«Ένα μυθιστόρημα είναι κάτι περισσότερο από σασπένς»

Φαίνεται ότι η αστυνομική και crime λογοτεχνία και οι κεντρικοί της χαρακτήρες -όπως ο δικός σας Nick Stefanos- έχουν ρίζες σε συγκεκριμένες πόλεις που γίνονται, κατά κάποιον τρόπο, ο κόσμος τους, το κέλυφός τους: ο Elmore Leonard έχει γράψει για το Ντιτρόιτ, τα μυθιστορήματα της Sara Paretsky έχουν σκηνικό το Σικάγο, εκείνα του Joseph Koenig τα outer boroughs της Νέας Υόρκης, o James Ellroy περιγράφει ένα μυθικό Λος Άντζελες - και ούτω καθεξής. Στην περίπτωσή σας, η ευρύτερη περιοχή της Ουάσιγκτον DC και του Μέριλαντ παίζει ρόλο driving character. Πώς σας εμπνέει η πόλη σας; Σκοπεύετε να μετακινήσετε τις ιστορίες και τους ήρωές σας σε άλλους τόπους;

Aνακαλύπτοντας την πόλη όταν ήμουν παιδί, περπατώντας ολόγυρα, κάνοντας διανομή φαγητών για το εστιατόριο του πατέρα μου, η φαντασία μου πήρε φωτιά.

Εμπνεύστηκα από τους γονείς μου, που μεγάλωσαν εδώ στη δεκαετία του ’30 και του ’40, και από τους παππούδες μου, που μετανάστευσαν στην Ουάσινγκτον στη δεκαετία του 1910. Οι ιστορίες που μου διηγήθηκαν για την πόλη έγιναν φαντασμαγορικές εικόνες Σινεμασκόπ μέσα στο μυαλό μου. Και στη συνέχεια, ανακαλύπτοντας την πόλη όταν ήμουν παιδί, περπατώντας ολόγυρα, κάνοντας διανομή φαγητών για το εστιατόριο του πατέρα μου, η φαντασία μου πήρε φωτιά. Επειδή τα βιβλία μου κάνουν άλματα στον χρόνο, αντλώ διαρκώς υλικό από διαφορετικές στιγμές και φάσεις της πόλης – εξάλλου, αλλάζει τόσο ραγδαία ώστε φαίνεται ότι δεν πρόκειται ποτέ να στερέψει αυτό το υλικό. Το βίαιο έγκλημα έχει περιοριστεί και οι κοινωνικές συνθήκες έχουν βελτιωθεί – έτσι, τα σύγχρονα βιβλία έχουν γίνει λιγότερο σκοτεινά. Ευχάριστο αυτό: οι άνθρωποι εδώ ζουν καλύτερα απ’ όσο παλιότερα. Επειδή γράφω για άλλες πόλεις όταν εργάζομαι για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, περνάω αρκετό καιρό μακριά από την Ουάσιγκτον κι όταν επιστρέφω τη βλέπω με καινούργιο βλέμμα. Γι’ αυτό νομίζω ότι, για το εγγύς μέλλον τουλάχιστον, θα συνεχίσω να τοποθετώ τις ιστορίες και τους ήρωές μου στην Ουάσιγκτον.

Πώς γίνατε ο συγγραφέας που γίνατε υπερβαίνοντας τα είδη μ’ αυτόν τον τρόπο που μοιάζει σαν δική σας επινόηση; Έχετε διανύσει πολύ δρόμο από το A Firing Offense... Διαβάζετε πολύ; Γίνεστε αυτόπτης μάρτυρας της κατάστασης των πραγμάτων; Οδηγείτε πάνω κάτω και παντού;

