Άκου τη γυναίκα: 51 βιβλία Ελληνίδων λογοτεχνών που ξεχώρισαν το 2021

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ 

Στις αρχές του 2021 η Χίλντα Παπαδημητρίου επανήλθε με ακόμη μια ιστορία του αστυνόμου Χάρη Νικολόπουλου. Στο μυθιστόρημά της Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου (εκδ. Μεταίχμιο) τα θέματά της είναι επίκαιρα όσο δεν παίρνει: κακοποημένες γυναίκες, θύματα σεξουαλικού τράφικινγκ, υπόκοσμος, ναρκωτικά σε μια Αθήνα δυσώδη και γεμάτη παγίδες. Η ιστορία ξεδιπλώνεται γύρω από την αναζήτηση των δολοφόνων μιας γυναίκας που έμπαινε εμπόδιο στα σχέδια σκοτεινών κυκλωμάτων. Με τις πιο νοσηρές και καταχθόνιες πλευρές της ίδιας πόλης έρχεται αντιμέτωπη και η ηρωίδα της Κικής Τσιλιγγερίδου που ολοκληρώνοντας την «Τριλογία της Στέλλα Άνταμς» εξέδωσε φέτος το Κρύο δέρμα (εκδ. Bell). Η αστυνόμος Στέλλα Άνταμς είναι πλέον μια ολοκληρωμένη ηρωίδα με παρελθόν που παλεύει με τους προσωπικούς της δαίμονες. Μεταξύ Αθήνας και Ύδρας ξεδιπλώνεται η ιστορία της Ευτυχίας Γιαννάκη στο δεύτερο βιβλίο της «Τριλογίας του βυθού» Η φωλιά του ιππόκαμπου (εκδ. Ίκαρος) όπου ο αστυνόμος Χάρης Κόκκινος καλείται να χειριστεί υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας. Κλειστά στόματα υπερασπίζονται συμφέροντα ενώ η διάκριση μεταξύ αλήθειας και ψέμματος αρχίζει να γίνεται δυσδιάκριτη.

Βάζοντας στο κέντρο της αφήγησής της έναν δημοσιογράφο, τον Βύρωνα Σερέτη, η Μαρίλη Μαργωμένου πλάθει τον βασικό ήρωα στο πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο Το θηρίο βγήκε βόλτα (εκδ. Καστανιώτη) κινούμενη σε γνώριμα από το ρεπορτάζ νερά. Στην έμπειρη δημοσιογράφο αναγνωρίστηκε ότι κατάφερε να μεταφέρει με ρεαλιστικό τρόπο τις εύθραυστες ισορροπίες του μικρόκοσμου των φυλακών και μάλιστα σε μια γλώσσα αυθεντική κι ολοζώντανη. Ταυτόχρονα, αναδεικνύει τον εσωτερικό διχασμό που βιώνει ένας κατά λάθος δολοφόνος όταν ανακαλύπτει πως υπό το φως της νέας του πραγματικότητας το λάθος μπορεί και να γινόταν επιλογή. Για τους ήρωες της Έλενας Χουζούρη το θέμα των επιλογών είναι στον πυρήνα των αναζητήσεων και των προβληματισμών τους. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Κ. κι ο αδελφικός του φίλος Τάσος, στέλεχος της κομμουνιστικής αριστεράς, αναγκάζονται να κινηθούν Στη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού (εκδ. Πατάκη) μετά την «εν ψυχρώ» εκτέλεση από την αστυνομία ενός αναρχικού με τον οποίο τους συνδέουν ισχυροί δεσμοί. Αναπλάθοντας το φορτισμένο πολιτικά κλίμα του '89 όπου κυριαρχούν σκληρές αντιπαραθέσεις σε μια Αθήνα που «βράζει», η συγγραφέας αποχαιρετά μια ολόκληρη εποχή ματαιώσεων, διαψεύσεων κι απογοητεύσεων. Σε μία εντελώς άλλη εποχή, που μοιάζει μακρινή αλλά δεν είναι, κινούνται και οι ήρωες της Σοφίας Νικολαΐδου. Η Σοβιετική Ένωση έχει καταρρεύσει και τότε είναι που οι Vory V Zakone, μια εγκληματική οργάνωση που γρήγορα μετατρέπεται σε αυτοκρατορία διαφθοράς και σήψης, εξαπλώνεται. VOR Πέρα από το νόμο (εκδ. Μεταίχμιο) τιτλοφορείται το μυθιστόρημα της Νικολαΐδου που η δράση του ξεδιπλώνεται από τη Μόσχα μέχρι τη Θεσσαλονίκη. 

