα που έχουμε ξεχωρίσει. Ενδοοικογενειακή βία, η θέση της γυναίκας στην οικογένεια, αυτοχειρία και οριακά διλήμματα είναι κάποια από τα θέματα του μυθιστορήματος.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Ένα βιβλίο για την κακοποίηση, την ενοχή και την εξιλέωση, για τη δύναμη της αγάπης και τη θεραπευτική λειτουργία της συντροφικότητας και της επαφής με τη φύση. Η συγγραφέας παραθέτει τα γεγονότα κι αφήνει τον αναγνώστη να αποφασίσει τι είναι ηθικό και τι ανήθικο, να κρίνει ποιος είναι αθώος και ποιος ένοχος, κι αν κάποιος μπορεί να έχει ένα, μικρό έστω, ελαφρυντικό, για πράξεις αντικειμενικά καταδικαστέες».

«Όλες μας», του Λύο Καλοβυρνά 
Εκδ. Gutenberg

Κάτω από την ίδια θεματική ομπρέλα βρίσκεται και το μυθιστόρημα του Λύο Καλοβυρνά Όλες μας [εκδ. Gutenberg] αν και η προσέγγισή του είναι πολύ διαφορετική. Ο Καλοβυρνάς ενσωματώνει στην αφήγησή του στοιχεία και τρόπους αντλημένα από το παραμύθι, τους θρύλους αλλά και τον Μαγικό Ρεαλισμό.

Ο Γιώργος Περαντωνάκης σημειώνει: «Η συμπάθεια του αφηγητή προς τα θύματα –αφηγητή που εμφανίζεται με το όνομα του συγγραφέα Λύο και αποκαλύπτει τις σκέψεις του αλλά και την πορεία δημιουργίας του βιβλίου– τον κάνει να επιλέξει ένα είδος συλλογικού Ρομπέν των Δασών που επεμβαίνει και βοηθά τις ανήμπορες γυναίκες. Σε έναν κόσμο άδικο και άνισο, μια υπερφυσική δύναμη θα ήταν η καταλληλότερη να διασαλεύσει την ανδρική υπεροχή και να σώσει τη γυναίκα. Μέσο που επιλέγεται (αναγκαστικά;) είναι η βία και δη η θανάτωση όποιου κατ’ επανάληψη βιαιοπραγεί, κακοποιεί, βιάζει. Η εγγενής αδικία της ανδροκρατούμενης κοινωνίας έρχεται αντιμέτωπη με τη δυναμική του γυναικοκρατούμενου ονείρου, όπου τρεις εκπρόσωποι του είδους της superwoman εμφανίζονται και απονέμουν δικαιοσύνη».

«Πράγματα που σκέφτεται η παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο», της Αλεξάνδρας Κ*
Εκδ. Πατάκη

Η συλλογή διηγημάτων της Αλεξάνδρας Κ* Πράγματα που σκέφτεται η παρθένος Μαρία καπνίζοντας κρυφά στο μπάνιο [εκδ. Πατάκη] είναι μια συλλογή ορόσημο για το 2023. Οι ιστορίες του βιβλίου προβοκάρουν φθαρμένες και υποτιμημένες έννοιες όπως «γυναικεία γραφή», «φεμινιστική λογοτεχνία» αλλά δεν εξαντλούνται εκεί. Η Αλεξάνδρα Κ* αφηγήθηκε ιστορίες γυναικών [κατά βάση], από τη θέση μιας γυναίκας, η οποία δεν φιλοδοξεί να γράφει «τόσο καλά όσο κι ένας άνδρας» αλλά αξιώνει απ’ όλους τους αναγνώστες, να επαναπροσδιορίσουν τα κριτήριά τους και να δουν το εύρος πίσω από τον χαρακτηρισμό «γυναικεία λογοτεχνία».

Τα θέματα των έμφυλων ταυτοτήτων, του σεξουαλικού αυτοπροσδιορισμού, της «ορατότητας» μειονοτικών ομάδων και της εξάλειψης των διακρίσεων εξαιτίας του φύλου, της ηλικίας, του σωματότυπου ή της καταγωγής, αφορούν –και εκφράζονται με τρόπο ουσιαστικό– όλο και περισσότερους συγγραφείς είτε ανήκουν είτε όχι σε μια από αυτές τις κατηγορίες.

«Πολεμική μηχανή», του Χάρη Καλαϊτζίδη
Εκδ. Εστία

Ο πρωτοεμφανιζόμενος Χάρης Καλαϊτζίδης στο μυθιστόρημά του Πολεμική μηχανή [εκδ. Εστία] συνδυάζει με τρόπο υποδειγματικό όλα τα δομικά στοιχεία ενός μυθιστορήματος [αφηγηματικό ύφος, γλώσσα, πλοκή, θεματολογία], και μέσα από τις αφηγήσεις των δύο ηρώων του μιλάει για το ταξίδι τους προς την αυτογνωσία και ιδανικά την ελευθερία.

Οι ήρωες του Καλαϊτζίδη όμως έχουν έναν και μοναδικό δρόμο για να φτάσουν στην πληρότητα, κι αυτός δεν είναι άλλος από το σώμα˙ βία, πόνος, ηδονή, τραύμα, χειραγώγηση, εξουσία χρησιμοποιούν το σώμα και οδηγούν σκοτεινές εκδοχές, πιθανώς κοινές σε όλους μας.

Ο Γιώργος Περαντωνάκης έχει γράψει: «Τι μας λέει εντέλει ο πρωτοεμφανιζόμενος στα γράμματα Χάρης Καλαϊτζίδης; Ένα πρώτο βασικό συμπέρασμα είναι ότι η κοινωνία αντιμετωπίζει σκληρά όποιον ή όποια ξεφεύγει από το «φυσιολογικό» στον σεξουαλικό τομέα ή στον ψυχολογικό, ασκεί άμεσα ή έμμεσα βία σ’ αυτά τα άτομα κι έρχεται σαν πολεμικός οδοστρωτήρας σε καιρό ειρήνης, που προσπαθεί να ισοπεδώσει ό,τι εξέχει. Ο πόλεμος είναι η συνθήκη με την οποία η κοινωνία λειτουργεί εις βάρος όσων αμάχων δεν συμμορφώνονται με τα εκάστοτε πλαίσιά της, ξεκινά με λεκτική βία, προχωρά στη σωματική και πάντα –ανάμεσα στις άλλες– μετέρχεται την ψυχολογική βία, με εκβιασμούς, προδοσίες, πιέσεις, περιθωριοποιήσεις, εκφοβισμούς κ.λπ».

«Έρωτες, έρωτες, έρωτες», του Βαγγέλη Ραπτόπουλου
Εκδ. Κέδρος

Τα σκοτάδια του έρωτα, με έναν δικό του, προσωπικό και τολμηρό τρόπο επιχειρεί να καταγράψει σε πολλά βιβλία του και ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος. Από τη Λούλα [1998] με την οποία είχε προκαλέσει τη σεμνοτυφία μεγάλου μέρους του αναγνωστικού κοινού, μέχρι τη Λεσβία [2016], μυθιστόρημα που «άνοιξε» συζητήσεις, γνώρισε θερμούς υποστηρικτές και αταλάντευτους «αρνητές».

Στο τελευταίο του βιβλίο Έρωτες, έρωτες, έρωτες [εκδ. Κέδρος] τον βρίσκουμε πιο κατασταλαγμένο αλλά και πιο φιλόδοξο. Όλες οι εκφάνσεις της ερωτικής επιθυμίας, της ένωσης για μια στιγμή αθανασίας, στη μόνη πορεία της ζωής με γνωστό προορισμό, γίνονται ο καμβάς των ιστοριών του Βαγγέλη Ραπτόπουλου.

«Μικρές αποστάσεις», του Γιώργου Κουτσούκου
Εκδ. Κίχλη

Αν έχουμε κάποιες λίγες, ελάχιστες βεβαιότητες σ’ αυτή τη ζωή, έχουν να κάνουν με την αστείρευτη ανάγκη του ανθρώπου, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, να επικοινωνήσει και να ερωτευθεί έναν άλλον άνθρωπο.

Παίζοντας με αυτό το βασικό και τόσο θεμελιώδες θέμα όσο είναι ο έρωτας [και η αναζήτηση, η μεταμόρφωσή μας εξαιτίας του] ο Γιώργος Κουτσούκος στη νουβέλα του Μικρές αποστάσεις [εκδ. Κίχλη] αναψηλαφεί πτυχές του έρωτα και τον δοκιμάζει στην Αθήνα του σήμερα. Τα καφέ, οι γωνιές της πόλης, οι αγωνίες και τα όνειρα των ανθρώπων μικραίνουν τις αποστάσεις των ηρώων και τους φέρνουν ένα βήμα πιο κοντά στην αθανασία.

«Ακούω φωνές», της Λουκίας Δέρβη
Εκδ. Μεταίχμιο

Η Λουκία Δέρβη αν και μέχρι σήμερα έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα, μια νουβέλα και δύο συλλογές διηγημάτων, στην αναγνωστική μου αίσθηση, ξεχωρίζω τα διηγήματά της. Με το τελευταίο της βιβλίο Ακούω φωνές [εκδ. Μεταίχμιο] εδραιώνει αυτή μου την αίσθηση, μιας και προσθέτει άλλη μια συστάδα ιστοριών στη βιβλιογραφία της, γράφοντας εκεί κάποια από τα καλύτερά της διηγήματα.

Η Άννα Αφεντουλίδου έχει γράψει: «Οι φωνές που ακούγονται στο βιβλίο είναι φωνές γυναικών και αντρών που βιώνουν την απώλεια, τη μοναξιά και την απογοήτευση, που αγωνίζονται να ισορροπήσουν, να κρατηθούν στην κοινωνική ζωή, να πολεμήσουν τους δαίμονές τους και να επιτύχουν τις μικρές ή μεγάλες τους νίκες… […] Οι φωνές που ακούει η Λουκία Δέρβη είναι, κατά κάποιον τρόπο, οι κραυγές και οι ψίθυροι των παιδιών που δεν προλαβαίνουν να γεράσουν. Εκείνων των παιδιών που «δεν πρόλαβαν να μεγαλώσουν». Και αυτές τις φωνές τις συσσωματώνει στον συγγραφικό της λόγο διατηρώντας την ειλικρίνεια και την αθωότητά τους, διατηρώντας μια ματιά γεμάτη πίστη και τρυφερότητα για τον άνθρωπο».

«Ο καουμπόης του Αλίμου», του Ανδρέα Μήτσου
Εκδ. Καστανιώτη

Ο πλουραλισμός στα είδη των πεζογραφικών του βιβλίων είναι κάτι που χαρακτηρίζει τον Ανδρέα Μήτσου. Κι ενώ η μεγάλη φόρμα του έφερε επιτυχίες και πλατιά αναγνώριση [Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου, Ο κύριος Επισκοπάκης] είναι οι συλλογές διηγημάτων αυτές που του επιτρέπουν να πειραματίζεται, να δοκιμάζεται –και όπως δείχνει και η τελευταία του συλλογή Ο καουμπόης του Αλίμου– να εξελίσσεται.

Η Μαρία Σκιαδαρέση σε κείμενό της για το bookpress.gr γράφει: «Πάντως, αυτό που κυρίως κρατώ από την όλη ανάγνωση της εν λόγω συλλογής είναι η αίσθηση της ενοχής για την απόλυτη αθωότητα που ποτέ δεν κατακτάται. Φαίνεται ότι ο συγγραφέας πάνω απ’ όλα και για να μπορέσει να μείνει αλώβητος ως το τέλος, πρέπει να είναι και να παραμένει αθώος, χωρίς συμφύσεις, χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς αναστολές, ώστε να καταφέρει να φτάσει στο σημείο να δει με κατανόηση τα πάντα, πράγματι σαν θεός. […] χρειάζεται αισθαντικότητα, ικανότητα πραγματικής αυτοκριτικής, βαθιά εσωστρέφεια κι αληθινή ενσυναίσθηση για να διεισδύσεις στον αταβιστικό φόβο της ανθρώπινης ύπαρξης, αυτόν του θανάτου. Και ο Ανδρέας Μήτσου θα έλεγα όχι μόνο ότι τα διαθέτει αλλά και ότι katακλύζεται από αυτά».

