Ένας σάκος γεμάτος βιβλία

Εξόχως ενδιαφέρουσα και πλούσια, λίαν ελκυστική για τους παθιασμένους βιβλιόφιλους, η πρόσφατη εκδοτική παραγωγή. Οι (σχετικά) νέοι οίκοι (Κίχλη, Αντίποδες, Μωβ Σκίουρος, Περισπωμένη, Κοβάλτιο) συμβάλλουν δυναμικά στην ανανέωση της παραγωγής, τόσο με την αισθητική των βιβλίων τους όσο και με την επιλογή των τίτλων, ενώ οι παλαιότεροι και οι κλασικοί ανεβάζουν ολοένα και περισσότερο τον πήχυ. Ο Σάκος Εκστρατείας του Επίμονου Αναγνώστη είναι βαρυφορτωμένος με νέους τίτλους από σχεδόν όλα τα είδη (μυθιστόρημα, δοκίμιο, ποίηση, κτλ) καθώς και με δύο πολύτιμα περιοδικά, ένα που αντέχει μες στις δεκαετίες, επιμένοντας στην ποίηση, και ένα που ήδη με το δεύτερο τεύχος του δείχνει ότι θα έχει εξαίσιο μέλλον. 

Από τις εκδόσεις Gutenberg, και την ήδη δημοφιλή και ποιοτικότατη σειρά Aldina ολοκληρώνεται η τριλογία της Ρέιτσελ Κασκ (Rachel Kusk) με το μυθιστόρημα Κύδος που γύρισε αξιέπαινα στα ελληνικά η έμπειρη Αθηνά Δημητριάδου. Εμμένοντας στην αυτομυθοπλασία, καταγράφοντας με πρόζα ακριβείας τις μικρές (φαινομενικά ασήμαντες, κι ωστόσο κρίσιμες για την καθημερινή μας ζωή) στιγμές, η Κασκ μας θυμίζει ότι είναι ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο το να εστιάζουμε σε ό,τι εντέλει συγκροτεί την προσωπικότητά μας. Η αυτομυθοπλασία, ή αυτοβιολογία όπως μου αρέσει να λέω, απαιτεί ένταση, προσοχή, και γενναιότητα. 

Ο χαλκέντερος Χανς Μάγκνους Έντσενσμπεργκερ (Hans Magnus Enzensberger), εννενήντα ετών και πάντα δραστήριος, πυρπολεί τον νου μας με το μυθιστόρημα/ντοκουμέντο Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας (μτφρ. Σπύρος Μοσκόβου, εκδ. Εστία) όπου δοξολογείται ο περιπετειώδης βίος και η δράση του θρυλικού Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, ήρωα του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου. Ο Έντσενσμπεργκερ μοντάρει δεξιοτεχνικά ένα πολύπτυχο και ογκώδες υλικό και μας μεταφέρει στην Καταλονία της CNT και του μεγαλειώδους πειράματος για τη συγκρότηση μιας ελευθεριακής κοινωνίας. 

Από τις εκδόσεις Άγρα κυκλοφορεί το κλασικό μυθιστόρημα Κιμ του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ (Rudyard Kipling), μεταφρασμένο άρτια από τη Μαργαρίτα Ζαχαριάδου. Ινδοί, καραβάνια, Θιβετιανοί δάσκαλοι, Βρετανοί πράκτορες, πολιτικά παιχνίδια εξουσίας, δρόμοι, συγκρούσεις, και οι περιπέτειες του Ιρλανδικής καταγωγής πιτσιρικά αλητάκου Κιμ. 

Ο Ντένις Τζόνσον (Denis Johnson, 1949-2017), ισχυρός εκπρόσωπος του σκληρού ρεαλισμού, μας συνεπαίρνει με τα γειωμένα (αλλά απογειωτικά) διηγήματά του που στεγάζονται στον τόμο Η γενναιοδωρία της γοργόνας (μτφρ. Κώστας Σπαθαράκης, εκδ. Αντίποδες). Αποσυνάγωγοι, αποσυρμένοι, απομονωμένοι οι ήρωες του Τζόνσον παίζουν με τη διαλεκτική του χρόνου που λιγοστεύει ή που κατακερματίζεται και βγαίνουν, όπως και ο ίδιος ο δημιουργός τους, μέσα από τις σκιές που απλώνουν η φθορά και ο θάνατος, για να μας πουν ότι η αγάπη και η δημιουργικότητα κερδίζουν την (χαμένη από χέρι) παρτίδα. 

