Μερικές σκέψεις για τη μαγεία των βιβλίων με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Παιδικού Βιβλίου 2019.
Της Ελένης Κορόβηλα
Κάθε χρόνο ανατίθεται από τη διεθνή οργάνωση IBBY σε μια διαφορετική χώρα ο ρόλος να προωθήσει την ανάγνωση, να εκπέμψει θετικά μηνύματα που ενισχύουν τους λόγους για τους οποίους είναι καλό να διαβάζουμε και να μυούμε τα παιδιά από πολύ νωρίς στις χαρές της ανάγνωσης. Η Λιθουανία, που επελέγη ως πρέσβειρα χώρα για το 2019, δεν γνωρίζω πόσο μεγάλη θέση καταλαμβάνει στον παγκόσμιο χάρτη της λογοτεχνίας για παιδιά, αλλά αυτό μικρή σημασία έχει για την επίτευξη του μεγάλου σκοπού. Το λιθουανικό μήνυμα στις φετινές αφίσες της IBBY συνοψίζεται στην ευχή «να γράφονται ενδιαφέροντα βιβλία και να υπάρχουν γι’ αυτά αναγνώστες με ενδιαφέρον». Επέμεινα ωστόσο να βρω στοιχεία, τίτλους, ονόματα Λιθουανών συγγραφέων βιβλίων για παιδιά, στα ελληνικά. Η σύντομη αναζήτηση δεν έφερε σπουδαία αποτελέσματα.
Ανέτρεξε στους θησαυρούς της παιδικής της ηλικίας, βρήκε τα παιδικά βιβλία με την παλιομοδίτικη εικονογράφηση που ίσως της διάβαζε η δική της μαμά και τα παρουσίασε.
Έπεσα όμως στο blog μιας νέας γυναίκας, Αμερικανίδας, κόρης Λιθουανών μεταναστών δεύτερης γενιάς. Πράγμα που σημαίνει πως οι παππούδες ήταν εκείνοι που γεννήθηκαν στη Λιθουανία και μετανάστευσαν. Η Γκίερντε, η οποία είναι επαγγελματίας φωτογράφος, έγραφε σε μια ανάρτησή της το 2016, λίγο πριν γίνει για πρώτη φορά μητέρα, πως όταν έμεινε έγκυος συνειδητοποίησε πως ούτε η ίδια ούτε ο επίσης λιθουανικής καταγωγής σύντροφός της, ο Βίκας, καλομιλούν τη γλώσσα των προγόνων τους. Και κατάλαβε πως αυτό της κόστιζε, τη λυπούσε και την έκανε να αισθάνεται πως της έλειπε ένα κομμάτι από τον εαυτό της. Ένα κομμάτι που ήθελε να το μεταδώσει στα παιδιά που θα αποκτούσε. Ανέτρεξε στους θησαυρούς της παιδικής της ηλικίας, βρήκε τα παιδικά βιβλία με την παλιομοδίτικη εικονογράφηση που ίσως της διάβαζε η δική της μαμά και τα παρουσίασε. Πέντε τίτλοι γραμμένοι σε μια μικρή γλώσσα της μικρής ομάδας των βαλτικών γλωσσών. Πέντε εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά, χαριτωμένα, ίσως κάπως απλοϊκά, το πρώτο με ήρωα ένα ανθρωπόμορφο μανιτάρι, ένα με διδακτικές ιστορίες μιας αρκουδοοικογένειας, ένα με ελάχιστο κείμενο αλλά εντυπωσιακές εικόνες ζώων, ένα άλλο σε έμμετρο λόγο κι ακόμη ένα με πιο σκοτεινή ιστορία, όπως την περιγράφει η συγγραφέας του blog, βγαλμένη το δίχως άλλο από την μακρά λαϊκή παράδοση των βορειοευρωπαϊκών μύθων.
Πέντε φθαρμένα αντίτυπα βιβλίων που τυπώθηκαν κάποτε σε κάποιο τυπογραφείο του Βίλνιους ή της Κάουνας έγιναν για μια μετανάστρια τρίτης γενιάς που ζει στη Βόρεια Καρολίνα και βγάζει όμορφα οικογενειακά πορτρέτα το όχημα για να πει στα παιδιά της την ιστορία της. Να τους μιλήσει για το παρελθόν της οικογένειάς της, την καταγωγή, τη διαδρομή, την ταυτότητά τους. Να τα συνδέσει και να συνδεθεί με τη σημερινή δημοκρατία της Βαλτικής, μιας από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες στην ΕΕ και με πολύ υψηλό δείκτη στη διευκόλυνση της επιχειρηματικότητας. Μιας χώρας και μιας γλώσσας άγνωστες εν πολλοίς στην ίδια, αλλά σημαντικές για το ποια είναι.
Κι αυτή είναι μια ακόμη μαγική λειτουργία των βιβλίων: γίνονται αρμοί, που κάνουν όσο πιο συνεκτική γίνεται την προσωπική ιστορία του καθενός, αλλά και την ιστορία ενός ολόκληρου λαού.
→ Ο ιστότοπος της Γκίερντε: http://walkingdotphotography.com/lithuanian-childrens-books/
* Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος.