Ιερώνυμος Λύκαρης: «Η εκδίκηση του Ναζωραίου»

Όταν όλα είχαν πια τελειώσει...

...Και η αχλή του χρόνου τύλιξε με νεφελώδεις ερμηνείες τα όσα ελάχιστα κατεγράφησαν δημόσια ως γεγονότα, οι ήρωες και οι κομπάρσοι αυτής της ιστορίας, αλλά και ο αφηγητής της, ίσως και να πιστεύουν πια ότι όσα έζησαν είναι η θολή ανάμνηση ενός εφιάλτη.

Όλες και όλοι τους εκτός από έναν: τον τότε αστυνόμο Α ́ Ευτύχη Ευδαίμονα, τον ακούσιο συμπρωταγωνιστή.

Ο άνθρωπος αυτός υπέστη, άθελά του, μια ασυνήθιστη μετάλλαξη. Η συνείδησή του, εξαναγκασμένη από πρωτόγνωρες για τον ίδιο περιστάσεις, μετουσιώθηκε σε πεδίο άνισων μαχών. Από τότε, κάθε τόσο, ακόμα και στις πιο ακατάλληλες προσωπικές στιγμές του, αναμηρυκάζει αλλόκοτες σκέψεις, που φαντάζουν αποξενωμένες από το παρελθόν, το αβέβαιο παρόν και το ομιχλώδες μέλλον του.

Τα όσα απίστευτα του τύχανε, του αναστάτωσαν συθέμελα τη ψυχοσύστασή του. Από τότε αναζητά τελεσίδικες απαντήσεις που, πολύ φοβόμαστε, ουδέποτε θα καταφέρει να προσεγγίσει. Κάθε τόσο, κρίσεις απαισιοδοξίας, ενοχών και χαμηλής αυτοεκτίμησης τον κάνουν να νιώθει ανυπεράσπιστος. Άλλοτε πάλι, όταν ακούει εγγαστρίμυθες φωνές να τον αποπλανούν και να τον εξωθούν να ψάξει την ακέραια αλήθεια, εξοργίζεται.

Ένα πρωί ξύπνησε και, λες και το έκανε από πάντα, άρχισε να σημειώνει σ' ένα ημερολόγιο χωρίς ημερομηνίες δικής του έμπνευσης αφορισμούς και αποφθέγματα, κριτικές και αυτοκριτικές διαπιστώσεις, ασυνάρτητους, παραισθησιογόνους εφιάλτες, ασαφείς συμπερασματικές κρίσεις, αναπόδεικτες υποθέσεις, βασανιστικά διλήμματα.

Έχοντας κληρονομήσει την ατολμία του πατέρα του, που ξόδεψε τη μίζερη δημοσιοϋπαλληλική ζωή του κρυμμένος πίσω από το παραπέτασμα ενός οικογενειακού μυστικού από την εποχή του Εμφύλιου πολέμου, βιώνει αγόγγυστα το δράμα του μονάχος.

Από νύχτα σε ξημέρωμα, από ξημέρωμα σε νύχτα, παρηγοριέται αυταπατώμενος, προσπαθώντας να βολευτεί με κοινοτοπίες του τύπου «σε αυτή την κωλοζωή όλα έχουν φινάλε ανοιχτό εκτός από το θάνατο».

Ένα πρωί ξύπνησε και, λες και το έκανε από πάντα, άρχισε να σημειώνει σ' ένα ημερολόγιο χωρίς ημερομηνίες δικής του έμπνευσης αφορισμούς και αποφθέγματα, κριτικές και αυτοκριτικές διαπιστώσεις, ασυνάρτητους, παραισθησιογόνους εφιάλτες, ασαφείς συμπερασματικές κρίσεις, αναπόδεικτες υποθέσεις, βασανιστικά διλήμματα.

Με αυτό το αμφίβολο γιατρικό, φαίνεται πως καλμάριζε κάπως τον αναστατωμένο ψυχισμό του.

