dora adora kostas koutsourelis

Από τότε που ξεκίνησαν οι προσφορές των εφημερίδων, εδώ και τριάντα χρόνια πάνω κάτω, από τα περίπτερα της χώρας μοιράστηκε το πενταπόσταγμα της ανθρώπινης παιδείας και κουλτούρας. Τι μας έμεινε τελικά από όλο αυτό;

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Από τότε που ξεκίνησαν οι προσφορές των εφημερίδων, εδώ και τριάντα χρόνια πάνω κάτω, από τα περίπτερα της χώρας μοιράστηκε το πενταπόσταγμα της ανθρώπινης παιδείας και κουλτούρας. Οι κορυφαίοι της παγκόσμιας γραμματείας απ' τον Κομφούκιο ώς τον Δάντη κι από τον Σαίξπηρ ώς τον Κάφκα, Έλληνες και Νεοέλληνες κλασσικοί από τον Όμηρο ώς τους Τραγικούς κι από τον Σολωμό ώς τον Σεφέρη, έργα αναφοράς, ιστορικοί και φιλόσοφοι, πεζογράφοι και ποιητές, μουσουργοί από τον Μπαχ ώς τον Μάλερ, τραγουδοποιοί από το ρεμπέτικο ώς το ροκ κι απ' το δημοτικό ώς το έντεχνο, από τον Αϊζενστάιν ώς τον Μπέργκμαν κι απ' τον Σαρλώ ώς τον Κουροσάβα, το απάνθισμα του παγκόσμιου κινηματογράφου, λευκώματα μέγιστων ζωγράφων και γλυπτών, βιογραφίες, λεξικά, σπάνια και δυσεύρετα ιστορικά ντοκουμέντα, σειρές απάντων, ραδιοφωνικές παραστάσεις, θρυλικές ηχογραφήσεις, περίφημες ανθολογίες, οι καλύτερες εγκυκλοπαίδειες, ιστορικά λογοτεχνικά περιοδικά – και τόσα άλλα.

Οι προσφορές αυτές του Τύπου, που ίσως δεν έχουν το όμοιό τους διεθνώς, έσπρωξαν πολλούς εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία, πολλούς κινηματογράφους και θέατρα, όλες τις δισκογραφικές εταιρείες, αναρίθμητους καλλιτέχνες, μουσικούς, συγγραφείς, ένα βήμα κοντύτερα προς την επαγγελματική έξοδο.

Και όλα τους σε τιμές συμβολικές, περίπου αστείες συγκρινόμενες με όποια άλλη εποχή. Ή για να το πούμε αλλιώτικα, ειλικρινά, σε τιμές όλως διόλου αθέμιτες. Σε συνδυασμό με την πειρατεία στο διαδίκτυο, που ειδικά στην Ελλάδα ουδέποτε εμποδίστηκε αποτελεσματικά, οι προσφορές αυτές του Τύπου, που ίσως δεν έχουν το όμοιό τους διεθνώς, έσπρωξαν πολλούς εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία, πολλούς κινηματογράφους και θέατρα, όλες τις δισκογραφικές εταιρείες, αναρίθμητους καλλιτέχνες, μουσικούς, συγγραφείς, ένα βήμα κοντύτερα προς την επαγγελματική έξοδο. Κάποτε και πέρα απ' αυτήν.