Στα συντρίμια του Τρωικού πολέμου αναζήτησε το υλικό της η Καρολίνα Μέρμηγκα για το νέο μυθιστόρημά της. Ο Δέκατος χρόνος (εκδ. Αλεξάνδρεια) είναι στιγμή που συναντά την ηρωίδα της να παλεύει για να μην χάσει το ύστατο καταφύγιό της: την μνήμη της. Στο ιλιαδικής έμπνευσης μυθιστόρημα, ο έρωτας της Βρισηίδας και του Αχιλλέα γίνονται τραγούδι που το τραγουδά πια μόνο το κορίτσι στην ακτή ενώ αγωνίζεται να διατηρήσει τη θέση της στον ρημαγμένο κόσμο της. Από τον πυρήνα της Ιστορίας έρχεται το μυθιστόρημα που έγραψε η Άννα Γρίβα για τις Εξόριστες Βασίλισσες (εκδ.Μελάνι). Με αφετηρία την Κωνσταντινούπολη του 462 μ.Χ. παρακολουθούμε την Ευδοξία, βασίλισσα του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετά το τέλος της αιχμαλωσίας της από τους Βανδάλους, να επιστρέφει από την Αφρική στη γενέτειρά της. Είναι πια μια ξένη που κι αυτή θα πρέπει να βρει (ή και να κατασκευάσει) τη θέση της στον κόσμο ως γυναίκα που αποφασίζει για τον εαυτό της. Στις βυζαντινές καστροπολιτείες του 13ου αιώνα, λίγο μετά την Δ' Σταυροφορία, μια Θράσσα (εκδ. Κλειδάριθμος) αρχοντοπούλα από την ιστορική Μοσυνούπολη της Ροδόπης, αναζητεί την δική της ταυτότητα. Η Ζωή, η ηρωίδα της Νάγιας Δαλακούρα, συμπορεύεται με άγιους και με ιππότες, με λόγιους και μυημένους σε μυστικά τάγματα.

Δυο έφηβοι που ταξιδεύουν στον χρόνο, ο Αγγελής και ο Χρυσάφης, είναι οι ήρωες της Λίλας Τρουλινού στο ιστορικό μυθιστόρημά της Το ίδιο χώμα (εκδ. Περισπωμένη). Από ένα ορεινό χωριό της Κρήτης, «επιστρέφουν» στην εποχή της Ενετοκρατίας, και μετά στην περίοδο της Κατοχής, σε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από τα παραμυθικά στοιχεία που χρησιμοποιεί η Τρουλινού. Ένα ιδιαίτερο κορίτσι, υψηλής ευφυΐας αλλά που δεν γίνεται εύκολα κοινωνικά αποδεκτό εξαιτίας μιας παραξενιάς της φύσης, κόρη της Μάργης, ηρωίδας της Ιφιγένειας Τέκου στο βιβλίο της Το καλό μπλε σερβίτσιο (εκδ. Ψυχογιός) λειτουργεί σαν καταλύτης σε αυτή την ιστορία που έχει αφετηρία την Σμύρνη του 1913 και ξεδιπλώνεται μέσα από τα πάθη και τα ανθρώπινα λάθη μέχρι την Καταστροφή και την ώρα της προσφυγιάς. Αυτόν το δρόμο ακολουθεί και η Αντονέλλα, κόρη μιας οικογένειας δοσίλογων, που θέλοντας να βγάλει από επάνω της το οικογενειακό βάρος φεύγει από την κατοχική Αθήνα για την ελληνόφωνη ορεινή Καλαβρία στην Κάτω Ιταλία με τον σύζυγό της, στο μυθιστόρημα της Δέσποινας Χατζή Το Πανδοχείο (εκδ. Μίνωας). Πάθη και μεγάλες κοινωνικές αδικίες από την πληγωμένη Ελλάδα στον φτωχό ιταλικό Νότο σε μια αφήγηση που εκτείνεται σε πάνω από τέσσερις δεκαετίες.  