Ενδεικτικό απάνθισμα από το πρωτότυπο:

Βρέθηκα αντιμέτωπος με το αδιανόητο. Όσα συνδέονται, παρακολουθούνται.

Το παιχνίδι της εξαπάτησης είναι συνεχές, ασύμμετρο και ατελές. Ανατροφοδοτείται διαρκώς. Γι' αυτό και δεν μπορεί κανείς να φτάσει σε όλες τις απολήξεις των νημάτων που την υφαίνουν.

Ποια είναι η αφετηρία και ποιο το τέρμα μιας πλεκτάνης; Το έχω δει να συμβαίνει. Με ανάγκασαν να πάρω μέρος. Πίσω από κάθε αφετηρία κρύβεται ο τερματισμός πολλών άλλων συσχετιζόμενων δολοπλοκιών. Πίσω από έναν τερματισμό, νέοι ανταγωνισμοί τροφοδοτούν νέες ίντριγκες. Η εξουσία είναι ένα μολυσμένο εθιστικό γλειφιτζούρι που δεν θέλεις να τελειώσει ποτέ.

Ξημερώματα, είδα πάλι να με αιχμαλωτίζει ιστός μαύρης αράχνης. Πού κρύβεται, η άτιμη; Παραμονεύω. Θέλω να τη λειώσω τη στιγμή που εκκρίνει τις σιχαμένες κολλώδεις κλωστές της. Παραμένω αφελής. Έχουν, άραγε, οι αράχνες μνήμη;

Τι είδους άνθρωποι είναι αυτοί που δεν αντέχουν τη ζωή έτσι όπως τους έρχεται κι όπως τους καπελώνει; Από τι πάστα είναι φτιαγμένοι όσοι επιμένουν να την καθυποτάξουν και να της αλλάξουν ρότα; Εγώ, σίγουρα, είμαι από τους πρώτους. Τους πολλούς. Που συμβιβάζονται μονίμως για να λαθροβιώνουν. Το παραδέχτηκα και ησύχασα. Ποτέ δεν με απασχόλησε στα σοβαρά αν ήθελα να γίνω κάτι άλλο. Να ζήσω σε άλλο κόσμο. Ποτέ δεν αποζήτησα την προσοχή. Πατούσα πάντα πάνω στα χνάρια που χάραζαν ερήμην μου οι άλλοι.

Παραμένω ένας μέτριος αλλά καθαρός μπάτσος. Ναι, μπάτσος. Όσοι μάς λένε έτσι έχουν κι αυτοί τα δίκια τους. Η απόταξη με τραβάει από το μανίκι. Ο Ναζωραίος, καβάλα στους δούρειους ίππους του, συνεχίζει να μπουκάρει απρόσκλητος στις απαγορευμένες ζώνες της συνείδησής μου και να με κάνει άνω κάτω. Για όλα, ο άτιμος, είχε επινοήσει εμπειρικούς συμπερασμούς, που τους πλασάριζε ως αδιαμφισβήτητα θέσφατα:
«Κάνεις δεν λέει ψέματα εκατό τοις εκατό. Ούτε κι αλήθεια. Στην ανθρώπινη φύση, αυτά τα δύο ουδέποτε υπήρξαν ή θα υπάρξουν σε καθαρή μορφή. Κατάλαβέ το. Αυτή είναι η δουλειά μας: από την αλήθεια στην πλάνη και από την πλάνη στην αλήθεια. Τι να κάνουμε;»
«Η προδοσία, τελικά, είναι θέμα ημερομηνιών. Ο σημερινός προδότης μπορεί να είναι ο αυριανός ήρωας και κυβερνήτης». «Καμία ήττα και καμία νίκη δεν είναι οριστική και αμετάκλητη. Μόνο ο θάνατος έχει αυτό το ανεπανάληπτο προνόμιο». «Εμείς οι κατάσκοποι είμαστε οι νόμιμοι συνωμότες, οι αθέατοι προστάτες, οι υπερασπιστές της συνέχειας και της σταθερότητας...»

