baladeur

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Εκατό καλά βιβλία από τα πολλά περισσότερα που έπεσαν στα χέρια μας, με τη μεταφρασμένη πεζογραφία να κατέχει όπως κάθε χρόνο τη μερίδα του λέοντος.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός, Κ.Β. Κατσουλάρης

Κι όσο κι αν ο αριθμός 100 εντυπωσιάζει ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τα του χώρου του βιβλίου και των εκδόσεων, η επιλογή ήταν και φέτος πολύ δύσκολη, κι αναγκαστικά αφήσαμε απέξω καλά βιβλία ελληνικής και, πρωτίστως, μεταφρασμένης πεζογραφίας. Ειδικότερα στο ξένο μυθιστόρημα και διήγημα, άνετα θα χωρούσαν πενήντα ακόμη βιβλία – τόσο πολύ έχει ανέβει σε ποιότητα και ποσότητα η συγκεκριμένη κατηγορία. Σε ό,τι αφορά την ελληνική πεζογραφία, δώσαμε μικρό προβάδισμα στους πρωτοεμφανιζόμενους, που πάντα χρειάζονται λίγη στήριξη παραπάνω. Αστυνομικά, και κάποια θρίλερ, υπάρχουν ενδεικτικά στη λίστα μας, αλλά θα επανέλθουμε πιο αναλυτικά εντός των ημερών με τις επιλογές-προτάσεις της Χίλντας Παπαδημητρίου. Παρομοίως, τις κατηγορίες των κόμικ για ενήλικες και της ποίησης θα τις χειριστούμε με ξεχωριστές αναρτήσεις στο προσεχές διάστημα. 

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Τα τελευταία χρόνια το ελληνικό ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ δείχνει να αποκατέστησε τη σχέση του με τους αναγνώστες. Οι συλλογές διηγημάτων είναι το ζητούμενο όλο και λιγότερων συγγραφέων, ενώ η νουβέλα είναι το είδος που συγκεντρώνει το πιο ετερόκλητες συγγραφικές προθέσεις. Οι παλαιότεροι και καταξιωμένοι συγγραφείς κατέθεσαν τη χρονιά που μας πέρασε ιδέες και ιστορίες που φανέρωναν εκείνη τη νεανική φλόγα με την οποία συστήθηκαν στους αναγνώστες, αλλά και οι νεότεροι, απαλλαγμένοι από την ανάγκη να ξεχωρίσουν μέσα από ιδιότυπες κειμενικές συνθέσεις, ανέδειξαν διαχρονικούς όσο και σύγχρονους προβληματισμούς.

1 100Τη χρονιά σημάδεψαν τόσο το σχέδιο της επανέκδοσης του συνόλου των βιβλίων του Νίκου Καζαντζάκη όσο και η κυκλοφορία ενός ανέκδοτου μυθιστορήματός του. Ο ανήφορος (εκδ. Διόπτρα) γράφτηκε τη δεκαετία του ’40, αμέσως μετά το εμβληματικό Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Ίσως γι’ αυτό τα στοιχεία που το χαρακτηρίζουν είναι ο αναστοχασμός και η αναζήτηση χαμένων αξιών. Η λήξη του Β’ Παγκοσμίου πολέμου άφησε την Ευρώπη πληγωμένη από τις θηριωδίες του Ολοκαυτώματος και με αναπάντητα ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου. Ο ανήφορος αποτελεί απαραίτητη ψηφίδα για τους μελετητές του έργου του Καζαντζάκη, αλλά και ιδανική πρώτη «γνωριμία» για νέους αναγνώστες.

2 100Από τον Καζαντζάκη μέχρι σήμερα, η Κρήτη αποτελεί τόπο καταγωγής σημαντικών συγγραφέων. Μια εξ αυτών είναι και η άοκνη Μάρω Δούκα. Το τελευταίο της μυθιστόρημα Να είχα, λέει, μια τρομπέτα (εκδ. Πατάκη) είναι μια χειμαρρώδης αφήγηση και ένα μεγάλο ταξίδι σε τόπους, χρόνους, ηλικίες και μνήμες. Η Αθήνα και η Κρήτη γίνονται δύο δυναμικοί πόλοι και εντός τους ξεδιπλώνονται εικόνες και λέξεις με τη μαεστρία της Μάρως Δούκα.

3 100Στην Κρήτη επιστρέφει για άλλη μια φορά και η Ρέα Γαλανάκη στο τελευταίο της μυθιστόρημα Εμμανουήλ και Αικατερίνη - Τα παραμύθια που δεν είναι παραμύθια (εκδ. Καστανιώτη), όχι όμως σε ένδοξες και ιστορικές στιγμές του νησιού, ούτε σε θρύλους και δοξασίες. Στο κέντρο της αφήγησής της βρίσκεται ο πατέρας και η μητέρα της, και στο φόντο τα ιστορικά γεγονότα που καθόρισαν την εποχή.

Έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Πρόκειται για μια προσπάθεια αποκατάστασης των δύο γονιών, με τους οποίους η νεαρή κόρη είχε συγκρουστεί σφοδρά στις επαναστατικές της διαφωνίες μαζί τους. Έτσι, μετά τη συμβολική πατροκτονία και λιγότερο μητροκτονία, που συνέβη παλιά, η τότε επαναστάτρια έρχεται στην ώριμη ηλικία της και βάζει τα γάντια της συγγραφέως, για να επαινέσει τον καθένα για όσα έκανε στη ζωή του, στην οικογένεια και στον τόπο του. Η καταξίωση διά της γραφής αποκαθιστά και τη διασαλευμένη σχέση που για χρόνια ταλαιπώρησαν τα δύο μέρη».

graphi typografos 728

4 100Κλείνοντας τη μικρή θεματική ενότητα για την Κρήτη και ξαναγυρίζοντας στον Νίκο Καζαντζάκη, έχουμε ένα τολμηρό και φιλόδοξο μυθιστόρημα, ενός σύγχρονου πεζογράφου αφιερωμένο εξολοκλήρου στον Νίκο Καζαντζάκη. Ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος με την Ανέγγιχτη (εκδ. Κέδρος) μέσα από την αφήγηση μιας γυναίκας, προσεγγίζει την ερωτική αδράνεια ενός πνευματικού ανθρώπου, ο οποίος στα δεκαπέντε χρόνια που διήρκεσε ο γάμος του, δεν είχε ούτε μια ερωτική επαφή με τη συζυγό του. Έγραψε ο Σόλωνας Παπαγεωργίου: «Για τις ανάγκες του βιβλίου ο Ραπτόπουλος χρησιμοποιεί αποσπάσματα από κείμενα του Καζαντζάκη, τα οποία αλλάζει, τα μεταγράφει από την ιδιότυπη καζαντζακική γλώσσα, στήνοντας ένα γλωσσικό παιχνίδι και ανοίγοντας διάλογο με το έργο του μεγάλου Έλληνα δημιουργού. […] Η Ανέγγιχτη είναι, κατά μία έννοια, μια μεγάλη ερωτική επιστολή της Μελίνας Καστρινάκη στον Αλέξανδρο Καστρινάκη, και ευρύτερα του Βαγγέλη Ραπτόπουλου προς τη λογοτεχνία του Νίκου Καζαντζάκη».

6 100Ένα από τα στοιχεία που ξεχωρίζουν στην πεζογραφία του Αλέξη Πανσέληνου είναι και ο μοναδικός του τρόπος να ανασυστήνει την εποχή μέσα στην οποία κινούνται οι ήρωες της κάθε ιστορίας του. Στο τελευταίο του μυθιστόρημα Λάδι σε καμβά (εκδ. Μεταίχμιο) την τιμητική της έχουν οι δεκαετίες του ’60 και του '70, τα ελληνικά νησιά, η ξεγνοιασιά των ανθρώπων και το σφίξιμο στο στομάχι που αυτή κάλυπτε, ο χώρος των εικαστικών και η απομάγευσή του μπροστά στο ένστικτο της επιβίωσης. Πινέλα, χρώματα, μουσαμάδες, φιλοδοξίες και ανεκπλήρωτοι έρωτες που «γράφουν» με μαύρη μπογιά στον ψυχισμό του ήρωά του.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Η αγαπημένη του μουσική «επένδυση» υπάρχει πάντα (αποτελεί σταθερό μοτίβο στα βιβλία του Πανσέληνου), όμως εδώ κυρίαρχη θέση έχει η ζωγραφική που κι αυτή στα μέρη μας άρχισε να αλλάζει δρόμους από την Μεταπολίτευση και μετά. Αίφνης, ο κλασικότροπος Καραλής βγαίνει εκτός κάδρου, ενώ οι νέοι ρεαλιστές αρχίζουν να δηλώνουν έντονα την παρουσία τους, κάτι που δεν αρέσει στον Σπύρο. Ο συγγραφέας καταγράφει αυτές τις αλλαγές και τους δίνει νοηματικό βάρος στο πώς διαμορφώνεται τελικά ο ψυχισμός του Σπύρου και η άπωσή του από τα καλλιτεχνικά πράγματα».

dioptra 728x90 NK ANHFOROS

7 100Ανασύσταση μιας εποχής, με τρόπο όμως εντελώς διαφορετικό από αυτόν του Πανσέληνου, έχει κάνει η Λίλα Κονομάρα στο μυθιστόρημά της Ο μπόγος (εκδ. Καστανιώτη). Μυθιστόρημα πολυφωνικό, «σπασμένο» σε πολλά κεφάλαια, καλύπτει διάστημα μεγαλύτερο των 100 χρόνων. Έγραψε ο Κώστας Κατσουλάρης: «Ο Μπόγος δεν είναι μυθιστόρημα κλασικής δραματουργίας – δεδομένης της έκτασής του, το στοίχημα της Κονομάρα είναι φιλόδοξο αλλά και ριψοκίνδυνο. Η στόφα του, παρά τον όγκο της ιστορικής ύλης που κινεί και παρά τα εκατό και πλέον χρόνια που διατρέχει, είναι πρωτίστως ποιητική, παρά αναπαραστατική». Οι ήρωες της Κονομάρα έρχονται αντιμέτωποι με την Ιστορία, κι αν δεν καταφέρνουν να την εκτρέψουν από την προδιαγεγραμμένη πορεία της, αλλάζει ο καθένας τους τροχιά διαρρηγνύοντας τα όρια του χρόνου. «Ο μπόγος του τίτλου παραπέμπει στη διαρκή ετοιμότητα για μετακίνηση, μετανάστευση, ρήξη. Υπογραμμίζει την μοναδική σταθερά στην ανθρώπινη ζωή, την αέναη αλλαγή, με ό,τι έχει έτοιμο ο καθένας για να πάρει μαζί του όταν έρθει η στιγμή – από υλικά αντικείμενα έως ψυχικά αποθέματα».

5 100Ένα φιλόδοξο στοίχημα, απολύτως επιτυχημένο, είναι το μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες η Ελιάνα Χουρμουζιάδου με τίτλο Μια τελευταία επιστολή αγάπης (εκδ. Πατάκη). Δεξιοτεχνική αφήγηση δύο ιστοριών αγάπης, ανεπίδοτου έρωτα, συντριβής και απώλειας, όπου η γραφή [και η ανάγνωση] λειτουργεί παρηγορητικά, επουλώνοντας κάθε πληγή. Έγραψε η Διώνη Δημητριάδου: «Όπως οι δύο ιστορίες μπερδεύονται μεταξύ τους, η Ντόρα πιστεύει ότι το βιβλίο του Γαζή “Μια τελευταία επιστολή αγάπης” έχει εκείνην για έμπνευση, παρά την παραποίηση των χαρακτήρων, θεωρώντας πως πρόκειται για ένα τελευταίο μήνυμα του αγαπημένου της. Έτσι, μπερδεμένη ανάμεσα στην πραγματική ζωή και στη μυθοπλασία, λησμονεί πως ό,τι γράφεται είναι ταυτόχρονα αλήθεια και επινόηση, καθώς η ζωή δίνει έναυσμα δημιουργίας στην τέχνη αλλά παράλληλα διαμορφώνει, ως συντελεσμένο πλέον έργο, την ίδια τη ζωή».

8 100Πολυφωνικό είναι και το νέο μυθιστόρημα της Έλενας Μαρούτσου με τίτλο Το εξιλαστήριο θαύμα - Μια ιστορία σε πενήντα μία βαλίτσες (εκδ. Κίχλη), με θέμα «καυτό» και παραμέτρους που απλώνονται σε φυλετικά, κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά ταμπού. Μια τετραμελής οικογένεια από τη Λέρο αποφασίζει να γίνει ανάδοχος ενός δεκαπεντάχρονου ασυνόδευτου αγοριού από τη Σομαλία, μέχρι να επανενωθεί με τους συγγενείς του. Η κοινωνική αλληλεγγύη συγκρούεται με μια βαθιά ριζωμένη ηθική και το κάθε ένα μέλος της οικογένειας προβάλλει στον δεκαπεντάχρονο πρόσφυγα τους φόβους και τις ανασφάλειές του.

9 100Στις μέρες μας είναι εξαιρετικά συχνό το φαινόμενο οι άνθρωποι να λησμονούν όσα –αν όχι οι ίδιοι, οι άμεσοι πρόγονοί τους– έχουν υποστεί στο όνομα της πατρίδας και στο όνομα της σημαίας.

Ο Μιλτιάδης Σαλβαρλής στο τρίτο του βιβλίο, το μυθιστόρημα Πατρίδα χώρα ξένη (εκδ. Μετρονόμος) αφηγείται την ιστορία δύο παιδιών, που μαζί με τις οικογένειές τους εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους στα παράλια της Μικράς Ασίας και κατέφθασαν, μαζί με χιλιάδες άλλους πρόσφυγες στην ηπειρωτική Ελλάδα. Συναντήθηκαν στην Αθήνα κι έμειναν μαζί, μέχρι το τέλος της ζωής τους.

Ο Σαλβαρλής έχει στόφα γνήσιου αφηγητή και συμπυκνώνει στην ιστορία του τη συγκίνηση, τον θυμό, τις κακουχίες, τον έρωτα, τη συγχώρεση και τη βαθιά αγάπη γι΄αυτά τα δύο παιδιά, που για πατρίδα τους είχαν τελικά το ένα το άλλο.

patakis ERSH 728x90

10 100Παραμένοντας στις αρχές του 20ου αιώνα και στην περιοχή της Σμύρνης, ξεχωρίσαμε το μυθιστόρημα της Μαρίας Ηλιού Μια φιλία στη Σμύρνη (εκδ. Μίνωας). Η φιλία τεσσάρων παιδιών το 1912 στη Σμύρνη σφυρηλατήθηκε στη διάρκεια των χρόνων τόσο μέσα από τις ευτυχισμένες στιγμές, όσο και με όσα δραματικά γεγονότα συνέβησαν το 1922. Η Σμύρνη ήταν μια πόλη σε πλήρη άνθιση και η ενηλικίωση των τεσσάρων φίλων προσέκρουσε σφόδρα στο μίσος και την καταστροφή της πόλης τους. Αρκετά χρόνια μετά, το τελευταίο μέρος του δράματος θα παιχτεί στη Νέα Υόρκη το 1962.

11 100Λίγα χρόνια μετά [το 1968] και μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα πιο νότια [Ουάσιγκτον] βρίσκεται ο ήρωας του Απόστολου Δοξιάδη Το τηλεφώνημα που δεν έγινε (εκδ. Ίκαρος). Ακροβατώντας μεταξύ αυτοβιογραφικής αφήγησης και μυθοπλασίας ο Δοξιάδης επιχειρεί να ερμηνεύσει με τα μάτια του σήμερα, τις εσωτερικές διαδρομές και τις αποφάσεις εκείνου του νεαρού σπουδαστή, οποίος στην φοιτητική του ταινία, βρίσκει στον δρόμο ένα ντάιμ, μπαίνει βιαστικά σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο αλλά, μετά από λίγο βγαίνει απογοητευμένος χωρίς να έχει κάνει το τηλεφώνημα. Έγραψε ο Θοδωρής Σούμας: «Τι καταφέρνει να κάνει ο συγγραφέας; Να αντιμετωπίσει το βεβαρημένο παρελθόν του, τα κατοπινά μπλοκαρίσματα και πισωγυρίσματα και τον καταπιεστικό ογκόλιθο Κωνσταντίνο Δοξιάδη, να αναγεννηθεί –χάρη στην αυτεπίγνωση– μέσα στην πηγαία, εφηβική δημιουργική δραστηριότητα για να προσπαθήσει να βρει τον δρόμο προς τη δημιουργία».

12 100Η Δήμητρα Κολλιάκου με το τελευταίο της μυθιστόρημα Αταραξία (εκδ. Πατάκη) «διαβάζει» όλα όσα συνέβησαν τα τελευταία χρόνια στις ζωές μας και τα μετουσιώνει σε λογοτεχνία. Οι αγχωτικοί ρυθμοί, οι καθημερινές μας συνήθειες, η δουλειά και ο προγραμματισμός όλων μας –σε όλο το δυτικό κόσμο– σταμάτησε κατά τις περιόδους των εγκλεισμών. Σε μια αντίστοιχη κατάσταση βρισκόταν και η ηρωίδα του μυθιστορήματος όταν επέστρεψε στο Παρίσι, έπειτα από ένα ταξίδι στην Κίνα. Το επικείμενο δεύτερο λοκντάουν επιβάλλει τη μετακίνηση, τη διάνοιξη του ορίζοντα με κάθε τρόπο. Η μνήμη του ταξιδιού θα δώσει απαντήσεις και θα εξαλείψει φόβους.

13 100Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης τα χρόνια που ζούσε στη Σουηδία, τα βιβλία του είχαν μεγάλη αποδοχή, σε αντίθεση με την Ελλάδα, όπου δεν είχαν βρει ακόμα το αναγνωστικό τους κοινό. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι αναγνώστες ανακαλύπτουν τον βαθύ και λυρικό του λόγο, μέσα όμως από λιτά εκφραστικά σχήματα. Η πολιορκία της Τροίας (εκδ. Πατάκη) είναι ένα απολαυστικό μυθιστόρημα, συνεπτυγμένο σε μόλις 192 σελίδες.

Εν τάχει: Σε ένα μικρό ελληνικό χωριό, καταφτάνει με το λεωφορείο από την Αθήνα η καινούρια δασκάλα. Και τότε, ένας κρυφός έρωτας αρχίζει να τρώει τα σωθικά ενός έφηβου μαθητή της. Όταν οι Εγγλέζοι βομβαρδίζουν το χωριό για να καταστρέψουν το πρόχειρο αεροδρόμιο που έχουν φτιάξει εκεί οι Γερμανοί, η νεαρή δασκάλα καταφεύγει με τους μαθητές της σε μια κοντινή σπηλιά. Υπό τον ήχο των σειρήνων, μες στο μισοσκόταδο και στην υγρασία, αρχίζει να λέει στα παιδιά μια ιστορία για έναν άλλο πόλεμο, τότε που οι Έλληνες πολιορκούσαν την Τροία.

epikentro laskarakis FICTION

14 100Ο Νίκος Α. Μάντης στο τελευταίο του μυθιστόρημα χρησιμοποιεί ως μυθοπλαστικό καμβά το μύθο των Βακχών, ενσωματώνοντας στοιχεία από τη λογοτεχνία του φανταστικού. Ο Κιθαιρώνας (εκδ. Καστανιώτη) διαβάζεται και ως ένα ψυχαναλυτικό παραμύθι ακραίου ερωτισμού και λαγνείας. Η αρχέγονη φύση της γυναίκας συμπεριλαμβάνει την ερωμένη, τη μάνα και τη θεά και ο Μάντης, σ’ αυτό το σκοτεινό μυθιστόρημα, αφήνεται στην κυριαρχία της.