«Αγκούσα», της Μαντώς Μάκκα
Εκδ. Νίκας

Για τη Μαντώ Μάκκα αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο της, η συλλογή διηγημάτων Αγκούσα [εκδ. Νίκας] ξεχωρίζει για τη νευρώδη γλώσσα, τις αναπάντεχες εικόνες που δημιουργεί, τους χαρακτήρες που μοιάζουν να βρίσκονται και σε ένα παράλληλο σύμπαν. Πολλές οι πεζογραφικές αναφορές και μαζί μ' αυτές ταινίες, μουσικές που έχει αγαπήσει η συγγραφέας.

Ίσως το πιο διαχρονικό, σίγουρα με το πιο ισχυρό αποτύπωμα, ζήτημα που αφορά έναν μεγάλο αριθμό συγγραφέων και αντίστοιχα μεγάλο αριθμό αναγνωστών είναι αυτό του Εμφυλίου πολέμου. Κάθε χρόνο υπάρχουν συγγραφείς που θέλουν να δώσουν τη δική τους εκδοχή για το «πώς» και το «γιατί» της μεγάλης Ιστορίας. Εστιάζοντας στο ειδικό, στις μικροκοινωνίες της Ελληνικής επικράτειας, δίνουν τις δικές τους απαντήσεις. Αυτονόητο αλλά αξίζει να επισημανθεί ότι το βιωματικό άνυσμα ανάμεσα στα χρόνια του εμφυλίου και στα χρόνια της γραφής των κειμένων διαρκώς μεγαλώνει περικλείοντας πλέον τουλάχιστον δύο γενιές ανθρώπων, που μαζί με την τρίτη εξακολουθούν να αναζητούν εκεί τις απαντήσεις για ό,τι μας ταλανίζει σήμερα.

«Η σκόνη του κόσμου όταν γκρεμίζεται», του Μάκη Καραγιάννη
Εκδ. Μεταίχμιο

Ο Μάκης Καραγιάννης με το μυθιστόρημά του Η σκόνη του κόσμου όταν γκρεμίζεται [εκδ. Μεταίχμιο] δικαίως εντάσσεται στη λίστα με τα αξιόλογα μυθιστορήματα για τον εμφύλιο. Έγραψε η Έλενα Χουζούρη: «Ο Καραγιάννης, όπως και οι συγγραφείς που προηγήθηκαν από αυτόν, τοποθετεί τη «δική» του ομάδα στον γενέθλιο τόπο του, δηλαδή την Δυτική Μακεδονία. Με αυτόν τον τρόπο κάθε συγγραφέας φωτίζει το πώς βιώθηκε ο εμφύλιος σπαραγμός σε διάφορες περιοχές της χώρας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και τις διαστάσεις που πήρε σε κάθε τόπο χωριστά. Στην περίπτωση της Δυτικής Μακεδονίας η εμφύλια εικόνα ήταν ιδιαίτερα σκληρή με αναστρέψιμες επιπτώσεις και βαθιά τραύματα για τον τοπικό πληθυσμό και τα φαντάσματα μπορεί να τριγυρνούσαν στα γύρω βουνά για πολλά χρόνια αργότερα, κουβαλώντας τις σκοτεινές τους ιστορίες».

«Μάνα πατρίδα, κακιά μητριά», του Γιάννη Σιώτου
Εκδ. Καστανιώτη

Κομβικά ιστορικά γεγονότα είναι ένα πρώτης τάξεως υλικό για τη σύνθεση ενός μυθιστορήματος. Συχνά οι συγγραφείς επιλέγουν ένα μικρό, παράπλευρο και άγνωστο συμβάν και με αφορμή αυτό θέτουν σε κίνηση τους ήρωές τους εντάσσοντάς τους στη μεγάλη ιστορία. Όταν όμως επιλέξουν να σταθούν στο κέντρο της μεγάλης ιστορίας η προσέγγιση είναι διαφορετική.

Εξαντλητική μελέτη σε κάθε πτυχή των γεγονότων, ώστε να ανακαλύψουν τον πυρήνα εκείνον από τον οποίο θα ξεκινήσουν την ιστορία τους. Κάπως έτσι κινήθηκε και ο Γιάννης Σιώτος για το μυθιστόρημά του Μάνα πατρίδα, κακιά μητριά [εκδ. Καστανιώτη]. Έπειτα από πολυετή έρευνα κατέγραψε σ’ αυτό το μυθιστόρημα πλήθος στοιχείων για το ένα εκατομμύριο προσφύγων που έφτασαν στα ελληνικά λιμάνια από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη και την Κωνσταντινούπολη. Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται σαν ντοκιμαντέρ και «βλέπεται» σαν μυθοπλασία. 

«Ο χωροφύλακας ΙΙ», του Δημήτρη Βασιλάκη
Εκδ. Περίπλους

Ο Δημήτρης Βασιλάκης στο μυθιστόρημα Ο χωροφύλακας ΙΙ [εκδ. Περίπλους] συνεχίζει την ιστορία του Γιώργη και του Μιχάλη, οι οποίοι μετά την απόδραση ακολουθούν διαφορετικούς δρόμους.

Ο Γιώργης θα βρεθεί κρατούμενος των Γερμανών, θα μεταφερθεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα βιώσει τη ναζιστική θηριωδία και την ανθρώπινη κτηνωδία. Μοναδικός του στόχος θα είναι η επιβίωση. Ο Μιχάλης, ο φοιτητής, θα βγει αντάρτης στα βουνά της Μακεδονίας, από όπου θα αγωνίζεται για την ελευθερία της πατρίδας του. Μέσα από διαφορετικά βιώματα, καταλαβαίνουν ότι ο δρόμος για τη λύτρωση είναι δύσκολος, απρόβλεπτος, επικίνδυνος και αβέβαιος.

«Σκοτεινό φως», του Γιώργου Πολυμενάκου
Εκδ. Γραφή

Είναι η στορία μιας ομάδας ανδρών και γυναικών που προσπαθούν να επιβιώσουν δίνοντας εξετάσεις υπακοής, ή αντίστασης, σε αυτή τη νέα, αμείλικτη τάξη πραγμάτων, ανάμεσα στα σωριασμένα ερείπια των μύθων του παρελθόντος. Αλλά ακόμη και σ' αυτόν τον ζοφερό κόσμο, μπορεί να υπάρξει μια ρωγμή στο σκοτάδι... Το δεύτερο βιβλίο της «Τριλογίας των Φάρων» (πρώτο βιβλίο Σημείο Εξόδου Ένα) επεκτείνει τη δυστοπική προβληματική του συγγραφέα, με εικονοποιία που περιλαμβάνει θαλάσσια τοπία και πολιτικό προβληματισμό που αγγίζει σημαντικά ζητήματα της εποχής.

«Σπείρα», του Στάθη Πολίτη
Εκδ. Το Δόντι

Μια τάση της ελληνικής πεζογραφίας, που όταν γίνεται σωστά μπορεί να έχει μεγάλο ενδιαφέρον, είναι όταν προκρίνει το κοσμοπολίτικο πρόσωπό της, όταν οι ιστορίες της εκτυλίσσονται σε αστικά κέντρα άλλων ηπείρων και οι πρωταγωνιστές τους είναι πολίτες του κόσμου.

Ο Στάθης Πολίτης με το μυθιστόρημα Σπείρα [εκδ. Το Δόντι] επιχειρεί κάτι ανάλογο. Διαβάζουμε: «Από τις Πολιτείες του αμερικανικού Νότου έως τη Γαλλική Ριβιέρα του Μεσοπολέμου, από το Λονδίνο του 1937 έως την Πάτρα της δικτατορίας του Μεταξά, και από την εμφυλιοπολεμική Ισπανία έως την ακμάζουσα Νέα Υόρκη της δεκαετίας του 1950, ξετυλίγεται μια ιστορία για τη φιλία και τον πόλεμο, για την αγάπη και το κακό που μπορεί να κάνει άνθρωπος σε άνθρωπο. Μα πάνω απ’ όλα ξετυλίγεται μια ιστορία για τη δύναμη της συνέχειας που πηγάζει από την ίδια τη φύση του ανθρώπου και γεννά την ελπίδα που μας κάνει ν’ αντέχουμε κακουχίες, να υπερνικούμε εμπόδια και να παλεύουμε για τα όνειρά μας».

«Ένα κομμάτι χαρτί» του Δημήτρη Φραγκούλη
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για ένα ακόμη έργο μυθοπλασίας, το χειρόγραφο που διόρθωνε εκείνη την εποχή ή μήπως βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα; Ήταν μια ιστορία που φαινόταν να συνδέεται περίεργα μαζί του και αυτό δεν μπορούσε να το παραβλέψει. Όταν ήταν παιδί έχασε τα πάντα εξαιτίας ενός πολέμου. Σήμερα του έμεναν μόνο κάποια προσωπικά στοιχήματα που θα έκανε το παν για να τα εκπληρώσει. Ένα μυθιστόρημα για την απώλεια, τις προσωπικές ήττες, τα λάθη και όσα μικρά μας κρατάνε στη ζωή μέχρι να συναντήσουμε την πραγματική μας επιθυμία.

Για τη συνέχεια έχουμε δύο ξεχωριστά και ιδιαίτερα βιβλία με κοινό σημείο την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της πρωταγωνίστριάς τους.

«Πες της», του Χρήστου Οικονόμου
Εκδ. Πόλις

Ο Χρήστος Οικονόμου στη νουβέλα του Πες της [εκδ. Πόλις] γράφει για την ιστορία μιας κούριερ που περιπλανιέται σαν αερικό σε δρόμους απέραντους, μπαινοβγαίνει σε μεζονέτες με εσωτερικό ασανσέρ και πολυκατοικίες χωρίς ασανσέρ, και κάνει παραδόσεις σε καλούς και κακούς ανθρώπους.

Ο Μάνος Κοντολέων έχει γράψει: «Στην ουσία έχουμε μια εκρηκτικής γλωσσικής υπόστασης πρωτοπρόσωπη αφήγηση από μια γυναίκα για την οποία το μόνο που μαθαίνουμε είναι πως το επάγγελμά της είναι να μεταφέρει γράμματα και πακέτα, δηλαδή είναι ένας θηλυκού γένους κούριερ. […] Κείμενο που σε παρασύρει ο γρήγορος ρυθμός του και συχνά σταματάς για να αφήσεις το χρόνο να το καταλαγιάσει μέσα στη σκέψη σου, να ηρεμήσει τον συναισθηματικό φόρτο σου. Ο Χρήστος Οικονόμου είναι –αυτό προσωπικά πιστεύω– ένας ρεαλιστής μα και ιδιότυπα αισιόδοξος συγγραφέας».

«Μελίνα», του Γιάννη Σκαραγκά
Εκδ. Κριτική

Ο Γιάννης Σκαραγκάς είναι ένας φιλόδοξος συγγραφέας, που βάζει διαρκώς άτυπα στοιχήματα με όλα τα είδη της γραφής [πεζογραφία, θέατρο, τηλεοπτικό σενάριο] και βγαίνει κερδισμένος.

Έχοντας ολοκληρώσει τον πρώτο κύκλο [με 64 επεισόδια] της πετυχημένης τηλεοπτικής σειράς «Κάνε ότι κοιμάσαι», και λίγο πριν παρουσιάσει στο μικρό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου, το νέο του θεατρικό έργο «Συμπτώματα από την έλλειψη βάρους», εμπνευσμένο από τις «Ευμενίδες» του Αισχύλου, παραγγελία του Φεστιβάλ Αθηνών, το νέο του βιβλίο Μελίνα [εκδ. Κριτική] βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία.

Το βιβλίο είναι αυτό που μπορεί κανείς να υποθέσει από τον τίτλο του: Μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Μελίνας Μερκούρη μέσα από την οποία αναδεικνύονται πτυχές της ηθοποιού, της αγωνίστριας, της γυναίκας, του ειδώλου.

Σύμφωνα πάντα με τη φαντασία και το ταλέντο του Γιάννη Σκαραγκά.

«Ίων ο Κύων», της Στέλλας Παναγιωτοπούλου
Εκδ. Ίκαρος

Το μυθιστόρημα ως είδος είναι εξαιρετικά πλατύ και ανοιχτό σε πειραματισμού. Στην προσπάθειά του να απεικονίσει το όλον του κόσμου αλλά και του ανθρώπου συχνά καταφεύγει σε δημιουργικές συμπράξεις.

Η Στέλλα Παναγιωτοπούλου έγραψε το αφηγηματικό δοκίμιο Ίων, ο Κύων [εκδ. Ίκαρος], με υπότιτλο Περί συνύπαρξης ανθρώπων και ζώων. Ένα αφήγημα γλαφυρό, με πρωταγωνιστή ένα λαμπραντόρ και με πλήθος αναφορών σε ιστορικά και κοινωνιολογικά στοιχεία, σκύλους στην πεζογραφία και απίθανες διασυνδέσεις πληροφοριών.

