front_360x240

Περί Χρυσής Αυγής Ι

Του Σωτήρη Βανδώρου

Η αηδία που προκαλεί η νεοναζιστική συμμορία με την κλιμάκωση των προκλήσεων της το τελευταίο διάστημα –μεταξύ άλλων, η απειλή ότι θα πετάξει έξω από παιδικούς σταθμούς βρέφη και νήπια που τυχαίνει να τα λένε Καρίμ αντί για Γιώργο ή να έχουν πιο σκούρα επιδερμίδα από τη Μαρία– συνοδεύεται από σχετική απορία, ακόμη και σύγχυση.

Γιατί η νεοναζιστική συμμορία δεν τίθεται εκτός νόμου; Γιατί, αντ’ αυτών, η δημοκρατία της παραχωρεί το βήμα, εμφανιζόμενη η ίδια ανήμπορη να την τσακίσει; Για ποιο λόγο ανέχεται να της καρφώνουν κάθε μέρα κι από μια μαχαιριά στο σώμα της; Θα διαπραγματευτώ το ζήτημα θίγοντας μία μόνον, αλλά σημαντική, όψη του ζητήματος: το πώς η μορφή που έχει πάρει ο κομματικός ανταγωνισμός δυσχεραίνει τη διαμόρφωση ομόθυμης και ουσιαστικής καταδίκης του φαινομένου και κυρίως πώς εμποδίζει τη συγκρότηση μιας κοινής στρατηγικής αντιμετώπισης των εχθρών της δημοκρατίας. Για να το δείξω αυτό θα πρέπει να εξετάσουμε όχι μόνον πώς τοποθετείται το κάθε κοινοβουλευτικό κόμμα απέναντι στη νεοναζιστική συμμορία, αλλά επιπλέον πώς τοποθετείται απέναντι στα «άκρα» και τη δημοκρατική τάξη και νομιμότητα.

«Το μακρύ χέρι του συστήματος»

Μείζον πρόβλημα είναι ο τρόπος αντιπαράθεσης Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ. Κυρίως για λόγους εκλογικής σκοπιμότητας, επενδύουν αμφότερα στην ακραία μεταξύ τους αντιπαράθεση, καθώς εκτιμούν, όχι αβάσιμα, ότι αυτό συσπειρώνει τους ψηφοφόρους τους και προσελκύει καινούριους, τείνοντας να παγιώσουν ένα νέο δικομματισμό. Έτσι, επί του προκειμένου, η αξιωματική αντιπολίτευση, διά του αρχηγού της, υποστηρίζει ότι η νεοναζιστική συμμορία είναι το «μακρύ χέρι του συστήματος», ο δε κύριος κυβερνητικός εταίρος διακινεί την ιδέα περί της ύπαρξης δύο άκρων, εκ των οποίων το δεξιό είναι η νεοναζιστική συμμορία, το δε αριστερό ο ΣΥΡΙΖΑ (ενίοτε και το ΚΚΕ). Και οι δύο αυτές αφηγήσεις διαθέτουν ψήγματα αλήθειας κι εν μέρει γι’ αυτό γίνονται πιστευτές, αλλά είναι εντέλει εξίσου ψευδείς.

«Σύστημα» είναι η αγαπημένη λέξη όλων όσοι επιθυμούν να δώσουν μια εύκολη, συνολική εξήγηση για τα πολιτικά πράγματα, χωρίς να μπουν στον κόπο να διατυπώσουν πιο ακριβείς και ελέγξιμες θέσεις. Προβλέψιμα λοιπόν για ένα κόμμα που χορεύει στους ρυθμούς ενός αριστερόστροφου εθνολαϊκισμού (ευτυχώς, δεν ανάγεται σε αυτό συνολικά ο ΣΥΡΙΖΑ), δεν υπάρχει καμιά αναστολή να χαρακτηριστεί η ΝΔ ως συνεργός της νεοναζιστικής συμμορίας. Τα ψήγματα αλήθειας είναι κυρίως ότι αφενός η ΝΔ έχει εγκαινιάσει μια πολιτική «νόμου και τάξης» η οποία έχει αυταρχικές προεκτάσεις (βλ. π.χ. υπερβολική χρήση βίας από δυνάμεις καταστολής, τάση εξομοίωσης της κοινωνικής διαμαρτυρίας και διεκδίκησης με την «ανομία» και την «αταξία») κι αφετέρου εντός της Αστυνομίας υπάρχουν θύλακες αυταρχισμού και αντιδημοκρατικών πρακτικών που κατά περίπτωση ανέχονται τη νεοναζιστική συμμορία ή και συμπράττουν με αυτήν και η κυβέρνηση φαίνεται ως εάν να υποβαθμίζει το φαινόμενο ή και να παρέχει έμμεση κάλυψη. Αλλά πρόκειται περί λογικού άλματος εξαιτίας αυτών να θεωρήσουμε ότι κυβέρνηση και κράτος συλλήβδην λειτουργούν περίπου δικτατορικά με τη νεοναζιστική συμμορία να κάνει την πιο «βρώμικη» δουλειά. 