Στο 1821 αναζήτησε την εναρκτήρια έμπνευσή της η Μανίνα Ζουμπουλάκη για να γράψει μια ιστορία για δυο πολύ διαφορετικές γυναίκες δυο πολύ διαφορετικών εποχών που αγωνίζονται να επιβιώσουν σε ένα μικρό ελληνικό νησί στο βιβλίο της Αέρας στο πρόσωπό της (εκδ. Παπαδόπουλος). Τις ιστορίες τους τις χωρίζουν διακόσια χρόνια και η συγγραφέας αναζητεί αυτό που τις ενώνει: την κοινή καταγωγή των προβλημάτων και των προσωπικών τους αγώνων. Ιστορικά γεγονότα βρίσκονται στο φόντο της ιστορίας της Νινέτας, ηρωίδας της Μάρως Κάργα στο βιβλίο της Ο κήπος μας στην άκρη της ερήμου (εκδ. Τόπος). Οράν, Αλγέρι, Βηρυτός, Κάιρο, Παρίσι και η ακόμα λαμπρή και γενναιόδωρη Αλεξάνδρεια γίνονται οι τόποι δράσης των ηρώων του μυθιστορήματος, από το 1936 έως το 1961, το καλοκαίρι των εθνικοποιήσεων και του ολοκληρωτικού ξεριζωμού της ελληνικής παροικίας από την Αίγυπτο, δύο αιώνες και πλέον μετά τη δημιουργία της. Μια οικογενειακή ιστορία καταστροφής και αναγέννησης καταγράφει και αναπλάθει η Κώστια Κοντολέων στο βιβλίο της Άννα, τ'όνομά της (εκδ. Κλειδάριθμος) χαρτογραφόντας το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα. Η ιστορία είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και οικογενειακά αρχεία. Με Τα υλικά του χρόνου (εκδ. Εστία) είναι πλασμένο και το βιβλίο της κινηματογραφίστριας Μαργαρίτας Μαντά. Βιώματα, μνήμες, θραύσματα εικόνων της παιδικής ηλικίας που περνά μπροστά από τα μάτια μας σαν τα παλιά «Επίκαιρα» σε ένα σινεμά μιας άλλης εποχής.  

Σε μια εντελώς άλλη εποχή αναφέρεται και η Μάρω Βαμβουνάκη με Τα γράμματα της Βιέρα Ούλκμαν (εκδ. Ψυχογιός). Η συγγραφέας που ήταν από τις πρώτες στην Ελλάδα που έθιξε και έβαλε στο κέντρο της αφήγησής της γυναικεία θέματα και προβλήματα, εξιστορεί εδώ μια αγάπη κατατρεγμένη. Γλυκόπικρες γεύσεις ανακατεύει η Πασχαλία Τραυλού στο μυθιστόρημά της Σαντέ και λικέρ τριαντάφυλλο (εκδ. Διόπτρα) με ηρωίδα την Ζαχάρω, μια γυναίκα φλογερή αλλά αποσυνάγωγη που με αφετηρία ένα οπσθοδρομικό χωριό πορεύεται στη ζωή ντυμένη στα κόκκινα χωρίς να φοβάται ή να υποτάσσεται στις προκαταλήψεις. Έναν αιώνα πίσω, στον Δεκέμβρη του 1918 τοποθετεί την αφήγησή της η Χριστίνα Μανιά στο βιβλίο της Τσάι από μέντα (εκδ. Ψυχογιός). Ένα γράμμα από την Τυνησία φτάνει στην Αθήνα και φέρνει ανατροπές, περιπέτειες και ταξίδια. Πρωταγωνίστριες δυνατές γυναίκες που ζουν χωρίς συμβιβασμούς. 