Ναι, τα πρώτα μου βιβλία ήταν punk rock, gothic και αστυνομικά. Στη συνέχεια, το 1993, όταν πήγα στη Βραζιλία για να υιοθετήσω τον δεύτερο γιο μου, είδα με τα μάτια μου πώς συνδέεται η πείνα, η φτώχεια, οι βαθιές ανισότητες με το έγκλημα. Ας πούμε ότι ριζοσπαστικοποιήθηκα. Όταν γύρισα στην Αμερική έγινα λίγο πιο φιλόδοξος. Και άρχισα να γράφω διαφορετικό είδος βιβλίων. Το Clockers του Richard Price ήταν μια από τις επιρροές μου: αυτό το βιβλίο μού έδειξε ότι έπρεπε να διευρύνουμε τα όρια της αστυνομικής λογοτεχνίας στη σφαίρα του κοινωνικού ρεαλισμού. Δεν ήταν η πιο έξυπνη απόφαση που έχω πάρει όσον αφορά τη σταδιοδρομία μου από οικονομική άποψη, αλλά ενεργοποίησε το γράψιμό μου κι εμένα τον ίδιον. Το μεγαλύτερο μέρος του αναγνωστικού κοινού ζητάει θρίλερ, οπότε δεν ήταν εύκολος δρόμος αυτός που διάλεξα. Αλλά βρίσκομαι ακόμα στη δράση.

Όσο για τις μεθόδους μου, η βιβλιοθήκη και η έρευνα στο Διαδίκτυο δεν υποκαθιστούν τη φυσική και άμεση συμμετοχή μου στην κοινωνία, το να βρίσκομαι ανάμεσα στους ανθρώπους και να μιλάω μαζί τους. Κυκλοφορώ στον δρόμο, στα μπαρ, στις φυλακές... πάω παντού όπου χρειάζεται για να αποκομίσω ό,τι έχω ανάγκη για να γράψω τα βιβλία. Μου αρέσει αυτό το κομμάτι της συγγραφής. Τα βιβλία αρχίζουν να σχηματίζονται στο μυαλό μου εκεί έξω στον κόσμο – δηλαδή «μέσα» στον κόσμο.

Όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, ξεκινήσατε να γράφετε πολύ επιτυχημένα σενάρια. Πώς αντιδράτε όταν οι αναγνώστες χαρακτηρίζουν το γράψιμό σας «κινηματογραφικό»; Έχει νόημα για σας ένας τέτοιος χαρακτηρισμός; Ξέρω ότι κάνατε κινηματογραφικές σπουδές, αλλά, φυσικά, το να ξέρεις από κινηματογράφο δεν αρκεί για να αποκτήσεις κινηματογραφική γραφή – ό,τι και να σημαίνει αυτό τελικά.

Όταν γράφω, «βλέπω» τις σκηνές σαν να βρίσκομαι μπροστά σε οθόνη. Και τις μοντάρω σαν μοντέρ. Ακόμη και το soundtrack ακούω.

Παραδέχομαι ότι τα μυθιστορήματά μου είναι επηρεασμένα από τον κινηματογράφο, ιδιαίτερα από εκείνον της δεκαετίας του 1970. Όταν γράφω, «βλέπω» τις σκηνές σαν να βρίσκομαι μπροστά σε οθόνη. Και τις μοντάρω σαν μοντέρ. Ακόμη και το soundtrack ακούω. Κι ενώ γράφω, πάντοτε με συνοδεύει μουσική από τον κινηματογράφο: Ennio Morricone, Lalo Schifrin, Elmer Bernstein, Jerry Goldsmith κτλ. Αλλά θέλω να τονίσω ότι ένα μυθιστόρημα δεν πρέπει να διαβάζεται σαν σενάριο: πρέπει να προσέχουμε ώστε η πεζογραφία να έχει τον δικό της ρυθμό. Ένα σενάριο είναι μόνο μια αρχή, ένα σχέδιο που προορίζεται να χρησιμοποιηθεί από άλλους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργαζόμαστε εμείς οι συγγραφείς – αντιθέτως, το μυθιστόρημα είναι το τελικό αποτέλεσμα του έργου του συγγραφέα.

Χρησιμοποιείτε τεχνικές σεναρίου στα μυθιστορήματά σας; Θέλω να πω σχετικά με το βασικό προσχέδιο... Πώς δημιουργείτε την πλοκή; Θεωρείστε εξαιρετικός συγγραφέας διαλόγων.