«Τα δύο άκρα»

Αντίστοιχα, η προσπάθεια της ΝΔ να φιλοτεχνήσει, όσον αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ, την εικόνα ενός κόμματος που τίθεται εκτός δημοκρατικής τάξης και νομιμότητας εμφανίζει κάποια ψήγματα αλήθειας, στο μέτρο που ο τελευταίος σκοπίμως και συστηματικά εμφανίζει διφορούμενη στάση απέναντι σε φαινόμενα πολιτικής βίας και στην τήρηση των νόμων. Αλλά είναι τελείως διαφορετικό να ισχυριστείς ότι συνολικά το κόμμα αυτό είναι αντιδημοκρατικό και μάλιστα ακραία αντιδημοκρατικό, ως εάν να είναι ο ακροαριστερός αντικατοπτρισμός της νεοναζιστικής συμμορίας.

Με αυτά καθόλου δεν θέλω να υποτιμήσω τις παρεκτροπές από το δημοκρατικό ιδεώδες τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ. Αποτελούν, άλλωστε, μέρος της ίδιας κρίσης της δημοκρατίας που μετέτρεψε ένα γκρουπούσκουλο της εξτρεμιστικής δεξιάς σε κοινοβουλευτικό κόμμα με αυξανόμενη επιρροή. Ωστόσο, πρέπει να αποτιμούμε ορθά τις ποιότητες και τα μεγέθη. Η παρεκτροπή δεν εξομοιώνεται με άρνηση της δημοκρατίας, η στρέβλωσή της δεν ισοδυναμεί με κατάργησή της. Βρισκόμαστε στην περιοχή του σχετικού κι όχι του απόλυτου. Κι αυτό μας οδηγεί ξανά στη συζήτηση περί άκρων. Ας αναρωτηθούμε λοιπόν: τι είναι τα άκρα; Είναι δύο τελείες σε μια κόλλα χαρτί. Θέλω να πω ότι πρέπει να κατανοήσουμε πως πρώτα από όλα πρόκειται για μια νοητική κατασκευή, ένα σχήμα: μια ευθεία που στο ένα της άκρο βρίσκεται η Άκρα Αριστερά, στο άλλο άκρο της βρίσκεται η Άκρα Δεξιά κι ενδιαμέσως έχουμε διαβαθμίσεις αριστεράς, κέντρου και δεξιάς (αυτό το σχήμα ταιριάζει καλύτερα στην αφήγηση του ΣΥΡΙΖΑ, με τη ΝΔ τοποθετημένη αριστερότερα μεν από τη νεοναζιστική συμμορία που καταλαμβάνει το δεξιό άκρο, ακριβώς κολλητά όμως σε αυτήν). Εάν πάλι βρίσκουμε ότι αυτό έχει νόημα, μπορούμε να «λυγίσουμε» την ευθεία, σχηματίζοντας ένα σχεδόν κλειστό κύκλο, ένα πέταλο, το οποίο φέρνει εγγύτερα τα άκρα (αυτό το σχήμα ταιριάζει καλύτερα στην αφήγηση της ΝΔ με τον ΣΥΡΙΖΑ τοποθετημένο στο αριστερό άκρο που όμως εδώ βρίσκεται πολύ κοντά στη νεοναζιστική συμμορία – μόνον το μικρό κενό του πετάλου τα χωρίζει). Είναι προφανές ότι τόσο οι όροι Αριστερά και Δεξιά όσο και η όποια χωρική διάταξή τους εδράζεται σε ερμηνείες για το περιεχόμενο των όρων αυτών, επομένως και των άκρων τους και της απεικόνισης των τελευταίων. Και δεν πρέπει να τους υποστασιοποιούμε ως εάν να έχουν μια αυθύπαρκτη ζωή, ούτε να υπερβάλλουμε σχετικά με την αξία τους ως ευρετικό εργαλείο. Συνοπτικά, το πρόβλημα είναι ότι εάν ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ είναι το ένα για το άλλο ακραία κόμματα, τότε υποβαθμίζεται ή και χάνεται η διαφορά με τη ναζιστική συμμορία: εμφανίζεται κι εκείνη ως ένα από τα παραδόξως πολλά άκρα, όχι ως κάτι το ιδιαζόντως ακραίο