15 100Η διερεύνηση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας εικάζουμε ότι θα είναι ένα από τα τελευταία ταμπού που θα καταρριφθούν. Μέχρι τότε η λογοτεχνία θα πρέπει να πει όσα δεν λέγονται, να εξηγήσει όσα δεν εξηγούνται και να δικαιώσει όσα επιμελώς παραμένουν στο σκοτάδι. Ο Βασίλης Τσιρώνης με το μυθιστόρημά του Η αναγέννηση μια γυναίκας (εκδ. Βακχικόν) ακολουθεί τη μάλλον συμβατική και τελματωμένη «εκ πρώτης όψεως εύρυθμη και τακτοποιημένη» ζωή της ηρωίδας του. «Καθηγήτρια, συγγραφέας και δόκιμη αρθρογράφος. Τα πρωινά διδάσκει αρχαία ελληνικά σε απρόθυμους εφήβους, ενώ το υπόλοιπο της ημέρας το αφιερώνει στα αλλόκοτα διηγήματά της και στον πληκτικό εραστή της. Οι αιφνίδιες κρίσεις πανικού, η γνωριμία της με έναν μυστηριώδη νεαρό με αξιοθαύμαστο λογοτεχνικό ταλέντο και η επανασύνδεσή της με τον νεανικό της έρωτα, θα είναι τα δεδομένα της, όταν η πανδημία και ο εγκλεισμός θα τη φρενάρουν απότομα και θα τη θέσουν σε συνθήκες περιορισμού και ακραίας απομόνωσης. Και τότε θα αναγεννηθεί με έναν τρόπο συγκλονιστικό, βίαιο, σοκαριστικό».

16 100Το, ιδιαίτερο για την ατμόσφαιρά του, μυθιστόρημα της Ισμήνης Καρυωτάκη Φυγόδικος δεν ήμουν (εκδ. Ποταμός) έχει αρκετές αναφορές στο Πέδρο Πάραμο του Χουάν Ρούλφο. Διαβάζουμε: «Η πόλη βρίσκεται στο Βορρά. Το σπίτι είναι πέτρινο: ριζωμένο στη γη. Οι ένοικοι πολλοί: ριζωμένοι στις εμμονές τους. Η δάφνη τετράψηλη: ριζωμένη στον κήπο. Η νύχτα είναι μία και είναι του Αύγουστου. Οι επισκέπτες είναι δύο: άντρας και γυναίκα. Εραστές. Ο άντρας είναι φυγάς. Η γυναίκα τον έφερε εδώ. Η πόλη, το σπίτι, οι ένοικοι του είναι άγνωστοι. Κανείς δεν τον περιμένει, κανείς δεν τον γνωρίζει…». Έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Το όλο παζλ των πολιτικών και ηθικών κατευθύνσεων, της χουντικής και της εμφυλιακής κοινωνίας, οι δρόμοι της πρόκλησης του κινηματογράφου και της ευπρέπειας των χριστιανικών ηθών κ.λπ. αναδεικνύουν φυγόκεντρα και πολυκεντρικά τη μεγάλη εικόνα της Ελλάδας. Η χώρα, δυνάμει προοδευτική αλλά κατ’ ουσίαν συντηρητική, συναιρεί το ένα και το άλλο, καρκινοβατώντας πότε προς την απελευθέρωση από τα κοινωνικά δεσμά και πότε συντηρώντας ένα καθωσπρέπει πρόσωπο, που δεν θέλει να αλλάξει».

17 100Η Κωνσταντία Σωτηρίου στο νέο της μυθιστόρημα Brandy Sour – Μυθιστόρημα σε είκοσι δύο δωμάτια (εκδ. Πατάκη), δίνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο… σε ένα ξενοδοχείο. Σε ένα ξενοδοχείο όμως, που φιλοξένησε από την αβάσταχτη ελαφρότητα της κυπριακής, ελληνικής και διεθνούς λάιφ στάιλ σκηνής, μέχρι θανατηφόρες συρράξεις, την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ και αργότερα, τις συνομιλίες για το Κυπριακό.

Έγραψε ο Δημήτρης Χριστόπουλος: «Αυτό που κάνει ξεχωριστή τη γραφή της δεν είναι τόσο η εκλεπτυσμένη στο εργαστήρι της γλώσσα και οι αφηγηματικές τεχνικές της όσο η σχέση της με το παρελθόν· δεν ρεμβάζει, δεν αναπολεί, δεν νοσταλγεί, δεν κουνάει το δάχτυλο (τα συνήθη ολισθήματα της γραφής). Ρίχνει στο μπουκάλι τον Χρόνο, τον αφήνει να λιαστεί όσο χρειαστεί κι ύστερα τον ανασυγκροτεί σαν έψημα, για να επουλώσει –αφηγούμενη– τις χαίνουσες πληγές ενός παρατεταμένου τραύματος, άρα σύγχρονου, που διαρκώς αιμορραγεί (κυρίως μετά το άνοιγμα των οδοφραγμάτων που θα επαναβεβαιώσει τη διαχωριστική γραμμή), κι έτσι να αφυπνίσει τη συλλογική μνήμη που πάντα βασανίζει με τη διαχρονική διάσταση τού σε εξέλιξη δράματος».

topos 728X90 TO DIKIO H TRELA

18 100Μια ιδιότυπη μυθιστορηματική βιογραφία του Περικλή Γιαννόπουλου, είναι το βιβλίο του Τάκη Θεοδωρακόπουλου Εμείς οι εξωφρενικότεροι των παλαβών της γης (εκδ. Μεταίχμιο). Όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας «ο Περικλής Γιαννόπουλος μαζί με τον Ιωάννη Συκουτρή είναι οι δύο διασημότεροι αυτόχειρες του ελληνικού εικοστού αιώνα. Αυτοκτόνησε στον Σκαραμαγκά, έφιππος. Πυροβόλησε τον κρόταφό του αφήνοντας το άλογό του να επιστρέψει στην ακτή. Ήταν Απρίλιος του 1910. […] Η αγάπη του Γιαννόπουλου για το ελληνικό τοπίο είναι δεμένη με τον έρωτά του για τη ζωγράφο Σοφία Λασκαρίδη. Τη συνάντησε τυχαία σ’ έναν δρόμο της Καλλιθέας, όμως έγινε η μοίρα του. Η ερωτική τους σχέση είναι η καρδιά του αφηγήματος. […] Παρεξηγημένος, παραμελημένος, σήμερα ο Γιαννόπουλος είναι βορά ενός ελληνοκεντρικού εθνικισμού. Ο ελληνοκεντρισμός του είναι η απολογία μιας Ελλάδας που μέσα από την ταυτότητά της φιλοδοξούσε να πρωταγωνιστήσει στην Ευρώπη, άρα στον κόσμο, του καιρού του».

19 100Το αστυνομικό μυθιστόρημα στη χώρα μας ακολούθησε αναλογικά την παγκόσμια άνθιση του είδους, διεκδικώντας έναν όλο και μεγαλύτερο χώρο στην αγορά του βιβλίου, κι αυτό το πέτυχε, στον βαθμό που το έχει επιτύχει μέχρι σήμερα, με τις λογοτεχνικές λέσχες και την εκπαίδευση των αναγνωστών αστυνομικής λογοτεχνίας, ώστε να αξιώνουν διαρκώς περισσότερα. Ο Βαγγέλης Μπέκας είναι μια τέτοια περίπτωση συγγραφέα ο οποίος διαρκώς αφουγκράζεται τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα, τα ενσωματώνει στις ιστορίες του, ακονίζοντας τα εκφραστικά του μέσα ώστε να επιτύχει μυστήριο, ακρίβεια, πολυπλοκότητα χαρακτήρων και αληθοφανείς ανατροπές. Όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά απαντούν στο τελευταίο του μυθιστόρημα, Παγωμένα πέλματα (εκδ. Ψυχογιός).

Για άλλη μια χρονιά το πεζογραφικό είδος της ΝΟΥΒΕΛΑΣ έδειξε τις ευρείες του δυνατότητες συστεγάζοντας δυναμικές αφηγήσεις, τολμηρές υποθέσεις, αντισυμβατικούς ήρωες, προσωπικές και αυτοσαρκαστικές ιστορίες. Όταν δεν έχουμε να κάνουμε με διηγήματα «ξεχυλωμένα» ή με μυθιστορήματα σε περίληψη, έχουμε τη χαρά να διαβάζουμε νουβέλες όπως αυτές που ακολουθούν.

20 100Ο Κώστας Ακρίβος εκτός από αναγνωρισμένος πεζογράφος, είναι και ένας πολύ αγαπητός δάσκαλος. Μια συζήτηση που είχε με τους μαθητές του στάθηκε η αφορμή για να γράψει την τελευταία του νουβέλα Ανδρωμάχη (εκδ. Μεταίχμιο). Με την ακρίβεια του φιλολόγου και τις ελευθερίες του πεζογράφου, η Ανδρωμάχη συγκεντρώνει σπάνιες αφηγηματικές ποιότητες. Έγραψε η Διώνη Δημητριάδου: «Ο Ακρίβος κατορθώνει να αποδώσει με πληρότητα τη μορφή της Ανδρομάχης, παρουσιάζοντας αφενός όλα τα απαραίτητα στοιχεία για τη ζωή της, συνιστώντας έτσι ένα αντικειμενικό πλαίσιο, όσο το επιτρέπει η πρωτοπρόσωπη αφήγηση από την ηρωίδα, και αφετέρου εκμεταλλευόμενος ακριβώς την ευθύτητα του πρώτου προσώπου αναδεικνύει όλο τον ψυχισμό της. Ο ίδιος επιλέγει να κρατήσει κρυμμένη τη φωνή του συγγραφέα/επινοητή της ιστορίας, προκειμένου να διατηρηθεί η ένταση του δράματος αλλά και να επιτευχθεί η αληθοφάνεια με την ειλικρίνεια μιας πρωτοπρόσωπης αφήγησης, που θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως θεατρικός μονόλογος».

21 100Από τον τίτλο κιόλας της νέας νουβέλας της Αμάντας Μιχαλοπούλου αντιλαμβανόμαστε τη διακειμενική της αναφορά καθώς και μια παιγνιώδη διάσταση που διατρέχει τη Μεταμόρφωσή της (εκδ. Καστανιώτη). Από την πρώτη κιόλας φράση του βιβλίου: «Ένα πρωί που ξύπνησε από εφιάλτη, η Σάσα ανακάλυψε πως είχε μεταμορφωθεί σε άντρα», ο Κάφκα συγκρούεται με τον Μπάστερ Κίτον και μια αχλύ μελαγχολίας κυκλώνει την αφήγηση και εισβάλλει προς το κέντρο της. Έχοντας καταρρίψει πολλά αφηγηματικά ταμπού ήδη από προηγούμενα βιβλία της [Η γυναίκα του Θεού, Μπαρόκ, κ.α.] η Αμάντα Μιχαλοπούλου βάζει στο κέντρο της ιστορίας της το τέλος των φύλων, ενώ παρατηρεί με βεβαιότητα την αναγέννηση του έρωτα και της ευτυχίας μέσα σε έναν ολότελα καινούργιο κόσμο.

22 100Άλλη μια γέφυρα στο μεταίχμιο του παλιού με τον νέο κόσμο, ρίχνει ο Γιάννης Πάσχος με τη νουβέλα του Το χρονικό ενός δυσλεκτικού (εκδ. Περισπωμένη). Ο αυτοσαρκασμός είναι το στοιχείο εκείνο που προτείνει ο συγγραφέας, ώστε να αποκαλυφτούμε μπροστά στους άλλους, αποδεχόμενοι τη χωλότητά μας και μεταστρέφοντάς τη σε πλεονέκτημα. Γράφει ο Νίκος Ξένιος: «Στους ρόλους που η κοινωνία κατανέμει και στις περγαμηνές που η κοινωνία απονέμει ο ήρωάς μας είναι outsider. Είναι ο απρόβλεπτος τρίτος, ο διαφορετικός «άλλος», ο απρόσκλητος επισκέπτης, πιθανόν ο παρείσακτος εισβολέας. Αν δεν είναι αυτό συναρπαστικό, τότε τι είναι συναρπαστικό; Και το σημαντικότερο είναι πως η τόσο πλήρης νοήματος και ουσίας εξιστόρηση που κοινωνιολογικά διανοίγει τόσους ορίζοντες συζητήσεων δεν είναι παρά η αφορμή για να γραφεί ένα λογοτεχνικό βιβλίο υψηλών αξιώσεων. Το ότι ο αφηγητής είναι ένα παιδί που έχει ενηλικιωθεί χωρίς να έχει αποβάλει την ευαισθησία, τον αυθορμητισμό, την πειραχτική διάθεση και τον σαρκασμό ενός παιδιού, αυτό πια είναι το μεγαλύτερο λογοτεχνικό επίτευγμα του Γιάννη Πάσχου».

23 100Τα ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ είναι ίσως ο άσος στο μανίκι της ελληνικής πεζογραφίας, κι αν τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια μείωση στον αριθμό των νέων συλλογών στους πάγκους των βιβλιοπωλείων, υπάρχουν συγγραφείς, που τροφοδοτούν το είδος και εξελίσσουν τη γραφή τους στις συλλογές διηγημάτων τους. Ο Μισέλ Φάις ανήκει σαφώς σ’ αυτή την κατηγορία συγγραφέων. Η συλλογή διηγημάτων του Εξουθένωση – Ντοκιμαντέρ ονείρων (εκδ. Πατάκη) περιλαμβάνει εβδοµήντα µία ιστορίες στη φόρµα του διαλόγου ή του µονολόγου. Εβδομήντα ένα ντοκιµαντέρ ονείρων που βλέπουν ή υποδύονται ότι βλέπουν οι εξουθενωμένοι ήρωες µιας οµόκεντρης συλλογής διηγηµάτων. Ατοµικές ή συλλογικές φοβίες, πανικοί και παραισθήσεις διαπερνούν, ως µια γενικευµένη παραλυσία, αυτά τα διηγήµατα.

24 100Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης στα χρόνια της συγγραφικής του πορείας έχει καταφέρει να ασχοληθεί ισομερώς με όλα τα είδη του πεζού λόγου, και ακόμη κι αν τα μυθιστορήματά του ήταν αυτά που σημείωσαν μεγάλη επιτυχία (Ο ναύτης, Το παρτάλι, Το μυστικό της Έλλης), ο ίδιος αγαπάει ιδιαίτερα τα διηγήματα ως είδος και φροντίζει την κάθε του συλλογή. Οι τριάντα µία διηγήσεις της συλλογής Η νοσταλγία της απώλειας (εκδ. Πατάκη), είναι αφηγήσεις προσωπικές, ιστορίες φίλων και περαστικών, εξιστορήσεις που φανερώθηκαν µέσα από καταχωνιασµένα σηµειωµατάρια και το καταστάλαγµα της ζωής. Καταστάσεις πραγµατικές και φανταστικές, ανοµολόγητες και παρανοηµένες, για ανθρώπους που δοκιµάστηκαν στα όρια της ζωής τους. Έγραψε ο Μάνος Κοντολέων: «Μα και κάτι ακόμα αποδεικνύει αυτή η συλλογή. Αναφέρομαι στην ενδιαφέρουσα τεχνική με την οποία ο Γρηγοριάδης μετατρέπει το πλέον ασήμαντο ή και συντομότατο συμβάν στη ζωή του, σε ένα αφήγημα που κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ενώ παράλληλα καταγράφει μια ιδεολογική πορεία ζωής».

25 100Η Ευγενία Μπογιάνου, έπειτα από το τελευταίο της μυθιστόρημα, επέστρεψε με τη θεματική συλλογή διηγημάτων Αυτές (εκδ. Πόλις). Οι σταθμοί και τα στάδια ζωής μιας γυναίκας μέσα από 24 εικόνες-φέτες ζωής.

Λυρική και δυναμική γραφή με κέντρο την ελευθερία, την αποφασιστικότητα, τις ενοχές και τις διεκδικήσεις των γυναικών. Αυτές, μας κοιτάζουν στα μάτια και απευθύνονται σε όλους εμάς.

26 100Συνεπής και πιστός στα διηγήματα μένει ο Ανδρέας Νικολακόπουλος και στο δεύτερο βιβλίο του Σάλτος (εκδ. Ίκαρος). Εκεί, μοιάζει να πιάνει το νήμα της αφήγησης από την πρώτη του συλλογή και να διευρύνει τα θέματά του, τους τόπους και τους χαρακτήρες του, φανερώνοντας ταυτόχρονα μεγάλη συγγραφική ωριμότητα.

«Στην εποσχή του Μεσαίωνα οι λογικοί και σώφρονες άνθρωποι των πόλεων στοίβαζαν τους ψυχικά διαταραγμένους ή λοξούς σε μεγάλα ξύλινα καράβια χωρίς κουπιά και τους άφηναν να περιφέρονται ακυβέρνητοι στις θάλασσες. Οι πρωταγωνιστές των διηγημάτων του Ανδρέα Νικολακόπουλου δεν ζουν στον Μεσαίωνα. Βρισκόμενοι όμως στη θάλασσα, στα βουνά, σε δάση, σε πόλεις, σε τρένα, σε πανεπιστημιακά εργαστήρια, ανάμεσα στα σύννεφα, απέκτησαν και οι ίδιοι την παλιά εκείνη λογή ματιά».

polis dermaΤο δεύτερο βιβλίο της Βίβιαν Στεργίου αναμενόταν με μεγάλο ενδιαφέρον. Με χαλαρές συνδέσεις μεταξύ τους, οι ιστορίες αυτές έχουν ως κεντρικό θέμα την καθημερινότητα των ηρώων τους- τίποτα σημαντικό δεν συμβαίνει, εκτός από την ίδια τους τη ζωή. Για το Δέρμα (εκδ. Πόλις) έγραψε ο Σόλων Παπαγεωργίου: «Οι ήρωες της Στεργίου δεν είναι όλοι συμπαθείς, είναι άτομα με διαφορετικές κοσμοθεωρίες, βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα. Ορισμένοι δίνουν υπέρμετρη σημασία στην ενδοσκόπηση, άλλοι αποστρέφονται την αυτοκριτική. Κάποιοι κυνηγούν τα παιδικά τους όνειρα, όσο αφελή κι αν είναι, άλλοι έχουν θεοποιήσει καθετί «χρήσιμο», καθετί που μπορεί να τους προσφέρει το προβάδισμα στην αγορά εργασίας. Όμως όλοι αναζητούν την ευτυχία, μια έννοια που δύσκολα ορίζεται. Ο ορισμός της ευτυχίας και η κατάκτησή της: οι δύο εμμονές των millennials».

Κάθε χρόνο υπάρχουν πάντα κάποια βιβλία που ξεχωρίζουμε και τα οποία δεν μπορούμε να ταξινομήσουμε αυστηρά στο ένα ή στο άλλο είδος˙ ΑΤΑΞΙΝΟΜΗΤΑ λοιπόν. Μας κεντρίζουν το ενδιαφέρον ίσως και εξαιτίας αυτής τη ανάμειξης των ειδών, με σαρκασμό και διάθεση ευφρόσυνη.