Ιστορίες τολμηρών γυναικών αφηγείται στο Lipstick (εκδ. Δωδώνη) η Όλγα Μπακοπούλου παραμερίζοντας, με το δεύτερο βιβλίο της, την κουρτίνα που κρύβει συχνά αθέατες πλευρές γυναικείας πραγματικότητας. Τον έρωτα μιας γυναίκας για μια άλλη γυναίκα, την μάχη με τον καρκίνο που δίνει μια άλλη, τον γολγοθά μιας γυναίκας για ένα παιδί, την θηλυκή πλευρά της διαφορετικότητας. Την νεαρή γυναίκα στο δημιουργικό «πέταγμά» της ανιχνεύει και παρακολουθεί η Κατερίνα Λάκκα στο μυθιστόρημά της Μια κάποια Γαλάτεια (εκδ. Εστία). Μεταξύ Θεσσαλονίκης και γαλλικής επαρχίας, με φόντο τον πολιτικά τεταμένο και πυκνό χρόνο του Αυγούστου του 2015, σε ένα πρώτο μυθιστόρημα με εντάσεις και κορυφώσεις. Ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα με στοιχεία μαγικού ρεαλισμού, όπου το φυσικό συνυπάρχει με το υπερφυσικό, είναι αυτό της Ελένης Κατσαμά. Η ζωή και οι θάνατοι της Αλεξάνδρας Δελή (εκδ. Πατάκη) διαδραματίζεται στην Ερημιά, ένα απομονωμένο ορεινό χωριό, τη δεκαετία του 1950, όπου η μικρή Αλεξάνδρα υφαίνει το πεπρωμένο της που θα την οδηγήσει σε έναν γάμο όντας ανήλικη ακόμα και στον ξεριζωμό από τον τόπο της καθώς ακολουθεί το ρεύμα της εσωτερικής μετανάστευσης. 

Στο Καλό σημάδι (εκδ. Μεταίχμιο) της Ελευθερίας Κυρίμη, μια νεαρή δημοσιογράφος φτάνει στον Κόχυλα της μέσα Μάνης, σε ένα παλιό αρχοντικό που λειτουργεί ως πολυτελές ξενοδοχείο. Η ξενάγηση από τους ιδιοκτήτες και οι κουβέντες με τους ντόπιους της γεννούν υποψίες πως κάτι κρύβεται πίσω από την αψεγάδιαστη εικόνα. Προσπαθώντας να ξεμπλέξει το κουβάρι, τα νήματα θα την οδηγήσουν σε διαπλεκόμενους τοπικούς παράγοντες, αριβίστες πολιτικούς, παραστρατιωτικές ομάδες της εποχής του Εμφυλίου και έναν νέο άνθρωπο που από τα γεννοφάσκια του κουβαλά το χρέος προς τον αδικοχαμένο παππού του. Το παιχνίδι των σκιών, της ζωής και του θανάτου σε μια συνάντηση προσώπων και φαντασμάτων που υπόσχεται να είναι «μαγική» αποτύπωσε η Ζυράνα Ζατέλη στο μυθιστόρημά της Ορατή σαν αόρατη (εκδ. Καστανιώτη) με το οποίο ολοκληρώθηκε η τριλογία της «Με το παράξενο όνομα Ραμάνθις Ερέβους». Το Σικελικό ειδύλλιο (εκδ. Πατάκη) δεν είναι ειδύλλιο αλλά το χρονικό της συνάντησης δύο ανθρώπων σε μια μικρή πόλη της Σικελίας, στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Η Σώτη Τριανταφύλλου γράφει ένα μυθιστόρημα με δυο φωνές, του αστυνόμου Λούκα Ντε Ματέις και της νεαρής Κοντσέττα Βιτάλε, δυο ανθρώπων με κοινή καταγωγή και διαφορετικές πορείες θίγοντας πυρηνικά πολιτισμικά προβλήματα. 

ΝΟΥΒΕΛΕΣ / ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Μικρές ιστορίες-ταξίδια στους πολιτισμούς των λαών με σκοπό να υμνηθεί η ομορφιά της γης περιλαμβάνει στο βιβλίο της Το τραγούδι των Ινουίτ (εκδ. Βακχικόν) η Λίλια Τσούβα. Μια συλλογή διηγημάτων γραμμένη με αγάπη για τη διαφορετικότητα των πολιτισμών και των ανθρώπων, για τα ζώα, τα πουλιά και τα φυτά του πλανήτη. Τον τίτλο Αρχή (εκδ. Αρμός) έδωσε η Ελένη Λαδιά στις δυο νουβέλες που περιλαμβάνει το τελευταίο της βιβλίο. Δύο νουβέλες με διαφορετικό περιεχόμενο αλλά με κοινό τίτλο. Τα δυο κείμενα συνδέονται με το θέμα του έρωτα, ανεκπλήρωτου ή αειθαλή. Ζωές προδιαγεγραμμένες, συγγραφικά διλήμματα, ματαιώσεις της μέσης ηλικίας εντοπίζονται Σε θολά νερά (εκδ. Σμίλη), όπως τιτλοφορείται η συλλογή διηγημάτων της Χρύσας Φάντη. Δεκατρία ψυχογραφήματα ακροβατούν μεταξύ μνήμης και φαντασίας, αποδοχής και απόρριψης, μας πληροφορεί η σύνοψη του βιβλίου.