Γνωστή η αγάπη πολλών ποιητών και συγγραφέων για τις γάτες και τα σκυλιά. Η Λύντια Τρίχα, με ευφυΐα, ευαισθησία, και ευθυμία συνθέτει ένα βιβλίο όπου τον λόγο τον έχουν οι ίδιοι οι σκύλοι (και ας θυμηθούμε ότι ο Τόμας Πύντσον έχει πλάσει ένα τέτοιο τετράποδο που όχι μόνον μιλάει αλλά και διαβάζει περιπαθώς Χένρι Τζέιμς!) Στις σελίδες του πονήματος Το σκυλάκι σας θέλει ψυχίατρο – Επτά σκύλοι αυτοβιογραφούμενοι (εκδ. Πόλις) θα μάθουμε πολλά για τη Φαίδρα και τον Ραξ, για τον Λέοντα και την Άλεξ, για τον Shogun και την Blackie, καθώς και για τον βιβλιοφάγο Ραξ. Απολαυστικότατο ανάγνωσμα, που μας φέρνει στο νου και το αντίστοιχο βιβλίο του ποιητή Κώστα Μαυρουδή Η Αθανασία των Σκύλων που είχε κυκλοφορήσει πριν από μερικά χρόνια επίσης από τις εκδόσεις Πόλις. Το διαβάζουμε παράλληλα με το βιβλίο Για τις γάτες του λατρεμένου μας Τσαρλς Μπουκόβσκι που μεταφράζει θελτικά ο Γιώργος Λαμπράκος (εκδ. Πατάκης). 

Συνδυάζοντας λαμπρά το δοκιμιακό ύφος με τη λογοτεχνική έξαρση διαρκείας, πατώντας γερά σε μια συγκροτημένη φιλοσοφική σκευή για να περιπλανηθεί σε μέρη απολύτως αντιδημοφιλή, ενίοτε και επικίνδυνα, ο Νικήτας Σινιόσογλου «φλανάρει» (θυμίζω ότι το ρήμα «φλανάρω» το χρωστάμε στον Μιχαήλ Μητσάκη) και φωτογραφίζει για να καταγράψει εν συνεχεία τις στιγμές της περιπλάνησής του. Το βιβλίο Λεωφόρος ΝΑΤΟ (εκδ. Κίχλη) είναι μια λίαν ενδιαφέρουσα άσκηση ψυχογεωγραφίας που μεταφέρει στα καθ᾽ ημάς τα πειράματα της dérive, της καταστασιακής περιπλάνησης που διεξήγαν συστηματικά ο Γκυ Ντεμπόρ και οι φίλοι του στη δεκαετία του 1950 σε κακόφημες (συνήθως) συνοικίες του Παρισιού. 

Δοκίμιο μας προσφέρει και ο εικαστικός Αλέξανδρος Ψυχούλης, περιπλανώμενος και αυτός, αλλά όχι στους δρόμους μα στα τραπέζια και τις καρέκλες της ευφορίας και της ηδύτατης κραιπάλης. Στο εγχειρίδιο Τα τσίπουρα στον Βόλο (εκδ. νήσος) καταγράφονται οι τρόποι της σύναξης και της συναλληλίας, της πόσης τσίπουρου και της διαλεκτικής ανάμεσα στην καλοσυνάτη εκτροπή και τη διευθέτηση του χάους με νηφαλιότητα. 

Κείμενα σε καταλόγους εκθέσεων, ανακοινώσεις σε συνέδρια, διαλέξεις, και δοκίμια συγκροτούν τον τόμο Το απάνθρωπο – Κουβέντες για τον χρόνο του φιλόσοφου Ζαν-Φρανσουά Λυοτάρ (Jean-Francois Lyotard, 1924-1998). Η διαλεκτική υψηλού-pop, οι σχέσεις της νεωτερικότητας με το μεταμοντέρνο, ο ρόλος της φωτογραφίας, και, κυρίως, το άνοιγμα στο αίνιγμα του χρόνου, της παρέλευσης, του εφήμερου απασχολούν τον Γάλλο στοχαστή.