27 100Ο Χάρης Βλαβιανός στο βιβλίο του Πλατωνικοί διάλογοι ή γιατί στο σπήλαιο κάνουν όλοι πάρτι (εκδ. Πατάκη) στήνει ασύλληπτους διαλόγους ανάµεσα σε συζύγους, εραστές, φίλους, ή και αγνώστους, που υπογραµµίζουν το πιο βασικό χαρακτηριστικό των ανθρώπινων σχέσεων: την αδυναµία ουσιαστικής επικοινωνίας. Επιστρατεύοντας το απαραίτητο φλεγματικό wit, προσδίδει στους διαλόγους αναπάντεχα ξεσπάσματα κωμικών και τραγικών παρεξηγήσεων.

28 100Μια συνήθης ύποπτη αταξινόμητων κειμένων, η Μαρία Γιαγιάννου, με το τελευταίο της βιβλίο R.I.F. Ο θάνατος στο φέισμπουκ (εκδ. Στερέωμα) έστησε ένα πυκνό και ευσύνοπτο βιβλίο με υλικά της καθημερινότητας όλων μας (ή σχεδόν) κάνοντας έξυπνες και ουσιαστικές παρατηρήσεις στο υλικό εργασίας της. Αντλώντας ερμηνευτικά εργαλεία από την Κοινωνιολογία, την Ψυχανάλυση, τις Σπουδές Φύλου, τα Εικαστικά και τη θεωρεία της λογοτεχνίας προσεγγίζει και επαναπροσδιορίζει έννοιες όπως η αθανασία της γραφής και των εικόνων, το πένθος, το τετελεσμένο του θανάτου, το κοιμητήριο. Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Αν μέχρι πρότινος ο θάνατος ενός προσφιλούς προσώπου ή και κάποιου ανθρώπου που πέρασε, έστω ξυστά, από τη ζωή μας, δημιουργούσε μέσα μας ένα ακέραιο και συμπαγές πλέγμα συναισθημάτων, από το οποίο δεν μπορούσαμε εύκολα να απεγκλωβιστούμε, τώρα, με τα social media, μαθαίνουμε να προπονούμαστε στην απουσία. Η Γιαγιάννου, μάλιστα, δηλοί πως η οικείωση με τον θάνατο των «φίλων» είναι μια μορφή υπαρξιακής προπαίδειας για όλους μας. Σε όλους μας υπάρχει ένας θάνατος. Στα όρια του Φέισμπουκ, δε, ίσως να μοιάζει και με μια μορφή διαρκούς μπλοκαρίσματος ενός χρήστη προς όλους τους φίλους του».

29 100Εκ φύσεως ο θάνατος είναι ατάξινόμητος, κι έτσι το βιβλίο του Κυριάκου Χαρίτου Μικρή εγκυκλοπαίδεια θανάτου (εκδ. Στερέωμα) δεν θα μπορούσε να βρίσκεται σε άλλη κατηγορία, παρά μόνο σε αυτή. Τι κι αν μόλις είπαμε ότι ο θάνατος είναι αταξινόμητος; Ο συγγραφέας αφού μας ξεκαθαρίσει (το αυτονόητο) ότι ο θάνατος δεν είναι ένας, αλλά είναι πολλοί, όσοι και οι άνθρωποι, τον ταξινομεί και καταρτίζει μια λίστα με σαράντα θανάτους. Κι όσο διαβάζουμε τον έναν μετά τον άλλον θάνατο, είναι σαν να παρακολουθούμε, με ευδαιμονική περιέργεια, την έναρξη επεισοδίων της σειράς Six Feet Under, με έναν αναπάντεχο θάνατο κάθε φορά.

Έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος: «Υπάρχουν θάνατοι ηρωικοί, θάνατοι αστείοι, θάνατοι που έρχονται εξ αμελείας, θάνατοι λυτρωτικοί, θάνατοι άστοχοι, θάνατοι από ομορφιά έως και θάνατοι ευγενικοί. Σπάνια βλέπεις τον θάνατο ως μια φυσιογνωμία που φέρει κάτι οικείο (μέσα στην αν-οικειότητά του). Τον φαντάζεσαι να κάνει καθημερινά βάρδια, να χτυπάει κάρτα, να είναι ένας σταχανοβίτης, να φοράει καμπαρντίνα, να χτυπάει πόρτες, να κάθεται στο προσκέφαλο του μελλοθάνατου, να συνομιλεί μαζί του. Εντέλει, να είναι ένας εργάτης που δεν κινδυνεύει να μείνει ποτέ άνεργος, αλλά ούτε να έχει το δικαίωμα να πάρει σύνταξη».

patakis Kolliakou 728x90

Πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι

Πρωτοεμφανιζόμενοι, αλλά όχι νέοι, ανίτθετα, πεπειραμμένοι σε άλλα πεδίο, είναι οι τρεις συγγραφείς με τους οποίους ξεκινάμε. Ο Κωνσταντίνος Γαβριήλ, με το Η τυχερή Δάφνη μας συστήνεται με ένα ιδαίτερα φιλόδοξο μυθιστόρημα, με πρωταγωνίστρια μια πρωταθλήτρια κολύμβησης, σ' ένα ταξίδι με ιστιοπλοϊκό. Τρεις απελπισμένοι άνδρες. Μια ανυπεράσπιστη γυναίκα. Ένα λογοτεχνικό θρίλερ-ύμνος στη γυναικεία θέληση. Ο δημοσιογράφος Κωνσταντίνος Δ. Λαμπρόπουλος, με το Πράσινο φτερό δίνει ένα μυθιστόρημα με χαρακτηριστικά ιστορικού θρίλερ, και άρωμα φανταστικού, πρώτο μέρος μιας διαφαινόμενης τριλογίας. Μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας, με άξονα τα ελληνοτουρκικά, που ξεκινάει από το 1920. Τέλος, ο σκηνοθέτης Γιάννης Ξανθόπουλος, με το Τελευταίο κορίτσι, μας δίνει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα με χώρο δράσης τη Μάνη του 1980, που ανατέμνει τον κοινωνικό χάρτη της επαρχιακής Ελλάδας στη δεκαετία του '80 και ανασύρει τις βαθύτερες αιτίες που σταδιακά τα επόμενα χρόνια υπέσκαψαν και μόλυναν το υπέδαφος της χώρας.

pr 6 100 pr 2 100 pr 1 100

Σαν έτοιμοι από καιρό κατέβηκαν στον «λογοτεχνικό στίβο» οι Γιάννης Καρκανέβατος και Μαρία Καλιόρη, ο πρώτος με το σπονδυλωτό μυθιστόρημα Ο πατέρας δεν μιλούσε γι' αυτά (εκδ. Εστία) και η δεύτερη με τη συλλογή διηγημάτων Οι καλοί πεζοπόροι (εκδ. Ιωλκός). Έχουν ήδη ξεχωρίσει και συζητηθεί εκτενώς. Για τον Καρκανέβατο, γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης: «Το βιβλίο του Γιάννη Καρκανέβατου εντάσσεται στη χορεία όσων από τη σκοπιά των Αριστερών δείχνουν τη φόδρα στην πίσω πλευρά του υφάσματος και μέσα από τις προσωπικές τραγωδίες καθαιρούν μύθους και συλλογικά ιδεολογήματα». Για τη Μαρία Καλιόρη, ο Νίκος Ξένιος σημειώνει: «Είναι το πρώτο δημοσιευμένο βιβλίο της Μαρίας Καλιόρη: και υπογραμμίζω το «πρώτο», γιατί η Μαρία γράφει ολοκληρωμένα κείμενα εδώ και αρκετά χρόνια, ώστε η επίσημη είσοδός της στη λογοτεχνία δεν έχει διόλου την αμηχανία του πρωτοεμφανιζόμενου. Αντιθέτως, η αμεσότητα του βιώματος του θανάτου, ο σαρκασμός για το αναπάντεχο της έλευσής του που αφήνει δυσαναπλήρωτα κενά, η ειλικρίνεια και το ανεπιτήδευτο της εκμυστήρευσης και ο λακωνισμός –όλα ουραγοί της αφαίρεσης– είναι κύρια γνωρίσματα του ύφους της».

pr 3 100 pr 8 100

Επίσης γνωστοί στον «χώρο» από άλλα πεδία, οι πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι που ακολουθούν. Γνωστή μεταφράστρια και επιμελήτρια, η Αντωνία Γουναροπούλου μας συστήθηκε με την ευαίσθητη και πρωτότυπη συλλογή διηγημάτων Οδός Μακεδονομάχων. Γράφει γι' αυτή η Χριστίνα Μουκούλη: «Μια συλλογή μινιατούρα, που ευωδιάζει απλότητα και φρεσκάδα, παραπονιάρικους λυγμούς και παιδικά χάχανα, συμβουλές των μεγάλων που δεν τηρούνται, σκανταλιές αθώες και αναπόφευκτες, ατελείωτο παιχνίδι και αγώνες πρωτιάς, χαρά, ξεγνοιασιά και απόλαυση». Ο Νίκος Κουρμουλής, γνωστός δημοσιογράφος στο χώρο του βιβλίου, μας συστήθηκε με τη συλλογή διηγημάτων με τίτλο Άπνοια (εκδ. Κείμενα). Γράφει ο Νίκος Μάντης: «Με το βιβλίο αυτό, ο Κουρμουλής μάς εξάπτει το ενδιαφέρον για τα μελλοντικά του χτυπήματα. Ένας γραφιάς που μπορεί να χτίσει και να γκρεμίσει έναν κόσμο με λίγες μονάχα κινήσεις, σίγουρα είναι προορισμένος να μας απασχολήσει εκτενώς και στο μέλλον». Τέλος, ο μελετητής της δημιουργικής γραφής Σπύρος Κιοσσές μας έδωσε μια καλογραμμένη συλλογή διηγημάτων με τον δηλωτικό τίτλο Πρωτοβρόχια (εκδ. Μεταίχμιο). Γράφει ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης: Στην πολυπαραμετρική διαδικασία της μετάβασης απ’ την παιδικότητα στην ενηλικίωση υπάρχει πάντα χώρος για το απρόβλεπτο, το τυχαίο και το μη προγραμματισμένο. Εδώ και η ομορφιά, οι προκλήσεις και οι κίνδυνοι. Στην προκειμένη, εδώ και η απόλαυση της ανάγνωσης». 

pr 7 100 pr 4 100 pr 5 100

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Κλασικοί και σύγχρονοι κλασικοί

Πολλά και σημαντικά βιβλία κλασικών συγγραφέων, ή και σύγχρονων κλασικών, δηλαδή συγγραφέων του 20ου αιώνα που πλέον θεωρούνται μέρος του παγκόσμιου λογοτεχνικού κανόνα, κυκλοφόρησαν και φέτος. Επιλέξαμε μερικούς από τους πιο ενδιαφέροντες τίτλους που έπεσαν στα χέρια μας.

potamos Alsylio 728 xeni logo

agra BonaventuraΠηγαίνοντας πίσω στον χρόνο, θα ξεκινούσαμε από τον Γερμανό Ernst August Friedrich Klingemann (1777-1831), που οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι βρισκόταν πίσω από το ψευδώνυμο Μποναβεντούρα [Bonaventura], και το κλασικό βιβλίο του Νυχτερινές Περίπολοι (μτφρ. Αλεξάνδρα Ρασιδάκη, εκδ. Άγρα). Στις δεκαέξι νυχτερινές περιπόλους που απαρτίζουν το σπονδυλωτό μυθιστόρημα, ο νυχτοφύλακας μας εξιστορεί τις ιστορίες παθιασμένων ερώτων, υποκρισίας και απάτης, αγνής αγάπης και βαθιάς απελπισίας των ανθρώπων που συναντά. Στις πολλαπλές αυτές αφηγήσεις υφαίνει ξέφτια της δικής του ιστορίας, την πορεία του από ποιητής και κουκλοπαίχτης σε νυχτοφύλακα, το πέρασμά του από το τρελοκομείο, τον έρωτά του.

gutenberg ferraraΓια πρώτη φορά στην Ελλάδα θα εκδοθούν τα έξι μυθιστορήματα που συναποτελούν το ογκώδες υπερμυθιστόρημα του Ιταλοεβραίου Giorgio Bassani (1916-2000) με τίτλο Το μυθιστόρημα της Φερράρας (μτφρ. Γιώργος Κεντρωτής, εκδ. Gutenberg). Το πρώτο από αυτά και το πλέον επιτυχημένο είναι «Ο κήπος των Φίντζι-Κοντίνι» που αφορά τη συμβίωση χριστιανών και εβραίων στα χρόνια του φασισμού. Τα μυθιστορήματα, εκ των οποίων έχει ήδη κυκλοφορήσει και το δεύτερο, περικλείουν διαφορετικές ιστορίες για την ευημερία αλλά και τα πάθη της εβραϊκής κοινότητας της πόλης, στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα.

armos stavraderfiaΠερίπου στα ίδια χρόνια, αλλά στη Γερμανία της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, και στις περιπέτειες μιας εφηβικής συμμορίας που κλέβουν, εκδίδονται, παλεύουν μεταξύ τους, μας μεταφέρει το μυθιστόρημα του συγγραφέα και δημοσιογράφου Ernst Haffner Σταυραδέρφια (μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου, εκδ. Αρμός). Η ιστορία του Χάφνερ εμβαθύνει στον παράνομο υπόκοσμο του Βερολίνου τις παραμονές της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, περιγράφοντας πώς αυτά τα παιδιά ζουν διαπράττοντας το ένα μικροέγκλημα μετά το άλλο, περνώντας τις νύχτες τους σε υπόγεια μπαρ και αυτοσχέδιους ξενώνες, αγωνιζόμενοι για να επιβιώσουν από τις σκληρές πραγματικότητες της ζωής των συμμοριών και να βρουν ο ένας στον άλλο τη νομιμότητα που τους αρνήθηκε η κοινωνία. Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1932 και απαγορεύτηκε και κάηκε από τους Ναζί ένα χρόνο αργότερα, μια και το πορτρέτο των νεαρών πρωταγωνιστών δεν ταίριαζε καθόλου με το πρότυπο του νέου Γερμανού των Ναζί. Το μοναδικό μυθιστόρημα του Χάφνερ είναι γεμάτο με συναρπαστικά σκηνικά και αληθινούς χαρακτήρες, ενώ η φασαρία της πόλης, ο ζοφερός και απελπισμένος κόσμος του Βερολίνου αποτυπώνονται έξοχα.

metaixmio WESTΛίγα χρόνια πριν, στις αρχές του αιώνα, αρχικά στη Σκωτία και στη συνέχεια στο Λονδίνο, έζησε η ευτυχισμένη οικογένεια Όμπρι που περιγράφει η καταξιωμένη συγγραφέας και δημοσιογράφος Rebecca West (Ντέιμ Ρεμπέκα Γουέστ, ψευδώνυμο της Cicily Isabel Andrews, 1892-1983), και που πήρε τον τίτλο «Το χρονικό μιας οικογένειας». Το πρώτο μέρος από αυτά, Το συντριβάνι που ξεχειλίζει (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ, εκδ. Μεταίχμιο), είναι μια πρωτότυπη οικογενειακή σάγκα γραμμένη μέσα από το βλέμμα ενός από τα παιδιά. Προχωρά στη γυμνή αλλά τρυφερή σκιαγράφηση μιας ξεχωριστής οικογένειας και διερευνά τα άρια μεταξύ παιδικής ηλικίας και ενήλικης ζωής, μεταξύ ελευθερίας και εξάρτησης, μεταξύ καθημερινού και μυστηριώδους. Όπως σημειώνει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Σπάνια η παιδική ηλικία έχει καταγραφεί με τόση στοχαστικότητα και πρωτοτυπία, καθώς και με τόση απλότητα: Η αφήγηση ρέει καθαρή και κρυστάλλινη σαν από δροσερή πηγή, ενώ οι χαρακτήρες, τόσο τα μέλη της οικογένειας όσο και καμιά δεκαριά ακόμη, εντυπώνονται για καιρό στο μυαλό του αναγνώστη, έτσι καλογραμμένοι και τρισδιάστατοι που είναι».

aiolos kerasΗ Λεονόρα Κάρινγκτον (1917-2011), σουρεαλίστρια ζωγράφος και συγγραφέας, γεννήθηκε στο Λάνκασιρ της Αγγλίας από Άγγλο πατέρα και Ιρλανδή μητέρα. Υπήρξε ερωμένη του Μαξ Ερνστ και αργότερα σύζυγος του ποιητή Ρενάτο Λεντύκ, κι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στην πόλη του Μεξικού. Το Ακουστικό κέρας (The Hearing Trumpet, 1976, μτφρ. Μαρία Φακίνου, εκδ. Αίολος) είναι το μοναδικό της μυθιστόρημα, με το οποίο μας συστήνει τη Μάριαν Λέδερμπι, μια βαρήκοη, χορτοφάγο ηλικιωμένη γυναίκα, γεμάτη όρεξη για ζωή παρά τα ενενήντα δύο της χρόνια. Όταν η επιστήθια φίλη της Καρμέλα τής δωρίζει ένα ακουστικό κέρας, ξαναβρίσκει την ακοή της και έτσι ανακαλύπτει ότι οι δικοί της ετοιμάζονται να τη βάλουν σε γηροκομείο. Η στενοχώρια της είναι μεγάλη, γιατί δεν θα μπορέσει έτσι να πραγματοποιήσει το ταξίδι των ονείρων της, να πάει στη Λαπωνία.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Εν συνόλω έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που καταλύει όλους τους γνωστούς κανόνες και τις οδηγίες χρήσης ενός κλασικού μυθιστορήματος. Αν καταφέρει κάποιος να προσπεράσει ανώδυνα τα προσκόμματα που βάζει η Κάρινγκτον (όχι, δεν είναι δύσκολο να το καταφέρει), τότε θα χαρεί με τη ψυχή του. Διότι την ίδια στιγμή που το βιβλίο θέτει κάποια βασικά ερωτήματα για την ουσία της πραγματικότητας, την καταπιεστική δύναμη της εξουσίας και τα ηθικά θεμέλια του πολιτισμού μας, μάς αφήνει με την αίσθηση ενός λογοτεχνικού γλεντιού που δεν έχει προηγούμενο».

agelaki filarakos 728

agra rothΤο κοινότερο μυστικό των τελευταίων χρόνων, ο σπουδαίος Βιεννέζος συγγραφέας Γιόζεφ Ροτ μας συστήνεται κάθε χρόνο με καινούργια βιβλία, που μας εκπλήσσουν με το μέγεθος και την ποιότητα του έργου του – δεν είναι τυχαίο ότι μόλις φέτος κυκλοφόρησαν βιβλία του από τρεις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους (Άγρα, Κριτική, Κοβάλτιο). Ωστόσο, είναι πρωτίστως από τις εκδόσεις Άγρα που κυκλοφορεί το έργο του. Πρόσφατα μάλιστα, από τις ίδιες εκδόσεις, κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Περλέφτερ, το οποίο ανακαλύφθηκε το 1978, σχεδόν σαράντα χρόνια μετά το θάνατό του. Στις προτάσεις μας όμως περιλαμβάνουμε τις δύο νουβέλες, που κυκλοφόρησαν στο πρώτο εξάμηνο του έτους, Ο θρίαμβος της ομορφιάς / Η προτομή του Αυτοκράτορα (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου), οι οποίες, μαζί με τον Σταθμάρχη Φαλλμεράυερ αποτελούν μια ενότητα από νουβέλες που γράφτηκαν στην παραγωγικότατη περίοδο του Ροτ, το 1934-1935. Μια κυνική ιστορία για τον έρωτα και την απιστία, η πρώτη, γραμμένη με αδιάλειπτη πικρή ειρωνεία, και μια σπουδαία ελεγειακή ιστορία για τη μεταπολεμική απώλεια της πατρίδας και του κόσμου της, η δεύτερη.