Έμαθα κι εγώ να παίζω δεύτερο ρόλο σε παιχνίδια εξουσίας, με δεκανίκι τις παρακαταθήκες του Ναζωραίου. Η σαλεμένη συμπεριφορά του με ξεγελούσε· πιο σωστά, με μαγνήτιζε. Με έκανε να πιστεύω ότι ήταν πάντα πολλά βήματα μπροστά. Με ήθελε, ο άτιμος, σε ρόλο εκκρεμούς. Αδύνατο των αδυνάτων να τρυπώσεις στα άδυτα του εγκεφάλου του. Αχρείο μυαλό χωρίς κερκόπορτες.

Να μιλάς με την ίδια φυσικότητα για αλήθειες και για ψέματα. Να κινείσαι διαρκώς στα όρια των φυσικών και ψυχολογικών σου δυνατοτήτων. Να χορεύεις παθιασμένο ταγκό με την παράνοια. Να σνομπάρεις το φόβο. Να τρέφεσαι με την αδρεναλίνη και την τεστοστερόνη, που παράγει το περίπλοκο ψέμα.

Ο Ναζωραίος προσπάθησε. Εγώ είμαι ο ανεπίδεκτος. Προσαρμοστικότητα, υποκρισία, κρυψίνοια, ικανότητα ταχείας ανάλυσης δυναμικών καταστάσεων... Να μιλάς με την ίδια φυσικότητα για αλήθειες και για ψέματα. Να κινείσαι διαρκώς στα όρια των φυσικών και ψυχολογικών σου δυνατοτήτων. Να χορεύεις παθιασμένο ταγκό με την παράνοια. Να σνομπάρεις το φόβο. Να τρέφεσαι με την αδρεναλίνη και την τεστοστερόνη, που παράγει το περίπλοκο ψέμα. Απέναντι σε έναν ισχυρότερο αντίπαλο να εφαρμόζεις, στην ανάγκη, το στρατηγικό δόγμα του τρελού: να τον κάνεις να πιστέψει ότι εσύ είσαι πιο τρελός και θα τον πάρεις μαζί σου στα Τάρταρα.

Πώς γίνεται η μετριότητα να συμβιώνει αρμονικά με την περηφάνια; Παντού σκοντάφτω σε διλήμματα που με τυραννάνε. Με λογχίζουν για να διαλέξω το ένα από τα δύο άκρα τους. Μπορώ να τους γυρίζω μόνιμα την πλάτη; Να τα αφήνω απλώς να περιφέρονται μέχρι να βαρεθούν και να πάψουν να κυκλοφορούν στο μυαλό μου; Αυτό δεν έκανε κι ο πατέρας μου, κρυφά από όλους μας; Φυλάκισε μέσα του την ακραία οδύνη και τον βουβό του πόνο. Χαραμισμένη ζωή! Έφυγε χωρίς να ξαλαφρώσει από το μεγάλο μυστικό του. Προτίμησε να το κρατήσει κρυφό από τους πιο δικούς του ανθρώπους. Διάλεξε να το πει μόνο στον κυρ Σπύρο, τον κομμουνιστή. Το ίδιο δεν κάνω με τον τρόπο μου; Μόνο που εγώ τα καταγράφω. Έτσι, για να τη σπάσω στον Ναζωραίο.

