Ζωή Μπόζεμπεργκ: «Επιδίωξα να χτίσω μια ιστορία με σχολιασμό όσο γίνεται πιο ολιγόλογο»

Με ποια λόγια θα συστήνατε το βιβλίο σας σε κάποιον που δεν γνωρίζει τίποτε για σας.

Στο βιβλίο παρουσιάζεται ένας συγγενικός κύκλος που λειτουργεί απολύτως κανονικά μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο, με μια όμως πιο προσεκτική παρατήρηση αποδεικνύεται πολύ ιδιαίτερος. Μεμονωμένα τα στοιχεία που τον συγκροτούν απαντώνται σε πάμπολλες οικογένειες, το σύνολό τους όμως λειτουργεί με έναν πολύ ξεχωριστό τρόπο στη σύνθεση της προσωπικότητας του πρωταγωνιστή-αφηγητή. Αυτή την προσωπικότητα προσπάθησα να «χτίσω» χωρίς θεωρητικές αναλύσεις, αλλά πλάθοντας σκηνές-κομμάτια ζωής. Εξάλλου τα μυθιστορήματα πάντα κάπως έτσι λειτουργούν, είτε είμαστε συγγραφείς τους είτε είμαστε αναγνώστες τους, βγάζουν στο φως συνθήκες ζωής ή ψυχικές διεργασίες που, χωρίς αυτά, δεν θα τις είχαμε ίσως αντιληφθεί ή υποπτευθεί.

Τι απαντάτε σε όσους θα πουν: ακόμη ένας συγγραφέας. Τι καινούργιο φέρνει;

Αυτό είναι το διαρκές ερώτημα στη λογοτεχνία, με δεδομένο ότι μέσα σε περίπου 2800 χρόνια παγκόσμιας παραγωγής μεγάλοι συγγραφείς μίλησαν με τρόπο αξεπέραστο για όλες τις πτυχές της ανθρώπινης κατάστασης. Υπάρχει όμως πάντοτε η καθαρά προσωπική ματιά κάθε συγγραφέα που δημιουργεί στις σελίδες του μια συμπλοκή χαρακτήρων και γεγονότων που είναι αναγκαστικά μοναδική. Αναγκαστικά, αφού μοναδικό είναι το περιεχόμενο της συνείδησης κάθε ανθρώπου, εκείνης δηλαδή της ανεπανάληπτης σύνθεσης προσωπικών χαρακτηριστικών και προσωπικών βιωμάτων. Αυτή είναι η αφετηρία του συγγραφέα. Από κει και πέρα, βασικό ρόλο παίζει, φυσικά, το πόσο κανείς κατέχει το βασικό εργαλείο του, δηλαδή τη γλώσσα, και με ποιον ιδιαίτερο τρόπο μπορεί να το χειρίζεται.

Πείτε μας δυο λόγια για το νεότευκτο «συγγραφικό σας εργαστήρι». 

Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου μιλάει ο πρωταγωνιστής σε πρώτο πρόσωπο, αλλά παρεμβάλλονται και έξι ενότητες – σκηνές τριών, τεσσάρων σελίδων η καθεμία γραμμένες σε τρίτο πρόσωπο. Σ’ αυτές τις σκηνές παρουσιάζονται οι παρατηρήσεις που κάνουν πρόσωπα που γνωρίζουν τον πρωταγωνιστή και το περιβάλλον του, έτσι ώστε να αναδύεται μια οπτική διαφορετική από εκείνη του πρωταγωνιστή. 

Δεν γίνονται μακροσκελείς ψυχολογικές αναλύσεις, αλλά εκτυλίσσονται περιστατικά από τη ζωή του Άγη με τα οποία φωτίζονται οι καθοριστικές επιδράσεις του συγγενικού του κύκλου. Γι’ αυτό και ένιωσα την ανάγκη να ζητήσω τη γνώμη ειδικού, για να κρίνει από την επιστημονική του σκοπιά αν ήταν πράγματι δυνατό τα συγκεκριμένα γεγονότα και η συμπλοκή τους να διαμορφώσουν –και μέχρι ποιο βαθμό– τον ψυχισμό ενός ανθρώπου, που θα ακολουθούσε στη ζωή του την διαδρομή που παρουσίασα. 

Υπάρχει όμως πάντοτε η καθαρά προσωπική ματιά κάθε συγγραφέα που δημιουργεί στις σελίδες του μια συμπλοκή χαρακτήρων και γεγονότων που είναι αναγκαστικά μοναδική. Αναγκαστικά, αφού μοναδικό είναι το περιεχόμενο της συνείδησης κάθε ανθρώπου, εκείνης δηλαδή της ανεπανάληπτης σύνθεσης προσωπικών χαρακτηριστικών και προσωπικών βιωμάτων. Αυτή είναι η αφετηρία του συγγραφέα.

Έχουν επηρεάσει άλλες τέχνες –κινηματογράφος, εικαστικά, κόμικς, μουσική κ.ά.– τη συγγραφική σας δουλειά; Αν ναι, με ποιους τρόπους;

Ως ένα βαθμό ο κινηματογράφος που αγαπώ πολύ. Με τις εικόνες που δημιουργεί αφηγείται, ερμηνεύει, φωτίζει καίρια στιγμές, συνδέει χαρακτήρες, συμπλέκει ανθρώπινες ζωές. Αντίστοιχα, όχι βέβαια με οπτικές εικόνες αλλά με τη μετρημένη χρήση του λόγου, επιδίωξα, συνθέτοντας περιστατικά που αναδεικνύουν ανθρώπινες καταστάσεις, να «χτίσω» μια ιστορία με σχολιασμό όσο γίνεται πιο ολιγόλογο και με εμπιστοσύνη στην ευγλωττία των εικόνων-παραδειγμάτων. 

Ο δρόμος προς την έκδοση για τους νέους συγγραφείς συνήθως δεν είναι σπαρμένος με ροδοπέταλα. Ποια είναι η δική σας ιστορία;

Δεν είναι αναμενόμενο στην εποχή αυτή να εμπιστεύεται κανείς πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, όλοι το γνωρίζουμε. Υπάρχουν όμως, όπως αποδεικνύεται, εκδοτικοί οίκοι που τολμούν. Η ολοκλήρωση του «Κόμπου» και η υποβολή του στις εκδόσεις «Στερέωμα» συνέπεσαν χρονικά με τη στιγμή που ο οίκος, στραμμένος ως τότε περισσότερο στη γαλλική λογοτεχνία, εγκαινίαζε τη σειρά ελληνικής λογοτεχνίας. Ο «Κόμπος» εγκρίθηκε (με τις πολύτιμες παρατηρήσεις της Κατερίνας Σχινά) κι η δική μου ευγνωμοσύνη μεγάλωνε όσο παρακολουθούσα την έκδοσή του που συντελέστηκε με το μεράκι, την επιμέλεια και την τιμιότητα που χαρακτηρίζουν το «Στερέωμα».

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.

Κόμπος
Ζωή Μπόζεμπεργκ
Στερέωμα 2018
Σελ. 208, τιμή εκδότη €13,00