klidarithmos chlomo PORTERΚαι μια και μιλάμε για νουβέλες, από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος κυκλοφόρησε πρόσφατα η συλλογή από τρεις νουβέλες της Αμερικανίδας δημοσιογράφου και συγγραφέα Katherine Anne Porter (1890-1980). Η συλλογή Χλωμό άλογο, χλωμός αναβάτης (μτφρ. Έφη Τσιρώνη) πρωτοεκδόθηκε το 1939 και περιλαμβάνει τρεις εξαιρετικές νουβέλες, την ομότιτλη, τη «Θνητή ζωή» και το «Μεσημεριανό κρασί». Στην ομότιτλη νουβέλα, ξαναβρίσκουμε τη Μιράντα, δημοσιογράφο σε μια μικρή εφημερίδα του Ντένβερ. Είναι 1918, και ο πλανήτης βρίσκεται στην καρδιά του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της πανδημίας της ισπανικής γρίπης. Ανατριχιαστικά επίκαιρες οι περιγραφές της πανδημίας μέσα από τα μάτια δύο ερωτευμένων νέων, πλέκονται αριστοτεχνικά με αυτές για τον πόλεμο, το νόημά του και τις τραυματικές επιπτώσεις του στη ζωή των ανθρώπων.

roes techni pou zeiΑπό τον κλασικό Ισπανό συγγραφέα Benito Pérez Galdós (1843-1920) έχουμε φέτος μια συλλογή διηγημάτων αντηχήσεις στη σύγχρονη εποχή, με τίτλο Μια τέχνη που ζει από τον θάνατο (μτφρ.-επίμ.-σημειώσεις: Δήμητρα Παπαβασιλείου, εκδ. Ροές). Μια επιδημία που έχει ενσκήψει στη Μαδρίτη, τρομοκρατώντας τους κατοίκους της με την ανατριχιαστική «μουσική» της· ένας μικρός κι ανέστιος εφημεριδοπώλης που ερωτεύεται μια δεσποινίδα του καλού κόσμου, με απρόβλεπτα αποτελέσματα· ένας διανοούμενος που ψάχνει απεγνωσμένα το κεφάλι του· μια επανάσταση των λημμάτων του λεξικού με άδοξη κατάληξη· μια χριστουγεννιάτικη γιορτή που διαταράσσεται από ένα παράδοξο πανδαιμόνιο· ένας άνδρας που πλανεύεται από μια μυστηριώδη συνταξιδιώτισσα· ένα πρωτότυπο αριστούργημα, στο οποίο καλούνται να συνεργαστούν ένας Έλληνας κι ένας Ισπανός καλλιτέχνης από διαφορετικές εποχές. Δώδεκα διηγήματα με πολλαπλές εκφάνσεις του φανταστικού. Ο σχετικά άγνωστος στη χώρα μας Μπενίτο Πέρεθ Γκαλδός (αν και είναι το τέταρτο βιβλίο του που κυκλοφορεί) θεωρείται ο μεγαλύτερος Ισπανός μυθιστοριογράφος μετά τον Θερβάντες. Ιδού η ευκαιρία μιας πρώτης γνωριμίας.

oxy lovecraftΚι αφού ο λόγος για τη λογοτεχνία του φανταστικού, ένας από τους μετρ του είδους υπήρξε αναμφίβολα ο Αμερικανός Howard-Phillips Lovecraft (1890-1937), καθώς κι ένας από τους επιδραστικότερους, γνωστός πρωτίστως για τη μυθολογία του Κθούλου. Από τις εκδόσεις Οξύ (όπως και από τις εκδόσεις Αίολος) έχουν κυκλοφορήσει αρκετά από τα βιβλία του, με τελευταίο το παρουσιαζόμενο, Το πλάσμα στο κατώφλι (μτφρ. Θάνος Καραγιαννόπουλος), που περιλαμβάνει τρεις νουβέλες, την ομότιτλη και τα «Τρόμος στο Ρεντ Χουκ» και «Σέλεφαϊς». Οι πολυπληθείς φίλοι της λογοτεχνίας που συνδυάζει το φανταστικό με τον υπαρξιακό τρόμο ήδη τον έχετε διαβάσει. Οι υπόλοιποι, έχετε αρκετές επιλογές για να ξεκινήσετε.

papadopoulos morrisonΠαραμένοντας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, αλλά σε εντελώς άλλο κλίμα, είδαμε φέτος να εκδίδονται ξανά δύο σύγχρονες κλασικές συγγραφείς της αμερικανικής λογοτεχνίας, η Toni Morrison και η Alice Walker. Τα βιβλία της Μόρισον βγαίνουν το ένα μετά το άλλο από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, όλα μεταφρασμένα από την Κατερίνα Σχινά. Σε αυτό το εκδοτικό πλάνο, κυκλοφόρησε φέτος το Ρετσιτατίβο, ένα και μοναδικό εκτενές διήγημα της Μόρισον, μια συναρπαστική ιστορία τηγια τη φυλετική ταυτότητα και τις σχέσεις που μας διαμορφώνουν, για πρώτη φορά σε αυτόνομη έκδοση, με εισαγωγή της πολυβραβευμένης Αγγλίδας συγγραφέως Zadie Smith.

papadopoulos porfiro xromaΌσο για το Πορφυρό Χρώμα της Alice Walker (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Παπαδόπουλος), τα λόγια περιττεύουν: Θεωρείται, και δικαίως, ένα από τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα που έχουν γραφτεί για την εμπειρία των Αφροαμερικανών και τιμήθηκε με το Πούλιτζερ το 1982, όντας τότε η πρώτη μαύρη Αμερικανίδα που τιμήθηκε με αυτό το βραβείο. Στο Πορφυρό χρώμα, που είναι γραμμένο με την επιστολογραφική τεχνική, περιγράφεται η ζωή δύο Αφροαμερικανίδων στον βαθύ αμερικανικό Νότο των αρχών του εικοστού αιώνα. Χωρισμένες από τότε που ήταν μικρά κορίτσια, οι αδερφές Σίλι και Νέτι διατηρούν την ελπίδα τους καθώς και την πίστη τους η μια στην άλλη παρά τον χρόνο, την απόσταση και τη σιωπή ανάμεσά τους.

topos poleisΠαραμένοντας στις ΗΠΑ, αλλά σε τελείως άλλο ύφος και θεματική, ένα ακόμη βιβλίο του σύγχρονου κλασικού William S. Burroughs (1914-1997) κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος, που έχουν αναλάβει εδώ και μερικά χρόνια να μας τον επανασυστήσουν με προσεγμένες μεταφράσεις και επιμελημένες εκδόσεις. Πρόκειται για τις Πόλεις της κόκκινης νύχτας, που είχαν κυκλοφορήσει για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Απόπειρα, πλέον σε νέα μετάφραση του Γιώργου Μπέτσου. Στις Πόλεις της κόκκινης νύχτας (1981), το πρώτο μυθιστόρημα της τριλογίας που περιλαμβάνει τον Τόπο των νεκρών δρόμων (1983) και τις Δυτικές χώρες (1987), ο Ουίλιαμ Σ. Μπάροουζ σατιρίζει τη σύγχρονη κοινωνία με μια καυστική, ποιητική και συνταρακτική ιστορία σεξ, ναρκωτικών, αρρώστιας και περιπέτειας.

dioptra dazaiΦέτος ήταν στη χώρα μας η χρονιά του Osamu Dazai, του πολυαγαπημένου στη Ιαπωνία αυτοκτόνου συγγραφέα, του οποίου το γνωστότερο βιβλίο, το αυτοβιογραφικό Όχι πια άνθρωπος, κυκλοφόρησε από τρεις διαφορετικούς εκδοτικούς οίκους (Διόπτρα, στην έκδοση που επιλέξαμε, Gutenberg, Biblioteque). Η Έφη Τσιρώνη το μετάφρασε από τα αγγλικά και κατάφερε να μας δώσει ένα κείμενο ρέον, σε στρωτά ελληνικά, που χαρακτηρίζεται από τη λεπτή ειρωνεία και τον ανελέητο κυνισμό του Ιάπωνα συγγραφέα. Όπως γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Έχουμε να κάνουμε με ένα μυθιστόρημα που, ενώ το θέμα του έχει αρκετή δόση τραχύτητας, είναι γραμμένο με μαεστρικό τρόπο. Η αποστασιοποίηση που καταφέρνει ο Νταζάι είναι θαυμαστή. Η απουσία συναισθήματος του ήρωά του είναι το ισχυρότερο συναίσθημα που σου γεννάει αυτό το βιβλίο. Είναι, όμως, ένα συναίσθημα διαβρωτικό και καταλυτικό». Και ο Κώστας Κατσουλάρης: «Διαβάζοντας σήμερα το Όχι πια άνθρωπος δεν μπορείς παρά να αναγνωρίσεις τη φρεσκάδα που αποπνέει, παρότι ως κείμενο από πολλές απόψεις εγγράφεται στην εποχή του, λίγο πριν και λίγο μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ως μυθιστόρημα εμφανίζει μεγάλες ομοιότητες με πασίγνωστα κείμενα του δυτικού αναγνωστικού κανόνα της ίδιας περιόδου, όπως είναι η Ναυτία του Σαρτρ και ο Ξένος του Καμύ ή ο Φύλακας στη Σίκαλη. Επίσης, όσοι έχετε προσεκτικό αυτί, στην αφήγηση του Γιόζο ίσως αναγνωρίσετε εντελώς απροσδόκητα την υπνωτιστική και ματαιωμένη φωνή που ηχεί πίσω από τα περισσότερα βιβλία του Μισέλ Ουελμπέκ».

kastaniotis DANILOΜε μια νέα μετάφραση του κλασικού αριστουργήματος Danilo Kiš (1935-1989), Ένας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς (μτφρ. Χρήστος Γκούβης), μας επανασυστήνουν οι εκδόσεις Καστανιώτη τον πολυπαινεμένο Σέρβο συγγραφέα, γνωστό και ως «Ο Μπόρχες των Βαλκανίων». Αποτελείται από επτά ιστορίες. Και παρότι οι συγκεκριμένες ιστορίες βασίζονται σε πραγματικά γεγονότα και σχετίζονται κυρίως με ανθρώπους που χάθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1930, την περίοδο του σταλινικού Μεγάλου Τρόμου, η ακρίβεια και η ομορφιά της γλώσσας τις ανυψώνουν σε μια λογοτεχνία που υπερβαίνει το πλαίσιο της εποχής τους.

Σημειώνει ο Γιόζεφ Μπρόντσκι στην εισαγωγή του: «Με τον Ντανίλο Κις έχουμε έναν συγγραφέα που οι ικανότητές του ανταγωνίζονται τις ικανότητες του ίδιου του χρόνου και η σκέψη αυτή φέρνει τα πάνω κάτω [...]. Το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς για το Ένας τάφος για τον Μπόρις Νταβίντοβιτς είναι ότι επιτυγχάνει την αισθητική κατανόηση εκεί όπου η ηθική καταρρέει».

aggelaki maupassanΚαι κλείνουμε αυτήν την ενότητα για κλασικά και σύγχρονα κλασικά λογοτεχνικά έργα, με ένα κλασικό… κλασικό. Ο Bel Ami του Γκυ ντε Μωπασσάν, Ο Φιλαράκος (μτφρ. Άγγελος Νίκας, εκδ. Αγγελάκη), είναι ένα πολυδιαβασμένο μυθιστόρημα της γαλλικής γραμματείας του 19ου αιώνα.

Ο Ζωρζ Ντυρουά, καρδιοκατακτητής και τυχοδιώκτης με πέραση στις γυναίκες, χωρίς κανέναν ηθικό φραγμό τις χρησιμοποιεί για να αναρριχηθεί κοινωνικά και να αποκτήσει την πλούσια ζωή που ονειρεύεται. Ο Μωπασάν σκιαγραφεί τους ανθρώπους και το περιβάλλον της Belle Epoque και χαρίζει ένα αριστούργημα στο κοινό σατιρίζοντας μια κοινωνία που βασιζόταν στο χρήμα και που κλονίστηκε από τα πολιτικά σκάνδαλα στα τέλη του 19ου αιώνα.

Νομπελίστριες & νομπελίστες

kichli singerΣτον γεννημένο στην Πολωνία, Αμερικανοεβραίο συγγραφέα Isaac Bashevis Singer (1902-1991) οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό τη γνώση μας για την πραγματικότητα και το βαθύτερο αίσθημα ζωής των εβραίων της Ανατολικής Ευρώπης, μαζί και με τη, σχεδόν εξαφανισμένη πλέον, γλώσσα που μιλούσαν, τα Γίντις.

Στο Γκίμπελ ο σαλός (μτφρ. Βάιος Λιάπης, εκδ. Κίχλη), με τα εννέα διηγήματα της συλλογής αναπαρίσταται ο κόσμος των εβραϊκών κοινοτήτων της Ανατολικής Ευρώπης, ζωγραφισμένος άλλοτε με μελαγχολία και άλλοτε με χιούμορ, ένας κόσμος στοιχειωμένος από δαιμόνια, βρικόλακες και απεσταλμένους του Πονηρού· τον κατοικούν όμως άνθρωποι με σάρκα και οστά, που πασχίζουν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ηδυπάθεια και στη δοκιμασία, ανάμεσα στη βεβήλωση και στην αγιοσύνη, ανάμεσα στις αδυναμίες της ανθρώπινης φύσης και στις επιταγές του ιουδαϊκού Νόμου. Πάνω απ' όλα, ο κόσμος αυτός ενσαρκώνει έναν πολιτισμό του λόγου: ο συνεκτικός ιστός του είναι τα προφορικά και γραπτά κείμενα που συγκροτούν την ταυτότητα των Εβραίων της Πολωνίας και της Ουκρανίας  – οι λαϊκές παραδόσεις, οι μύθοι και οι δεισιδαιμονίες, αλλά και η Βίβλος, το Ταλμούδ και ο καββαλιστικός μυστικισμός.

psichogios ALLES ZWES BOOKPRESS 728x90

kastaniotis jakobΠαραμένοντας στην Πολωνία, δύο βιβλία της Πολωνής νομπελίστριας Olga Tokarczuk κυκλοφόρησαν φέτος από τις εκδόσεις Καστανιώτη, και τα δύο εκτενέστατα. Το πιο πρόσφατο, Τα βιβλία του Ιακώβ, μετράει 850 σελίδες (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου), κυκλοφόρησε το 2014 στα πολωνικά αλλά μόλις πέρυσι στην αγγλική γλώσσα, εξού και ήταν υποψήφιο για πολλά διεθνή βραβεία. Η πλοκή; Βρισκόμαστε στα 1752. Η καστελάνα Καταζίνα Κοσακόφσκα και η συνοδός της, η ποιήτρια Ελζμπιέτα Ντρουζμπάτσκα, φτάνουν στο Ροχάτιν του Ποντόλ. Ένας από τους καλεσμένους στο δείπνο υποδοχής τους είναι ο ιερέας Μπενέντικτ Χμιελόφσκι. Αυτός και η ποιήτρια, άνθρωποι που αγαπούν τα βιβλία, βρίσκουν μια κοινή γλώσσα και ξεκινούν μια συζήτηση την οποία θα συνεχίσουν αργότερα στις επιστολές τους. Λίγο μετά εμφανίζεται εκεί ένας όμορφος και χαρισματικός Εβραίος, ο Ιακώβ Λεϊμπόβιτς Φρανκ. Ο μυστηριώδης νεοφερμένος από τη Σμύρνη αρχίζει να διαδίδει ιδέες που γρήγορα διχάζουν την εβραϊκή κοινότητα. Για τους μεν ένας αιρετικός, για τους δε ένας σωτήρας, που δεν αργεί να συγκεντρώσει έναν κύκλο αφοσιωμένων μαθητών. Η Όλγκα Τοκάρτσουκ αντλεί από την παράδοση του ιστορικού μυθιστορήματος και συγχρόνως το διευρύνει. Προσηλωμένη στη λεπτομέρεια, παρουσιάζει τα δεδομένα της εποχής, από την αρχιτεκτονική ως τις μυρωδιές.

metaixmio ernaux koritsiΠαραμένοντας στις γυναίκες, η Γαλλίδα Annie Ernaux τιμήθηκε με το Νόμπελ για τη χρονιά που αφήνουμε πίσω μας, δίνοντας μεγάλη χαρά στους λάτρεις μιας λογοτεχνίας πιο εσωτερικής και χαμηλόφωνης, που πατάει στο βίωμα και γίνεται οικουμενική. Από τα πολλά καλά βιβλία της Ερνό ξεχωρίζουν αυτά που αφιέρωσε στους γονείς της (Ο τόπος, Μια γυναίκα), αλλά κι αυτά που αναδεικνύουν την τραυματική γυναικεία εμπειρία (Το γεγονός, Αναμνήσεις ενός κοριτσιού κ.ά.) στις δεκαετίες του πενήντα και του εξήντα. Ξεχωρίζουμε αυτό το τελευταίο, όχι μονάχα επειδή εκδόθηκε πιο πρόσφατα, αλλά και λόγω της εξαιρετικής ευαισθησίας με την οποία η συγγραφέας, πολλές δεκαετίες μετά το γεγονός που περιγράφει, θίγει μια ιστορία εκφοβισμού και σεξισμού, avant la lettre. Όλα τα βιβλία της Ανί Ερνό κυκλοφορούν ή θα κυκλοφορήσουν προσεχώς στη χώρα μας από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε θαυμάσιες μεταφράσεις της Ρίτας Κολαΐτη.

psichogios GournaΑπό την άλλη, ο περσινός νομπελίστας, ο Αφρικανός Abdulrazak Gurnah μεταφράστηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας χάρη στη βράβευσή του, και η αλήθεια είναι ότι εκτός Μεγάλης Βρετανίας δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστός. Με το Άλλες ζωές (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Ψυχογιός), που είναι το τελευταίο μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα, γνωρίσαμε όχι μονάχα έναν συγγραφέα, αλλά και την ιστορία μιας ολόκληρης περιοχής, της Ανατολικής Αφρικής, την οποία αγνοούσαμε πλήρως. Γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Στο Άλλες Ζωές συμπυκνώνονται κάπου τέσσερις δεκαετίες της κοινωνικής και πολιτικής Ιστορίας της Ανατολικής Αφρικής: Είναι δεκαετίες σημαντικές, καθώς ορίζουν το πέρασμα από τη Γερμανική στη Βρετανική κυριαρχία, κι από εκεί στην σταδιακή Ανεξαρτησία, μέσα από την ανάπτυξη απελευθερωτικών κινημάτων στις περισσότερες χώρες. […] Ταυτόχρονα, το Άλλες Ζωές είναι ένα μυθιστόρημα για την αφρικανική ψυχή, την αναζήτηση ταυτότητας μέσα από αρχέγονες παραδόσεις, κουλτούρες που εδράζονται σε μια μαγική αντίληψη του κόσμου, καθώς έρχονται σε επαφή, συχνά με βίαιο τρόπο, με την επιστήμη και τον δυτικό τρόπο σκέψης και ύπαρξης».