«Η μοναξιά του ενός», του Κωνσταντίνου Πίττα
Εκδ. Αίολος

Από τον χώρο της φιλοσοφίας κάνει τις συμπράξεις του ο Κωνσταντίνος Πίττας για το αφήγημα Η μοναξιά του ενός [εκδ. Αίολος].

Η ιστορία της σκέψης του ανθρώπου, όσο κι αν ακούγεται μεγαλόσχημο, είναι κάτι που έχει αφομοιώσει απολύτως ο συγγραφέας.

Η πορεία της ζωής του ενός, περνά μέσα από όλα τα φιλοσοφικά σχήματα αναδεικνύοντας τις αρετές και τις αδυναμίες τους, για να φτάσει στο τέλος της διαδρομής όπου εκεί θα συναντήσει τη μοναξιά.

«Πρόσω ανάποδα», του Γιώργου Βιδάλη
Εκδ. Αρμός

Νουβέλα με παιγνιώδη κι εξομολογητική διάθεση, με πολιτικές πινελιές και βιβλιοφιλικά αισθήματα, που ψηλαφίζει την ασυνεννοησία, τη λαχτάρα του σμιξίματος, την εγωπάθεια, τη μοναχικότητα. 

Όπως σημειώνει ο συγγραφέας σε συνέντευξή του στην Book Press:

«Θεωρώ τον εαυτό μου μαρμαροτεχνίτη και όχι μαρμαρογλύπτη συγγραφέα (κατάγομαι από το γνωστό χωριό Πύργος που έχει αυτή τη διπλή παράδοση).

»Γνωρίζω τις δυνάμεις μου, δεν έχει ψηλώσει ο νους μου. Μαστορεύω τον λόγο με απλότητα ελπίζοντας να βγει κάτι που να συγκινεί, να έχει χιούμορ, να δημιουργεί κάποιες σκέψεις, να διαθέτει μια πλοκή με μερικές ανατροπές κι εκπλήξεις».

«Στη χώρα του Χωσέ», του Θοδωρή Χονδρόγιαννου
Εκδ. Key Books

Και από ένα αφηγηματικό δοκίμιο με εκλεπτυσμένο χιούμορ ή την αριστοτεχνική σύνδεση φιλοσοφικών σχημάτων με προβληματισμούς καθημερινούς, προσγείωση απότομη, ύπουλη και λιγάκι χαιρέκακη με ένα κωμικοτραγικό ημερολόγιο ενός φαντάρου στον Ελληνικό στρατό.

Ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος μετά από την παραμονή του στο Κολούμπια με μια υποτροφία, επέστρεψε στην Ελλάδα, έκανε τη θητεία του και έζησε και κατέγραψε το διαχρονικό «Εκεί όπου σταματάει η λογική, αρχίζει ο στρατός».

Στην επικράτεια του παράλογου, της ιεραρχίας και της τόνωσης του εθνικού φρονήματος, τίποτα δεν έχει αλλάξει στα ξεχασμένα από θεούς και ανθρώπους ακριτικά φυλάκια. 

«Στέλλα Βιολάντη», του Γρηγόριου Ξενόπουλου
Εκδ. Ψυχογιός

Οι επανεκδόσεις παλαιότερων, κλασικών έργων της ελληνικής πεζογραφίας, όπως τα τρία βιβλία του Γρηγόριου Ξενόπουλου, που επανεκδίδονται από τις εκδόσεις Ψυχογιός, είναι μοναδική ευκαιρία να φτάσουν και σε νεότερους αναγνώστες τα έργα του Ξενόπουλου.

Μυστικοί αρραβώνες, Αναδυόμενη και Στέλλα Βιολάντη οι επανεκδόσεις, με νεο-ρομαντικά σύγχρονα εξώφυλλα, επίμετρο στο καθένα από ανθρώπους που έχουν προσεγγίσει τον Ξενόπουλο από διάφορα πόστα [Σωτήρης Χατζάκης, Γιώργος Πεφάνης, Σώτη Τριανταφύλλου].

Οι νέες εκδόσεις του Ξενόπουλου δεν χαρίζουν μόνο την απόλαυση της ανάγνωσης αλλά δίνουν και μια ευρύτερη εικόνα για την εποχή που εκδόθηκε το καθένα, και σ’ αυτό συμβάλει το χρονολόγιο και η εργογραφία που έχει συντάξει ο Διονύσης Μουσμούτης.

Από τα τρία έργα, ξεχωρίζουμε τη δραματική ιστορία της Στέλλας Βιολάντη, ένα ηθογράφημα που από το 1910 που γράφτηκε ως θεατρικό, καταφέρνει να συγκινεί και να εμπνέει, όπως συνέβη με τη θεατρική παράσταση του Γιάννη Οικονομίδη «Στέλλα κοιμήσου».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

«Καθώς ψυχορραγώ», του William Faulkner
Μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς
Εκδ. Gutenberg

Κάθε νέα έκδοση που περιλαμβάνει έργο του William Faulkner πρέπει να χαιρετίζεται καταλλήλως. Ο μύστης από τον Νότο της Αμερικής και ένας από τους κορυφαίους διαμορφωτές του μοντερνισμού στη λογοτεχνία, θα διαβάζεται πάντα με μέγιστη προσοχή. Το Καθώς ψυχορραγώ (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς) έρχεται στα χέρια μας με σύγχρονη ματιά, καθώς έχουν περάσει χρόνια από τη μετάφραση που μας είχε παραδώσει ο αείμνηστος Μένης Κουμανταρέας.

Είναι το δραματικό και συνάμα κωμικό ταξίδι ενός πατέρα και των πέντε παιδιών του που μεταφέρουν το κιβούρι της πεθαμένης γυναίκας και μητέρας τους. Σκοπός να την θάψουν στην άλλη άκρη της επαρχίας Γιοκναπατάουφα του αμερικανικού Νότου. Ένα από τα αριστουργήματα του 20ου αιώνα.

«Ένας ευτυχισμένος άνθρωπος», του Henrick Pontoppidan
Μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης
Εκδ. Λέμβος

Από τα βόρεια της Ευρώπης και συγκεκριμένα από τη Δανία μάς έρχεται ένα από τα σημαντικότερα μυθιστορήματα της χώρας. Πρόκειται για το βιβλίο του Henrick Pontoppidan Ένας ευτυχισμένος άνθρωπος (εκδ. Λέμβος, μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης).

Πρόκειται την ιστορία ενός νέου που εξεγείρεται και αποφασίζει να αφήσει την ασφάλεια της μικρής του πόλης και να ανοιχτεί στη μεγάλη θάλασσα της Κοπεγχάγης. Τούτος ο φιλόδοξος γιος ενός κληρικού, θα οραματιστεί, θα ερωτευτεί, θα ζητήσει εμμονικά το άπιαστο και στο τέλος θα δεχθεί τα επίχειρα των αποφάσεών του, όταν θα μείνει ολότελα μόνος.

Ο Περ, όπως είναι το όνομα του πρωταγωνιστή, είναι η κλασική περίπτωση του ανθρώπου που αναστοχάζεται τη ζωή του μετρώντας τα λάθη του ένα ένα.

«Θάλασσα, θάλασσα», της Iris Murdoch
Μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου
Εκδ. Gutenberg

Το 1978, η Iris Murdoch κέρδισε το Βραβείο Booker για το πολυσέλιδο μυθιστόρημά της Θάλασσα, θάλασσα. Κατά πολλούς είναι, όντως, το καλύτερο που έχει γράψει σε μια, έτσι αλλιώς, πλούσια εργογραφία. Το μυθιστόρημα κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου.

Είναι η ιστορία του Τσαρλς Άροουμπαϊ, ενός πασίγνωστου θεατράνθρωπου που αποφασίζει να αποτραβηχτεί από το πλήθος και να ζήσει σε ένα ερημικό νησί στη θάλασσα. Σκοπός αυτού του αθεράπευτα νάρκισσου, αλλά και συνάμα γοητευτικού, ήρωα είναι να γράψει τα απομνημονεύματά του. Το σχέδιο ναυαγεί εν τη γενέσει του, καθώς συναντάει τον εφηβικό του έρωτα. Τα χρόνια έχουν περάσει, αλλά ως φαίνεται ο πόθος σιγοκαίει μέσα του. Τυφλωμένος από αυτό το πάθος γίνεται, πλέον, επικίνδυνος για τον εαυτό του και τους γύρω του.

«Ο Μάστορας», του Bernard Malamud
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Εκδ. Καστανιώτη

Ο Μάστορας του Bernard Malamud αγαπήθηκε αρκετά από το ελληνικό κοινό. Υπήρξε, άλλωστε, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του. Αν και επιδόθηκε επί μακρόν στη συγγραφή διηγημάτων, στο μυθιστόρημά του ο Βοηθός (εκδ. Καστανιώτη, μτφρ. Κατερίνα Σχινά) φτάνει σε μια κορυφαία στιγμή. Το βιβλίο ήταν υποψήφιο για το Εθνικό Βραβείο των ΗΠΑ το 1958 και συμπεριλήφθηκε από το περιοδικό Time ανάμεσα στα καλύτερα του περασμένου αιώνα.

Ήρωας είναι ο μπακάλης Μόρις Μπόμπερ που ζει στο μεταπολεμικό Μπρούκλιν και ελπίζει σε κάτι καλύτερο για τον εαυτό του και την οικογένειά του. Κάθε φορά, όμως, έχει να αντιμετωπίσει διάφορες αναποδιές. Τα πάντα αλλάζουν όταν στο μαγαζί του θα έρθει να δουλέψει ο Ιταλός Φρανκ Άλπαϊν. Ο σκληρός κόσμος των μεταναστών, μέσω του Malamud γίνεται οικείος και κατανοητός μέσα στις αντιφάσεις του.

«Το τενεκεδένιο ταμπούρλο», του Gunter Grass
Μτφρ. Τούλα Σιέτη
Εκδ. Πατάκη

Ελάχιστοι Γερμανοί συγγραφείς στην μεταναζιστική περίοδο έβαλαν τόσο βαθιά το μαχαίρι στο κόκαλο, εστιάζοντας στη ρίζα του κακού που τους βρήκε, όσο το έκανε ο Guntrer Grass. Το Τενεκεδένιο ταμπούρλο του που επανεκδίδεται από τις εκδόσεις Πατάκη (μτφρ. Τούλα Σιέτη) είναι το μυθιστόρημα που οδήγησε τον Grass στο Βραβείο Νόμπελ. Παρά τη σφοδρή κριτική που δέχθηκε στη χώρα του (θεωρήθηκε έως και πορνό) παραμένει ένα άκρως σημαντικό βιβλίο.

Ο ήρωάς του, ο νάνος από πεποίθηση, Όσκαρ Ματσεράτ, είναι από αυτούς που λέμε αλησμόνητοι. Ως τρόφιμος ψυχιατρείου χρησιμοποιεί το ταμπούρλο του για να ανακαλέσει στη μνήμη τη ζωή του, μια ζωή άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία της Γερμανίας, στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα.

«Τα τρία φώτα» της Claire Keegan
Μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου
Εκδ. Μεταίχμιο

Ένα από τα βιβλία που συζητήθηκαν αρκετά φέτος ήταν Τα τρία φώτα της Claire Keegan (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου). Οσο μικρό είναι σε μέγεθος, τόσο δραστικό αποδεικνύεται.

Γράφει μεταξύ άλλων η Χριστίνα Μουκούλη στην κριτική της: «Μια εξαιρετικά καλογραμμένη ιστορία, ακριβής, ζωντανή κι εκφραστική, η οποία στις ενενήντα σελίδες της καταφέρνει να αγγίξει τον αναγνώστη με την τρυφερότητα και τη συγκίνηση που του προκαλεί. Ένα κείμενο υπέροχα μελαγχολικό, μικρό αλλά τέλεια περιορισμένο στην ουσία, που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά. Ένα βιβλίο για την απώλεια, που τη βιώνει ο καθένας διαφορετικά, για τη στοργή και τη φροντίδα που έχει ανάγκη κάθε παιδί, και για την αγάπη, που όταν προσφέρεται γενναιόδωρα, ποτέ δεν πάει χαμένη».

«Κρέας για τους λύκους» του Harry Kunzru
Μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου
Εκδ. Δώμα

Από την Ιρλανδία έρχεται και το επόμενο μυθιστόρημα, που επίσης αγαπήθηκε αρκετά από το ελληνικό κοινό. Πρόκειται για το Κρέας για τους λύκους του Harry Kunzru (εκδ. Δώμα, μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου).

