adieu
Της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Όταν εγκαταλείπεις έναν τόπο, εγκαταλείπεις, μοιραία, και μια βιβλιοθήκη. Ύστερα από εφτά χρόνια στο Βερολίνο, τα ράφια ξελασκάρησαν από το βάρος των βιβλίων. Οι αθηναικές μου βιβλιοθήκες απαρτίζονταν κυρίως από τα βιβλία που χαρίζουν οι εκδοτικοί οίκοι στους δημοσιογράφους που ασχολούνται, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με τα βιβλία. Ετούτη εδώ η βιβλιοθήκη είναι πιο τίμια και ειλικρινής- είναι απολύτως δική μου. Μού θυμίζει λίγο την φοιτητική μου βιβλιοθήκη, τις εμμονές του πρώιμου αναγνώστη που θέλει να εξαντλήσει ένα είδος εμπειρίας πριν περάσει σε κάποιο άλλο.

Όπως τότε, έτσι και τώρα, ξέρω πού αγόρασα το κάθε βιβλίο και γιατί το απόκτησα. Και καθώς τα χωρίζω σε στοίβες (αυτά που θα χαρίσω, αυτά που θα πουλήσω, αυτά που θα πάρω μαζί μου στην Αθήνα) η ζωή και οι προθέσεις μου γίνονται πιο διάφανες. Ώστε εδώ διάβασα όλα τα βιβλία του Ζέμπαλντ; Εδώ ανακάλυψα τον Λαπαθιώτη, την Άννα Ζέγκερς;

Σκυμμένη πάνω από το Τράνζιτο της Ζέγκερς (Εκδ. Άγρα, μτφ. Γιώργος Δεπάστας) σκέφτομαι φυσικά το δικό μου “τράνζιτο”. Και παρότι είναι αμετροεπές να συγκρίνω τον ξεριζωμό των Ευρωπαίων που κυνηγούσε η Βέρμαχτ  το 1933, τις άδειες παραμονής, τις βίζες, με τη δική μου πολιτισμένη μετοίκηση σχεδόν έναν αιώνα αργότερα σε μια Ευρώπη φαινομενικά ειρηνική, ανατριχιάζω όταν διαβάζω τη φράση: “Τριάντα χρόνια τριγύριζα σε όλες τις πιθανές χώρες, σε μια εποχή που ο κόσμος συνήθιζε να φυτεύει δέντρα στη δική του χώρα. Τώρα οι άλλοι φεύγουν κι εγώ γυρίζω”.

Δεν τό’χω νιώσει ακόμη ότι γυρίζω στην Ελλάδα. Υποθέτω ότι αυτές τις μεγάλες αλλαγές τις αντιλαμβάνεται κανείς σταδιακά, ότι δεν μπορείς να βρεθείς απ’το ένα μέρος στο άλλο μονοκόμματα, σαν να αλλάζεις πλευρό στο κρεβάτι. Κι ότι υπάρχει ένας ενδιάμεσος τόπος, κάτι σαν αίθουσα αεροδρομίου, όπου ζει ο ξενιτεμένος μήνες πριν την αναχώρησή του, μήνες μετά την επιστροφή του. Ύστερα θά’ρχεται η στιγμή, δεν μπορεί, που το ταξίδι αποκτά νόημα και γίνεται αφηγήσιμο. Ζω γι αυτή τη στιγμή. Επειδή, όπως γράφει η Ζέγκερς “μόνο ό,τι αφηγούμαστε τελειώνει”.

Το “Τράνζιτο” είναι ένα βιβλίο με πρωταγωνιστή τη Μασσαλία- σπάνια ο τόπος σ’ένα μυθιστόρημα αναγορεύεται σε αληθινό πρωταγωνιστή. Στις πλατείες και στο λιμάνι, στα σκοτεινά καφενεία, στις πρεσβείες και στα ξενοδοχεία, κινούνται δραπέτες και αντιφρονούντες κάθε είδους, κυνηγημένοι από τη χιτλερική Γερμανία και το φόβο. Ο κεντρικός ήρωας δανείζεται την ταυτότητα ενός πεθαμένου συγγραφέα για να πραγματοποιήσει τους στόχους του- που δεν είναι ούτε συνετοί, ούτε πέρα για πέρα εξηγήσιμοι. Γυρίζει πέρα δώθε, σαν τη μύγα, ξεριζωμένος από τον τόπο και τη γλώσσα του. Αναγκάζεται συνεχώς να μηχανεύεται κάτι καινούργιο, ένα αμφίβολο εύρημα, για να βγάλει τη μέρα.

Η σκέψη περί εκπατρισμού με σπρώχνει να ξεφυλλίσω για χιλιοστή φορά τον “Εκπατρισμένο” του Τσβετάν Τοντόροφ (Μτφ. Οντέτ Βαρών-Βασάρ, εκδ. Πόλις), ένα εκτενές δοκίμιο γύρω από τους ανθρώπους που ζουν σε μια χώρα άλλη από τη δική τους. Ασφαλώς ο Τοντόροφ μιλάει για τη δική του περίπτωση- την εγκατάλειψη της κομμουνιστικής Βουλγαρίας για το γεμάτο θέλγητρα Παρίσι. Ωστόσο με προσγειώνει πάντα, μού θυμίζει γιατί αποφάσισα να επιστρέψω: “Αυτό που πρέπει κανείς να φοβάται και να πενθεί είναι η βαθμιαία απώλεια της κουλτούρας καταγωγής, ο απο-πολιτισμός”. Να μια φράση που πρέπει να κορνιζάρω πάνω απ’ το γραφείο μου για να την κοιτάζω τις στιγμές του υπέρμετρου φόβου. Απο-πολιτισμένη, άραγε υπάρχει τέτοια λέξη; Δεν εμπιστεύομαι πια το γλωσσικό μου ένστικτο. Ένας από τους λόγους που επιστρέφω στην Ελλάδα είναι για να διεκδικήσω ξανά τη γλώσσα μου.

Αντίο, λοιπόν, Βερολίνο. Σαν να είσαι άνθρωπος κι εσύ, κεντρικός ήρωας στο αγαπημένο μου μυθιστόρημα, δεν θα σε ξεχάσω ποτέ. Ή όπως λέει ο Βασίλης Αλεξάκης, σοφά, αναφερόμενος στο θάνατο της μητέρας του- και κατά τη γνώμη μου σε κάθε μεγάλη συναισθηματική απάρνηση- “Θα σε ξεχνάω κάθε μέρα”.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η νέα μυθοπλασία του φόβου

Η νέα μυθοπλασία του φόβου

Της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Τον τελευταίο καιρό λαμβάνω παράξενα μέιλ. Επισημαίνουν κινδύνους με την ευρηματικότητα της καλής μυθοπλασίας: μου γράφουν, ας πούμε, ότι μπορεί να με πλησιάσει κάποιος που δειγματίζει αρώματα και να μ...

Μικρό αναγνωστικό πένθους

Μικρό αναγνωστικό πένθους

Της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Μνήμη Γιώργου Σπορίδη (1970-2011)

Τι διαβάζει κανείς στο βαρύ πένθος; Θα σας πω εγώ. Απολύτως τίποτα. Για αρκετούς μήνες ήμουν καθαρή- αδιάβαστη κα...

Ίχνη ρήγματος

Ίχνη ρήγματος

Για το βιβλίο της Νάνσυ Χιούστον «Ίχνη Ρήγματος» (μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, εκδ. Άγρα)

Της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Τα «Ίχνη ρήγματος» είναι ίσως το πιο φιλόδοξο βιβλίο της Νά...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