patakis pamoukΜε φρέσκο μυθιστόρημα μας συστήθηκε φέτος (2021 στα τουρκικά) ο Τούρκος νομπελίστας Ορχάν Παμούκ, και μάλιστα με θεματολογία που συνομιλεί ευθέως με την επικαιρότητα της πανδημίας. Οι Νύχτες πανούκλας (μτφρ. Στέλλα Βρετού, εκδ. Πατάκη) διαδραματίζεται την άνοιξη του 1901, στο –φανταστικό– νησί Μίνγκερ, μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Στο νησί ξεσπά επιδημία πανούκλας και επιβάλλεται καραντίνα. Για να αναχαιτιστεί η επιδημία, ο σουλτάνος Αμπντουλχαμίτ Β' στέλνει στο Μίνγκερ τον αρχιεπιθεωρητή υγείας Μπονκόφσκι πασά, σύντομα όμως εκείνος δολοφονείται. Ο σουλτάνος αναθέτει τότε στον νεαρό γιατρό Νουρί το καθήκον να αναλάβει δράση. Αλλά το κακό έχει ριζώσει, η πανούκλα εξαπλώνεται ταχύτατα παρά τα αυστηρά μέτρα, δημιουργώντας επιπλέον εντάσεις ανάμεσα στους μουσουλμάνους και στους χριστιανούς κατοίκους του νησιού. Η ανικανότητα της τοπικής διοίκησης και η άρνηση του λαού να σεβαστεί τις απαγορεύσεις καταδικάζουν το εγχείρημα σε αποτυχία, ενώ κυριαρχούν ο παραλογισμός του φόβου, οι ίντριγκες και οι εθνικιστικές προκαταλήψεις.

psichogios ishiguro nyxtodiesΚλείνουμε αυτήν την ενότητα για βιβλία τιμηθέντων με Νόμπελ που κυκλοφόρησαν φέτος, με ένα ακόμη λογοτεχνικό έργο του σπουδαίου Kazuo Ishiguro, μια και όλα του τα βιβλία επανακυκλοφορούν σε νέες μεταφράσεις από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Φέτος, σειρά είχε η συλλογή με διηγήματα του 2009, Νυχτωδίες (μτφρ. Αργυρώ Μαντόγλου), πέντε αριστοτεχνικά γραμμένες ιστορίες, στις οποίες η μουσική αποτελεί έναν ολοζώντανο χαρακτήρα. Το πάθος και η αναγκαιότητα ορίζουν τον χώρο που καταλαμβάνει η μουσική στη ζωή αυτών των ανθρώπων και με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο τούς οδηγεί σε ένα ξεκαθάρισμα: άλλοτε κωμικό, άλλοτε τραγικό, άλλοτε απλώς έξω από τα όρια της αντίληψής τους.

Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού

gutenberg epivatisΗ επιστροφή, έπειτα από χρόνια, του σημαντικότατου Cormac McCarthy, και μάλιστα με δύο μυθιστορήματα που συνομιλούν μεταξύ τους ποικιλοτρόπως, ήταν αναμφίβολα το εκδοτικό γεγονός της χρονιάς στις ΗΠΑ. Οι εκδόσεις Gutenberg δεν έχασαν χρόνο. Το ένα τον Νοέμβριο και το άλλο μόλις πριν από λίγες μέρες, και τα δύο μυθιστορήματα, Ο Επιβάτης και το Stella Maris, είναι στα χέρια μας, σε πολύ καλές μεταφράσεις του Γιώργου Κυριαζή, με τη γνωστή τυποτεχνική ποιότητα της σειράς Aldina που επιμελείται η Ζωή Μπέλλα και υλοποιεί ο Γιάννης Μαμάης.

gutenberg stela marisΠαίζοντας με τα είδη, ανάμεσα στο γουέστερν και στο επιστημονικό μυθιστόρημα, στον Θερβάντες και τον Μπέκετ, ο Επιβάτης είναι ένας σταθμός στο έργο του ΜακΚάρθι. Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης: «Αν είσαι αναγνώστης, είσαι ταυτόχρονα και επιβάτης στο τρένο της λογοτεχνίας. Έχεις κλείσει πρώτη θέση στο ταξίδι με την αμαξοστοιχία «Ο Επιβάτης» και ο ΜακΚάρθι είναι ο μηχανοδηγός σου. Κατά καιρούς το τρένο κάνει στάσεις. Άλλοι επιβάτες ανεβαίνουν, κάποιοι κατεβαίνουν. Δεν ξέρεις πώς θα είναι η διαδρομή, αλλά δεν σε νοιάζει. Έχεις πίστη στον οδηγό, έχεις πίστη στην ακατάλυτη δύναμη του τρένου».

psichogios stavrodromiaΜε τα Σταυροδρόμια, το πρώτο μέρος μιας προαναγγελθείσας Τριλογίας, επέστρεψε ο πολύς Jonathan Franzen τη χρονιά που μας πέρασε. Ένα μυθιστόρημα για τη δεκαετία του 70, στον απόηχο του χιπισμού και με τον πόλεμο του Βιετνάμ στην τελευταία, και πλέον αιματηρή φάση του. Οικογενειακό μυθιστόρημα, στο ύφος των Σημειώσεων, για τη λευκή Αμερική που είδε τα όνειρά της να ματαιώνονται, ενώ στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται μια οργάνωση νεολαίος της εκκλησίας. Σημειώνει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Τα Σταυροδρόμια είναι το πρώτο μυθιστόρημα μιας προαναγγελθείσας Τριλογίας, που έχει τον φιλόδοξο τίτλο, «Τα κλειδιά για όλες τις μυθολογίες». Η συγκεκριμένη φράση είναι ο τίτλος ενός ανολοκλήρωτου βιβλίου που γράφει ένας ήρωας του Μίντλμαρτς, του εμβληματικού μυθιστορήματος της Τζορτζ Έλιοτ, με το οποίο φιλοδοξεί να συσχετίσει κάθε σύστημα πίστης και κουλτούρας με τη χριστιανική παράδοση. Δεδομένου ότι ο Φράνζεν ξεκινάει την Τριλογία του στους κόλπους μιας δυσλειτουργικής οικογένειας ενός πάστορα, μας κάνει να αδημονούμε για τη συνέχεια». Τόσο τα Σταυροδρόμια, όσο και όλα τα μυθιστορήματα του Τζόναθαν Φράνζεν, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός, σε μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη.

dioptra 728x90 LOGOTEXNIKES PROTASEIS 2

metaixmio pros ton paradeisoΤο νέο μυθιστόρημα της Hanya Yanagihara Προς τον παράδεισο (εκδ. Μεταίχμιο) ίσως διχάσει κι άλλο τους ήδη διχασμένους αναγνώστες της, τούτη τη φορά όχι τόσο λόγω των χαρακτήρων αλλά λόγω της τριμερούς δομής του βιβλίου της. Τρία μυθιστορήματα σε συσκευασία του ενός, το καθένα από τα οποία θα μπορούσε να διαβαστεί και αυτοτελώς, το καθένα από τα οποία, επίσης, θα ήταν ένα μεστό και καλογραμμένο μυθιστόρημα από μόνο του. Όλα διαδραματίζονται στη Νέα Υόρκη, από τα τέλη του 19ου αιώνα, έως τα τέλη του 21ου. Από την Ουτοπία ενός παρελθόντος ανα-κατασκευασμένου, όπου οι Ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν ένας παράδεισος δικαιωμάτων και φιλελευθερισμού, μέχρι τη Δυστοπία του μέλλοντος, όπου οι αλλεπάλληλες πανδημίες έχουν διαβρώσει τις δημοκρατίες. Γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Ένα περίπλοκο και εξαιρετικά φιλόδοξο μυθιστόρημα, μια κοινωνική και πολιτική αλληγορία που χαίρεσαι να τη διαβάζεις και να την ανακαλύπτεις, σαν μια μεγάλη άγνωστη χώρα, χάρη και στην πολύ καλή μετάφραση της Μαρίας Ξυλούρη».

metaixmio KrausΣτο Τι σημαίνει να είσαι άντρας (μτφρ. Ιωάννα Ηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο), η σπουδαία Nicole Krauss συγκεντρώνει διηγήματα που έχει γράψει τα τελευταία 20 χρόνια και μας δίνει ένα μάθημα για το πώς μπορεί να είναι μια γραφή σύγχρονη και καίρια, μεστή και φευγάτη, που να διαπραγματεύεται σημαντικά ζητήματα των ημερών (ρευστότητα των φύλων, ταυτότητες, κοινωνικοί ρόλοι), χωρίς να «κλείνεται» πίσω από θεωρίες και βεβαιότητες. Σημειώνει ο Διονύσης Μαρίνος: «Μια χαμηλότονη επισκόπηση των κοινωνικών ρόλων, αλλά ταυτόχρονα και μια συγγραφική χειρονομία όχι να τους ξεπεράσει, αλλά να τους διερευνήσει εις βάθος. Αυτή η βαθύνοια δηλώνεται σε υπαινιγμούς, με μια στακάτη πρόζα και με έναν χείμαρρο συνειδητότητας που με κάποιο τρόπο εμφανίζεται στο τέλος».

metaixmio jackΜια από τις σπουδαιότερες Αμερικανίδες εν ζωή συγγραφείς είναι αναμφίβολα η Marilynne Robinson. Στο τελευταίο της μυθιστόρημα, Τζακ (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο), ο Τζακ Μπάουτον, κεντρικός ήρωας και κρυφός αφηγητής αυτής της ιστορίας, είναι το μαύρο πρόβατο μιας πολυμελούς και θρησκευόμενης οικογένειας. Έχει αφήσει τον γενέθλιο τόπο, το επινοημένο Γκίλιαντ, και έχει έρθει στο φυλετικά διχασμένο Σέντ Λούις, σε αναζήτηση εξιλέωσης. Από μια παρεξήγηση, που ίσως ενέχει και μια ασύνειδη αναζήτηση τιμωρίας, βρίσκεται κατηγορούμενος για κλοπή και περνάει δύο χρόνια στη φυλακή. Γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Το Τζακ θα ξαφνιάσει ευχάριστα τους φίλους της σπουδαίας Αμερικανίδας συγγραφέα ενώ θα κερδίσει και νέους: Διαθέτει αλαφράδα, χιούμορ και σοφία, καθώς κι ένα ξεχωριστό ύφος αφήγησης που στην πορεία της ανάγνωσης γίνεται εθιστικό. Ενώ προφανώς διαπραγματεύεται το φυλετικό πρόβλημα που ταλανίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη σύστασή τους, με τις προκαταλήψεις να μην απουσιάζουν ούτε από την πλευρά της μαύρης κοινότητας, τελικά καταφέρνει να το υπερβεί, μέσα από τη μοναδικότητα των δυο κεντρικών χαρακτήρων, που δεν υποτάσσονται στο καλούπι καμιάς θεματικής». Όλα τα βιβλία της Μέριλιν Ρόμπινσον κυκλοφορούν πλέον από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε εξαιρετικές μεταφράσεις της Κατερίνας Σχινά.

dioptra linkolnΊσως το ωριμότερο μυθιστόρημα του Αμερικανού Amor Towles είναι μια ιστορία δρόμου και αυτογνωσίας, ένα ταξίδι από το κέντρο της Αμερικής προς τα δύο άκρα της, με ήρωες καλά δουλεμένους. Με πλοκή που απλώνεται σε διάστημα δέκα ημερών, το Λεωφόρος Λίνκολν (μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Διόπτρα) αποτελεί μια πολυεπίπεδη περιπέτεια αυτοανακάλυψης, γεμάτη ετερόκλητους χαρακτήρες, από περιπλανώμενους που ζουν μέρα με τη μέρα ακολουθώντας τις γραμμές του τρένου και πληθωρικούς αρτίστες του βαριετέ, μέχρι αριστοκράτες του Άπερ Ιστ Σάιντ. Γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Η Λεωφόρος Λίνκολν είναι ο πρώτος αυτοκινητόδρομος που συνέδεσε την ανατολική με τη δυτική Αμερική και δόθηκε στην κυκλοφορία το 1913. Ξεκινούσε από την Τάιμς Σκουεάρ στη Νέα Υόρκη και κατέληγε στο Λίνκολν Παρκ στο Σαν Φρανσίσκο. Συνολικά, Πεντέμισι Χιλιάδες Χιλιόμετρα! Ακριβώς στο κέντρο αυτής της τεράστιας διαδρομής βρίσκεται η πολιτεία της Νεμπράσκα, και κάπου εκεί, στη μικρή πολίχνη Μόργκεν όπου μεγάλωσε, επιστρέφει ο 18χρονος Έμετ Γουάτσον, αφού έμεινε δεκαπέντε μήνες στη φυλακή για φόνο εξ αμελείας».

klidarithmos jonesΈχουμε πει και με άλλες ευκαιρίες, ότι η σύγχρονη Αμερικανική λογοτεχνία που γράφεται από μαύρους συγγραφείς είναι και ιδιαίτερα πλούσια και πολύ υψηλού επιπέδου. Σε αυτήν την παράδοση, η Κορετζιντόρα της Gayl Jones υπήρξε έργο σταθμός, κι αναφορά έκτοτε στον χώρο της μαύρης λογοτεχνίας. Μια συγκλονιστική ιστορία για τη γυναίκα, για την κακοποίηση κάθε μορφής, για τον ρατσισμό, για τη χειραγώγηση και για τον τρόπο με τον οποίο το παρελθόν και όσα βίωσαν οι πρόγονοί μας μπορούν να επηρεάσουν και να στιγματίσουν ανελέητα τις επόμενες γενεές.

Γράφει η Λεύκη Σαραντινού: «Πρόκειται για το βιβλίο της 73χρονης σήμερα Γκέιλ Τζόουνς (Gayl Jones) από το Κεντάκι των Ηνωμένων Πολιτειών, ένα βιβλίο που θεωρήθηκε λογοτεχνικό διαμάντι και το οποίο υπόσχεται -σύμφωνα με ένα σχόλιο της Τόνι Μόρισον- ότι θα μας κάνει να δούμε με άλλα μάτια τις μαύρες ηρωίδες της λογοτεχνίας».

ikaros harlemΑπό τους σημαντικότερους αφροαμερικανούς συγγραφείς της τελευταίας 15ετίας είναι αναμφίβολα ο Colson Whitehead, τα μυθιστορήματα του οποίου, πλην ενός, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος. Το τελευταίο του, Μπέρδεμα στο Χάρλεμ, μας «μεταφέρει στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του '60, συνδυάζοντας μια οικογενειακή σάγκα, ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, μια κωμωδία, ένα κοινωνικό σχόλιο για τη φυλή και την εξουσία και μια ερωτική εξομολόγηση προς το Χάρλεμ, με μια ορμητική αφήγηση που αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη». Σημειώνει ο Νίκος Ξένιος: «Ο Γουάιτχεντ είναι ο τελευταίος κρίκος μιας παράδοσης αφροαμερικανών συγγραφέων που γράφοντας αστυνομική λογοτεχνία (και όχι μόνο) υπονομεύουν, τόσο το ίδιο το genre, όσο και την υποκρισία του αμερικανικού καπιταλισμού και των συμβεβηκότων του: του δικαστικού συστήματος, των ψευδών επιταγών, ακόμη και το γεγονός ότι η Αμερική ως σύστημα γεννήθηκε από μια έκνομη ενέργεια: την κλοπή του ζωτικού χώρου των άλλων ανθρώπων».

dioptra profitesΑπό την νεότερη γενιά, ο όχι και τόσο νέος πλην πρωτοεμφανιζόμενος Robert Jones έκανε μεγάλη αίσθηση με το μυθιστόρημα Οι προφήτες (μτφρ. Ρηγούλα Γεωργιάδου, εκδ. Διόπτρα), τόσο για τον χειμαρρώδη τρόπο γραφής του όσο και για τη θεματική του: το ζήτημα των ομοφυλόφιλων σχέσεων στο πλαίσιο μιας φυτείας στα χρόνια της σκλαβιάς στον Αμερικανικό Νότο.

Σημειώνει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Στους Προφήτες, η αφήγηση θυμίζει τεράστιο ψηφιδωτό, που σταδιακά σχηματίζεται μπροστά στα μάτια μας, καθώς το ένα πρόσωπο μετά το άλλο αναλαμβάνουν τα ηνία της. Εκτός από τους δυο νεαρούς, σιγά σιγά γνωρίζουμε τα ποικίλα πρόσωπα της φυτείας, τόσο από τη μεριά των σκλάβων όσο και από τη μεριά των αφεντικών. Με γραφή ποιητική και αποκαλυπτική, κάθε πρόσωπο περιδινείται γύρω από τα δικά του φαντάσματα. Το ορατό και το αόρατο, δυνάμεις ψυχικές και πνευματικές, συνυπάρχουν με θαυμαστό τρόπο στο μυθιστόρημα, σωρεύοντας φερτά ψυχικά υλικά που για άλλους ξεκινούν από διαλυμένες οικογένειες στην Ιρλανδία και για άλλους, αλίμονο, από αλωμένες φυλές στην Αφρική».

gutenberg MCCARTHY ATAY BUZAROVSKA

loggia keeneΣε αυτή τη νεότερη γενιά ανήκει και ο John Keene, μεγαλωμένος στο Σελ Λούις του Μιζούρι, ο οποίος με το βιβλίο του Αντιαφηγήσεις (μτφρ. Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Loggia) τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Γραμμάτων το 2016. «Τα διηγήματα και οι νουβέλες του Αφροαμερικανού πεζογράφου Τζον Κίιν μάς μεταφέρουν, μεταξύ άλλων, στις ζούγκλες και τα μοναστήρια της Βραζιλίας, στις φυτείες και τις επαναστάσεις των δούλων της αποικιακής Αϊτής, στους εμφυλίους πολέμους των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και στην ιστορία του πρώτου μη ιθαγενή κατοίκου που πάτησε το πόδι του στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης. Οι Αντιαφηγήσεις προτείνουν διαφορετικές οπτικές γωνίες θέασης της ιστορίας, στη μικρή ή στη μεγάλη της κλίμακα, εμπλουτίζοντας ή αναπροσδιορίζοντας τη σχέση του αναγνώστη με τη (μαύρη) Ιστορία της Βόρειας Αμερικής». Μια εξαιρετική επιλογή του σχετικά νεότευκτου εκδοτικού οίκου Loggia του Νίκου Κουφάκη, που διακρίνεται για την τυποτεχνική ποιότητα και το επίπεδο των μεταφράσεων στα βιβλία του.