Έγραψε πρόσφατα ο Διονύσης Μαρίνος στην κριτική του: «Οι προθέσεις του Κούνζρου θα μπορούσαν εύκολα να περιχαρακωθούν σε μια ακολουθία φιλοσοφικών σκέψεων, σαν να προσπαθείς να ισορροπήσεις σε ένα μια παγωμένη λίμνη, κάτι που αρκετές φορές αποφεύγει να κάνει καταφεύγοντας σε μια υποβλητική δράση και σε ακόμη πιο υποβλητική γλώσσα. Βάσει των προεκτεθέντων, το μυθιστόρημά του είναι κατάστικτο από ανησυχητικές πινελιές που έλκουν τη δύναμή τους από το παρελθόν (ωσάν η Ευρώπη να ήταν πάντα ένα πεδίο δόξας ενός παρανοϊκού τέρατος) και φτάνουν έως το σήμερα με ακόμη πιο δραστική ισχύ.

«Μυστική ιστορία» της Donna Tartt
Μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος
Εκδ. Διόπτρα

Η Donna Tartt, γνωστή για την Καρδερίνα της, κατάφερε να δημιουργήσει μια σχέση εμπιστοσύνης με τους αναγνώστες της. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να διαβάσουμε το πρώτο της βιβλίο που της έδωσε εξαρχής πολλά «παράσημα». Πρόκειται για τη Μυστική Ιστορία (εκδ. Διόπτρα, μτφρ. Μιχάλης Δελέγκος).

Η ιστορία σε αυτό το πρώτο έργο της Ντόνα Ταρτ, διαδραματίζεται σε ένα επινοημένο κολέγιο στο αγροτικό Βερμόντ, που ονομάζεται Κολέγιο Χάμπντεν. Πολλοί έχουν κάνει παραλληλισμούς με το Κολέγιο Μπένινγκτον όπου φοίτησε η ίδια η Ταρτ. Η Μυστική ιστορία αποτελεί εμβληματικό βιβλίο της Dark Academia λογοτεχνίας, αλλά και την κυριότερη ίσως πηγή έμπνευσης για την Dark Academia αισθητική που έχει κατακλύσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, επηρεάζοντας τις αναγνωστικές, στιλιστικές και lifestyle επιλογές των νέων σε όλο τον κόσμο.

«Δεν πάω πουθενά», της Rumena Buzarovska
Μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Εκδ. Gutenberg

Η Rumena Buzarovska έγινε, εν πολλοίς, πολύ κοντινή μας το τελευταίο διάστημα. Βρέθηκε στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Με καταγωγή από τη Β. Μακεδονία, η Buzarovska τράβηξε πάνω της το ενδιαφέρον των αναγνωστών με τη συλλογή διηγημάτων της Ο άντρας μου και τώρα επανέρχεται με ένα νέο βιβλίο με τίτλο Δεν πάω πουθενά (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωννίδου).

Σ’ αυτό το βιβλίο πάλι οι γυναίκες αναλαμβάνουν να μας μιλήσουν για τα πάθη, τις φοβίες και τις ανασφάλειές τους. Αυτό που με θετικό πρόσημο σημειώνουμε στις μέρες μας ως γυναικεία γραφή, στην περίπτωση της Buzarovska αποκτάει νόημα και ουσία. Καταφέρνει σ’ αυτό το βιβλίο να μας αποκαλύψει όσα αρνούμαστε να πούμε ευθέως στον εαυτό μας και με ειλικρινές βλέμμα να καταδείξει την επιφανειακότητα των σχέσεών μας. Ξεκάθαρα σύγχρονη γραφή.

«Ξανθές ρίζες», της Bernardine Evaristo
Μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς
Εκδ. Gutenberg

Μιας και μιλάμε για γυναικεία γραφή, η Bernardine Evaristo είναι μια κατεξοχήν εκπρόσωπος του είδους και με το βραβείο Booker ανά χειράς μπορεί να προωθήσει ακόμη περισσότερο το έργο της. Στο βιβλίο της Ξανθές ρίζες (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς) χρησιμοποιεί το κλασικότροπο «what if» ως εύρημα.

Έγραψε σχετικά ο Νίκος Ξένιος: «To μυθιστόρημα είναι συναρπαστικό, το σασπένς διατηρείται αμείωτο από την αρχή ως το τέλος και ο λυρισμός είναι το πρωτεύον γνώρισμά του: ένας λυρισμός που απορρέει από την πηγαιότητα της γλώσσας και την αμεσότητα του συναισθήματος, όχι από κάποια στιλιστική επεξεργασία «εργαστηριακά» σχολαστική. Και, το κυριότερο: η κριτική της Εβαρίστο στην αποικιοκρατική Βρετανία είναι αμείλικτη και, επιπλέον, απολαυστική».

«Αιθέριοι κόσμοι», της Tatyana Tolstaya
Μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου
Εκδ. Loggia

Ισως το όνομα Tatyana Tolstaya να μην μας λέει τίποτα, εντούτοις πρόκειται για τη δισέγγονη του Αλεξέι Νικολάγεβιτς Τολστόι. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Loggia η συλλογή διηγημάτων της Αιθέριοι κόσμοι (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου). Πρόκειται για δεκαέξι διηγήματα αυτοβιογραφικά, πνευματώδη, ενίοτε λυρικά, διεισδυτικά, με καυστικό χιούμορ και αυτοσαρκασμό.

Οι Αιθέριοι κόσμοι της είναι κατοικημένοι από πνεύματα και δυνάμεις αόρατες, όσο και πραγματικές, μάλλον. Η πρόζα της Τολστάγια αναδεικνύει το «οικουμενικό αίνιγμα» για τις χαμένες κάλτσες στο πλυντήριο, αλλά και τη νοσταλγία ενός ανεκπλήρωτου έρωτα ή τη γλυκόπικρη αναπόληση του πατέρα. την «ποίηση της δωροδοκίας» στη μετασοβιετική Μόσχα ή μια σουρεαλιστική παραβολή για τη δουλεία και τη δυστυχία της αφθονίας των καταναλωτικών αγαθών. 

«Αρκτικό καλοκαίρι», του Damon Galgut
Μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ
Εκδ. Διόπτρα

Ο Damon Galgut ήταν μια ανακάλυψη για όλους μας. Το βιβλίο του Η υπόσχεση έλαβε το Βραβείο Booker και ήταν η αιτία να ανακαλύψουμε έναν σημαντικό συγγραφέα από τη Ν. Αφρική. Το νέο του βιβλίο Αρκτικό καλοκαίρι (εκδ. Διόπτρα, μρφρ: Κλαίρη Παπαμιχαήλ) είναι ένας φόρος τιμής στον σπουδαίο Άγγλο συγγραφέα Ε.Μ. Φόρστερ.

Το 1912 το ατμόπλοιο Σίτι οφ Μπέρμιγχαμ προσεγγίζει τις ακτές της Ινδίας. Στο πλοίο επιβαίνει ένας Βρετανός συγγραφέας ήδη γνωστός για τα έργα του, ο οποίος κάνει τώρα ένα ταξίδι αναζήτησης. Θα χρειαστούν άλλα δώδεκα χρόνια κι άλλο ένα ταξίδι στο ίδιο μέρος για να δημοσιεύσει ο Ε. Μ. Φόρστερ το Πέρασμα στην Ινδία. Μέσα σ’ αυτό το διάστημα καταφέρνει να κατανοήσει βαθιά τον εαυτό του και την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης και αυτή τη γνώση την αποτυπώνει σ’ αυτό το μυθιστόρημα, που θα μείνει στην ιστορία ως το αριστούργημά του.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Μια συναρπαστική ιστορία για την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, για έναν έρωτα που δεν βρήκε ανταπόκριση και μια φιλία που κράτησε, παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια. Ο Γκάλγκατ μας περιγράφει τη ζωή του Φόρστερ με φωνή αισθαντική αλλά όχι χυδαία, με τρυφερότητα κι ευαισθησία αλλά χωρίς μελοδραματισμούς, παραδίδοντάς μας μια πολύ ενδιαφέρουσα μυθιστορηματική βιογραφία».

«Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα», του Shehan Karunatilaka
Μτφρ. Ρένα Χατχούτ
Εκδ. Gutenberg

Ένα από τα πολλά θετικά των Βραβείων Booker είναι ότι μας οικειώνει με τη λογοτεχνία χωρών που δεν βρίσκονται στο επίκεντρο, ανοίγοντάς μας έτσι ένα παράθυρο προς τον κόσμο. Ο νικητής του Man Booker 2022 Shehan Karunatilaka από τη Σρι Λάνκα μας μεταφέρει με ιδιαίτερο τρόπο τη ζώσα και σκληρή ιστορία του τόπου του στο μυθιστόρημα Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα (εκδ. Gutenberg, μτφρ. Ρένα Χατχούτ).

Ο Σόλωνας Παπαγεωργίου έγραψε στην κριτική του: «Παρά τις γλαφυρές περιγραφές του βιβλίου -ή, πιθανώς, εξαιτίας αυτών-, ο Καρουνατίλακα επιλέγει έναν τόνο ανάλαφρο, μια γλώσσα απλή, έναν πρωταγωνιστή που αντιμετωπίζει τις καταστάσεις με το αίσθημα της ευθύνης, αλλά και με τα όπλα του αυτοσαρκασμού και της ειρωνείας. Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα είναι ένα βιβλίο που ισορροπεί επιτυχημένα ανάμεσα στο κωμικό και στο τραγικό».

«Το φοβερό βιβλίο», του Jason Mott
Μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου
Εκδ. Διόπτρα

Ορατότητα, ρατσισμός και η ανάγκη του ανθρώπου να μένει στο περιθώριο των πραγμάτων για να προφυλαχθεί από τις «ερπύστριες» των σφοδρών γεγονότων της σήμερον. Το μυθιστόρημα του Jason Mott Το φοβερό βιβλίο (εκδ. Διόπτρα, μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου) είναι απόλυτα σημερινό για τους παραπάνω λόγους.

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης στην κριτική του: «Είναι κι ένα βιβλίο-φόρος τιμής στην ιστορία των μαύρων, στον αέναο κύκλο της βίας και της ατίμωσης που τους περιβάλλει ασφυκτικά.

»Η ιδιαίτερη μαγκιά, βέβαια, του Τζέισον Μοτ είναι ότι τα έχει κάνει όλα αυτά με τόσο σπιρτόζικο τρόπο, τόση ελαφράδα και αυτοσαρκασμό, ώστε να ανανεώνει ταυτόχρονα και την ίδια την τέχνη του μυθιστορήματος».

«Ο χασάπης του Υρλύ», του Jean Amila
Μτφρ. Μαρία Θεοχάρη
Εκδ. Oposito

Ο Jean Amila υπήρξε ένας καθαρόαιμος αναρχικός. Έζησε υπό το βάρος της ευθύνης να δώσει μάχες για τους κοινωνικούς αγώνες, ενώ παράλληλα συνέγραψε πλήθος βιβλίων, αλλά και σεναρίων. Το παράδοξο στην περίπτωσή του είναι ότι απαντάται και με δύο ακόμη ονόματα: Jean Mekert ή Jean Meckert.

Στο μυθιστόρημά του Ο χασάπης του Υρλύ (εκδ. Oposito, μτφρ. Μαρία Θεοχάρη) μας μεταφέρει λίγο μετά το τέλος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, όπου ο πατέρας του οκτάχρονου Μισού δεν επέστρεψε στο σπίτι του. Δεν έπεσε στη μάχη ως ήρωας, αλλά έγινε ένας από τους Γάλλους στασιαστές του 1917 που εκτελέστηκαν για παραδειγματισμό επειδή αμφισβήτησαν την άσκοπη σφαγή του πολέμου. Ο Μισού με την παρέα του, τρία ακόμα ορφανά πολέμου, θα αποφασίσουν να κάνουν αυτό που δεν τολμούν οι μεγάλοι: να αποδώσουν δικαιοσύνη.

«Το τέλος της μοναξιάς», του Benedict Wells
Μτφρ. Δημήτρης Δημοκίδης
Εκδ. Utopia

Ο Benedict Wells είναι ένας νέος Γερμανός-Ελβετός συγγραφέας που, με τη δημοσίευση του πρώτου του μυθιστορήματος, κέρδισε το κοινό και τους κριτικούς, κατέλαβε σημαντικά λογοτεχνικά βραβεία και έγινε ένας από τους πιο μεταφρασμένους συγγραφείς από τη γερμανική γλώσσα. Το τέταρτο μυθιστόρημά του, Το τέλος της μοναξιάς (εκδ. Utopia) είναι ένα καθηλωτικό μυθιστόρημα για τον πόνο, την απώλεια, την αποξένωση και τις ρωγμές στις ζωές των ανθρώπων.