Δεν χρησιμοποιώ εργαλεία σεναρίου όταν γράφω μυθιστορήματα. Ούτε κάνω προσχέδια. Μόλις ολοκληρώνω την έρευνά μου, αρχίζω να διηγούμαι την ιστορία της οποίας έχω ήδη βρει τον πυρήνα. Μόλις φτάσω στην ουσία των χαρακτήρων, η πλοκή αναδύεται και το βιβλίο αρχίζει να ξεδιπλώνεται. Οι πρώτες 50-100 σελίδες είναι πάντα μια περιπέτεια, αλλά προσπαθώ να μην αποθαρρύνομαι. Τώρα πια έχω πίσω μου μια ιστορία, έχω αποκτήσει πείρα. Ξέρω ότι μπορώ να τα καταφέρω.

Παρά κάποια κριτική σχετικά με την ωμή βία στα μυθιστορήματά σας, νομίζω ότι την περιγράφετε μάλλον υποδηλωτικά - κάτι που βρίσκω θετικό φυσικά. Πώς χειρίζεστε τις σκηνές βίας και σεξ; Πιστεύετε ότι το έχουμε παρακάνει στην απεικόνιση του «ρεαλισμού» στα βιβλία και στην οθόνη;

Πιστεύω ότι πολλά βιβλία και ταινίες περιέχουν υπερβολική βία. Δεν διαβάζω μυθιστορήματα με κατά συρροήν δολοφόνους, ούτε βλέπω ταινίες τρόμου που τις θεωρώ πορνογραφία βασανιστηρίων, αν και, εννοείται, ότι υπερασπίζομαι το δικαίωμα του καθενός να κάνει ή να βλέπει ό,τι του αρέσει. Όσο για τα βιβλία μου, δεν νομίζω ότι είναι πολύ βίαια. Η βία εκδηλώνεται συνήθως μεταξύ των αντιπάλων, που είναι κατά κάποιον τρόπο «ένοχοι» - σπανίως περιλαμβάνει αθώους. Έχω γράψει ένα μυθιστόρημα με δολοφόνο κατά συρροή, το Night Gardener[1], που βασίστηκε σε μια πραγματική ιστορία εδώ στην περιοχή της Ουάσιγκτον. Σ’ αυτό το μυθιστόρημα, δεν περιέγραψα τα φρικτά πράγματα που υπέστησαν τα νεαρά θύματα και τα πτώματά τους. Δεν θέλησα να μπω στο μυαλό του δολοφόνου: δεν ήταν αυτό το θέμα του βιβλίου. Όσο για το σεξ, πράγματι, περιγράφω σεξουαλικές σκηνές με «ρεαλιστικό» τρόπο. Τα δύο μυθιστορήματα με τον Spero Lucas έχουν γλαφυρές σεξουαλικές σκηνές. Στο The Double[2], ο Spero ερωτεύεται μια παντρεμένη γυναίκα, τη Charlotte Rivers, και δεν αντέχει ούτε στιγμή μακριά της. Έπρεπε να περιγράψω ακριβώς τι συνέβαινε μεταξύ τους στο κρεβάτι, έτσι ώστε ο αναγνώστης να καταλάβει γιατί ο ήρωας ακολουθούσε μια τέτοια καταστροφική πορεία. Θέλω να πω, μερικές φορές ένας άνδρας και μια γυναίκα παθαίνουν σεξουαλική μανία: η Charlotte και ο Spero, τόσο στο κρεβάτι, όσο και πάνω στο χαλί, αναφλέγονται. Επιπλέον, ο Spero έχει λείψει για καιρό στον πόλεμο, στο Ιράκ, και καθώς έχει μεγάλο σεξουαλικό απόθεμα θέλει να κερδίσει τον χαμένο χρόνο. Με άλλα λόγια, ο ρεαλιστικός χαρακτήρας της πρόζας ήταν κατάλληλος για τα βιβλία με τον Spero. Έχω ακούσει κάποια κριτική γι’ αυτό, αλλά δεν έχω καταλάβει ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα. Για να είμαι ειλικρινής ήταν ερεθιστικές αυτές οι σκηνές ακόμα και για μένα όταν τις έγραφα. Ελπίζω να είναι και για τους αναγνώστες.