Λεκτική καταδίκη, υιοθέτηση ατζέντας

Εδώ θα πρέπει να κάνουμε μια επιπλέον παρατήρηση όσον αφορά τη στάση της ΝΔ. Ανεξάρτητα από το πώς ακριβώς θα ορίσουμε την απόσταση που τη χωρίζει με τη νεοναζιστική συμμορία δεν παύουν να είναι όμοροι χώροι. Αυτό σημαίνει ότι στο πλαίσιο της τωρινής κρίσης και με δεδομένο ότι η ΝΔ υφίσταται τη φθορά του κυβερνητικού κόμματος, δεν μπορεί παρά να ανησυχεί για διαρροή δυσαρεστημένων ψηφοφόρων της προς τη νεοναζιστική συμμορία (αλλά και προς τους Ανεξάρτητους Έλληνες για τον ίδιο λόγο) ή τη μη προσέλκυση δυνητικών ψηφοφόρων ακροδεξιάς απόκλισης. Φαίνεται ότι για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα εφαρμόζει, με αμφίβολα αποτελέσματα, την τακτική της λεγόμενης «συμπεριληπτικής οριοθέτησης». Σε τι συνίσταται αυτή; Στην αποστασιοποίηση από τη νεοναζιστική συμμορία την οποία χαρακτηρίζει ως ακραία και αντιδημοκρατική με ταυτόχρονη, όμως, επιλεκτική υιοθέτηση μέρους της ατζέντας της. Θυμίζω ότι κατά την προεκλογική περίοδο ο μετέπειτα πρωθυπουργός χρησιμοποιώντας χαρακτηριστικά ακροδεξιά φρασεολογία με πολεμικές συνδηλώσεις έκανε λόγο για ανάγκη «ανακατάληψης των πόλεων μας», από τους εισβολείς μετανάστες, εννοείται. Κατόπιν υιοθέτησε «σκληρή» στάση απέναντι στους μετανάστες και στην κτήση ιθαγένειας, αυταρχική εκδοχή «νόμου και τάξης» κ.ο.κ.

Από ηθική άποψη μια τέτοια επαμφοτερίζουσα στάση δεν μπορεί παρά να είναι καταδικαστέα. Όμως από πολιτική, υπάρχει το ρίσκο μια ξεκάθαρη αποστασιοποίηση να λειτουργήσει, υπό τις παρούσες συνθήκες, ευνοϊκά για τη νεοναζιστική συμμορία στο μέτρο που δεν θα υπήρχε ανάχωμα να συγκρατήσει ένα κύμα δυσαρεστημένων και διαμαρτυρόμενων δεξιών ψηφοφόρων. Το δίλημμα δεν απαντάται εύκολα: Ή έχεις μια πιο δημοκρατική στάση με τον κίνδυνο να θεριέψει η ακραία οργάνωση ή έχεις μια λιγότερο δημοκρατική στάση με κίνδυνο η ακραία οργάνωση να γίνεται έμμεσος συνδιαμορφωτής μέρους της κυβερνητικής σου πολιτικής. Σε συνθήκες όπου θα μπορούσε να συγκροτηθεί μια ισχυρή διακομματική συνεννόηση απέναντι στη νεοναζιστική συμμορία κι εφόσον η τελευταία εξακολουθούσε να έχει χαμηλά δημοσκοπικά ποσοστά, θα ήταν πιο εύλογη επιλογή η πρώτη. Δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο στις τωρινές συνθήκες.