Τόπος είναι η Ουαλία και με ιδιαίτερο τρόπο ο Wells υφαίνει μια οικογενειακή ιστορία τριών δεκαετιών μέσα από απίστευτες σκέψεις σχετικά με τη δύναμη των αναμνήσεων στην ανθρώπινη ζωή.

«Ο προσηλώμένος», του Viet Thanh Nguyen
Μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εκδ. Utopia

Από τις εκδόσεις Utopia κυκλοφορεί ακόμη το μυθιστόρημα του Viet Thanh Nguyen Ο προσηλώμένος (μτφρ. Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης). Ο Προσηλωμένος είναι η πολυαναμενόμενη συνέχεια του Συνοδοιπόρου, που απέσπασε το Βραβείο Μυθοπλασίας Pulitzer το 2016 και πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα σε όλο τον κόσμο.

Αφηγείται την ιστορία ενός άντρα «με δύο μυαλά» που φτάνει ως πρόσφυγας στο Παρίσι, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με τον αδελφοποιτό του, τον Μπον. Πασχίζουν και οι δύο να ξεπεράσουν το παρελθόν τους και να διασφαλίσουν το μέλλον τους εμπλεκόμενοι με τον καπιταλισμό σε μία από τις πιο ξεκάθαρες μορφές του: τη διακίνηση ναρκωτικών.

«Αβέβαιη δόξα», του Joan Sales
Μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός
Εκδ. Άγρα

Άκρως ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση του Καταλανού συγγραφέα Joan Sales. Το μυθιστόρημά του Αβέβαιη δόξα (εκδ. Aγρα, μτφρ. Ευρυβιάδης Σοφός) θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της καταλανικής λογοτεχνίας. Εχει, δε, μπόλικη προϊστορία ως προς τη συγγραφή του, καθώς υπέστη τις χειρουργικές περικοπές που τού επέβαλε η λογοκρισία του Φράνκο, γνώρισε διάφορες εκδόσεις, και ως κείμενο το επεξεργαζόταν ο συγγραφέας του μέχρι το θάνατό του, το 1983.

Αυτό το πολυφωνικό λογοτεχνικό έργο, του οποίου οι χαρακτήρες ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της περιπέτειας και των ιδανικών τους, εκτυλίσσεται στη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου, μέσα από την αλληλογραφία τους, μέσα από ημερολογιακές καταγραφές τους, μέσα από διαλόγους δουλεμένους στην εντέλεια και με υψηλή φιλοσοφική πρόζα.

«Ανταποκρίσεις από άλλες διαστάσεις», της Ursula Le Guin
Μτφρ. Βαγγέλης Προβιάς
Εκδ. Αίολος

Αν υπάρχει μια συγγραφέας που, μεταξύ πολλών άλλων, έχει ταυτιστεί με την επιστημονική φαντασία, αυτή δεν μπορεί να είναι άλλη από την Αμερικανίδα Ursula Le Guin. Στο βιβλίο της Ανταποκρίσεις από άλλες διαστάσεις (εκδ. Αίολος, μτφρ. Βαγγέλης Προβιάς) επιβεβαιώνει τη φήμη της.

Οι ιστορίες είναι δοσμένες με σατιρική και στοχαστική διάθεση. Μοιάζουν με τη σύγχρονη εκδοχή των Ταξιδιών του Γκιούλιβερ και αποκαλύπτουν δυσάρεστες αλήθειες για την ανθρώπινη κοινωνία. Με τη γνώριμη, διεισδυτική και παιγνιώδη γραφή της η Λε Γκεν προσεγγίζει κι εδώ τα θέματα που την απασχολούν διαχρονικά: ο φεμινισμός, η τυραννία, η θνητότητα, η αθανασία κι εν τέλει το νόημα -και το μυστήριο- της ανθρώπινης ύπαρξης. Το 2004 βραβεύτηκε με το Locus για την καλύτερη συλλογή.

«Β», του Steve Sem Sandberg
Μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος
Εκδ. Αλεξάνδρεια

Το 1836 ο Γκέοργκ Μπύχνερ έγραψε το θεατρικό έργο Βόυτσεκ. Καίτοι ημιτελές, αποτελεί το πρώτο μοντέρνο ευρωπαϊκό δράμα. Σήμερα ο Σουηδός συγγραφέας Steve Sem Sandberg αναπλάθει μυθιστορηματικά αυτή την ιστορία δίδοντας μια δική του εκδοχή. Καρπός αυτής της «αναδίφησης» είναι το Β (εκδ. Αλεξάνδρεια, μτφρ. Γιώργος Μαθόπουλος).

Ο Βόιτσεκ ήταν ένας πιστός πεζικάριος, ένας μοναχικός άντρας που, έχοντας καταταχτεί στο στρατό για να ξεφύγει από τη μίζερη ζωή του, πήρε μέρος στους Ναπολεόντειους Πολέμους και κατέληξε, σε μια κρίση ζηλόφθονης οργής, να σκοτώσει τη γυναίκα που αγαπούσε. Ο Βόιτσεκ, ως άλλος ήρωας του Ντοστογιέφσκι, προσπαθεί να βγάλει κάποιο νόημα από έναν κόσμο που στερείται νοήματος και διαθέτει σε πλησμονή βία, απελπισία και εσωτερικό σπαραγμό. Ένα σημαντικό μυθιστόρημα.

«Η ανάμνηση της μνήμης – ένα χρονικό», της Maria Stepanova
Μτφρ. Ελένη Κατσιώλη, Απόστολος Θηβαίος
Εκδ. Βακχικόν

Το όνομα της Maria Stepanova κυκλοφόρησε φέτος σε πάρα πολλά διεθνή βραβεία για να λάβει τελικά το Berman Literature Prize 2023. Το μυθιστόρημά της Η ανάμνηση της μνήμης – ένα χρονικό (εκδ. Βακχικόν, μτφρ. Ελένη Κατσιώλη και Απόστολος Θηβαίος) ήταν η αιτία.

Η συγγραφέας παλεύει να ανασυνθέσει την ιστορία της οικογένειάς της, η οποία εκτείνεται και χάνεται στα βάθη της Ρωσίας, της Ευρώπης, του 19ου και του 20ού αιώνα. Η ιστορία αυτή ξεφεύγει από τα όρια του οικογενειακού και περνά στη σφαίρα του οικουμενικού, καθώς οι ήρωες-συγγενείς της συγγραφέως συγκρούονται με την ίδια την ιστορία: το φόντο του βιβλίου δεν είναι άλλο από τα μεγάλα γεγονότα του περασμένου αιώνα. Την ίδια στιγμή η αναζήτηση αυτή αποκτά έναν ιδιαίτερα υπαρξιακό χαρακτήρα και θέτει σπουδαία φιλοσοφικά ερωτήματα. 

«Σκιές στην τούνδρα», της Dalia Grinkevičiūtė
Μτφρ. Κωνσταντίνα Στασινού
Εκδ. Βακχικόν

Η Λιθουανική συγγραφέας Ντάλια Γκρινκεβιτσούτε έζησε στο πετσί της τα δεινά της εξορίας. Συγκεκριμένα σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών μαζί με τη μητέρα και τον αδερφό της, πέρασε την εφηβεία της σε ένα σιβηρικό γκουλάγκ. Αποτέλεσμα αυτής της σκληρής εμπειρίας είναι το βιβλίο της Σκιές στην τούνδρα (μτφρ. Κωνσταντίνα Στασινού).

Γράφει στην κριτική της η Λευκή Σαραντινού: «Πρόκεται για το πρωτόλειο των αναμνήσεων της συγγραφέως από τη φρικτή εμπειρία της φυλάκισής της στα γκουλάγκ της Σιβηρίας επί σταλινικού καθεστώτος. Η συγγραφέας συνελήφθη σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών μαζί με τη μητέρα και τον αδελφό της και απελάθηκε στη Ρωσία. Σε ηλικία είκοσι ενός ετών δραπέτευσε από τα γκουλάγκ, στα οποία εργαζόταν σε καθημερινή βάση και σε απάνθρωπες συνθήκες επί δώδεκα ή και δεκατέσσερις ώρες ημερησίως, και επέστρεψε στην πατρίδα της τελικά το 1956».

«Χτες βράδυ στο Τέλεγκραφ κλαμπ», της Μalinda Lo
Μτφρ. Μαρία Φακίνου
Εκδ. Διόπτρα

Για την Μalinda Lo η έννοια της διαφορετικότητας είναι ζωτικής σημασίας στην εργογραφία της. Το μυθιστόρημά της Χτες βράδυ στο Τέλεγκραφ κλαμπ (μτφρ. Μαρία Φακίνου) έλαβε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας στις ΗΠΑ το 2021. Η Lo θέτει στο κέντρο της πλοκής την πορεία του ομοφυλοφιλικού έρωτα δύο νεαρών κοριτσιών. Αυτό, όμως, που έχει μεγάλη λογοτεχνική αξία στο μυθιστόρημά της είναι η εξαιρετική αποτύπωση του νεφελώδους μεταπολεμικού κλίματος στις ΗΠΑ.

Η κεντρική ηρωίδα, η Λίλι, είναι κόρη Κινέζων γονιών. Ωστόσο, στα χρόνια του Μακαρθισμού, το κυνήγι των μαγισσών δεν θα μπορούσε να αφήσει εκτός κορίτσια σαν αυτή. Μέσα σ’ αυτό το δύσκολο κλίμα η Λίλι γνωρίζει την Καθ που θα την μυήσει στον κόσμο της νύχτας και συγκεκριμένα στο Τέλεγκραφ κλαμπ, ένα νυχτερινό μαγαζί όπου συχνάζουν λεσβίες και το οποίο τα κορίτσια επισκέπτονται κρυφά τις νύχτες.

«Ο αστυνομικός μου», της Bethan Roberts
Μτφρ. Τέσυ Μπάιλα
Εκδ. Έναστρον

H Bethan Roberts μας επισκέφθηκε πρόσφατα στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όπου παρουσίασε το μυθιστόρημά της Ο αστυνομικός μου (μτφρ. Τέσυ Μπάιλα), το πρώτο που μεταφράζεται στα ελληνικά.

Κεντρικός ήρωας είναι ένας αστυνομικός που μέσα του παλεύουν αντίρροπες δυνάμεις. Όντας ομοφυλόφιλος προσπαθεί να διατηρήσει ανέπαφο το κοινωνικό του πρόσωπο και, φυσικά, ανεπίληπτη την καριέρα του. Κι όλα αυτά στο Μπράιτον στο τέλος της δεκαετίας του ’50 όπου ο συντηρητισμός πνίγει αυτοστιγμεί κάθε προσπάθεια του ανθρώπου να διαθέσει τη ζωή του όπως εκείνος κρίνει καλύτερα. Τα αντίθετα θέλω του, αναγκαστικά, θα τον οδηγήσουν σε μια άφευκτη σύγκρουση.

«Λευκός ωκεανός», του Roy Jacobsen
Μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη
Εκδ. Εστία

Οι Αφανείς του Roy Jacobsen μας είχαν προϊδεάσει πως μπροστά μας εκτείνεται ένα σπουδαίο έργο. Τώρα, έρχεται το δεύτερο μέρος της τετραλογίας του Μπαρόυ, ο Λευκός ωκεανός (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη).

Μεταφερόμαστε στο 1944 στα δυτικά της Νορβηγίας, τότε που η χώρα τελούσε υπό γερμανική κατοχή. Όταν στο νησί Μπαρόυ αρχίζουν να ξεβράζονται πτώματα με στρατιωτικές στολές, η Ίνγκρι Μπαρόυ δεν μπορεί να φανταστεί ότι σ' αυτόν τον απομονωμένο τόπο πρόκειται να βιώσει έναν έντονο έρωτα. Ούτε μπορεί να ξέρει ότι –προστατεύοντας τον εραστή της από τους Γερμανούς και τους Νορβηγούς συνεργάτες τους– θα ζήσει στο πετσί της την ίδια την ιστορία της χώρας της. Ένα επικό μυθιστόρημα που αποτυπώνει με ενάργεια την ιστορία μιας χώρας σε ταραγμένους καιρούς.