Συγκίνηση προκαλεί σ᾽ εμάς τους παλαιότερους η επανεκκίνηση του ιστορικού οίκου Κείμενα που με περίσσιο μεράκι διηύθυνε ο αείμνηστος Φίλιππος Βλάχος. Ο γιος του, ο Φοίβος Βλάχος, αποφασίζει να συνεχίσει την παράδοση αλλά με το δικό του ύφος και τον προσωπικό του τόνο. Πρώτο προϊόν αυτής της ευπρόσδεκτης κίνησης το υβριδικό καλομονταρισμενο (και ως φαίνεται το μοντάζ γίνεται εκ νέου χρήσιμη και τελεσφόρα τεχνική) αφήγημα Κόρκυρα της ποιήτριας Κατερίνας Χανδρινού. Στις 100 σελίδες του αφηγήματος συναντάμε μνήμες και θραύσματα από τον Μίλτο Σαχτούρη και Εντουάρ Λεβέ, από τον Τζίμι Χέντριξ και τον Μανόλη Ρασούλη, από τον Σταύρο Τσιώλη και τον Αργύρη Μπακιρτζή. 

Αισίως στο εικοστό τέταρτο τεύχος φτάνει η Ποιητική (εκδ. Πατάκης) που διευθύνει ο Χάρης Βλαβιανός συνεπικουρούμενος από μιαν ομάδα εκλεκτών νεότερων λογοτεχνών (Γιάννης Δούκας, Δημήτρης Ελευθεράκης, Γιώργος Λαμπράκος, Μαρία Τοπάλη, Χρήστος Χρυσόπουλος, Χάρης Ψαρράς). Στο παρόν τεύχος χαιρετίζουμε με ιαχές και ποδοκροτήματα ένα χορταστικό αφιέρωμα στον Ντανταϊσμό που επιμελείται η Ευγενία Γραμματικοπούλου, διότι, όπως έλεγε ο Τριστάν Τζαρά, έχουμε ανέκαθεν πολύ Dada μες στην καρδιά! 

Δεύτερη εμφάνιση για το recto/verso που διευθύνει Δημήτρης-Χρυσός Τομαράς. Έχουμε για πρώτη φορά (αν δεν απατώμαι) μεταφρασμένο στα ελληνικά κείμενο του James Wood, και μάλιστα για τον Λάσλο Κρασναχορκάι. Επίσης, ένα δοκίμιο του W.G. Sebald για τον φλανέρ Ρόμπερτ Βάλζερ. Κι ακόμα έχουμε Νικήτα Σινιόσογλου («Ο καρπός της ασθενείας μου – Δοκίμιο με σάρκα και οστά»), Πιέρ Μισόν και Σάμιουελ Μπέκετ μεταφρασμένους από τον Νίκο Παναγιωτόπουλο, και σκέψεις του Κώστα Χριστόπουλου για την περιπέτεια της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας στην Ελλάδα. Το εγχείρημα του recto/verso ίσως συνοψίζεται στις τελευταίες φράσεις (το πνεύμα του ρηξικέλευθου Νίκου Κεσσανλή είναι παρόν!) του Χριστόπουλου: «η διεκδίκηση μιας ταυτότητα που λοξεύει ανάμεσα στις "δέσμες του μεγάλου φωτός" και στην "επιβίωση" ως μια "πυγολαμπίδα", που θα φωτίζει στις σκοτεινές πρασιές σαν οφθαλμαπάτη, σαν άστρο σε έναν γαλαξία που, όπως θα επιθυμούσε ο Ν.Κ., δεν θα διέπεται πια από καμία αρχή ή νόμο». 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ίχνη και χνότα» (εκδ. Γαβριηλίδη).

→ Στην κεντρική εικόνα: Illustration © Hao Hao.