gutenberg vassiliasΣπουδαίος νέος Αμερικανοεβραίος συγγραφέας (από τους καλύτερους, κατά τον Χάρολντ Μπλουμ), ο Joshua Cohen τον οποίο μόλις φέτος γνωρίσαμε στη χώρα μας, με το μυθιστόρημα Οι μεταφορές του Βασιλιά (μτφρ. Παναγιώτης Κεχαγιάς, εκδ. Gutenberg). Η θαυμάσια πλοκή έχει ως εξής: Δύο νεαροί Ισραηλινοί, με στρατιωτική θητεία στη Γάζα, φτάνουν το 2015 στη Νέα Υόρκη. Προσλαμβάνονται στη μεταφορική εταιρεία του Ντέιβιντ Κίνγκ, αλλά τα πράγματα περιπλέκονται όταν αναλαμβάνουν να κάνουν ουσιαστικά την ίδια δουλειά που έκαναν στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη: να διώχνουν από τα σπίτια τους ενοικιαστές που τους έχει γίνει έξωση. Με τις Μεταφορές του Βασιλιά ο Τζόσουα Κόεν (γενν. ΗΠΑ, 1980) επιχειρεί μια σειρά συγκρίσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και την Αμερική, στην κυρίαρχη κουλτούρα και τη μειονότητα, στον καταπιεστή και τον καταπιεζόμενο. Η αφήγηση συνδυάζει την κοινωνική ματιά του Μπέλοου με το φαρσικό χιούμορ του Φίλιπ Ροθ. Το τελευταίο μυθιστόρημα του Κόεν, The Netanyahus, τιμήθηκε με το Πούλιτζερ λογοτεχνίας για το 2022, το οποίο επίσης ανακοίνωσαν οι εκδόσεις Gutenberg στα προς έκδοση βιβλία τους.

patakis nefelokokΗ Νεφελοκοκκυγία του επίσης Αμερικανού Anthony Doerr (μτφρ. Μυρτώ Καλοφωλιά, εκδ. Πατάκη) βραβεύτηκε πρόσφατα με το Grand prix de littérature américaine 2022, για μυθιστόρημα που έχει μεταφραστεί στα γαλλικά. Είναι ένα μυθιστόρημα ύμνος στη φαντασία και στη συμπόνια, που διαδραματίζεται στην Κωνσταντινούπολη του 15ου αιώνα, σε μια μικρή πόλη της πολιτείας του Άινταχο σήμερα και σε ένα διαστρικό σκάφος στο εγγύς μέλλον, κάποιες δεκαετίες μετά. Ο Ντορ δημιούργησε ένα υπέροχο μωσαϊκό από εποχές και τόπους με συνδετική ύλη αυτή καθαυτή την ιδιότητά μας να συνδεόμαστε - με τη φύση, μεταξύ μας, με εκείνους που έζησαν πριν από εμάς και με εκείνους που θα είναι εδώ όταν εμείς θα έχουμε πια φύγει.

polis dromosΤον Laird Hunt τον γνωρίσαμε πρόσφατα με το μυθιστόρημα Neverhome, με ιστορικό πλαίσιο τον Αμερικανικό Εμφύλιο. Με το μυθιστόρημά του Ο νυχτερινός δρόμος (μτφρ. Χρήστος Οικονόμου, εκδ. Πόλις, όπως και το προηγούμενο) μεταφερόμαστε σε μια ζεστή αυγουστιάτικη μέρα του 1930, στην Πολιτεία της Ιντιάνα. Στο Μάρβελ, οι κάτοικοι της πόλης ετοιμάζονται να λιντσάρουν τρεις νεαρούς μαύρους που κατηγορούνται για τη δολοφονία ενός λευκού. Όλοι οι λευκοί (τα καλαμποκομούστακα) της περιοχής κατευθύνονται προς την πόλη για να απολαύσουν το θέαμα. Οι μαύροι (τα καλαμποκολούλουδα), έντρομοι, προσπαθούν να ξεφύγουν από το "καρναβάλι του θανάτου". Μια συλλογική φρενίτιδα επικρατεί στους δρόμους που οδηγούν στην πόλη. Συναντάμε τρελαμένους δημαγωγούς, βίαιους πλιατσικολόγους, ανθρώπους που διψούν για αίμα, και μέλη της Κου Κλουξ Κλαν. Οι ζωές, τα μυστικά και οι χωριστές πορείες δύο γυναικών διασταυρώνονται…

magma gamosΟ Delmore Schwartz (1913-1966) είναι μοντερνιστής Αμερικανός ποιητής και διηγηματογράφος. Η συλλογή διηγημάτων Ο κόσμος είναι ένας γάμος (μτφρ. Σοφία Αυγερινού, εκδ. Μάγμα), που κυκλοφόρησε το 1948.

«Στη Νέα Υόρκη της Μεγάλης Ύφεσης, ένας κύκλος νέων διανοούμενων σχηματίζεται σιγά σιγά. Εκκολαπτόμενοι καθηγητές, αποτυχημένοι συγγραφείς, άνεργοι ρεπόρτερ, απεγνωσμένοι εργένηδες: Τρωγοπίνουν, ευφυολογούν, συγκρούονται, ονειροπολούν, λογομαχούν κι εκφράζουν την απόγνωσή τους. Μολονότι δεν ζουν στο περιθώριο, βιώνουν ένα αδιέξοδο που δεν έχει να κάνει μονάχα με τη διάψευση του περίφημου αμερικανικού ονείρου, το οποίο με τόση θέρμη είχαν κυνηγήσει παλιότερα οι γονείς τους, αλλά και με την αβεβαιότητα και το υπαρξιακό κενό που γεννά η αμερικανική κοινωνία εκείνη την εποχή».

Τρόμος και αγωνία

Τα βιβλία θρίλερ και τρόμου είναι ολόκληρη κατηγορία από μόνα τους, και δεν χωρούν σε μια τέτοια λίστα. Κι άλλωστε, σπάνια είναι βιβλία που μπορούν να σταθούν δίπλα σε ονόματα σαν του Μακάρθυ ή του Φράνζεν. 

klidarithmos kingΕξαίρεση αποτελεί, βεβαίως, ο Stephen King, ένας συγγραφέας που «σερφάρει» ανάμεσα στα είδη, αλλά με τον τρόμο και την αγωνία έχει μακροχρόνια και παραγωγική σχέση. Με το περσινό Μπίλι Σάμερς συνδυάζει το πολεμικό με το αστυνομικό μυθιστόρημα, βάζοντας στο κέντρο την ιστορία ενός πληρωμένου δολοφόνου. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους καλύτερους ελεύθερους σκοπευτές στον κόσμο, ένας παρασημοφορημένος βετεράνος του Ιράκ, ο οποίος αναλαμβάνει αποστολές μόνο εάν ο στόχος είναι κάποιος αληθινά κακός. Όμως πλησιάζει η μέρα της δολοφονίας κι ο Μπίλι είναι όλο και πιο βέβαιος ότι κάτι πάει στραβά σε αυτή τη δουλειά…. Γράφει ο Κυριάκος Αθανασιάδης: «Ναι, ο Κινγκ μάς κλείνει το μάτι με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο. Ο Κινγκ μάς κρατά από το χέρι, μας πάει στο γηπεδάκι της γειτονιάς, μας ρίχνει μια καλή μπαλιά για να τη βρούμε με το μπαστούνι του μπέιζμπολ, τρέχει στη βάση μαζί μας, κι όταν τελειώσει το ματς μάς πηγαίνει στο λούνα-παρκ, και κερνάει όλα τα παιχνίδια και όσο μαλλί της γριάς και τζιτζιμπίρα χωράει στο στομάχι μας».

eolos psarasΣτο είδος των μυθιστορημάτων τρόμου, ο Ψαράς του του John Langan (μτφρ. Πάνος Τομαράς, εκδ. Αίολος) είναι από τα μυθιστορήματα που ξεχώρισαν τα τελευταία χρόνια και το 2016 τιμήθηκε με το βραβείο Bram Stoker Καλύτερου Μυθιστορήματος. Το στόρι; Αντιγράφουμε: «Το Ρέμα του Ολλανδού, ένας ορμητικός χείμαρρος με απότομες όχθες, διασχίζει τα δάση γύρω από το Γούντστοκ, στα βόρεια της πολιτείας της Νέας Υόρκης, γεμάτος υποσχέσεις για επίδοξους ψαράδες. Τέτοιοι ψαράδες είναι και ο Έιμπ με τον Νταν, δυο φίλοι που βρήκαν παρηγοριά για την απώλεια των αγαπημένων τους στο κοινό τους πάθος για το ψάρεμα. Οι φήμες, όμως, που συνοδεύουν το Ρέμα του Ολλανδού δεν κάνουν λόγο μόνο για έναν απομονωμένο ψαρότοπο, αλλά και για ένα μυστικό που βρίσκεται εκεί και που ίσως βοηθούσε να απαλύνουν τη θλίψη τους ο Νταν και ο Έιμπ. Παρόλο που και οι δυο τους αντιμετωπίζουν τις φήμες αυτές σαν δεισιδαιμονίες, σύντομα θα βρεθούν μπλεγμένοι σε μια ιστορία σκοτεινή σαν τα ορμητικά νερά εκείνου του χειμάρρου, με επίκεντρο έναν μυστηριώδη άνδρα με το προσωνύμιο Ψαράς, μια ιστορία που θα τους φέρει αντιμέτωπους με τις απώλειες που έχουν βιώσει και με το τίμημα που θα πρέπει να καταβάλουν για να τις αναπληρώσουν.

Αγγλόφωνοι συγγραφείς: Από τη Μεγάλη Βρετανία και απ’ όλον τον κόσμο

dioptra yposchesiΗ βραβευμένη με Booker Υπόσχεση του Damon Gulgut (μτφρ. Κλαίρη Παπαμιχαήλ) είναι αναμφίβολα ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα της χρονιάς που πέρασε και ένα από τα πιο καλογραμμένα των τελευταίων χρόνων, κι από αυτήν την άποψη είναι ακόμη σημαντικότερο το ότι ευτύχησε και μεταφραστικά στη χώρα μας. «Σε μια φάρμα έξω από την Πρετόρια οι Σουάρτ συγκεντρώνονται για την κηδεία της μητέρας της οικογένειας, αλλά κάτω από το πένθος βράζουν οι διαφορές τους…» Μεταφορά για τις αγεφύρωτες ακόμη φυλετικές και κοινωνικές διαφορές της Νοτίου Αφρικής, αναμφίβολα, αλλά και μια πολύ ωραία ιστορία από μόνη της. Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Ο τίτλος του βιβλίου προφανώς αλλά και κατά δήλωση του συγγραφέα, έχει σχέση με την ανεκπλήρωτη υπόσχεση προς τη Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ, με τις ελπίδες των κατοίκων της για το μέλλον και με τις προσδοκίες τους που διαψεύστηκαν. Κι εκείνος, όπως και η ηρωίδα του, δεν ξεχνά και προσπαθεί, στο μέτρο του δυνατού, να επιτελέσει το μερίδιο του χρέους του».

psichogios kisotΚισότ όπως Κιχώτης είναι ο τίτλος του τελευταίου μυθιστορήματος ενός από τους κορυφαίους μυθιστοριογράφους του καιρού μας, του ινδικής καταγωγής Βρετανού Σαλμάν Ρούσντι (μτφρ. Γιώργος Μπλάνας, εκδ. Ψυχογιός). Και μάλλον δικαίως τιμήθηκε γι’ αυτό με το Booker των Bookers, κι όχι βέβαια μονάχα για την αναφορά στον διάσημο ιδαλγό. Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος: «Ερανίζεται στοιχεία από διαφορές μεριές προσπαθώντας να τα ενοποιήσει. Από τον Μόμπι Ντικ έως την Λολίτα του Ναμπόκοφ και από την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων έως τον Ρινόκερο του Ιονέσκο. Το αποτέλεσμα είναι επιτυχημένο, οφείλουμε να του το πιστώσουμε. Όπως και το ότι δεν αφήνει εκτός νυμφώνος πρόσωπα και στοιχεία της τρέχουσας πολιτισμικής παραγωγής. Αίφνης, διαβάζουμε για τη Χάιντι Κλουμ, το Candy Crush Saga, το πρόγραμμα «The Real Housewives» ή την ταινία «Men in Black». Το μυθιστόρημα λειτουργεί ως ζενερίκ των καιρών μας».

gutenberg arga messa sti meraΜε το Αργά μέσα στη μέρα έχουμε την ευκαιρία να γνωρίζουμε καλύτερα την Βρετανίδα Tessa Handley (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Gutenberg), που είχαμε γνωρίζει πρόσφατα με το Παρελθόν (εκδ. Gutenberg), και παλιότερα με το Έρωτας στο τρένο (εκδ. Μεταίχμιο). Η Handley είναι σπουδαία στιλίστρια και συγγραφέας που αναδεικνύει υποδόρια συναισθήματα και καταστάσεις. Η πλοκή; «Η Κριστίν, ζωγράφος με κάποια μικρή αναγνώριση, είναι παντρεμένη με τον γοητευτικό και εγωκεντρικό Άλεξ, δάσκαλο, ποιητή στα νιάτα του. Της τον είχε συστήσει η φίλη της Λίντια, που ήταν κάποτε ερωτευμένη μαζί του, αλλά τελικά εκείνη παντρεύτηκε τον ευκατάστατο έμπορο τέχνης Ζάκαρι, τον οποίο αρχικά προξένευε στην Κριστίν. Οι τέσσερίς τους παραμένουν στενοί φίλοι πάνω από τριάντα χρόνια. Ο ξαφνικός θάνατος του Ζάκαρι, όμως, θα περιπλέξει τις σχέσεις τους: καταπιεσμένοι πόθοι και απωθημένα χρόνων βγαίνουν στην επιφάνεια και οι ισορροπίες ανατρέπονται».

klidarithnos faulksTο μυθιστόρημα Λευκές φωτιές του Sebastian Faulks (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Κλειδάριθμος) χαρακτηρίστηκε βιβλίο της χρονιάς 2021 από μεγάλες βρετανικές εφημερίδες, the Observer, the Guardian, the Independent κ.ά. Σαρώνοντας την Ευρώπη που συνέρχεται από έναν πόλεμο και αναμένει την έλευση του επόμενου, οι «Λευκές φωτιές» είναι ένα μυθιστόρημα ορόσημο για τους πόθους, τα όνειρα της νιότης και την ιερότητα της ελπίδας. Ο Σεμπάστιαν Φοκς εστιάζει στην άβυσσο της ανθρώπινης ψυχής και καταφέρνει να μιλήσει για αυτήν τόσο μέσα από τις συναισθηματικές συγκρούσεις των ηρώων όσο και μέσα από ενδιαφέροντες διαλόγους γύρω από τις μεθόδους και θεωρίες του Φρόιντ και άλλων σπουδαίων ψυχαναλυτών. Γράφει η Λεύκη Σαραντινού: «Τρυφερό, συγκινητικό, μα πάνω απ’ όλα ψυχογραφικό, με πολλές αναφορές στις μελέτες του Φρόιντ, υπό τους ήχους των μεγάλων κλασικών μουσουργών, που κατέκλυζαν τη Βιέννη, το μυθιστόρημα του Φοκς είναι μια σπαρακτική ιστορία αγάπης και ένας ύμνος στην αυτοκρατορική πρωτεύουσα των Αψβούργων πριν από τη μεγάλη καταστροφή που γνώρισε η Ευρώπη κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

klidarithmos aliΠαραμένοντας στη Μεγάλη Βρετανία, η Επιστροφή του Φαράζ Αλί (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, εκδ. Κλειδάριθμος) της ινδικής καταγωγής Aamina Ahmad, είναι ένα κοινωνικό μυθιστόρημα που διαδραματίζεται στην Ινδία. Η πλοκή; «Ο Φαράζ έχει να βρεθεί από παιδί στον Μοχαλά, στη διαβόητη γειτονιά των κόκκινων φαναριών της Λαχόρης, όπου οι γυναίκες εξαναγκάζονται στην πορνεία. Ακόμα θυμάται τη μέρα που τον πήραν με τη βία από το σπίτι στο οποίο έμενε με τη μητέρα και την αδερφή του, ύστερα από εντολή του ισχυρού πατέρα του, ο οποίος ήθελε να του δώσει την ευκαιρία να ζήσει μια αξιοσέβαστη ζωή. Τώρα, ο Φαράζ έρχεται αναπάντεχα αντιμέτωπος με το παρελθόν του καθώς διορίζεται διοικητής του αστυνομικού τμήματος του Μοχαλά με μία μόνο αποστολή: να συγκαλύψει τον βίαιο θάνατο μιας νεαρής κοπέλας». Ο Anthony Marra έγραψε: «Υπνωτικό. Το γεγονός ότι ένα μυθιστόρημα επικών διαστάσεων καταφέρνει να αγγίξει την καρδιά του αναγνώστη αποτελεί τεράστιο επίτευγμα»

dioptra matanΗ Nadifa Mohammed, Βρετανίδα με καταγωγή από τη Σομαλία, βρέθηκε με το μυθιστόρημα Η δίκη του Ματάν (μτφρ. Γωγώ Αρβανίτη, εκδ. Διόπτρα) πολύ κοντά στην βράβευση με το Booker για το 2021. Η πλοκή; Ο Μαχμούτ Ματάν είναι μια γνώριμη φιγούρα στο Τάιγκερ Μπέι στο Κάρντιφ, που το 1952 είναι γεμάτο ναύτες από τη Σομαλία και τις Δυτικές Ινδίες, Μαλτέζους επιχειρηματίες και Εβραίους. Είναι πατέρας, καιροσκόπος, καμιά φορά και κλεφτρόνι. Είναι πολλά πράγματα, αλλά όχι δολοφόνος. Έτσι, όταν η ιδιοκτήτρια ενός μαγαζιού δολοφονείται βάναυσα και όλα τα βλέμματα πέφτουν πάνω του, δεν ανησυχεί και τόσο. Είναι αθώος κι άρα είναι σίγουρος ότι δεν κινδυνεύει. Αλλά, καθώς οδηγείται σε δίκη, ο Μαχμούτ συνειδητοποιεί την τρομακτική αλήθεια, πως παλεύει όχι μόνο για την ελευθερία του αλλά και για την ίδια του τη ζωή, ενάντια σε συνωμοσίες, προκαταλήψεις και την απανθρωπιά του κράτους». Σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής του Booker: «Με συναρπαστικό ρυθμό και γεμάτο σύνθετους, καλοφτιαγμένους χαρακτήρες, το μυθιστόρημα αυτό συνδυάζει την οξεία κοινωνική παρατήρηση με τη βαθιά ενσυναίσθηση και ευαισθησία. Η Δίκη του Ματάν δείχνει τι μπορεί να πετύχει το ιστορικό μυθιστόρημα στα καλύτερά του».

ikaros latreiaΤην Αυστραλή Hannah Kent τη γνωρίσαμε με τα Έθιμα Ταφής (εκδ. Ίκαρος), στα παγωμένο τοπίο της Ισλανδίας. Το τρίτο της μυθιστόρημα, η Λατρεία (μτφρ. Μαρία Αγγελίδου, εκδ. Ίκαρος), διαδραματίζεται επίσης στις αρχές του 19ου αιώνα, αρχικά στην Πρωσία και στη συνέχεια στη Νότια Αυστραλία. Παρακολουθούμε τον αγώνα δύο κοριτσιών να περιφρουρήσουν τον έρωτά τους, στο πλαίσιο μιας θρησκευτικής κοινότητας που αρχικά βρίσκεται σε διωγμό, ενώ στη συνέχεια προσπαθεί να επιβιώσει στην ξένη γη. Ακραίες θρησκευτικές αντιλήψεις, προκαταλήψεις, φόβος, απέναντι στην αγάπη των κοριτσιών που διεκδικεί και επιμένει. Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη: «Η Χάνα Κεντ διαθέτει έναν δικό της, εντελώς ξεχωριστό τρόπο αφήγησης. Φτιάχνει έναν ολόκληρο κόσμο, γοητευτικό και πλασμένο στην εντέλεια, μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Το κείμενό της ρέει σαν το νερό της πηγής που ακούς το κελάρυσμά του».

ikaros mandelΑπό την Αυστραλία, στον Καναδά, με τη χαρισματική συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Emily St. John Mandel και το μυθιστόρημα Η θάλασσα της ηρεμίας (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Ίκαρος). Η πλοκή; «Το 1912 ο Έντουιν Σεντ Άντριου είναι δεκαοχτώ χρονών, όταν διασχίζει τον Ατλαντικό ωκεανό με ατμόπλοιο. Καθώς εισέρχεται στο δάσος, στην άγρια ερημιά της Βρετανικής Κολομβίας, μένει έκθαμβος... Σε μια στιγμή απόλυτου σκότους σαν έκλειψη, ακούει νότες βιολιού να αντηχούν σε έναν σταθμό αερόπλοιων. Δύο αιώνες αργότερα, το 2203, η διάσημη συγγραφέας Όλιβ Λουέλιν βρίσκεται σε περιοδεία για την προώθηση του βιβλίου της. Ταξιδεύει σε όλη τη Γη, μακριά από το σπίτι της στη δεύτερη σεληνιακή αποικία - ανυποψίαστη για μια πανδημία που βρίσκεται σε εξέλιξη. Στο πιο πολυδιαβασμένο βιβλίο της εμφανίζεται μια παράξενη σκηνή: ένας άντρας παίζει βιολί με τον ήχο του να αντηχεί στον διάδρομο ενός σταθμού αερόπλοιων, ενώ τα δέντρα του δάσους υψώνονται ολόγυρά του. Σχεδόν διακόσια χρόνια αργότερα, το 2401, ο Γκάσπερι Ρόμπερτς, φύλακας ξενοδοχείου στην Πόλη της Νύχτας, καλείται να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο για να ερευνήσει την παράξενη σύμπτωση των δύο γεγονότων, ικανή να διαταράξει το χρονοδιάγραμμα του Σύμπαντος...»