«Η αποικία» της Audrey Magee
Μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Εκδ. Διόπτρα

Οι Ιρλανδοί συγγραφείς δεν σταματούν να μας εκπλήσσουν. Το αυτό κάνει και η Audrey Magee με την Αποικία της (μτφρ. Γιώργος Ικαρος Μπαμπασάκης). Τη στιγμή που η αιματοχυσίες δεν έχουν τελειωμό στην καρδιά της χώρας, το καλοκαίρι του ’79, δύο ξένοι, ένας Άγγλος ζωγράφος και ένας Γάλλος γλωσσολόγος θα καταλύσουν σε ένα απομονωμένο νησί των δυτικών ακτών.

Θα συγχρωτιστούν με τους ντόπιους, αλλά ο καθένας πρεσβεύει διαφορετικά πράγμα, καίτοι ενδιαφέρονται να αγγίξουν, ο καθένας με τον τρόπο, την πραγματική ουσία και αυθεντικότητα του νησιού.

Μια όμορφη χήρα και ο γιος της συνδέονται και με τους δύο, αλλά στο τέλος αποδεικνύεται πως ορισμένα πράγματα στη ζωή είναι χαραγμένα και περιχαρακωμένα από τις συνθήκες και τη μεγάλη Ιστορία που σαρώνει.

«Η οικογένεια» της Sara Mesa
Μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου
Εκδ. Ίκαρος

Τη Sara Mesa τη γνωρίσαμε από τα δύο προηγούμενα βιβλία της που είχαν μεταφραστεί στα ελληνικά (Ενας έρωτας και Πίσω από τους θάμνους). Τώρα εκδόθηκε η Οικογένεια (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου) και μας αποδεικνύει άλλη μια φορά ότι έχει την ικανότητα να εισδύει στο βάθος των ηρώων της.

Σ’ αυτό το πολυφωνικό μυθιστόρημα, με αποκαλυπτικό τρόπο, αναδεικνύονται όλα τα μυστικά που μια οικογένεια δεν θέλει να ξεσκεπάσει. Ένας άτεγκτος πατέρας, μια γυναίκα και τα τέσσερα παιδιά τους συγκροτούν αυτή τη μικρή «κοινωνία» που φαινομενικά είναι ατάραχη και δίχως ρωγμές, στην ουσία της όμως καταπιέζει τα μέλη της μέσω κανόνων συμπεριφοράς που στηρίζονται στην ντροπή, την υπακοή και τον αυταρχισμό.

«Ο Τονγκολέλε δεν ήξερε να χορεύει», του Sergio Ramirez
Μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου
Εκδ. Ίκαρος

Ο Sergio Ramirez υπήρξε αντιπρόεδρος της Νικαράγουας μεταξύ του 1985 και του 1990. Γνωρίζει επομένως από μέσα όλα τα δύσκολα χρόνια που πέρασε η χώρα και τις πολιτικές αναταραχές που βίωσε. «Καρπός» αυτής της σκληρής γνώσης είναι το μυθιστόρημά του Ο Τονγκολέλε δεν ήξερε να χορεύει (μτφρ. Μαρία Παλαιολόγου).

Το βιβλίο μάς μεταφέρει στο 2018, τότε που η Νικαράγουα βίωσε μια μαζική φοιτητική εξέγερση, στην οποία ενσωματώθηκαν δεκάδες χιλιάδες κόσμου.

Με αφορμή αυτή τη διαμαρτυρία και τη βίαιη καταστολή της από την αστυνομία και τους παραστρατιωτικούς, η οποία είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες, ο Sergio Ramirez στήνει αριστοτεχνικά μια πολιτική noir μυθοπλασία με κεντρικό άξονα την πτώση του αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών Αναστάσιο Πράδο, γνωστού ως «Τονγκολέλε».

«Η κόρη μου» της Kim Hye-Jin
Μτφρ. Αμαλία Τζιώτη
Εκδ. Ίκαρος

Ένα άκρως συγκινητικό μυθιστόρημα μας προσφέρει η Kim Hye-Jin από τη Ν. Κορέα. Πρόκειται για την Κόρη μου (μτφρ. Αμαλία Τζιώτη). Η αφηγήτρια της ιστορίας είναι μια χήρα που εργάζεται σε έναν οίκο ευγηρίας στη Νότια Κορέα. Αναγκάζεται να μοιραστεί το μικρό της σπίτι με την τριαντάχρονη κόρη της και την κοπέλα της, τη σχέση των οποίων δεν αποδέχεται. Η σχέση των δύο γυναικών είναι δύσκολη και αμφίθυμη.

Μέσα από τα μάτια μιας μητέρας που προσπαθεί να κατανοήσει αυτό που βιώνει, το βιβλίο διερευνά τη σχέση μεταξύ γονέων, την ομοφοβία, την αποξένωση, τη μοναξιά αλλά και την έννοια της φροντίδας· συγχρόνως προσφέρει ως αντίδοτο στον αναγνώστη τη δύναμη της αγάπης σε όλες τις μορφές και αποχρώσεις της.

«Ο Βασιλιάς», του Szczepan Twardoch
Μτφρ. Ναταλία Σκανδάλη
Εκδ. Καστανιώτη

Ο Szczepan Twardoch, καίτοι νέος συγγραφέας, έχει καταφέρει να «χτίσει» έναν εδραίο συγγραφικό κόσμο. Το μυθιστόρημά του Ο Βασιλιάς (μτφρ. Ναταλία Σκανδάλη) μεταφέρθηκε στην τηλεόραση μέσω του Canal+, ενώ του απέφερε αρκετά βραβεία εντός και εκτός Πολωνίας.

Το πολυσέλιδο μυθιστόρημά του μάς μεταφέρει στη Βαρσοβία του 1937. Η πόλη είναι ένα χωνευτήρι ανθρώπων. Με αφορμή έναν αγώνα μποξ συγκρούονται δύο «κόσμοι». Οι Πολωνοί και οι Εβραίοι. Ανάμεσα στους θεατές εντοπίζουμε τον νεαρό Μόισες Μπέρνσταϊν και τον Κουμ Καπλίτσα, παλαίμαχο σοσιαλιστή αλλά και βασιλιά του υποκόσμου της πρωτεύουσας. Σαράντα χρόνια αργότερα, στο Τελ Αβίβ, ο απόστρατος αξιωματικός Μόισες Ίνμπαρ σκύβει πάνω από τη γραφομηχανή του για να επιστρέψει σε εκείνη τη βραδιά, όταν για πρώτη φορά αντίκρισε πάνω στο ρινγκ τον όμορφο, θρασύ και όλο αυτοπεποίθηση πυγμάχο.

«Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες» του Barry Hannah
Μτφρ. Νίκος Α. Μάντης
Εκδ. Καστανιώτη

Από τις μεγάλες ανακαλύψεις της χρονιάς είναι ο Barry Hannah και η συγκεντρωτική συλλογή διηγημάτων του Ψεύτες του νερού και άλλες ιστορίες (μτφρ. Νίκος. Α. Μάντης).

Γράφει χαρακτηριστικά η Χριστίνα Μουκούλη: «Δεξιοτέχνης του παράδοξου, ο συγγραφέας χτίζει ένα πολύ προσωπικό ύφος, ξαφνιάζει με την τόλμη στις εκφραστικές του επιλογές, χρησιμοποιεί πολύπλοκες συνδέσεις, εκπληκτικές μεταφορές, απρόβλεπτες προτάσεις, όπου οι ελεύθεροι συνειρμοί λειτουργούν απρόσκοπτα και η έλλειψη κανόνων γίνεται ο κανόνας. Μπροστά μας πραγματοποιούνται δυνατές εκρήξεις σε ένα πολύχρωμο λεκτικό σύμπαν και παρουσιάζεται, συνοδευόμενο από μουσική υπόκρουση, τέλεια φιλοτεχνημένο, το πορτρέτο ενός κόσμου αρπακτικών, με ακριβή απεικόνιση του κακού και της βαρβαρότητας της ανθρώπινης φύσης, όπου ο καθένας είναι ικανός για οτιδήποτε κι όπου καταρρίπτεται κάθε προϋπάρχουσα αυταπάτη για το αντίθετο». 

«Ο Μάγος του Κρεμλίνου» του Giuliano Da Empoli
Μτφρ. Τούλα Τόλια
Εκδ. Κέδρος

Ο Μάγος του Κρεμλίνου (μτφρ. Τούλα Τόλια) του Giuliano Da Empoli αποτέλεσε εκδοτικό γεγονός στη Γαλλία. Τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας και ήταν στη βραχεία λίστα για το βραβείο Γκονκούρ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ολοκληρώθηκε λίγο πριν από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία.

Μέσα από αυτό αναπλάθεται η Ρωσία των τελευταίων τριάντα ετών. Πρωταγωνιστής είναι ο 
Βαντίμ Μπαράνοφ, επιτυχημένος σκηνοθέτης και τηλεοπτικός παραγωγός,ο οποίος γίνεται πολιτικός σύμβουλος του Βλαντίμιρ Πούτιν όταν αυτός ανέρχεται στην εξουσία. Μέσω της αφήγησης του Μπαράνοφ παρουσιάζονται τα γεγονότα που οδήγησαν στην άνοδο του Βλαντίμιρ Πούτιν στην εξουσία και αναλύεται ο τρόπος λειτουργίας του ρωσικού μοντέλου διακυβέρνησης. Ένα άκρως επίκαιρο βιβλίο.

«Ο άνεμος που σαρώνει» της Selva Almada
Μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου
Εκδ. Κλειδάριθμος

Όσο μικρό είναι σε έκταση το μυθιστόρημα της Selva Almada Ο άνεμος που σαρώνει (μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου) τόσο βαθύ γίνεται στην ανάλυση των χαρακτήρων.

Γράφει η Λευκή Σαραντίνου στην κριτική της: «Οι σελίδες του βιβλίου διαποτίζονται από τη γαλήνια αταραξία της χαώδους αργεντίνικης πάμπας, καθώς και από την αίσθηση ηρεμίας που επικρατεί λίγο πριν από την καταιγίδα. Όταν τελικά θα ανοίξουν οι κρούνοι του ουρανού, το νερό θα κυλήσει ορμητικά και καθαρτικά όχι μονάχα στο έδαφος, αλλά και στις ψυχές των τεσσάρων πρωταγωνιστών που αποζητούν τη γαλήνη και την ελευθερία».

«Τις μέρες που λιγόστευε το φως» του Eugen Ruge
Μτφρ. Τεό Βότσος
Εκδ. Κλειδάριθμος

Ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα που αποδίδουν με πιστότητα την ιστορία της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, είναι το βιβλίο Τις μέρες που λιγόστευε το φως του Eugen Ruge (μτφρ. Τέο Βότσος).

Γράφει μεταξύ άλλων ο Κ.Β. Κατσουλάρης: «Η αφήγηση εκτυλίσσεται κυρίως μέσα στους τοίχους των σπιτιών στα οποία ζουν οι τέσσερις γενιές ηρώων, μέσα στην καρδιά και στο μυαλό τους, δίνοντάς μας μια πληρέστατη και εντυπωτική εικόνα για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία. Από τον πατριάρχη Βίλχελμ μέχρι τον δισέγγονό του, τον γιο του Αλεξάντερ, τον Μάρκους – ένα παιδί της σύγχρονης εποχής, με θυμό απέναντι στον πατέρα του για τον διαζύγιο με τη μάνα του, ο οποίος μεγαλώνει στην μετακομμουνιστική εποχή, εποχή αφθονίας και τεράστιας ανασφάλειας ταυτόχρονα».

«Η ιστορία των δέντρων» της Maja Lunde
Μτφρ. Δέσποινα Ε. Παπαγρηγοράκη
Εκδ. Κλειδάριθμος

Τι μπορεί να συμβεί αν οι μέλισσες πάψουν να βουίζουν; Τι σχέση έχουμε με τη φύση; Το μυθιστόρημα της Maja Lunde Η ιστορία των δέντρων (μτφρ. Δέσποινα Ε. Παπαγρηγοράκη) ολοκληρώνει την τετραλογία του περιβάλλοντος.