Όμως δεν είναι αυτό το θέμα μου εδώ, το αφήνω λοιπόν κατά μέρος. «Ε και;» όπως θα 'λεγε ο Γέητς. Τι απέγιναν όλα αυτά, πώς έδεσαν, πώς συμβάδισαν με τη ζωή μας; Τι κόμισαν στην καλλιέργεια της ελληνικής οικογένειας τούτοι οι θησαυροί; Αν όλος αυτός ο πλούτος ήταν παρόμοια προσβάσιμος σε μια άλλη περίοδο, τον Μεσοπόλεμο, ή τη δεκαετία του 1960, λ.χ., δικαίως θα προσδοκούσε κανείς μια παιδευτική, μια πολιτιστική έκρηξη. Τόση ήταν τότε η δίψα του κόσμου, ευρύτατων στρωμάτων κοινωνικών, για γνώση και μάθηση. Ξέρουμε πόσο ανάρπαστα γίνονταν τα βιβλία επί Κατοχής, παρά την έλλειψη τόσων και τόσων βασικών αγαθών, ανάμεσα στα οποία και το χαρτί. Ξέρουμε πόσο δύσκολο και δαπανηρό ήταν, ακόμη και τη δεκαετία του 1980, για ένα παιδί φανατικό για γράμματα, στην επαρχία ιδίως, να φτιάξει μια προσωπική βιβλιοθήκη ή να βρει και ν' ακούσει καν ηχογραφήσεις της όπερας και της τζαζ. Κάποιοι από εμάς θυμούνται πώς ακόμη και το Τρίτο ήταν στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας ανήκουστο...

dora adora

Τώρα που αίφνης όλα αυτά δρασκέλισαν λες από μόνα τους το κατώφλι μας και που, μαζί με το διαδίκτυο και τις εκπληκτικές του δυνατότητες, προσέφεραν σε κάθε σπίτι ξεχωριστά, σε καθέναν από μας προσωπικά το μαγικό κλειδί που οδηγεί ανά πάσα στιγμή και στη Βαβελική Βιβλιοθήκη του Μπόρχες και στο Φανταστικό Μουσείο του Μαρλώ και στα Αρχεία της Εδέμ του Στάινερ ταυτοχρόνως, άραγε τι τα κάναμε;

Μπορεί κανείς να εντοπίσει τα σημάδια τους πάνω μας ή πάνω στη συλλογική μας συμπεριφορά; Έθρεψαν έργα δικά μας, γύμνασαν την ευαισθησία μας, όξυναν τη διάνοιά μας; Ή μήπως, μαζί μ' όλα τα θνησιμαία αποκτήματα της Ιεράς Καταναλώσεως κι εκείνα, πέρασαν και δεν άγγιξαν, ταΐζοντας απλώς με άλλοθι καινούργια και φανταχτερά τις βιτρίνες της σκόνης και της άγνοιας;

Κι ένας εικαστικά αναλφάβητος μπορεί να κρεμάσει στο σαλόνι του έναν Ματίς αν έχει τα λεφτά να τον πληρώσει ή αν έτυχε να τον κληρονομήσει από τον πάππο του. 

Όπως όλα τα προϊόντα, έτσι κι αυτά του πολιτισμού, είναι στην ουσία δύο πράγματα στη συσκευασία του ενός – ένα υλικό κι ένα πνευματικό αγαθό. Το πρώτο, το υλικό αγαθό, είναι πράγμα απτό, ανταλλάξιμο, διατιμάται, παζαρεύεται, αλλάζει χέρια πανεύκολα, ακολουθώντας τους νόμους της αγοράς. Κι ένας εικαστικά αναλφάβητος μπορεί να κρεμάσει στο σαλόνι του έναν Ματίς αν έχει τα λεφτά να τον πληρώσει ή αν έτυχε να τον κληρονομήσει από τον πάππο του. Οι συλλέκτες των σπάνιων έργων, αυτοί που κυνηγούν τα αρχέτυπα και των παλαίτυπα, τα ανέκδοτα χειρόγραφα, τα αυγά Φαμπερζέ και τα μικροτεχνήματα της τάδε ή της δείνα σινικής δυναστείας, τις γκραβούρες του Ρέμπραντ ή τις παρτιτούρες του Μπραμς, θύουν στην πραγματικότητα όχι στον βωμό της τέχνης, αλλά σ' εκείνον του φετίχ. Γι' αυτό και μπορεί να δώσουν 100.000 δολάρια για μια τουαλέτα της Μαρίας Κάλλας (ή ένα εσώρουχό της...), χωρίς να έχουν πραγματική επαφή με τον εκφραστικό της κόσμο, έτσι για να ικανοποιήσουν μια παραξενιά. Όπως το ίδιο καλά θα έδιναν, και κάποιοι όντως το κάνουν, τόσα και περισσότερα για μια μπάλα του μπάσκετ υπογεγραμμένη από τον Μάικλ Τζόρνταν ή την πίπα που κάποτε κάπνισε ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Ακόμη κι όταν φημίζονται για τη "μύτη" τους, όπως λέμε, στην πραγματικότητα το πού φυσάει ο άνεμος της εποχής τους ψυχανεμίζονται, με τον ντόρο που φουσκώνει μεθούν, όχι με το μύχιο άρωμα των έργων.