Ευρωπαίοι συγγραφείς

stereoma enardΟ Γάλλος Mathias Enard μας είναι γνωστός στην Ελλάδα όπου πριν τέσσερα χρόνια είχαμε την ευκαιρία να τον συναντήσουμε από κοντά και να τον ακούσουμε να μιλά για τις γόνιμες επιμειξίες μεταξύ Ανατολής και Δύσης, τις λογοτεχνικές συναντήσεις που δημιουργεί στα βιβλία του και τις δικές του προσωπικές αναζητήσεις. Αυτή τη φορά, στο Ετήσιο συμπόσιο της συντεχνίας των νεκροθαφτών (μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου, εκδ. Στερέωμα) ακολουθούμε στις αναζητήσεις του τον κεντρικό ήρωα, τον Νταβίντ Μαζόν, έναν διδακτορικό φοιτητή Εθνολογίας να μετακομίζει από το Παρίσι σε ένα χωριό της γαλλικής επαρχίας. Οι έρευνές του τον οδηγούν σε μια καταβύθιση στον λαϊκό πολιτισμό της υπαίθρου όπου προσκεκλημένος σε ένα γλέντι νεκροθαφτών με διονυσιακό τελετουργικό σε μια στιγμή ανάπαυλας από τη διαρκή αγωνία του θανάτου. Ο Ματιάς Ενάρ, τιμημένος με το βραβείο Γκονκούρ για την Πυξίδα το 2015, επιστρατεύει τη μυθολογία, τη λογοτεχνία, την πολιτική και την επιστήμη για να ζωογονήσουν με τους χυμούς τους μια αφήγηση γεμάτη οίστρο, ιλαρότητα και χιούμορ.

estia ekmidenisiΧιούμορ, πότε σαρδόνιο, πότε σαρκαστικό, σίγουρα πικρό, διαπνέει και το τελευταίο μυθιστόρημα του τρομερού Μισέλ Ουελμπέκ. Στην Εκμηδένιση (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία) ο Ουελμπέκ απλώνει σε 656 σελίδες την κοσμοθεωρία του αποτυπώνοντας την κατά τον ίδιο κατάσταση της κοινωνικής πραγματικότητας. Αστυνομικό θρίλερ, πολιτικό δράμα, οικογενειακή σάγκα, ερωτική και υπαρξιακή περιπλάνηση: όλα αυτά έχουν ειπωθεί για το πολυεπίπεδο μυθιστόρημα του πιο πολυδιαβασμένου σύγχρονου Γάλλου συγγραφέα που βάζει τον πρωταγωνιστή του, τον Πωλ, να παίρνει ανατρεπτικές αποφάσεις για τις προσωπικές και οικογενειακές του σχέσεις καθώς τα παγκόσμια γεγονότα επιταχύνονται οδηγώντας προς τη φθορά, και τον επικείμενο ολικό αφανισμό. Περισσότερο στοχαστικός, ώριμος και αποφασισμένος να καταθέσει τις απόψεις τους, ο Ουελμπέκ μας έχει παραδώσει με την Εκμηδένιση το προσωπικό του μανιφέστο.

patakis colombaniΗ Γαλλίδα Λετισιά Κολομπανί μετά από μια διαδρομή που πέρασε από το θεατρικό σανίδι και τη συγγραφή για το θέατρο, έκανε εντυπωσιακή εμφάνιση στη λογοτεχνία με το πρώτο της μυθιστόρημα, την Πλεξούδα. Εξίσου ηχηρή είναι η δεύτερη λογοτεχνική της κατάθεση. Με τις Θριαμβεύτριες (μτφρ. Γιάννης Στρίγγος, εκδ. Πατάκη) μας εισάγει στη ζωή της 40χρονης Σολέν, μιας πολύ επιτυχημένης δικηγόρου του Παρισιού που προσπαθεί να κλείσει τις δικές της πληγές από ένα τραγικό περιστατικό προσφέροντας εθελοντικά βοήθεια σε γυναίκες κακοποιημένες, τοξικοεξαρτημένες, φτωχές, άστεγες καθώς και μετανάστριες. Κοινό χαρακτηριστικό τους, η δυσπιστία απέναντι στην άλλη γυναίκα που μοιάζει να τα έχει όλα. Η Κολομπανί έγραψε έναν μυθιστόρημα με καθαρά μηνύματα για την αλληλεγγύη και την αδελφοσύνη ως μοναδικές επιλογές στον άνισο αγώνα και τις αντιξοότητες της ζωής.

ypsilon basserieΤο Παρίσι έχει σαν αφετηρία και το μυθιστόρημα της επίσης Γαλλίδας Μαϋλίς Μπεσερί με τίτλο Παρατεταμένος χρόνος (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. Ύψιλον). Στο περιβάλλον του 14ου διαμερίσματος του Παρισιού, ξεμακραίνοντας από τα τουριστικά τοπόσημα, μέσα σε ένα λευκό κτίριο -έναν οίκο ευγηρίας που ονομάζεται Tiers-Temps- ο αναγνώστης συναντά έναν ψηλόλιγνο κύριο με πολλές αναμνήσεις. Είναι ο Σάμιουελ Μπέκετ. Ο Δουβλινέζος αυτοεξόριστος στο Παρίσι που έζησε ανάμεσα σε δύο γλώσσες και πέρασε το τελευταίο διάστημα της ζωής του σε αυτό το γηροκομείο μετά το θάνατο της γυναίκας του, θυμάται πρόσωπα και γεγονότα καθώς οδεύει προς το τέλος.

stereoma stous dromousΓάλλος είναι κι ο Συλβέν Πρυντόμ που στο μυθιστόρημά του Στους δρόμους (μτφρ. Έφη Κορομηλά, εκδ. Στερέωμα) παρακολουθεί έναν συγγραφέα, βαλτωμένο, ανύπαντρο, χωρίς παιδιά, που βιώνοντας την κρίση της μέσης ηλικίας φεύγει από το Παρίσι αναζητώντας ευκαιρία για μια νέα αρχή σε μια μικρή πόλη της νοτιοανατολικής Γαλλίας. Η συνάντηση με τον αιώνιο έφηβο φίλο από τα νιάτα του, έναν ανέμελο τύπο που εύκολα δίνει στον εαυτό του διάλειμμα από τις υποχρεώσεις της οικογενειακής ζωής για να αναζητήσει περιπέτειες κάνοντας ωτοστόπ, θα τον ταράξει. Ο ήρωας θα μπει επιτέλους σε ψυχική κίνηση ζωντανεύοντας ερωτικά μέσα σε μια ατυπική διάταξη. Λιτότητα που δημιουργεί σασπένς σε μια ιστορία για τη φιλία, την επιθυμία και τις πολλαπλές δυνατότητες. «Ένα γοητευτικό, ερωτεύσιμο μυθιστόρημα για το τι μπορεί να είναι σε αυτήν τη ζωή πλούτος, για το νόημα της ελευθερίας, επί τροχών και χωρίς αυτούς» όπως έγραψε o Ηλίας Καφάογλου στην Book Press. Για να συμπληρώσει ότι ο Πρυντόμ «συνομιλεί με πλήθος ομοτέχνων, ασχέτως αν δεν το δηλώνει, τείνει ευλαβικά, αλλά κριτικά το γόνυ στον Κέρουακ και στον δικό του Δρόμο, με τα χρόνια της «Ένδοξης Τριακονταετίας» πικρό απόηχο, τώρα πια που η ζωή σε βιοτή για πλείστους όσους έχει σμικρυνθεί». 

kritiki na eisai gynaikaΤο να είσαι γυναίκα (μτφρ. Απόστολος Στραγαλινός, εκδ. Κριτική) της 45χρονης συγγραφέα και δημοσιογράφου Μέλι Κιγιάκ, κόρης Κούρδων μεταναστών στη Γερμανία, μας μεταφέρει σε ένα τελείως διαφορετικό σύμπαν όπου για την ηρωίδα της η ματαίωση μοιάζει προεξοφλημένη. «Η συγγραφέας θα αφηγηθεί την ιστορία μιας γυναίκας που πάσχει από μια ασθένεια των ματιών, και επειδή την αγνόησε πολύ καιρό, τώρα κινδυνεύει να τυφλωθεί. Θα χρειαστεί φάρμακα και επεμβάσεις για να μπορέσει να εξισορροπήσει κάπως την κατάσταση. Όμως ούτε και αυτό είναι το κεντρικό θέμα του βιβλίου. Το κεντρικό θέμα είναι η ιστορία μιας νέας κοπέλας που ψάχνει να βρει τον εαυτό της και τον ρόλο της μέσα στον κόσμο» σημειώνει η Χριστίνα Μουκούλη στην Book Press. Ένα προσωπικό αφήγημα για τη γενναιότητα να αναζητείς τη δύναμή σου.

gutenberg marioupoliΣτα 77 της χρόνια, η Νατάσα Βοντίν, Γερμανίδα με ουκρανική καταγωγή, γεννήθηκε το 1945 σε ναζιστικό στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας. Στο βιβλίο της Με καταγωγή από τη Μαριούπολη (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδ. Gutenberg) επιστρέφει στο παρελθόν της με οδηγό μια φράση της μητέρας της: «Αν είχες δει αυτά που έχουν δει τα μάτια μου...» Η Έλενα Χουζούρη σημειώνει στην Book Press: «Στο αυτοβιογραφικό της βιβλίο η Νατάσα Βοντίν δεν επιχειρεί μόνον να ανασυνθέσει το πολυπλόκαμο γενεαλογικό της δέντρο με άξονα τη ζωή της μητέρας της, αλλά και να αναπαραστήσει με εντυπωσιακή εικονοποιητική ικανότητα τις φρικωδίες του 20ου αιώνα, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα άγνωστες σκοτεινές πτυχές του». Το βιβλίο είχε τεράστια απήχηση τόσο στη Γερμανία αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπου μεταφράστηκε.

doma ola gia tipotaΣτο 1945 είναι η αφετηρία και του μυθιστορήματος του Γερμανού Βάλτερ Κεμπόφσκι (1929-2007), Όλα για το τίποτα (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Δώμα). Το σκηνικό είναι εντελώς διαφορετικό. Το ανατολικό μέτωπο καταρρέει, ο Κόκκινος Στρατός προελαύνει και τα κανόνια των Ρώσων ακούγονται πια πολύ κοντά αλλά στο Γκεόργκενχοφ, το αρχοντικό της οικογ­ένειας φον Γκλόμπιχ, η ζωή μοιάζει να διατηρεί τη ρουτίνα της. Οι αντιφατικές ειδήσεις και οι εικόνες των φτωχών Γερμανών μέσα σε κάρα αφήνουν αδιατάρακτη την ηρεμία της οικογένειας του αξιωματικού της Βέρμαχτ που ζει απομονωμένη κι ανυποψίαστη για τη γερμανική ήττα που έρχεται ενώ 12χρονος Πέτερ κάνει ιδιαίτερα μαθήματα και η μητέρα του, Καταρίνα, είναι διαρκώς κουρασμένη. Δεξιοτεχνική, χαμηλόφωνη αφήγηση που παρατηρεί και περιγράφει τους αδιάφορους πρωταγωνιστές μιας ανείπωτης τραγωδίας.

vakxikon hortariΜια άλλη γερμανόφωνη, η Αυστριακή Καρολίνα Σούτι μας συστήθηκε με τη νουβέλα της με τον ιδιαίτερο τίτλο Κάποτε πρέπει να περπάτησα σε τρυφερό χορτάρι (μτφρ. Κατερίνα Λιάτζουρα, εκδ. Βακχικόν) που παραπέμπει σε μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση για μια παλιά ευτυχία, μια τρυφερή εκκίνηση ζωή με εφόδιο της αγάπη. Η ηρωίδα της, η Μάγια, «πολεμάει ενάντια στη λήθη και στην τάση απόκρυψης και μυστικοπάθειας που εισπράττει από τη θεία της. Ο βίαιος αποχωρισμός από τη μητρική αγκαλιά και η απώλεια της τότε ζωής της, την έχουν σημαδέψει. Η συγγραφέας επικεντρώνεται στην απώλεια της γλώσσας, θεωρώντας ότι η γλώσσα είναι ένα βασικό στοιχείο της ταυτότητας κάποιου, το οποίο όχι μόνο δηλώνει την καταγωγή, αλλά, ενίοτε, λειτουργεί σαν προστασία» παρατηρεί η Χριστίνα Μουκούλη στην Book Press. Η Σούτι τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2015. 

medousa sipiorskiΤο Η ωραία κυρία Ζάιντενμαν (μτφρ. Γιάννης Περδικογιάννης, εκδ. Μέδουσα) είναι ένα από τα γνωστότερα μυθιστόρημα του διακεκριμένου Πολωνού πολιτικού και μυθιστοριογράφου Andrzej Szczypiorski (1924-2000), που κυκλοφόρησε το 1986. Η πλοκή λαμβάνει χώρα στην κατεχόμενη από τους ναζί Βαρσοβία. Εκεί ζει η Ίρμα Ζάιντενμαν, μια νέα και όμορφη Εβραία, χήρα ενός διακεκριμένου γιατρού, που τα άρια χαρακτηριστικά τού προσώπου της (ξανθά μαλλιά, γαλάζια μάτια) και μια πλαστή ταυτότητα τη βοηθούν να περνά ως χήρα Πολωνού αξιωματικού, μέχρις ότου την αναγνωρίζει και την καταδίδει στην Γκεστάπο ένας συνεργάτης των Γερμανών. Η σύλληψή της θα κινητοποιήσει μια σειρά από ανθρώπους, φίλους, γνωστούς αλλά και αγνώστους, που θα συνεργαστούν διακινδυνεύοντας τη ζωή τους για να την βγάλουν από τη φυλακή. «Στην Ωραία κυρία Ζάιντενμαν ο Σιπιόρσκι φιλοτεχνεί με αριστοτεχνικό τρόπο μια τοιχογραφία της Βαρσοβίας στα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Ο Σιπιόρσκι μιλάει για τους ήρωες και τους προδότες, για τους θαρραλέους και τους δειλούς, για τους καταδικασμένους και τους διασωθέντες, συνθέτοντας ένα συγκλονιστικό έπος για τις πιο σκοτεινές μέρες του εικοστού αιώνα, που χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα αριστουργηματικά έργα της σύγχρονης ευρωπαϊκής πεζογραφίας».

ekremes spitia kai tafoiΠενήντα χρόνια ιστορίας της Χώρας των Βάσκων, μέσα από διαδρομές που τέμνονται, μέσα από ζωές που διασταυρώνονται και μετά πάλι απομακρύνονται, καθώς οι πρωταγωνιστές και οι πρωταγωνίστριες ζουν φιλίες, αποχωρισμούς, χαρές και λύπες, και με τη φύση γύρω να σημαδεύει πάντα τη ζωή τους χώρεσαν στο μυθιστόρημα του Μπερνάρντο Ατσάγα, Σπίτια και τάφοι (μτφρ. Κώστας Αθανασίου, εκδ. Εκκρεμές). Από το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο φτάνοντας φτάνοντας στο σήμερα που κόσμος έχει γίνει πιο μικρός χάρη στην τεχνολογία, ο αναγνώστης παρακολουθεί μια παρέα φίλων που ο καθένας θα πρωταγωνιστήσει στη δική του ιστορία. Όπως οι ήρωές του βγαίνουν από τα σύνορα της ζωής τους, έτσι κι ο Ατσάγα έβγαλε τη λογοτεχνία της Χώρας των Βάσκων από τα σύνορά της γεφυρώντάς με την συγγενική της λατινοαμερικανική παράδοση.

gutenberg fosseΜιλώντας για αναγνώριση, η λογοτεχνία του 63χρονου Νορβηγού πεζογράφου και θεατρικού συγγραφέα Γιον Φόσε χαρακτηρίζεται από τους κριτικούς ιδιοφυής, ενώ στη χώρα του του έχει παραχωρηθεί η κατοικία Grotten που γειτνιάζει με το παλάτι του βασιλιά της Νορβηγίας και δίνεται ως κατοικία στη σημαντικότερη προσωπικότητα του πολιτισμού της χώρας. Το 2022 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Το άλλο όνομα – Επταλογία Ι-ΙΙ (μτφρ. Σωτήρης Σουλιώτης, εκδ. Gutenberg) και με αυτή την αφορμή, ο Διονύσης Μαρίνος έγραψε στην Book Press ότι «ο ίδιος ο Φόσε έχει πει κάποια στιγμή πως: «Εγώ γράφω για το τίποτα. Όταν κάποιος γράφει για το τίποτα, υπάρχουν μόνο δύο θέματα: η αγάπη και ο θάνατος». Ισχύει μέχρι κεραίας. Αυτές είναι οι δύο βασικές θεματικές του. Τα δύο άκρα της ζωής: ο έρωτας ως αναστολέας της φθοράς και ο θάνατος ως καταλύτης όλων των πραγμάτων. Τα πάντα στον Φόσε είναι ένας ρυθμός που φέρει μια υπόγεια μουσικότητα». Και καταλήγει: «Όσοι φτάσουν στην τελευταία σελίδα του μυθιστορήματος θα αισθανθούν ευτυχία. Πρόκειται, δε, για τα δύο πρώτα βιβλία μιας επταλογίας που θα την περιμένουμε να ολοκληρωθεί αναγνωστικά».