Μεταφερόμαστε στη Νορβηγία του 2110 σ' ένα απομακρυσμένο νησί κοντά στον Βόρειο Πόλο. Εκεί βρίσκεται ένας θόλος – το θησαυροφυλάκιο των σπόρων που έχουν συλλεχθεί απ’ όλες τις γωνιές ενός της Γης. Η Λουίζ είναι η φύλακας των σπόρων. Λίγο πριν φύγει από την ζωή, ζητά από τον εγγονό της, Τόμι, να διαφυλάξει τους σπόρους με κάθε τρόπο. Την ίδια στιγμή στην Κίνα η Τάο ζει με τις αναμνήσεις του γιου της, του Γουέι-Γουέν, τον οποίο έχασε πριν από δώδεκα χρόνια. Λιμοκτονεί, όπως ολόκληρη η ανθρωπότητα, σε μια έρημη και εξαντλημένη φύση, όπου πολλά είδη έχουν εξαφανιστεί. Μια μέρα, όμως, η κυβέρνηση ζητάει να ηγηθεί μιας αποστολής στον βορρά με σκοπό να πάρει τους σπόρους από το θησαυροφυλάκιο.

«Η εγγονή» του Bernhard Schlink
Μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός
Εκδ. Κριτική

Ένας από τους σπουδαιότερους μετρ της γερμανικής λογοτεχνίας είναι ο Bernhard Schlink. Κάθε βιβλίο του είναι εκδοτικό γεγονός. Αυτό συμβαίνει με το βιβλίο του Η εγγονή (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός), στο οποίο θίγει με δεξιοτεχνία το ζήτημα των ορίων, της ανοχής και της αμοιβαίας κατανόησης στις σχέσεις, σε δύο κόσμους ιδεολογικά αντίθετους.

Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1964. Μια φοιτήτρια από το ανατολικό τμήμα του Βερολίνου και ένας φοιτητής από το δυτικό ερωτεύονται. Εκείνος τη βοηθάει να αποδράσει από την Ανατολική Γερμανία και ζουν μαζί. Μόνο μετά τον θάνατο της Μπίργκιτ ο εβδομηντάχρονος πλέον Κάσπαρ ανακαλύπτει το μυστικό που η σύζυγός του έκρυβε μια ολόκληρη ζωή: πίσω στη χώρα της είχε αφήσει μια κόρη. Ο Κάσπαρ αναλαμβάνει να κάνει αυτό που πάντα ήθελε η Μπίργκιτ, αλλά ποτέ της δεν κατάφερε: να ψάξει για τη χαμένη της κόρη. Η αναζήτηση μετατρέπεται σ' ένα ταξίδι στο παρελθόν, με τις πληγές και τις ουλές που προκάλεσαν η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, η επανένωση και η «προσαρμογή» της στη Δύση.

«Η σκιά του πουλιού» του Ivan Bunin
Μτφρ. Ελένη Κατσιώλη
Εκδ. Λέμβος

Ο Ivan Bunin ήταν ο πρώτος Ρώσος συγγραφέας που κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ το 1933. Η βασική δομή των ποιημάτων και των ιστοριών του είναι μία από τις πλουσιότερες στη γλώσσα του. Στο πεζό έργο του Η σκιά του πουλιού (μτφρ. Ελένη Κατσιώλη) μας παραδίδει μια ταξιδιωτική προσκυνηματική περιήγηση στον κόσμο του Φωτός, εμπνευσμένο από το ταξίδι που έκανε με τη γυναίκα του στη Μέση Ανατολή.

Αναχωρεί με πλοίο από την Οδησσό, διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα και, μέσω του Βοσπόρου, φθάνει στους τόπους λατρείας του Ήλιου: Στην Ελλάδα του Απόλλωνα, στην Αίγυπτο του Ρα, του γερακόμορφου θεού ήλιου και του ζωδιακού φωτός, στην Ιουδαία με τους Προφήτες της και τον Ιησού, στην Ιερουσαλήμ με την τριπλή θρησκευτική υπόσταση, στην Ηλιούπολη του Λιβάνου, το σημερινό Μπάαλμπεκ. Επικεντρώνεται στα συναισθήματα, στις σκέψεις του και γίνεται ήρωας στο έργο του.

«Ο κόσμος είναι ένας γάμος» του Delmore Schwartz
Μτφρ. Σοφία Αυγερινού
Εκδ. Μάγμα

O Delmore Schwartz υπήρξε μια ξεχωριστή περίπτωση στα αμερικανικά γράμματα. Κλασικό δείγμα του μοντερνισμού, δέχθηκε ουκ ολίγα επαινετικά σχόλια από τους μεγάλους της εποχής του. Στο μυθιστόρημά του Ο κόσμος είναι ένας γάμος (μτφρ. Σοφία Αυγερινού) καταγράφει με μαεστρία την αποτυχία και την «πτώση» των ηρώων του (ένας κύκλος διανοούμενων της Νέας Υόρκης). Αποτυπώνει την αποξένωση και την αμφιθυμία τους, και συνάμα τη σατιρίζει ανηλεώς, χαρίζοντάς μας ένα καθ' όλα αντιπροσωπευτικό πορτρέτο της εβραϊκής νεοϋορκέζικης μεσαίας τάξης στα χρόνια της Ύφεσης.

Κυρίως, όμως, με τους ολοζώντανους –ενίοτε στα όρια του εξπρεσιονισμού– διαλόγους των ηρώων του, επιτυγχάνει μια θεατρική –σχεδόν ποιητική– πρόζα, εξίσου άξια με το έμμετρο έργο για το οποίο αποθεώθηκε και τιμήθηκε ήδη από τα πολύ νεανικά του χρόνια. 

«Ανοιχτή θάλασσα» του Caleb Azumah Nelson
Μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς
Εκδ. Μεταίχμιο

Υπάρχουν περιπτώσεις μυθιστορημάτων που έρχονται στο σωστό χρόνο και με τον ακριβή τόνο να εκφράσουν τα υπόκωφα αιτήματα της κοινωνίας. Αυτό συμβαίνει με την Ανοιχτή θάλασσα του Caleb Azumah Nelson (μτφρ. Αλέξης Καλοφωλιάς). Το βιβλίο του προκάλεσε τόση εντύπωση ότι κι εκείνο του Ocean Vouong (Στη γη είμαστε υπέροχα μονάχοι).

Δυο νέοι γνωρίζονται σε μια πολύβουη λονδρέζικη παμπ. Και οι δύο είναι Μαύροι, Βρετανοί, και οι δύο πήγαν με υποτροφία σε ιδιωτικά σχολεία στα οποία δεν ταίριαξαν, και οι δύο είναι τώρα καλλιτέχνες –φωτογράφος εκείνος, χορεύτρια εκείνη–, και οι δύο προσπαθούν να αφήσουν το ίχνος τους σε μια πόλη που πότε τους τιμά και πότε τους απορρίπτει. Διστακτικά, τρυφερά, ερωτεύονται. Μα δυο άνθρωποι, ακόμα κι αν φαίνονται προορισμένοι να είναι μαζί, μπορεί να χωριστούν από τον φόβο και τη βία. Μια ιστορία αγάπης δίχως happy end. Τρυφερή και συνάμα οικεία.

«Παρακαταθήκη» του Hernan Diaz
Μτφρ. Κάλλια Παπαδάκη
Εκδ. Μεταίχμιο

O Hernan Diaz είναι ένας συγγραφέας που θα μας απασχολήσει αρκετά στο μέλλον. Επί του παρόντος χαίρεται –δικαίως– την επιτυχία του μυθιστορήματός του Παρακαταθήκη (μτφρ. Κάλλια Παπαδάκη).

Έγραψε μεταξύ άλλων ο Διονύσης Μαρίνος στην κριτική του: «Η καρδιά του μυθιστορήματος είναι η ψευδαίσθηση του χρόνου, των ιστοριών, του χρήματος, ακόμη και της λογοτεχνίας. Τα πάντα είναι μια κατασκευή, μια προσωπική θέαση στα πράγματα κι όσο ο χρόνος προχωράει, οι αναβαθμοί των επινοήσεων μεγαλώνουν συσκοτίζοντας τα πραγματικά γεγονότα ή μεταφέροντας σ΄εμάς έναν πυρήνα εντελώς αλλοιωμένο. Τίποτα δεν είναι αληθινό, όλα επιτρέπονται, που συνήθιζε να λέει και ο Ουίλιαμ Μπάροουζ.Ακόμη και ο τίτλος Παρακαταθήκη έχει διττό χαρακτήρα, ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο θα τοποθετηθεί».

«Φρίντα: Η αληθινή Λαίδη Τσάτερλι» της Annabel Abbs
Μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου
Εκδ. Ελληνικά Γράμματα

Όλοι γνωρίζουμε τον Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι, το πυρίκαυστο μυθιστόρημα του Ντ. Χ. Λώρενς. Κι όμως, την έμπνευση για να πλάσει τη συγκεκριμένη ηρωίδα την έλαβε από τη συγκλονιστική ιστορία της Βαρόνης Φρίντα φον Ριχτχόφεν. Το νήμα, πιάνει τώρα η Αγγλίδα συγγραφέας Annabel Abbs γράφοντας το μυθιστόρημα Φρίντα: Η αληθινή Λαίδη Τσάτερλι (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου).

Η ιστορία εκκινεί στη Γερμανία του 1907. Η αριστοκρατικής καταγωγής Φρίντα φον Ριχτχόφεν παντρεύεται, χωρίς να το καλοσκεφτεί, τον Άγγλο καθηγητή Έρνεστ Γουίκλι. Όταν λίγο αργότερα επισκέπτεται τις αδελφές της στο Μόναχο, γοητεύεται από τη ζωή αυτής της πόλης, όπου κυριαρχούν οι επαναστατικές ιδέες και ανθεί ο ελεύθερος έρωτας, Εγκλωβισμένη στον γάμο της με τον Έρνεστ, η Φρίντα γνωρίζει τον νεαρό αλλά φιλόδοξο συγγραφέα Ντ. Χ. Λόρενς. Η σκανδαλώδης και πολυτάραχη σχέση τους απελευθερώνει έναν χείμαρρο δημιουργικότητας, που θα αλλάξει για πάντα τον ρου της λογοτεχνίας. Όλα τα υπόλοιπα, πάνω κάτω, τα γνωρίζουμε. 

«Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων» του Mohamed Mbougar Sarr
Μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαλέφη
Εκδ. Πατάκη

Το 2021 ήταν η χρονιά του Mohamed Mbougar Sarr. Έλαβε το βραβείο Goncourt για το μυθιστόρημά του Η πιο μυστική μνήμη των ανθρώπων (μτφρ. Μήνα Πατεράκη-Γαλέφη).

Ο Διονύσης Μαρίνος γράφει στην κριτική του: «Ο Σαρ έφτιαξε ένα πυκνογραμμένο και συνάμα πολυστρωματικό μυθιστόρημα που υμνεί τη λογοτεχνία, δίχως να παραγνωρίζει την κόλαση που περιέχει. Κάποιες φορές χάνεσαι μέσα σ’ αυτή δίχως πιθανότητα απόδρασης. Μοιάζει όλο αυτό σαν τη νιτσεϊκή ρωσική μοιρολατρία: απλώς περιμένεις τον φυσικό θάνατο να σε λυτρώσει από το ευγενές βάσανο. Το αυτό συμβαίνει στο τέλος του μυθιστορήματος στον Τ.Σ. Ελιμάν. Δεν γίνεται να μην σου περάσει από το μυαλό πως όλο αυτό το κατασκεύασμα κρούει πολύ δικές του ευαίσθητες χορδές και περιέχει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία».

«Love me tender», της Constance Debre
Μτφρ. Κίττυ Ξενάκη
Εκδ. Πόλις

Aπό τα βιβλία που «σήκωσαν» πολλή κουβέντα φέτος, ήταν το μυθιστόρημα της Constance Debre Love me tender (μτφρ. Κίττυ Ξενάκη). Βουτάει βαθιά στο ζέον θέμα των ημερών: η σεξουαλική ταυτότητα και οι κοινωνικές συμβάσεις που προσπαθούν ακόμη και στις μέρες να περιορίσουν τους ανθρώπους.

Σ’ αυτό το βιβλίο μια γυναίκα εγκαταλείπει τον άντρα της για χάρη μιας γυναίκας και αφήνει πίσω της μια σπουδαία καριέρα στη δικηγορία για να ζήσει ελεύθερη. Ο πρώην άντρας της της κηρύσσει τον πόλεμο. Εναντίον της διαθέτει το απόλυτο όπλο: τον γιο τους. Προσφεύγει στα δικαστήρια και ζητά την αποκλειστική του επιμέλεια. Κατηγορεί την πρώην γυναίκα του για ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς. Η Debre δεν φοβάται να μιλήσει ευθέως, να γίνει ακόμη και αιχμηρή. Ένα μυθιστόρημα που σε προβληματίζει ουσιαστικά.