Το Ανάπτυγμα βατράχου (εκδ. Στερέωμα) της Ρούλας Γεωργακοπούλου έρχεται ως «ένα πανηγύρι γλώσσας» στο οποίο η συγγραφέας αφήνεται στη «μυθοπλαστική δύναμη του τυχαίου» και των συνειρμών. Πιθανές και απίθανες συναντήσεις, τυχαία κι απρόβλεπτα συναπαντήματα δωσμένα με χιούμορ. Στο νέο, όγδοο βιβλίο της, η Μαρία Μήτσορα κινείται στην γνώριμή της δυτική πλαγιά του Λυκαβηττού και μας αφηγείται «περιπέτειες ψυχής» όπως τις αναβιώνουν  Η κυρία Τασία και ο Γουλιέλμος Καταβάθος (εκδ. Πατάκη). Σε λίγες σελίδες (136) ξεδιπλώνεται μια Αθήνα που αναπνέει αθόρυβα στα κρυμμένα κηπάκια των πολυκατοικιών της πόλης και πλανάται ανάμεσα στις σκιές. Δεκαπέντε διηγήματα θα βρούμε στην συλλογή Η Μούτα και άλλες ιστορίες (εκδ. Κίχλη) της Δήμητρας Λουκά. Οι ήρωες των ιστοριών σιωπούν κι αποσιωπούν τραύματα, πάθη κι εμμονές και κάποιοι συντρίβονται υπό το βάρος αυτών ενώ άλλοι λυτρώνονται.

Με την συλλογή της Μονωτική ταινία (εκδ. Ιωλκός) η πρωτοεμφανιζόμενη Ελένη Καραμαγκιώλη παρουσιάζει δεκαέξι ιστορίες για ανθρώπους χωμένους στα κουκούλια τους. Άντρες και γυναίκες που ζουν στη μεγάλη πόλη κάνοντας μικρά όνειρα. Άνθρωποι αεροστεγείς –τουλάχιστον έτσι φαίνονται– που άλλοτε λυτρώνονται κι άλλοτε εγκαταλείπονται στην τύχη τους. Δεκαπέντε ιστορίες περιλαμβάνει η συλλογή διηγημάτων Πέτρινα πλοία (εκδ. Μεταίχμιο) της Μαρίας Ξυλούρη. Στα διηγήματα της Ξυλούρη αυτό που προβάλλεται ως κυρίαρχο μοτίβο είναι οι έννοιες της απουσίας, της ξαφνικής απώλειας, της αναζήτησης των χαμένων. Κάτι που διαφεύγει και θα είναι για πάντα άπιαστο», έγραψε ο Διονύσης Μαρίνος στην bookpress.gr. Για το βιβλίο Ο ουρανός της παλάμης (εκδ. Αλεξάνδρεια) της Στρατούλας Θεοδωράτου έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης στην bookpress.gr πως «καθένας ακολουθεί τη δική του ατραπό και ζει το δικό του τραύμα. Όλοι, ωστόσο, συμμετέχουν σε ένα παρόμοιο καμίνι που καίει ψυχές και σώματα, βασανίζει συνειδήσεις, φέρνει σε αντίθεση το παρόν, το οποίο είναι δύσκολο, με το παρελθόν, που παρουσιάζεται ως το λιόγερμα πριν από τη δύση. Η φωνή του καθενός δείχνει μια διπλή πάλη: αφενός με την κοινωνία και τα δεινά της κι αφετέρου με τους εσωτερικούς δαίμονες οι οποίοι ουρλιάζουν άλλοτε πληγωμένοι κι άλλοτε σθεναροί».