Υπάρχει πάντα η αίσθηση της κοινωνικής συνείδησης στα μυθιστορήματά σας. Αναφέρομαι, για παράδειγμα, στο Hard Revolution[3]. Μπορείτε να επεκταθείτε λίγο σ’ αυτό το χαρακτηριστικό της μυθοπλασίας σας;

Ένα μυθιστόρημα πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από μια αγωνιώδη κούρσα σ’ ένα τρενάκι του λούνα παρκ.

Έλεγα πριν ότι τα βιβλία μου εξελίχθηκαν από «σκέτο» crime fiction σε μυθιστορήματα σχετικά με την κοινωνική εγκληματικότητα αλλά θα προσθέσω το εξής: νομίζω ότι ένα μυθιστόρημα πρέπει να είναι κάτι περισσότερο από μια αγωνιώδη κούρσα σ’ ένα τρενάκι του λούνα παρκ. Γιατί γράφω αυτό το βιβλίο; Τι μπορώ να ελπίζω ότι θα επιτύχω ή ότι θα μεταδώσω στον αναγνώστη; Αν δεν μπορώ να απαντήσω στα ερωτήματα αυτά, κατά πάσα πιθανότητα έχω κάνει κάτι λάθος ή σκαρώνω κάτι ανούσιο.

Και φυσικά, υπάρχει μια αίσθηση της ιστορίας και του λαϊκού πολιτισμού... Μου άρεσε πάρα πολύ το «King Suckerman»[4], η drug scene της δεκαετίας του 1970. Είμαστε και οι δύο γεννημένοι το 1957, οπότε...

Ναι, διάβασα το βιογραφικό σας. Όπως γνωρίζετε, η δεκαετία του 1970 είχε μεγάλη πλάκα. Το πνεύμα της ζωντανεύει στον Suckerman.

Οι ταραχές στο Φέργκιουσον αναζωπύρωσαν τις φυλετικές εντάσεις για μια ακόμη φορά. Πώς αξιολογείτε τον λευκό και μαύρο ρατσισμό σήμερα;

Προφανώς, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουμε. Όταν εξελέγη ο Ομπάμα αρχίσαμε να πιστεύουμε σε μια μετα-φυλετική Αμερική. Τώρα ξέρουμε ότι ήταν μια πρόωρη δήλωση.

Πώς ανατρέφετε τα παιδιά σας σ’ ένα τόσο φυλετικά φορτισμένο περιβάλλον; Πράγματι η εγκληματικότητα έχει μειωθεί από την περίφημη δεκαετία του 1970 που λέγαμε προηγουμένως, αλλά...

Έχω δύο γιους που είναι μαύροι, οπότε έχω πάρει μια γεύση του τι έχουν υποστεί οι μαύροι γονείς σε αυτή τη χώρα επί εκατοντάδες χρόνια. Έχω δει τους γιους μου να τους παρενοχλούν μόνο και μόνο λόγω του «χρώματος»: οι αστυνομικοί τους σταματούν, τους κάνουν σωματική έρευνα. Αυτή είναι δυστυχώς η καθημερινότητα. Ομολογώ πάντως ότι δεν είναι αγγελούδια, αλλά ούτε εγώ υπήρξα αγγελούδι. Ευτυχώς, όμως, επειδή ήμουν λευκός απολάμβανα κάποιας επιείκειας. Τώρα τα παιδιά μου είναι πια πάνω από είκοσι ετών, αλλά εξακολουθούν να φοβούνται για την ασφάλειά τους. Όχι από τη βία των δρόμων - από τον ίδιο τον νόμο.

Πώς εκτιμάτε την προεδρία του Ομπάμα;

Δεν είμαι σίγουρος για τη στρατιωτική μας στρατηγική στη Μέση Ανατολή, και πιστεύω πως [ο Ομπάμα] είναι δειλός μπροστά σε κάποια πράγματα για τα οποία θα ήθελα να δείξει πυγμή.