«Η νύχτα που έπεσε στις ψυχές μας: Γένοβα, 2001» του Frédéric Paulin
Μτφρ. Μαριάννα Μαντά
Εκδ. Πόλις

Για όσους δεν θυμούνται, το 2001 στη Γένοβα διεξήχθη η σύνοδος των ηγετών της G8. Την ίδια στιγμή, όμως, σημαδεύτηκε από σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας. Το αποτέλεσμα ήταν εκατοντάδες τραυματίες και ένας νεκρός, ο Κάρλο Τζουλιάνι. Αυτές τις «καυτές» μέρες αναπαριστά με νουάρ τρόπο ο Frederic Paulin στο Η νύχτα που έπεσε στις ψυχές μας: Γένοβα, 2001 (μτφρ. Μαριάννα Μαντά).

Ήρωες είναι δύο νεαροί Γάλλοι διαδηλωτές, ο Βαγκ και η Ναταλί. Μέλη της άκρας αριστεράς κι αποφασισμένοι για τα πάντα και πεπεισμένοι ότι όλα θα πάνε καλά. Δίχως να το καταλάβουν παρασύρονται από την άλογη βία. Όταν όλα θα έχουν τελειώσει, τα δύο παιδιά θα έχουν αλλάξει εντελώς μέσα τους και αυτή η μετατόπιση θα είναι σφοδρή. Ένα πολιτικό μυθιστόρημα που αξίζει να προσεχθεί.

«Ο θάνατος του Βιβέκ Ότζι» του Akwaeke Emezi
Μτφρ. Βίβιαν Στεργίου
Εκδ. Στερέωμα

Από τις ευχάριστες εκπλήξεις της χρονιάς είναι το μυθιστόρημα του Akwaeke Emezi από τη Νιγηρία (σημαντική μορφή του κινήματος των μη δυαδικών και διεμφυλικών ατόμων). Ο θάνατος του Βιβέκ Ότζι (μτφρ. Βίβιαν Στεργίου) είναι από εκείνα τα βιβλία που σου ανοίγουν ένα παράθυρο στο νέο κόσμο των ταυτοτήτων.

Γράφει μεταξύ άλλων στην κριτική της η Χριστίνα Μουκούλη:

«Μια δυνατή ιστορία γεμάτη όμορφες εικόνες, μια ιστορία όπου το παρόν εναλλάσσεται διαρκώς με το παρελθόν. Λόγος απλός που τολμά να θίγει σημαντικά και δύσκολα ζητήματα. Χαρακτήρες ιδιαίτεροι, που έχουν επιλεγεί με προσοχή και έχει αποτυπωθεί γλαφυρά κάθε τρυφερή, δυναμική ή αινιγματική τους πλευρά».

«Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών» του Mathias Enard
Μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου
Εκδ. Στερέωμα

Τι βιβλίο, τι τίτλος και τι ευφυές οικοδόμημα. Ο Mathias Enard με το μυθιστόρημά του Το ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου) μας προσφέρει ένα γαργαντουϊκό παιχνίδισμα υψηλής λογοτεχνίας.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος στην κριτική του: «Το μυθιστόρημα του Ενάρ είναι ένας γαργαλιστικός θρίαμβος. Μια απολαυστική περιδίνηση, ένας κρουνός από τον οποίο ξεπετάγονται διαφορετικών ειδών νερά. Πρόκειται για ένα άριστο υπόδειγμα αναγνωστικής απόλαυσης. Δεν χρειάζεται να θυμάστε όλα τα πρόσωπα (είναι και πολλά) ή όλες τις συσχετίσεις μεταξύ τους. Από ένα σημείο και μετά αφήνεσαι στη μαγγανεία του κειμένου και περνάς υπέροχα. Το μυθιστόρημα στηρίζεται σε μια γλώσσα που αναπτύσσεται, ανασαίνει και πάλλεται».

«Το πορτρέτο ενός γάμου» της Maggie O’Farrell
Μτφρ. Αύγουστος Κορτώ
Εκδ. Ψυχογιός

H Maggie O’Farrell μας είχε πείσει με το προηγούμενο βιβλίο της Άμνετ ότι ξέρει να βουτάει στα βάθη του απώτατου παρελθόντος και να ανασύρει διαμάντια. Αυτό κάνει και τώρα με το μυθιστόρημα Το πορτρέτο ενός γάμου (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ).

Γράφει στην κριτική του ο Κ.Β. Κατσουλάρης: «Παρά τη ζοφερή ατμόσφαιρα που υποβάλλει η σταδιακή επίγνωση ότι η ηρωίδα δεν θα έχει καλό τέλος στα χέρια του αδίστακτου Δούκα συζύγου της, η συγγραφέας δημιουργεί έναν ολοζώντανο χαρακτήρα, μιας κοπέλας χαρισματικής και ιδιαίτερης, που επικοινωνεί βαθιά με τα ζώα, και που σε έναν άλλον κόσμο θα είχε λάμψει με το ταλέντο της στη ζωγραφική. Η ειρωνεία; Ο Αλφόνσο, που όλα δείχνουν ότι φόνευσε την 16χρονη Λουκρητία και πρώτη Δούκισσα της Φεράρα, παντρεύτηκε δύο ακόμη φορές, αλλά δεν απέκτησε κανέναν απόγονο. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε σήμερα, οι πιθανότητες να ήταν στείρος είναι συντριπτικές». 

«Προσαρμογή» της Clara Dupond-Monod
Μτφρ. Στέργια Κάββαλου
Εκδ. Ψυχογιός

Ανθρώπινο, βαθύ και με μια σκοτεινιά που κουβαλάει έντονη παραμυθία. Το βιβλίο της Clara Dupond-Monod Προσαρμογή (μτφρ. Στέργια Κάββαλου) σε βάζει στη διαδικασία να σκεφτείς πόσο μπορείς να αντέξεις τη διαφορετικότητα και τα σκληρά παιχνίδια της μοίρας.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος μεταξύ άλλων: «Η Ντιπόν-Μονό κοιτάζει την ιστορία από διαφορετικές οπτικές γωνίες από κεφάλαιο σε κεφάλαιο. Από τον πρωτότοκο στη μεσαία κι από εκεί στους γονείς έως τον τελευταίο. Η μικροκοινωνία μετέχει ως χορός στο δράμα, δίνει το δικό της στίγμα της ανοικείωσης που έχει περιζώσει την οικογένεια. Η ιστορία δεν στηρίζεται στα παραμυθητικά της σημάδια, κι ας μιλούν οι πέτρες. Η πρόφαση δεν λειτουργεί και επί της ουσίας δεν είχε και λόγο ύπαρξης εξαρχής. Ναι, είναι μια έντονα συγκινητική ιστορία που όμως συχνά απογυμνώνεται από τη φόρτιση που κουβαλάει».

«Παράδεισος» του Abdulrazak Gurnah
Μτφρ. Κατερίνα Σχινά
Εκδ. Ψυχογιός

Ο Abdulrazak Gurnah από εντελώς άγνωστος, με το που έλαβε το Βραβείο Νόμπελ έγινε οικείος. Ιδού μια πρώτης τάξεως αφορμή να γνωρίσουμε ουσιαστικά το έργο του. Το δεύτερο μυθιστόρημά του που μεταφράζεται στα ελληνικά είναι ο Παράδεισος (μτφρ. Κατερίνα Σχινά).

Η Αφρική και το υποβλητικό τοπίο της είναι ξανά ο χώρος στον οποίο κινείται. Ήρωας είναι ένα δωδεκάχρονο παιδί, ο Γιουσούφ, που πουλιέται από τον πατέρα του έναντι χρέους σε έναν πλούσιο έμπορο και από την απλή ζωή της αφρικανικής αγροτικής ενδοχώρας εκτοξεύεται στην πολυπλοκότητα του συναρπαστικού κόσμου των παραλίων, λίγο πριν η Ανατολική Αφρική γίνει θέατρο των λυσσαλέων ανταγωνισμών Γερμανών και Βρετανών αποικιοκρατών για την κατοχή του φυσικού πλούτου της χώρας. Ο Γιουσούφ να ζήσει από κοντά τις αντιθετικές όψεις της ζωής στην Αφρική. Ένα κλασικό και συγκινητικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης.

«Υπερβάσεις» της Louise Kennedy
Μτφρ. Δέσποινα Δρακάκη
Εκδ. Ψυχογιός

Το λογοτεχνικό ντεμπούτο της Louise Kennedy είναι αξιοθαύμαστο. Άφησε μια σίγουρη καριέρα σεφ και σε σχετική ώριμη ηλικία έγραψε ένα μυθιστόρημα που μιλάει για τη χωρισμένη «καρδιά της Ιρλανδίας.

Οι Υπερβάσεις (μτφρ. Δέσποινα Δρακάκη) μας μεταφέρουν στη Β. Ιρλανδία της δεκαετίας του ’70 όπου μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος. Στη σκιά των ταραχών, η 24χρονη Κούσλα ζει με τη μάλλον αλκοολική μητέρα της μια ήσυχη ζωή σε μια μικρή πόλη κοντά στο Μπέλφαστ. Την ημέρα διδάσκει σε ένα Καθολικό δημοτικό σχολείο και τα βράδια σερβίρει στην παμπ της οικογένειας, την οποία κουμαντάρει ο αδερφός της. Εκεί συναντά τον Μάικλ Αγκνιού, Προτεστάντη, δικηγόρο, παντρεμένο, με τα διπλάσια χρόνια της.

Σε ένα μέρος όπου η αγάπη δεν απέχει πολύ από τη βία, η συνάντησή τους θα αλλάξει για πάντα τη ζωή και των δύο. Ένα βιβλίο που μιλάει για τη συνύπαρξη σε έναν κόσμο που ομνύει στη διαίρεση και τον φίλιο σπαραγμό.

«Η νύχτα θα είναι μεγάλη» του Santiago Gamboa
Μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου
Εκδ. Διόπτρα

Κολομβία δεν είναι μόνο ο Gabriel Garcia Marquez. Είναι ενεργή μια νέα γενιά συγγραφέων, η οποία με διαφορετικά «εργαλεία» αναδεικνύει τη λογοτεχνία της χώρας. Ο Santiago Gamboa είναι ένας εξ αυτών. Στο νέο του μυθιστόρημα Η νύχτα θα είναι μεγάλη (μτφρ. Δήμητρα Σταυρίδου) η σκληρή πλευρά της Κολομβίας αποτυπώνεται με έκτυπο τρόπο.

Γράφει μεταξύ άλλων ο Διονύσης Μαρίνος: «Αυτό που έχει αξία να τονιστεί είναι ότι με τρόπο ευθύ, σχεδόν τραχύ και δίχως να επιθυμεί να κρύψει τις αιχμηρές γωνίες, αντιθέτως να τις αποκαλύψει δίχως φόβο, ο Γκαμπόα λειτουργεί ως ανατόμος ενός κοινωνικού σώματος που πάσχει βαθύτατα και χρήζει άμεσης επέμβασης. Πρόκειται για το σώμα μιας χώρας που έμαθε στο δίκαιο των όπλων, που εκλογίκευσε τους σκοτωμούς και που αποδέχθηκε πως η παρανομία είναι μια μορφή νομιμότητας».

«Οι καλύτερες ιστορίες», του Edgar Allan Poe
Μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Βαγγέλης Προβιάς
Εκδ. Ιωλκός

Ο Edgar Allan Poe είναι πάντα ο μύστης, ο σκοτεινός, ο μυστηριώδης συγγραφέας της άλλης όχθης του Ατλαντικού. Οι ιστορίες του, ακόμη κι αν έχουν διαβαστεί, παραμένουν πάντα βαθιά χαραγμένες μέσα μας. Να γιατί κάθε φορά που έρχεται στα χέρια της μιας νέα έκδοση με διηγήματά του, αισθανόμαστε μια πρωτόφαντη ζέση να τις διαβάσουμε σαν να είναι η πρώτη φορά.

Οι καλύτερες ιστορίες (μτφρ. Κοσμάς Πολίτης, Βαγγέλης Προβιάς) του Αμερικανού συγγραφέα συνάζονται σε μια συλλογή που περιλαμβάνει τα 21 πιο ανθολογημένα και διάσημα διηγήματα του πρωτοπόρου Αμερικανού συγγραφέα, Edgar Allan Poe, που θεωρείται ο πρώτος σπουδαίος αρχιτέκτονας της τέχνης της σύντομης φόρμας. Τη συλλογή επιμελήθηκε κι ανθολόγησε ο συγγραφέας, μεταφραστής Βαγγέλης Προβιάς.