Διπρόσωπη αυθεντία ο Ναζωραίος. Ήταν, ο άτιμος, τόσο χαρισματικός! Μετρ των μετέωρων υπαινιγμών, των υπεκφυγών και της παραπλάνησης. Αλλά και τόσο ειλικρινής. Τα ήθελε όμως κι αυτός τα «ωσαννά» του. Δύστροπος νάρκισσος. Χτες βράδυ, ξύπνησα ξαφνικά και, λες και στεκόταν πίσω μου, προσωρινός δραπέτης από τον προθάλαμο της τρέλας, μου υπαγόρευσε ψιθυριστά κάποιες από τις κατασκοπευτικές αυθεντίες του. Όλες τους αποστάγματα ερεβωδών μηχανορραφιών:
«Κατάλαβέ το, επιτέλους: Δεν έχει σημασία το τι συνέβη ακριβώς. Σημασία έχει το πότε και το πώς θα αξιοποιήσουμε τις συνέπειές του προς όφελός μας... Αν δεν μεσολαβήσει ο θάνατος, οι δικές μας δουλειές ποτέ δεν καταλήγουν κάπου οριστικά... Είναι πανεύκολο να πέσεις θύμα μιας αλληλουχίας απρό- βλεπτων καταστάσεων. Και να αναγκαστείς τότε να αναδείξεις, να μετριάσεις ή να πνίξεις τη μία ή την άλλη παράμετρο της ίντριγκας. Όχι από σχέδιο ή από πρόθεση, αλλά επειδή σε εξαναγκάζει εκείνη τη στιγμή η δυναμική της επιχειρησιακής δράσης και οι κινήσεις των αντιπάλων σου... Μην εμπιστεύεσαι τις υποψίες που σου ανακύπτουν ξαφνικά... Σε μια επιθετική ίντριγκα, μία ή περισσότερες απρόβλεπτες διαρροές ποτέ δεν ταυτίζονται με την πλήρη αποκάλυψη των μυστικών προθέσεων αυτών που τις κάνουν. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρέπει να εντοπίσεις είναι το πότε οι "αποκαλύψεις" του αντιπάλου σου τείνουν να αυτονομηθούν. Τότε είναι η κατάλληλη στιγμή να τις γυρίσεις εναντίον του... Όταν έρθει η ώρα να σφυρίξεις τη λήξη, όλα πρέπει να φαίνονται ότι έχουν "τακτοποιηθεί" από μόνα τους... Ό,τι βγαίνει στη δημοσιότητα ύστερα από λίγο ξεχνιέται... Όταν δεν μπορείς να ασκήσεις άμεση λογοκρισία, αποδυνάμωσε τη βλαπτική πληροφορία με φήμες και θεωρίες συνωμοσίας, που οφείλεις να σκαρώσεις στη στιγμή... Στόχος δεν είναι να πείσεις, αλλά να προκαλέσεις σύγχυση για να ανατρέψεις ή να εξισορροπήσεις τις εντυπώσεις που προορίζονται να εντυπωθούν στο συλλογικό υποσυνείδητο... Τις "ουρές" που αφήνεις πίσω σου να τις διατηρείς σε διατεταγμένη ύπνωση και να τις ενεργοποιείς ως μη αναμενόμενες από τον εχθρό παραμέτρους μιας νέας ίντριγκας... Καταλαβαίνεις, φαντάζομαι, ότι κάποια πράγματα πρέπει να τα σβήσεις από το μυαλό σου, να τα διαλύσεις με οξύ. Αλλιώς...»

Το όνομά μου δεν θα με απαλλάξει από την καταραμένη αντίφαση ποτέ. Ένας Ευτύχης (ευτυχισμένος) Ευδαίμων (ευδαιμονιστής) βολεμένος με τη μίζερη ζωή του. Έψαξα χτες, για πρώτη φορά, στα κουτιά της μάνας μου με τις οικογενειακές φωτογραφίες. Δεν βρήκα ούτε μία της εκτελεσμένης θείας μου. Μήπως δεν το ήξερε ούτε αυτή; Σε κανέναν τους δεν μοιάζω. Μήπως με είχαν υιοθετήσει; Θα το είχα πάρει απόφαση, αν δεν είχα το ίδιο σημάδι με τον πατέρα μου στην πλάτη: τρεις ελιές που σχηματίζουν ένα ισοσκελές τρίγωνο...