dioptra nero limnisΤην Ιταλίδα Guilia Caminito (γεν. 1988) τη γνωρίσαμε για πρώτη φορά φέτος, με το μυθιστόρημα Το νερό της λίμνης δεν είναι ποτέ γλυκό (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Διόπτρα), κι είναι μια από τις πιο δυνατές φωνές της σύγχρονης ιταλικής λογοτεχνίας, με δυο από τους πιο εντυπωτικούς γυναικείους χαρακτήρες που έχουμε διαβάσει τελευταία. Γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Τυχαίνει σπάνια, λοιπόν, να πέφτω πάνω σε βιβλία όπως τούτο εδώ, που δεν γνώριζα τίποτε γι’ αυτό, ούτε για τη συγγραφέα του, και που η ανάγνωσή του μου έδωσε τόση ενέργεια και χαρά, ώστε να θέλω να φωνάξω: Έι, κόσμε, πρόσεξε αυτό το μυθιστόρημα. Μπορεί το θέμα του να είναι ταπεινό, τα παιδικά χρόνια και η ενηλικίωση μιας φτωχής κοπέλας στα περίχωρα της Ρώμης τη δεκαετία του 2000, αλλά διαθέτει τη φλόγα της σπουδαίας λογοτεχνίας: Είναι άμεσο, ανεπιτήδευτο, έξυπνο, από την αρχή μέχρι την τελευταία αράδα». Ένα ξεχωριστό σύγχρονο μυθιστόρημα το οποίο, έχουμε την εντύπωση, δεν έχει βρει ακόμη τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες που του αξίζουν.

eolos mia filia silvia avaloneΣε παρόμοια «νερά» με την Καμινίτο κινείται η επίσης Ιταλίδα Silvia Avallone (γεν. 1984) με το μυθιστόρημά της Μια φιλία (μτφρ. Λούλα Καραγιαννάκη, εκδ. Αίολος), αν κι εδώ υπάρχουν, στο επίπεδο της πλοκής τουλάχιστον, αντηχήσεις από μια άλλη Ιταλίδα, προηγούμενης γενιάς, της Έλενα Φεράντε. Η πλοκή; «Αν ρωτούσε κάποιος την Ελίζα πότε ακριβώς ξεκίνησε η φιλία τους, δεν θα ήταν σε θέση ν' απαντήσει. Ίσως να ήταν τη νύχτα που η Μπεατρίτσε εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά της σ' εκείνη την παραλία, σαν διάττων αστέρας. Ή μήπως αργότερα, τότε που έκλεψαν ένα πανάκριβο τζιν και το 'σκασαν τρέχοντας σαν τρελές με το μηχανάκι; Σ' αυτό που μπορούσε ν' απαντήσει με σιγουριά ήταν πότε τελείωσε η φιλία τους και πως, παρόλο που έχουν περάσει δεκατρία χρόνια, την πονάει ακόμα. Θέλοντας ν' αναμετρηθεί με τον ίδιο της τον εαυτό, αποφάσισε να γράψει όσα ζήσανε, γιατί μόνο τα λόγια μπορούν ν' αποδώσουν την πολυπλοκότητα των εμπειριών που κρατάμε καταχωνιασμένες μέσα μας, μόνο με την αφήγησή τους αποκτά υπόσταση η ζωή - έτσι πιστεύει η ίδια. Μια άνευ ορίων φιλία δύο κοριτσιών, το οικογενειακό και κοινωνικό τους πλαίσιο, τα χάσματα, οι αντιθέσεις, οι συγκρούσεις τους εν μέσω της αναδυόμενης ψηφιακής εποχής, στις αρχές του 21ου αιώνα».

kelefthos eric de lucaΟ συμπατριώτης των Καμινίτο και Αβαλόνε, Eriι de Luca, από την άλλη, έχει εδώ και χρόνια βρει το κοινό του στη χώρα μας, κι οι εκδόσεις Κέλευθος εκδίδουν τα βιβλία του με φροντίδα και συνέπεια. Το τελευταίο του, Το αδύνατο (μτφρ. Άννα Παπασταύρου) συνδυάζει την ιδιαίτερη λογοτεχνική γραφή του με τον πολιτικό του λόγο.

Η πλοκή; «Ένας έμπειρος ορειβάτης, που έχει πληρώσει με πολυετή φυλάκιση για τη συμμετοχή του σε αντι-εξουσιαστική οργάνωση, βρίσκεται στο ίδιο ορειβατικό μονοπάτι με τον πρώην συναγωνιστή του και καταδότη του. Και συμβαίνει το αδύνατο· Ο "προδότης" ανασύρεται νεκρός από το βάθος του γκρεμού. Υπάρχει ένοχος;

Μέσα από τη διαδικασία μιας ανάκρισης ξεδιπλώνονται δύο διαφορετικές οπτικές της ηθικής, του αγώνα, της προδοσίας. Ανακριτής και κατηγορούμενος μάχονται καθένας για το δικό του δίκαιο».

Συγγραφείς του κόσμου: Ιωπωνία, Ισραήλ, Τουρκία, Χιλή

psichogios murakami skotonontasΤο τελευταίο δίτομο μυθιστόρημα του χαρισματικού Ιάπωνα παραμυθά Χαρούκι Μουρακάμι έχει τον τίτλο Σκοτώνοντας τον Κομαντατόρε (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης, εκδ. Ψυχογιός) και συνδυάζει στοιχεία από την κλασική λογοτεχνία με μεταμοντέρνες καταβυθίσεις κάτω από τη γη και μέσα στα μυστήριο της ανθρώπινης φύσης. Με τον ελαφρύ και παιγνιώδη τρόπο του συγγραφέα, πάντα.

Γράφει ο Κώστας Κατσουλάρης: «Πολλά είναι τα μυστήρια και σε αυτό το μυθιστόρημα του Χαρούκι Μουρακάμι, που όσο η αφήγηση προχωρά, τόσο πυκνώνουν και συμπλέκονται μεταξύ τους. Aυτό όμως που κάνει τον αναγνώστη να ζει και να αναπνέει ευτυχής μέσα σε αυτό το βιβλίο είναι η διττή του όψη: Μυστήρια από τη μία, πεζός και ωμός ρεαλισμός, από την άλλη. Για παράδειγμα, οι δεκάδες σύντομες ή και πολύ σύντομες ερωτικές σκηνές του βιβλίου, περιγράφονται με τόση ακρίβεια και αποστασιοποίηση, ώστε δεν σε κάνουν ούτε στιγμή να ξεχνάς ότι ο ήρωας, όπως και τα άλλα πρόσωπα του βιβλίου, είναι πλάσμα με σάρκα και οστά. Έτσι, η σεξουαλική ζωή του ήρωα, που φτάνει σε εμάς είτε με τη μορφή αναμνήσεων, είτε μέσα από τις τωρινές συνευρέσεις του με δυο παντρεμένες γυναίκες της περιοχής, που τις συναντά εναλλάξ, αυτή η πλευρά του ήρωα λειτουργεί ως μια πολύ χρήσιμη αντίστιξη προς την κεντρική ιστορία, όπου ο κόσμος των ιδεών, των μεταφορών και των συμβόλων, έχει το πάνω χέρι.

aiora lefkadios 728

kastaniotis ozΣτην Ιερουσαλήμ όπου ζει ο 54χρονος Φίμα, ένας απρόβλεπτος αντιήρωας που εντυπώνεται στον αναγνώστη, η κατάσταση μοιάζει να έχει πάρει λάθος δρόμο σε πολλά επίπεδα. Στην Τρίτη κατάσταση (μτφρ. Μάγκι Κοέν, εκδ. Καστανιώτη) που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1991, ο Άμος Οζ (1939 - 2018) διαχειρίζεται όλες τις αντιφάσεις του Ισραήλ και της ανθρώπινης κατάστασης μέσα από τα πάθη και τα λάθη ενός προσώπου. Λαμπρός, ευφυής, ευαίσθητος, ρομαντικός, με οικογενειακά εφόδια, αλλά και αποτυχημένος, άτολμος, ανήμπορος να μην γλιστρήσει στα όρια του γελοίου, ο ήρωας του σπουδαίου Ισραηλινού συγγραφέα είναι ανά πάσα έτοιμος να λάμψει ή να καταβυθιστεί αλλά όχι να ξεχαστεί.

gutenberg marioupoliΜια παρέα συναντάμε και στο μυθιστόρημα του σημαντικού Τούρκου συγγραφέα Ογούζ Ατάι (1934 -1977) που ανατέμνει την τουρκική κοινωνία των μέσων του 20ου αιώνα. Οι αποσυνάγωγοι (μτφρ. Νίκη Σταυρίδη, εκδ. Gutenberg) είναι μια μικρή παρέα διανοούμενων που δεν βρίσκουν κανένα νόημα και καμιά αξία από την οποία να πιαστούν. Το μυθιστόρημα του Ατάι έχει εγγραφεί σε κατάλογο της Unesco με τον χαρακτηρισμό «Ίσως το σημαντικότερο τουρκικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα». Πρόκειται για το πρώτο μυθιστόρημά του που είχε ανάμικτη υποδοχή, θεωρήθηκε αμφιλεγόμενο αλλά γνώρισε μεγάλη επιτυχία μετά την επανέκδοσή του, το 1984. Οι γλωσσικοί ιδιωματισμοί και ο μεγάλος όγκος του (κοντά 1.000 σελίδες) το καθιστούν ένα έργο – πρόκληση στην μετάφρασή του που γίνεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. 

doma ton kosmoΈνα από τα πιο πρωτότυπα και ερεθιστικά μυθιστορήματα (;) της χρονιάς που πέρασε ήταν για πολλούς, και για εμάς, το Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο, του Χιλιανού συγγραφέα Benjamín Labatut (μτφρ. Αγγελική Βασιλάκου, εκδ. Δώμα). Ιστορία της επιστήμης, βιογραφία, αυτομυθοπλασία, ή μάλλον ένας συνδυασμός όλων αυτών χαρίζει σε τούτο το βιβλίο τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του που εκτιμήθηκε και το έφερε υποψήφιο για βράβευση σε μεγάλα διεθνή βραβεία. Μερικές φράσεις που δίνουν το στίγμα του βιβλίου; «Η δημιουργία του ομορφότερου χρώματος που είδε ποτέ ο άνθρωπος οδηγεί σε ένα από τα φονικότερα δηλητήρια της ιστορίας. Από τα χαρακώματα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Καρλ Σβάρτσιλντ στέλνει στον Αϊνστάιν τη λύση των εξισώσεων της γενικής σχετικότητας αποκαλύπτοντας το πιο σκοτεινό αντικείμενο που μπορεί να συλλάβει ο νους: τη μαύρη τρύπα. Ο Αλεξάντερ Γκρότεντικ εγκαταλείπει τα μαθηματικά όταν πλησιάζει στην «καρδιά της καρδιάς» τους, έντρομος, σαν να έχει αντικρίσει μέσα τους το τέλος του κόσμου. Ο Χάιζενμπεργκ κι ο Σραίντινγκερ συγκρούονται για την πατρότητα της κβαντομηχανικής θεωρίας, η οποία εξηγεί τέλεια τη συμπεριφορά της ύλης αλλά αναιρεί όλα όσα αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα».

ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΕΙΣ

Πολλές και σημαντικές και φέτος επανεκδόσεις έδωσαν το στίγμα των εκδοτικών οίκων. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Πολλά βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη (Καπετάν Μιχάλης, Ο φτωχούλης του Θεού κ.ά), ως επακόλουθο του νέου εγχειρήματος των εκδόσεων Διόπτρα. Από τον ίδιο εκδοτικό, Το τρένο με τις φράουλες του Γιάννη Ξανθούλη, και αρκετά βιβλία της Αλκυόνης Παπαδάκη. Από τον Κάκτο, το Αυτή είναι μένει του Θάνου Αλεξανδρή, ενώ ο Καστανιώτης επανέκδοσε το Αγάπη παράνομη του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και τη Μητέρα του σκύλου του Παύλου Μάτεσι. Ο Γενικός αρχειοθέτης, όπως και άλλα βιβλία του Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου βγήκαν σε ολόφρεσκες εκδόσεις από την Κίχλη, σε βαθμό που θα μπορούσαμε να μιλάμε και για νέες εκδόσεις, ενώ από το Μεταίχμιο επανεκδόθηκαν τα Τυφλά ψάρια του Δημήτρη Σίμου, Οι αλήθειες των άλλων του Νίκου Θέμελη, η Αγιογραφία του Νίκου Παναγιωτόπουλου καθώς, δύο τουλάχιστον συλλογές με διηγήματα της Alice Munro και Η επινόηση της μοναξιάς και το 4,3,2,1 του Paul Auster. Από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Λαβύρινθος του Πάνου Καρνέζη κυκλοφορεί ξανά, όπως και το Σεραφείμ και Χερουβείμ του Μένη Κουμανταρέα, ενώ βγήκαν σε νέα έκδοση οι Εννέα ιστορίες του J.D. Sallinger στη μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη. Τέλος, τα Ταξίδια με τον Τσάρλι (μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου) του John Steinbeck κυκλοφόρησαν ξανά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος ενώ το Φυλαχτό των Steven King και Peter Straub, τον οποίο χάσαμε μέσα στο έτος, επανεκδόθηκε από τον Κλειδάριθμο. Ο κατάλογος αυτός είναι βέβαια απλώς ενδεικτικός, πολλά περισσότερα λογοτεχνικά έργα επανεκδόθηκαν μέσα στο 2022.

Οι δικοί μας άνθρωποι

Συνεργάτες μας εδώ στην Book Press έβγαλαν και φέτος βιβλία, τα οποία καίτοι θα άξιζαν ξεχωριστή αναφορά, περιοριζόμαστε να τα απαριθμήσουμε εδώ, στο τέλος. Ο Κυριάκος Αθανασιάδης εξέδωσε το μυθιστόρημα Αγκάθια και Πικραλίδες (εκδ. Bell) και ο Μάνος Κοντολέων το νεανικό μυθιστόρημα Ο άλλος (εκδ. Πατάκη). Νέο βιβλίο αναμένεται οσονούπω από τον Μιχάλη Μακρόπουλο, με νουβέλες, από την Κίχλη και πάλι. Ο Σόλων Παπαγεωργίου εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο, τη συλλογή με διηγήματα Ονειρεύομαι πίνακες (εκδ. Στίξις). Τέλος, αν και δεν ανήκουν στη θεματική ενότητα της αφηγηματικής λογοτεχνίας, ο Κώστας Κουτσουρέλης έβγαλε το Η Πλάνη του Γκαίτε - Για μια κριτική του μεταφραστικού λόγου (Μικρή Άρκτος), με κείμενα που, πολλά από τα οποία, έχουν φιλοξενηθεί αρχικά στον δικό μας ιστότοπο, ενώ ο πανεπιστημιακός Γιάννης Σ. Παπαδάτος κυκλοφόρησε το ιδιαίτερο βιβλίο του Η Πολιτεία των γάτων (εκδ. Καλειδοσκόπιο), με ποιήματα αφιερωμένα στα αγαπημένα τετράποδα. 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Το κερί του Καρτέσιου» του Αχιλλέα Κυριακίδη (κριτική) – πέραν του ίλιγγου της γλώσσας ή του θάλπους της μυθοπλασίας

«Το κερί του Καρτέσιου» του Αχιλλέα Κυριακίδη (κριτική) – πέραν του ίλιγγου της γλώσσας ή του θάλπους της μυθοπλασίας

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα Κυριακίδη «Το κερί του Καρτέσιου» (εκδ. Πατάκη).

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης υπήρξε Μπορχικός πριν καν εισέλθει στον θαυμαστό λαβύρινθο του Χόρχε Λουίς Μπόρχες. Μπορ...

«Η Μαρία Λαϊνά γράφει, ανθολογεί, μεταφράζει» – εκδήλωση στη μνήμη της στην Ελληνοαμερικανική Ένωση

«Η Μαρία Λαϊνά γράφει, ανθολογεί, μεταφράζει» – εκδήλωση στη μνήμη της στην Ελληνοαμερικανική Ένωση

Η Ελληνοαμερικανική Ένωση και οι ποιητικές συναντήσεις «Με τα λόγια (γίνεται)» παρουσιάζουν, στην 1η εκδήλωση της 14ης χρονιάς τους, ένα αφιέρωμα εις μνήμην της Μαρίας Λαϊνά (1947-2023).

Επιμέλεια: Book Press

Η εκδήλωση πραγματοποιείται την Τετάρτη 11 ...

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Γιάννης Λαγουδάκης: «Μοντέρνα γραφή σε ένα κλασικό θέμα»

Ο Γιάννης Λαγουδάκης μας συστήθηκε πρόσφατα με το μυθιστόρημα «Ένα φιλήσυχος άνδρας – Μια ιστορία από το '22», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Επιμέλεια: Book Press

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας συγγραφέας; Τι το καινο...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

«Ανταρκτική» της Κλερ Κίγκαν (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από τη συλλογή διηγημάτων της Κλερ Κίγκαν [Claire Keegan] «Ανταρκτική» (μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου), η οποία θα κυκλοφορήσει στις 3 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΟΙ ...

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

«Σωματογραφία» της Εύας Στάμου (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα της Εύας Στάμου «Σωματογραφία», το οποίο κυκλοφορεί στις 2 Δεκεμβρίου από τος εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Κεφάλαιο 2ο

Εκείνη την εποχή καταπιανόμουν με την κατα...

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

«Μπάρμπα Μάρογιε» του Μάριν Ντρζιτς (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το θεατρικό έργο του Μάριν Ντρζιτς [Marin Držić] «Μπάρμπα Μάρογιε» (μτφρ. Irena Bogdanović), το οποίο θα κυκλοφορήσει τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΡΙΤΗ ΠΡΑΞΗ


...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρεις νέες πεζογραφικές φωνές από τις εκδόσεις Βακχικόν

Τρία μυθιστορήματα που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Βακχικόν με τα οποία οι συγγραφείς τους συστήνονται στο αναγνωστικό κοινό με σύγχρονες και ιδιαίτερες ιστορίες.

Επιμέλεια: Book Press

Γιούλη Γιανναδάκη ...

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Βία κατά των Γυναικών: 5 βιβλία σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας μας αφυπνίζουν

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, προτείνουμε πέντε σύγχρονα βιβλία ελληνικής πεζογραφίας που καταπιάνονται με τη λεκτική, σωματική και σεξουαλική έμφυλη βία. «Σήκω από πάνω μου» (Μεταίχμιο) της Λίνας Βαρότση, «Μια γυναίκα απολογείται» (Τόπος) της Μαρίας Λούκα, «Διήγημας (Ακυ...

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Μητέρα, κόρη, άλλο: Πέντε μυθιστορήματα για τη σχέση μάνας παιδιού

Πέντε σύγχρονα βιβλία μεταφρασμένης πεζογραφίας, τα οποία αναδεικνύουν τις πολλές εκφάνσεις της μητρότητας και την πολυσήμαντη σχέση μάνας-κόρης (τα τέσσερα από τα πέντε).

Γράφει η Φανή Χατζή

Ο E.M. Forster έγραψε στην ...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