Αυτό δε σημαίνει ότι πολιτικές «συμπεριληπτικής οριοθέτησης» είναι πάντα πιο μετριοπαθείς ή ότι δεν χρειάζονται πάντα ευαίσθητους κι επιδέξιους χειρισμούς. Σε αντιδιαστολή θυμίζουμε την πολιτική του τότε υπουργού Υγείας Α. Λοβέρδου που προεκλογικά πέρυσι διαπόμπευσε αλλοδαπές, οροθετικές εκδιδόμενες γυναίκες (δημοσίευση φωτογραφιών, παραπομπή για κακούργημα κ.ο.κ.) ζητώντας την απέλασή τους, επειδή μολύνουν τους αγνούς έλληνες πελάτες τους. Αυτή η φρικαλέα πράξη κατατρεγμού των πλέον αδύναμων (ασθενείς, κοινωνικά στιγματισμένες, γυναίκες, μετανάστριες –αλλά όπως αποδείχθηκε και πολλές ελληνίδες–, θύματα του τράφικιν) και ό,τι κοντινότερο στο νεοναζισμό έχουμε γνωρίσει στο επίπεδο της κυβερνητικής πολιτικής δεν φαίνεται να συντάραξε τον πολιτικό κόσμο και την κοινή γνώμη έτσι που για λίγη δημοσιότητα ο ίδιος πολιτικός επανήλθε προ καιρού ανερυθρίαστα να δηλώσει επί λέξει ότι η νεοναζιστική συμμορία είναι ένα αυθεντικό ακτιβιστικό κίνημα. Κι αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει: κατά πόσον δεν είναι πια αδιανόητο, εάν η νεοναζιστική συμμορία εξακολουθεί να αυξάνει την απήχησή της, ιδίως εν όψει των εκλογών «δεύτερης τάξεως» (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) που θα γίνουν το 2014, να βρεθούν πολιτικοί του «αστικού» κόσμου, αδίστακτοι, κυνικοί κι αναξιοπρεπείς, διατεθειμένοι να γίνουν υπασπιστές του μικρού φίρερ.

bacon_francis_centre_dΞεκάθαρη αντιπαράθεση

Το ΠΑΣΟΚ σήμερα έχει ίσως την πλέον καθαρά κριτική, αλλά και σώφρονα στάση απέναντι στη νεοναζιστική συμμορία, ακριβώς επειδή έτσι βρίσκει ένα προνομιακό πεδίο διαφοροποίησης από τη ΝΔ, φιλοτεχνώντας ταυτόχρονα ένα προφίλ θεσμικής «υπευθυνότητας» το οποίο αντιπαραβάλλει προς την «εξαλλοσύνη» του ΣΥΡΙΖΑ. Βαρύνεται, ωστόσο, με τα ατοπήματα των πρώην υπουργών του Α. Λοβέρδου και Μ. Χρυσοχοΐδη οι οποίοι, πέραν του προαναφερθέντος, είχαν στιγματίσει με βιοπολιτικούς και ρατσιστικούς όρους τον πληθυσμό των μεταναστών κάνοντας λόγο για «υγειονομική βόμβα». Το πρόβλημα είναι ότι αφενός η καταβαράθρωση της αξιοπιστίας του κόμματος κι αφετέρου η πλήρης εσωτερική του αποσάθρωση που το οδηγεί να μην παράγει συγκροτημένη πολιτική μακράς πνοής υπονομεύουν τη στάση του απέναντι στη νεοναζιστική συμμορία και μειώνουν δραματικά την εμβέλεια των πρωτοβουλιών του. Η ΔΗΜΑΡ έχει επίσης λόγω της ιδεολογικοπολιτικής ταυτότητας μια ξεκάθαρα κριτική στάση απέναντι στους εχθρούς της δημοκρατίας, αποτελεί όμως μικρό μέγεθος για να μπορέσει να κάνει τη διαφορά.

Για τους Ανεξάρητους Έλληνες επίσης δεν μπορεί κανείς να πει πολλά πράγματα. Ένα κόμμα που γεννήθηκε εκμεταλλευόμενο τις εξαιρετικές συνθήκες που βιώνουμε επενδύει σε έναν καθαρό δεξιόστροφο εθνολαϊκισμό που έχει όλα τα καλά: αναγόρευση του λαού σε αθώο κι ανεύθυνο θύμα μιας συνωμοσίας προδοτών πολιτικών, εξωτερικών εχθρών, των τραπεζιτών κ.ο.κ. με ολίγη από αντισημιτισμό και ξενοφοβία. Υπό μια έννοια συμπλέει ιδεολογικά με τη νεοναζιστική συμμορία, αλλά με την τεράστια διαφορά ότι δεν υιοθετεί τη βία και η ρητορική του ακρότητα δεν φτάνει να αμφισβητήσει την κοινοβουλευτική δημοκρατία. 