Η νουβέλα Μια γυναίκα απολογείται (εκδ. Τόπος) της  Μαρίας Λουκά είναι μια γυναικεία αφήγηση με ηρωίδα μιαν Ελένη εμπνευσμένη από αληθνινές ιστορίες κακοποιημένων γυναικών, θύματα κατά κύριο λόγο ενδοοικογενειακής βίας και εν συνεχεία γυναίκες σε απόγνωση μπροστά στα αδιέξοδα της δικαιοσύνης που αργεί ή δεν απονέμεται ποτέ, γυναίκες ενοχοποιημένες από την κοινωνία που τους αντιστρέφει τις ευθύνες. Στη συλλογή της Αεροδρόμιο (εκδ. Αντίποδες) η Ελίζα Παναγιωτάτου βάζει τους ήρωες των διηγημάτων της να διασταυρώνονται αλλά να μην συναντώνται καθώς συνυπάρχουν στους κενούς χώρους ενός διεθνούς αεροδρομίου. Η Καίτη Στεφανάκη παρουσιάζει την συλλογή της με τίτλο Στις άκριες γυναικείων χωραφιών (εκδ. Εντευκτήριο) ως εξής: «Η κόρη-εγγονή, εγώ που ο πατέρας μου δεν ήθελε να ξέρει πως υπάρχω, θήλυ όντας ακουσίως κι ατυχώς, δεν έπλεκα, ούτε κεντούσα, ούτε έραβα· μάζευα τα άχρηστα, τα παραπεταμένα κι ατάκτως ερριμμένα εκεί, στις άκριες γυναικείων χωραφιών, τα ξεχασμένα σε μητριαρχικές βεγγέρες· μάζευα λέξεις, συλλαβές και γράμματα και ύφαινα περίπλοκο ιστό, ευγνώμων αρχικά, αφού είχα επιβιώσει και σ' ανδρικά συμπόσια δεν είχα φαγωθεί, ως φέρουσα πρωτόγνωρους επαίνους αριστείας». 

Η νουβέλα της Κύπριας Νάσιας Διονυσίου Τι είναι κάμπος; (εκδ. Πόλις) ακολουθεί μια ημερολογιακή αφήγηση που διακόπτεται από τρεις παράλληλες ιστορίες. Μέσα από τις ημερολογιακές σημειώσεις ενός Κύπριου δημοσιογράφου ξεδιπλώνεται η ιστορία των βρετανικών στρατοπέδων της Αμμοχώστου - των "camps", που οι Κύπριοι τα είπαν "Κάμπους"· εκεί όπου, μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και λίγο πριν από την ίδρυση του Ισραήλ, κρατήθηκαν Εβραίοι πρόσφυγες. Γράφοντας για το βιβλίο η Έλενα Χουζούρη στην bookpress.gr σημειώνει: «Το βασικό μοτίβο της νουβέλας, στο οποίο αυτή επικεντρώνεται είναι η μνήμη που εγκιβωτίζει τα συναισθήματα της απώλειας του γενέθλιου τόπου, της προσφυγιάς, αλλά και της αξιοπρέπειας και της υπερηφάνειας του ανθρώπου στο να διεκδικεί το πού ανήκει. Και τελικά το συμβολικό ερώτημα του τίτλου τι μπορεί να είναι –ή σε τι να μετατραπεί– ένας, φαινομενικά, αθώος «κάμπος» παραμένει ως ζητούμενο μέσα στην διαχρονική ιστορία του ανθρώπου». Ο Αζόρ και ο κύριος των εννιά (εκδ. Καστανιώτη) της Φωτεινής Τσαλίκογλου είναι ένα παιχνίδι λογοτεχνικής γραφής βασισμένο σε μια αληθινή ιστορία. «Κύριε, με είδατε; Είδατε εμένα ή κάποιο ομοίωμά μου; Κύριε, σ' εμένα απευθύνεστε;" Ο κύριος τον πλησιάζει. Ισχύει. Δεν είναι παραίσθηση. Αγγίζει το τρίχωμά του. Τον χαϊδεύει. Αυτό κι αν είναι πρωτοφανέρωτη αίσθηση. Εντέλει, γεννιέσαι ξανά. Είναι αλήθεια ότι, όταν γεννιόμαστε, δεν είμαστε ένας. Είμαστε πολλοί. Μόνο όταν πεθαίνουμε είμαστε ένας. Ακόμα κι αν είσαι αδέσποτος, δεν είσαι νεκρός. Αμέτρητες δυνατότητες συνωστίζονται στο ισχνό σου σώμα. Ή μήπως όχι;» Με τις Ασκήσεις αντοχής στο χρόνο (εκδ. Κίχλη), η Μαρία Στασινοπούλου παρατηρεί τη ζωή που περνά, εστιάζει στο οικείο και στο αλλότριο και συνδυάζει τη φαντασία με την πραγματικότητα, επιχειρώντας να ξορκίσει την αδυσώπητη κοινή μοίρα. Για να το πετύχει αυτό επιστρατεύει πότε το χιούμορ, πότε την ειρωνεία και πότε τη διακωμώδηση, αφαιρώντας οτιδήποτε περιττό, χρησιμοποιώντας λόγο κοφτό και πυκνό. «Τα μικρά πεζά της Μαρίας Στασινοπούλου, έγραψε ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης στην bookpress.gr είναι κατά βάση μικροδιηγήματα, που αλυσιδώνονται σε μια μακρά γραμμή συνάρθρωσης, καταρχάς πάνω στο θέμα του γήρατος και του θανάτου κι έπειτα των αλλοδαπών, της γλώσσας αλλά και της καθημερινότητας. (...) Κυριαρχεί ο λιτός τόνος που εστιάζει στην αίσθηση των γηρατειών, ο ακαριαίος παλμός που κοιτά τον θάνατο, ο σαρκασμός μιας ζωής που ολοκληρώνεται, χωρίς μελοδραματισμούς ή πανικό». 