Συνεχίζω να τον υποστηρίζω. Δεν είμαι σίγουρος για τη στρατιωτική μας στρατηγική στη Μέση Ανατολή, και πιστεύω πως είναι δειλός μπροστά σε κάποια πράγματα για τα οποία θα ήθελα να δείξει πυγμή, οφείλω όμως να υπενθυμίσω ότι είναι ηγέτης όλων των Αμερικανών πολιτών, όχι μόνο των liberals και των Δημοκρατικών. Τον τελευταίο καιρό, μου φαίνεται ισχυρότερος και πιο αποφασιστικός. Κάνει μια σκληρή δουλειά και δεν τη διαχειρίζεται άσχημα. Η Ιστορία θα το επιβεβαιώσει.

Τι θα συμβεί στη συνέχεια; Νομίζετε ότι θα έχουμε Ρεπουμπλικανική κυβέρνηση; Βλέπετε κάποιον ηγέτη να αναδεικνύεται από το Ρεπουμπλικανικό πλήθος; Νομίζετε ότι η Χίλαρι Κλίντον θα περισώσει την υπόθεση του Δημοκρατικού κόμματος;

Ελπίζω ότι οι Ρεπουμπλικάνοι θα κατεβούν στις εκλογές με έναν ιδεολόγο της δεξιάς πτέρυγας. Σε αυτή την περίπτωση θα χάσουν τις εκλογές διότι οι αριθμοί δεν είναι με το μέρος τους. Δεν είμαι λάτρης των «εστεμμένων», όπως η Χίλαρι Κλίντον. Τη θεωρώ γεράκι που κοιμάται αγκαλιά με την Αμερική των μεγάλων επιχειρήσεων. Δεν είναι το πρόσωπο που θα γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ των εχόντων και των μη εχόντων. Μπορώ να την ανεχθώ, αλλά θα προτιμούσα να επικρατήσει κάποιος πιο κοντά στον λαό όπως π.χ. η Elizabeth Warren[5]. Αυτή τη στιγμή πάντως δεν φαίνεται να κερδίζει η Χίλαρι.

Συνήθως ρωτούν τους συγγραφείς για τις επιρροές τους. Μη μου πείτε ποιος και τι σας επηρέασε - έχετε ερωτηθεί γι’ αυτό ξανά και ξανά. Πείτε μου αν έχετε επηρεάσει, έστω και εξ αποστάσεως, νεότερους συγγραφείς - εάν η αμερικανική hard-boiled λογοτεχνία είναι ζωντανή και αν προχωρεί, αν εξελίσσεται. Υπάρχει πληθώρα από ογκώδη θρίλερ τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν έχω εντοπίσει κάποιον καινούργιο Αμερικανό συγγραφέα σοβαρής crime fiction. Προφανώς κάτι μου διαφεύγει.

Ένας-δυο νεαροί συγγραφείς έχουν αναφέρει ότι τους έχω επηρεάσει. Αυτό με εκπλήσσει πάντα, και ειλικρινά, με κάνει να νιώθω γέρος. Η μεγαλύτερη φιλοφρόνηση που μπορούν να μου κάνουν, και μου έχει συμβεί μερικές φορές, είναι όταν κάποιος έρχεται και μου λέει, «τα βιβλία σας με ενέπνευσαν να γίνω δάσκαλος», ή, «Έγινα εθελοντής αφού διάβασα ένα από τα μυθιστορήματά σας». Να ένα πραγματικά καλό συναίσθημα. Υπάρχουν σοβαροί συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων, και μερικοί γνωρίζουν επιτυχία, αλλά οι περισσότεροι απλώς αγωνίζονται να παραμείνουν στο παιχνίδι. Η βιομηχανία του βιβλίου είναι σκληρός χώρος, αλλά υποθέτω ότι πάντα έτσι ήταν. Τα μεγάλα θρίλερ κυριαρχούν, αυτό είναι σίγουρο. Αλλά να πώς το βλέπω: τα μεγαλο-μπεστσέλερ προσφέρουν κέρδη στους εκδότες και τους επιτρέπουν να εκδίδουν συγγραφείς που δεν πουλάνε πολλά αντίτυπα, αλλά κάνουν καλή δουλειά. Ήμουν αφελής στο ξεκίνημά μου κι αυτό με βοήθησε με κάποιον τρόπο. Αν είχα συναίσθηση της μεγάλης εικόνας, ότι δηλαδή ποτέ δεν θα είμαι ο τύπος στην κορυφή της λίστας, θα μπορούσα να έχω παγώσει και να μην έχω κάνει τίποτα. Ο στόχος μου ήταν να γράψω καλά βιβλία. Ο στόχος μου τώρα είναι να γράψω καλύτερα.