Είναι το ΚΚΕ ακραίο;

Τέλος, το ΚΚΕ είναι ένα άκρο; Και πώς ακριβώς τοποθετείται απέναντι στη νενοναζιστική συμμορία; Πολλοί θεωρούν ότι είναι πράγματι ένα άκρο, εφόσον εξακολουθεί να έχει ως προγραμματικό στόχο την ανατροπή της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και ταυτόχρονα διαθέτει ορισμένα σταλινικά γνωρίσματα. Φταίει, λένε, η ιδεολογική ηγεμονία ενός λαϊκιστικού αριστερού λόγου κατά τη Μεταπολίτευση που δημιούργησε γι’ αυτό την εικόνα ενός φιλολαϊκού, «προοδευτικού» κόμματος, και δεν απονομιμοποιήθηκε στη συλλογική συνείδηση ως ολοκληρωτικό απολειφάδι. Επομένως, σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, «τι Στάλιν τι Χίτλερ»; Έχει νόημα να αποφανθούμε ποιος ολοκληρωτισμός ήταν πιο απεχθής; Εδώ όμως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Οφείλουμε να διακρίνουμε, πρώτον, το κομμουνιστικό ιδεώδες από τα σοσιαλιστικά καθεστώτα και, δεύτερον, τις ιδεολογικές θέσεις και τη ρητορική από την πρακτική ενός κόμματος. Έτσι, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι ο απώτερος στόχος της εγκαθίδρυσης μιας κομμουνιστικής κοινωνίας, σύμφωνα τουλάχιστον με τη σύλληψη του Μαρξ, θα σήμαινε το τέλος των εκμεταλλευτικών κι αλλοτριωτικών σχέσεων, εφόσον η κατάργηση των τάξεων θα λειτουργούσε εξισωτικά για όλους τους ανθρώπους οι οποίοι θα συγκροτούσαν έτσι σχέσεις ελευθερίας κι αλληλεγγύης. Αυτό το ιδεώδες απορρέει από το Διαφωτισμό, εγγράφεται στην παράδοσή του και καταφάσκει ανθρωπιστικές αξίες. Δεύτερον, το ΚΚΕ μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται ως οιονεί αντι-συστημικό κόμμα, χαρακτηρίζοντας όλα τα υπόλοιπα κόμματα ως υπηρέτες των συμφερόντων της καθεστηκυίας τάξης, ωστόσο αφενός με την πρακτική του σέβεται και τηρεί τους κανόνες του κοινοβουλευτισμού, αφετέρου η όποια παραβίαση της νομιμότητας εκ μέρους του (π.χ. το να μην αφήσει να «δέσουν» κρουαζιερόπλοια στο λιμάνι του Πειραιά) δεν συνιστά μια ασυνήθιστη για τα κοινωνικά και πολιτικά ήθη ενέργεια και πάντως δεν μπορεί να συγκριθεί π.χ. με «κυνήγι» της νεοναζιστικής συμμορίας σε βάρος των μεταναστών. Το αντίστοιχο θα ήταν, ας πούμε, να κυνηγάει τη νύχτα εφοπλιστές στη Βουλιαγμένη ή βιομήχανους στην Εκάλη.

Εάν υπό αυτή την έννοια το ΚΚΕ δεν είναι ένα ακραίο κόμμα, ωστόσο η αυτοτοποθέτησή του σε σχέση με τα υπόλοιπα κόμματα το εμποδίζει να συνάψει ένα κοινό μέτωπο με εκείνα απέναντι στη νεοναζιστική συμμορία. Διότι κάτι τέτοιο αίφνης θα μείωνε την απόστασή του από τα «αστικά» κόμματα, θα λειτουργούσε έτσι υπονομευτικά για την ιδεολογική του ταυτότητα, ενώ επιπλέον η μαρξιστική ανάλυσή του δεν του το επιτρέπει έτσι κι αλλιώς. Σύμφωνα με αυτήν, η κρίση του καπιταλισμού μπορεί να οδηγήσει στην άνοδο του φασισμού, έτσι ώστε να συντριβεί η αντίσταση της εργατικής τάξης, όταν τα συνήθη μέτρα δεν αποδίδουν. Υπάρχει επιπλέον ένα ευαίσθητο ζήτημα. Πρέπει να προσεχθεί ότι το ΚΚΕ μιλάει μονότονα για κοινωνική απομόνωση της νεοναζιστικής συμμορίας, όχι όμως για να τεθεί εκτός νόμου. Εδώ υπάρχει ο φόβος που σχετίζεται με τη δική του ιστορία, δηλαδή κατά πόσον σε συνθήκες πολιτικής κρίσης και με ενεργή τη θεωρία περί άκρων, το να τεθεί εκτός νόμου η νεοναζιστική συμμορία θα μπορούσε να αποτελέσει πρόκριμα για κατοπινή δική του απαγόρευση.