ΠΟΙΗΣΗ

Οι επιλογές ολοκληρώνονται με δώδεκα ποιητικές συλλογές Ελληνίδων ποιητριών που εκδόθηκαν το 2021. Από κάθε μία, ένα ποίημα ή λίγοι στίχοι ως δείγμα γραφής και προθέσεων. 

Πορτρέτα (εκδ. Κέδρος) της Αθηνάς Βογιατζόγλου

Έχασε την ελπίδα πως θα πεθάνει.
Ίσως είμαι αθάνατος, σκέφτεται
όταν διαβάζει την Ιλιάδα
και προσπαθεί να καταλάβει τα τερτίπια
του Δία και της Αθηνάς.
Ποτέ δεν ένιωσε το κεντρί της εκδίκησης,
την αλαζονεία, το ύψος
των νεφών.

Θέτις και Αηδών (εκδ. Καστανιώτη) της Φοίβης Γιαννίση

Το χιμαιρικό ποίημα Θέτις και Αηδών συνεχίζει τη γλωσσική έρευνα της Φοίβης Γιαννίση πάνω στα ζωικά πρόσωπα της ποίησης όπως μεταφέρονται από την αρχαιοελληνική γραμματεία, με τη Θέτιδα ως σουπιά και την Αηδόνα ως αηδόνι. Μαζί τους ξεπηδά η Χελιδών, το χελιδόνι, καθώς και άλλα μυθικά και υπαρκτά πρόσωπα.

Ντελικάτη γυναίκα (εκδ. Πόλις) της Αλεξάνδρας Μπακονίκα

Οι βαριές λύπες και το άλγος που αφήνουν
δεν είναι προ των πυλών.

Τα οικτρά που φοβόσουν,
οι βαριές, τραγικές λύπες έχουν μπει στη ζωή σου
να σε καταποντίσουν.
Μέσα στα πλήγματα και τη λαίλαπα του άλγους
θα κριθείς αν θα αντέξεις. 

Δώρα με αναστολή (εκδ. Κίχλη) της Ουρανίας Κουνάγια

Δεν έχω τίποτε να δώσω.
Τα δώρα μου δόθηκαν με αναστολή και,
παρά τον πρότερο έντιμο βίο,
σε κάθε ολίσθημα μου αφαιρούσαν κάποιο.

Τα κτήματα των κίτρινων ρόδων (εκδ. Ίκαρος) της Λέλης Μπέη

Ο αέρας γράφει και σβήνει
στα κτήρια της πόλης
Από τη βορινή πλευρά
είναι η θάλασσα
Εδώ μπορώ να διαβάσω
απεριόριστα

Παλίμψηστη του Λύκου μου μορφή (εκδ. ΑΩ) της Διώνης Δημητριάδου

Σούρουπο ήταν σαν μπήκε ο Λύκος στην πόλη.
Λίγο φοβισμένος σιγοπατούσε κι όλο κοίταζε
γύρω του. Ανθρώπων καταλύματα είναι αυτά,
σκεφτόταν. Τα γκρίζα μάτια του δεν είχαν ξαναδεί
τίποτα τόσο άγριο.
Εδώ λοιπόν είναι ο τόπος
είπε σχεδόν ψιθυριστά
να μην ακούσει ούτε ο ίδιος τη φωνή του.