Αυτό το τελευταίο δεν ταυτίζεται με την ύλη που το ντύνει. Ως αγαθό πνευματικό μεταφέρεται αλλά δεν μεταβιβάζεται, κτάται αλλά δεν παραδίδεται σ' εκείνον που το απέκτησε, όσο μεγάλο κι αν είναι το τσεκ που για χάρη του υπέγραψε. Θέλει δουλειά και κόπο προσωπικό για να σου ανοιχτεί, για να σε καταδεχτεί. Θέλει ταπεινότητα και μελέτη. Θέλει με δυο λόγια καλλιέργεια, επένδυση όχι σε χρήμα ή σε assets, αλλά σε παιδεία και στοχασμό και συγκίνηση.

Αυτά τα δυο μπερδέψαμε μεταξύ τους, φοβάμαι, και όλοι εμείς που σπεύσαμε να αποθησαυρίσουμε (και ποιος έμεινε έξω απ' τον χορό, τα πρώτα χρόνια τουλάχιστον;...), συλλέκτες τσέπης κι εμείς, τα έως τότε απρόσιτα. Μπερδέψαμε τις τέχνες και τα γράμματα και την παιδεία και την καλλιέργεια, με το φετίχ που τα απομιμείται. Κι όταν κι αυτό ξεθύμανε (όλα τα φετίχ ξεθυμαίνουν...), μείναμε με το πτώμα του. Μ' ένα σωρό άχρηστα πράγματα δηλαδή, που βαραίνουν τα ράφια μας και ασφυκτιούν στις αποθήκες μας, αν δεν έχουν πάρει κιόλας την άγουσα για τον σκουπιδοτενεκέ. Μ' ένα σωρό δώρα άδωρα δηλαδή, που επειδή ακριβώς μας χαρίστηκαν δεν είχαμε ποτέ την ευκαιρία να νιώσουμε πόσο ανεκτίμητα είναι.

 * Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Νύχτα» (εκδ. Κίχλη).

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

«Αυτός ήταν ο Κώστας...» – Λίγα λόγια για τον Κώστα Παπαϊωάννου από τον Άγγελο Στάγκο

Το βράδυ της Δευτέρας 11 Μαρτίου, δύο χρόνια από τον θάνατο του δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας «Το Ποντίκι» (1979-2005), Κώστα Παπαϊωάννου (1938-2022), διοργανώθηκε στην Ένωση Συντακτών τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του. Βασικοί ομιλητές ήταν οι (από αριστερά στη φωτογραφία) Μιχάλης Ιγνατίου, Αλέξης Παπαχελάς...

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η θεραπευτική και σωτηριακή διάσταση της Αισθητικής

Η ικανότητα της Αισθητικής είναι να αποδιώχνει το κακό και μέσω της εμπειρίας του ωραίου να οδηγεί τους ανθρώπους σε αυτοαποκαλύψεις, σε γνωστικές περιπέτειες, αλλά και σε ιατρικές θεραπείες. Κεντρική εικόνα: O Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου ©Wikipedia. 

Γράφει ο Δημο...

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

«Λογοτεχνικά περιοδικά»: Ποια είναι, ποιο το στίγμα τους, ποιοι τα βγάζουν – Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή

Σαράντα πέντε λογοτεχνικά περιοδικά: Τα μακροβιότερα, τα καινούργια, τα σπάνια. Μια απόπειρα καταγραφής των λογοτεχνικών και βιβλιολογικών περιοδικών που κυκλοφορούν σήμερα σε έντυπη μορφή, παρουσιάζοντας το πρώτο και το τελευταίο τεύχος από το καθένα. Μια αναδρομή, επίσης, σε ορισμένα από τα σημαντικότερα, που...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