t05858Πολιτισμός και βαρβαρότητα

Αντίθετα, η νεοναζιστική συμμορία, και αυτό ακριβώς την καθιστά νεοναζιστική (ούτε καν απλώς φασιστική), ακόμη κι αν εγκαταλείψει για λόγους τακτικής τα εθνικοσοσιαλιστικά σύμβολα και τις σχετικές αναφορές, εγγράφεται σε μια ιδεολογικοπολιτική παράδοση που αντιστρατεύεται ευθέως το Διαφωτισμό και τον Ανθρωπισμό. Οι ιδέες περί φυλετισμού [racialism, όχι απλώς ρατσισμού (racism)] που ασπάζεται, δηλαδή, η άρνηση της ύπαρξης καθολικής ανθρώπινης φύσης και κατά προέκταση η άρνηση απόδοσης στοιχειώδους σεβασμού στην ιδιότητα του ανθρώπου κι αντ’ αυτού η ιεράρχηση των «φυλών» σε μια κλίμακα από την ανώτερη η οποία πρέπει με βίαιο τρόπο να υποδουλώσει τις υπόλοιπες και να εξολοθρεύσει ως υπάνθρωπες αυτές που βρίσκονται στον τέλος της κλίμακας, είναι αυτές που την κάνουν να διακρίνεται κατά τρόπο ξεκάθαρο και χαρακτηριστικό από όλες τις υπόλοιπες δυνάμεις του ελληνικού κοινοβουλίου. Είναι αυτή η θεώρηση που επιπλέον αναγάγει τη βία όχι απλώς σε επιτρεπτό μέσο, αλλά σε επιβεβλημένη αυταξία, που την κάνει τόσο σε επίπεδο ιδεών όσο και σε επίπεδο πρακτικής να συντάσσεται με την πιο φρικαλέα κι εγκληματική παράδοση της ανθρώπινης ιστορίας. Γιατί όταν, όπως ο «εκπρόσωπος τύπου» της, χαρακτηρίζει κανείς συστηματικά «σκουπίδια» τους μετανάστες ή τους ρομά τότε το επόμενο βήμα είναι να «καθαρίσει» τη «δική μας φυλή» από τα «σκουπίδια». Είναι, ας το επαναλάβουμε, αυτό που τη διαχωρίζει αποφασιστικά από όλα τα υπόλοιπα κοινοβουλευτικά κόμματα, παρά τις τεράστιες μεταξύ των τελευταίων διαφορές. Διότι μεταξύ των υπόλοιπων κομμάτων και της νεοναζιστικής συμμορίας υπάρχει μια ιλιγγιώδης διαφορά, που εμπεριέχει αλλά και υπερβαίνει κατά πολύ την πίστη στη δημοκρατία. Πρόκειται για τη διαφορά ανάμεσα στον πολιτισμό και τη βαρβαρότητα, δηλαδή δεν είναι τίποτε λιγότερο από μια άβυσσος. Αυτή την άβυσσο πρέπει να την δούμε κατάματα. Και να μην πέσουμε μέσα. Υπάρχει ακόμη χρόνος.

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Τι θέλουμε να κάνει το σχολείο μας;

Τι θέλουμε να κάνει το σχολείο μας;

Σκέψεις γύρω από τα πιο αποτελεσματικά εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο και αναπόφευκτες συγκρίσεις με το «ελληνικό παράδειγμα», με αφορμή το βιβλίο-μελέτη της Lucy Crehan «Φυτώρια ευφυΐας» (μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης).

Του Σωτήρη Βανδώρου ...

Οι άνθρωποι την εποχή των έξυπνων μηχανών

Οι άνθρωποι την εποχή των έξυπνων μηχανών

Για το βιβλίο «Life 3.0» του Max Tegmark (μτφρ. Νίκος Αποστολόπουλος, εκδ. Τραυλός).

Του Σωτήρη Βανδώρου

Εξολοθρευτής, Μάτριξ, Blade Runner κτλ. κτλ. Οι συνειρμοί που κάνουμε οι περισσότεροι όταν ακούμε περί τεχνητή...

Το παρόν και το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας

Το παρόν και το μέλλον της σοσιαλδημοκρατίας

Για το βιβλίο «Το πρωτείο της δημοκρατίας - Η σοσιαλδημοκρατία μετά τη σοσιαλδημοκρατία» του Γιώργου Σιακαντάρη (εκδ. Αλεξάνδρεια).

Του Σωτήρη ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