Μες στον ψυχρό καιρό (εκδ. Πόλις) της Ελένης Κοσμά

Όταν ο Ιωάννης του Λέιντεν
έγινε Βασιλιάς Γιαν
του έκοψαν τη γλώσσα
από τη βάση
τον έκλεισαν σε ένα
σιδερένιο κλουβί
και τον ξεχάσαν εκεί
κρεμασμένο νεκρό
για τέσσερις αιώνες.
«Πώς είναι ο κόσμος από ψηλά, Γιαν;»
τον ρώτησαν κάποια στιγμή
κι εκείνος
που δεν είχε γλώσσα να μιλήσει
τους έκλεισε
[...]

Μετάφραση άνευ όρων (εκδ. Σαιξπηρικόν) της Μαίρης Μπαϊρακτάρη

Πυράκτωση σε πάγο
με σκέψη σώμα
με σάρκα χώρο

Κόρη χωρίς πλάτη (εκδ. Στερέωμα) της Μαριλένας Σπυροπούλου

Ίσως η μοίρα αυτής της κόρης
που έχασε νωρίς την πλάτη της
είναι να κρύβει το στήθος της
να σηκώνει αχάραγα τους θεριστές
να ταΐζει τους εργάτες
να φροντίζει τα νήπια
Ίσως η μοίρα μιας πλάτης
είναι να στέκεται στον τοίχο
Το στέρνο όμως προχωρά
και ας μπάζει από παντού

Θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος (εκδ. Πατάκη) της Δήμητρας Κωτούλα. 

Το φύλλο δυνατό και σαρκώδες
ανασαίνει φτερουγίζοντας.

Είμαστε κοντά στο έλεος
αλλά πώς ν' αγγίξουμε
ο ένας τον άλλον
με χέρια τυλιγμένα
στις γάζες της συντριβής;

Κι αν δεν ήταν η λευκή σελίδα
θα ήσουν παντελώς ανυπεράσπιστος.

Η γυμνή μοναξιά του ποιητή Όμικρον (εκδ. Πόλις) της Χλόης Κουτσουμπέλη.

Βαρέθηκα να νταντεύω τα Χαμένα Παιδιά.
Όλη μέρα κολλούν το στόμα τους
στο εφηβικό μου στήθος
θέλουν να με θηλάσουν,
στο τέλος θα με καταβροχθίσουν
όπως οι Επτά νάνοι τη Χιονάτη.

Θυρίδα 1821 (εκδ. Το Ροδακιό) της Σοφίας Διονυσοπούλου.

Δε θα φανείς Το ξέρω Κυβερνήτη
Μόνος θα μείνω κι απόψε στην ταράτσα
Με τη χώρα βουβά την τύχη της να τρέμει
Με λαρύγγι στεγνό να μετράω τ' άστρα
Μα να πού o ουρανός γυρνάει πίσω
Διακόσια χρόνια Κι αναδεύει σκυλολόγια
Ασκέρια τρέχουνε ηχούν καβαλαρίες
Γιουρούσια μπλέκονται μ' αιθέριες οπτασίες
Πέφτει από βόλι ελληνικό o μπαϊρακτάρης
Κι εκεί πέρα στην Πούλια ένα γιαγκίνι
Άγγελος στέκει δίπλα μου άπΑχραντο μολύβι

Αντιγόνη – Μια κόρη, μια χώρα (εκδ. Άγρα), της Ευαγγελίας Ανδριτσάνου

Ήρθε
αυτός είναι
ο τόπος
αυτή είναι
η στιγμή
που έτρεμα στο κρεβάτι μου
άγρυπνη τις νύχτες

Είναι ο βαθύς γκρεμός

Όλες οι ώρες γίνανε μητέρες χωρίς παιδιά
Όλοι οι δρόμοι κοπάδια από διωγμένους