Κανένα σημάδι λύτρωσης. Πόσος καιρός ακόμα πρέπει να περάσει; Πότε θα νιώσω έτοιμος να κόψω τους γόρδιους δεσμούς που με αλυσοδένουν; Πότε θα πάψω να στήνω παγίδες στον ίδιο μου τον εαυτό; Άρχισα πάλι να διαβάζω αστυνομικά μυθιστορήματα και εγκληματολογικά δοκίμια. Παρακολουθώ σε ένα νέο τμήμα στο Πάντειο εγκληματολογία και αντεγκληματική πολιτική. Βάζω και κάποιες ιστορίες στο χαρτί. Τίποτα το σπουδαίο ακόμα. Με χαλαρώνει, όμως, και θα το παλέψω.

Θεωρήστε ότι η πρώτη ύλη πάνω στην οποία βασίστηκε αυτό το ημιπαράφρον μυθιστορηματικό ντοκιμαντέρ βρέθηκε τυχαία. Κυριολεκτικά στα σκουπίδια, μέσα σε μια κρύπτη (ένα είδος δεύτερης συρταρωτής «σκεπής») ενός τριώροφου ντουλαπιού κουζίνας, ξεχαρβαλωμένου θύματος ανακαίνισης. Η τυχαία απελευθέρωσή του, από ένα μακρόστενο άνοιγμα της δεύτερης οροφής όπου στηρίζονταν η πιατοθήκη, αποκάλυψε και ένα χακί ντοσιέ με:

1. μία ασυνήθιστα μεγάλη αναφορά με την υπογραφή αστυνόμος Α ́ Ευτύχης Ευδαίμων (χειρόγραφη, πυκνογραμμένη μπρος πίσω σε υπόδειγμα υπηρεσιακού εγγράφου που αφορούσε τρεις προμελετημένους φόνους),
2. συγκεντρωτικά Διαγράμματα κλήσεων παρακολουθούμενων τηλεφώνων,
3. εκθέσεις απομαγνητοφωνήσεων καταγεγραμμένων κλήσεων,
4. εκτυπωμένα e-mails,
5. δύο στικάκια USB: το ένα περιείχε ακουστικό υλικό
παρακολουθήσεων και το άλλο ένα εφιαλτικό κείμενο
για την επιτηρούμενη κοινωνία του μέλλοντος,
6. αποκόμματα εφημερίδων,
7. φωτογραφίες και εκτυπωμένα στιγμιότυπα από βίντεο,
8. διάφορες χειρόγραφες σημειώσεις.

Απ' όλο αυτό τον ζοφώδη βόρβορο ξεπατίκωσε ο αφηγητής το σενάριο και έβαλε τα γεγονότα σε μια πιθανολογούμενη λογική και χρονολογική σειρά. Τα αναπόφευκτα κενά τα γόμωσε με τη μέθοδο της δημιουργικής κοπτοραπτικής, της οπισθόβουλης ερμηνείας των αμφιλεγόμενων συμβάντων, αλλά και με αληθοφανή γεννήματα του καχύποπτου μυαλού του. Με άλλα λόγια, δεν προσπάθησε να κάνει τον ακριβή χρονικογράφο αυτής της απίστευτης ιστορίας, αλλά να φανταστεί το πώς τη βίωσαν όσοι βρέθηκαν, με ή χωρίς τη θέλησή τους, στο ίδιο πανέρι με τις οχιές, να παραδέρνουν για πέντε βδομάδες σε έναν λαβύρινθο από αυτούς που, άμα μπεις, δεν βγαίνεις ποτέ.

Κάπως έτσι, από την παρφουμαρισμένη αποφορά του βούρκου των καιρών μας, αναδύθηκε ολοζώντανη μια άκρως μυστική επιχείρηση παρακρατικού χαρακτήρα, με επιτελικό οργανωτή και τιμονιέρη έναν παροπλισμένο πολέμαρχο των μυστικών υπηρεσιών, γνωστό στην παγκόσμια κατασκοπευτική κοινότητα με το ασεβές ψευδώνυμο Ναζωραίος.