Κατά κάποιο τρόπο η νουάρ σκηνή έχει μετακινηθεί, παραδόξως, στη Σκανδιναβία, όπου τα ποσοστά της εγκληματικότητας είναι χαμηλά. Έχετε διαβάσει κάποιο από αυτά τα βιβλία;

Δεν έχω.

Τι κάνετε αυτές τις μέρες; Σας κουράζουν λιγάκι οι βιβλιο-περιοδείες; Οι περισσότεροι συγγραφείς ανυπομονούν να γυρίσουν στο σπίτι τους.

Έχω δει τον κόσμο μέσα από τις περιηγήσεις για τα βιβλία. Στις αμερικανικές περιοδείες χάνεται ένα κομμάτι του χρόνου στα αεροπλάνα, και πράγματι μερικές αμερικανικές πόλεις είναι πιο ενδιαφέρουσες από άλλες. Ο Νότος με συναρπάζει. Το Όξφορντ του Μισισιπί (γενέθλια πόλη του Faulkner), το Μέμφις (πόλη των μπλουζ, της Stax/Volt Records, των Sun Studios), το Νάσβιλ, και φυσικά η Νέα Ορλεάνη, όπου πέρασα πολύ καιρό τα τελευταία τέσσερα χρόνια, για χάρη της τηλεοπτικής σειράς «Treme». Έμενα στη γαμήλια σουίτα ενός ξενοδοχείου στην περιοχή των αποθηκών: ήταν μια από τις καλύτερες περιόδους της ζωής μου. Όταν σκέφτομαι όλα όσα έχω κάνει... κοιτάξτε, ποτέ δεν είχα φύγει από την περιοχή της Ουάσιγκτον, ούτε καν για διακοπές, μέχρι τα δεκαεννιά μου. Σε αεροπλάνο πρωτομπήκα όταν ήμουν είκοσι χρονών. Έτσι, οι περιηγήσεις για τα βιβλία και τα ταξίδια στο εξωτερικό, όλα αυτά, ήταν για μένα ένα δώρο. Νομίζω ότι έχω δει και ζήσει ενδιαφέροντα πράγματα.

Ο στόχος μου ήταν να γράψω καλά βιβλία. Ο στόχος μου τώρα είναι να γράψω καλύτερα.

Τι κάνω τώρα: μια νουβέλα και μια συλλογή διηγημάτων βγαίνουν τον επόμενο μήνα στην Αμερική. Τίτλος: The Martini Shot. Mαζί με τον David Simon[6] πουλήσαμε ένα πιλοτικό επεισόδιο στο HBO με σκηνικό την Times Square στη δεκαετία του 1970, το οποίο ελπίζουμε να γυριστεί την άνοιξη. Επίσης, έχω δώσει άλλον έναν πιλότο για μια δική μου σειρά στο HBO, την οποία θα αρχίσω να γράφω όταν γυρίσω από την Ελλάδα. Η μεγάλου μήκους ταινία που βασίζεται στο μυθιστόρημά μου Shoedog, που διασκεύασα για την οθόνη, θα γυριστεί κατά πάσα πιθανότητα το 2015. Είμαι πολύ απασχολημένος και σκοπεύω να παραμείνω απασχολημένος. Έχω βιβλία να γράψω, καθώς και σειρές για την τηλεόραση και ταινίες για τον κινηματογράφο. Προσπαθώ να διατηρήσω μια καλή φυσική κατάσταση, που είναι προϋπόθεση για να κάνω όσα θέλω να κάνω: ασχολούμαι με την ποδηλασία, το καγιάκ, την πεζοπορία στο δάσος – με όλα τα πράγματα που μου αρέσουν στη φύση. Ακούω μέσα μου τον χρόνο να περνάει - τικ τακ, τι τακ.

Κι εγώ τον ίδιο ήχο ακούω.

* Η ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ είναι ιστορικός και συγγραφέας.