alt

Για την παράσταση Δηλητήριο, σε σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη, η οποία παρουσιάζεται στο θέατρο Faust.

Του Νίκου Ξένιου

Τα κείμενα του βορειοευρωπαϊκού θεάτρου εντάσσουν το ψυχογράφημα στο περιβάλλον της θλίψης, που είναι οικεία συνθήκη δημιουργίας της Ρούλας Πατεράκη: το Δηλητήριο («Gif») της ολλανδής συγγραφέως Λοτ Φέικεμανς, γραμμένο το 2009, φέρει τις αποτυπώσεις μιας οδυνηρής μνήμης στην ανάκληση των στιγμών συνύπαρξης ενός ζευγαριού, με βάση ένα πρόσχημα συνάντησης μετά από πολλά χρόνια. Το Δηλητήριο, που έχει πάρει το βραβείο του καλύτερου Oλλανδικού θεατρικού έργου 2009-2010 ανεβαίνει σε μετάφραση Αργυρώς Πιπίνη και σκηνοθεσία Ρούλας Πατεράκη, στο θέατρο Faust, με τον Λάζαρο Γεωργακόπουλο και την Εύρη Σωφρονιάδου στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Η επιτυχία του τόσο καλομεταφρασμένου αυτού έργου και της τόσο ξεχωριστής αυτής παράστασης συνίσταται στο ότι η υπαρξιακή κατάσταση της μελαγχολίας και της εγκατάλειψης που πραγματεύονται είναι οικουμενικού εύρους.

Εγώ είμαι η Θλίψη

Εκείνος κάθεται σε μια καρέκλα που ακουμπά στον τοίχο και κρατά ένα ποτήρι με νερό. Εκείνη μπαίνει, μουσκεμένη από τη βροχή και κάπως χαοτική.

Zuiderplantsoen 24-28. Λευκό δωμάτιο με καθίσματα σε ολλανδικό κοιμητήριο. Ένας ψύκτης νερού και μια μηχανή καφέ. Εκείνος κάθεται σε μια καρέκλα που ακουμπά στον τοίχο και κρατά ένα ποτήρι με νερό. Εκείνη μπαίνει, μουσκεμένη από τη βροχή και κάπως χαοτική. Της λέει πως δεν έχει αλλάξει. Της λέει πως έλαβε την επιστολή της. Εκείνη τον ρωτά αν επισκέφθηκε τον τάφο. Του λέει πως έχει βολβούς τουλίπας μαζί της για να φυτέψει. Του λέει πως το νεκροταφείο είναι παραμελημένο. Εκείνος λέει πως μάλλον θα φταίει αυτό το υπόγειο δηλητήριο από τα εργοστάσια. Κι εκείνη του λέει πως σκέφτονται να μετακινήσουν γύρω στα διακόσια μνήματα. Εκείνος διερωτάται γιατί αργούν να έλθουν αυτοί οι παράγοντες που τους κάλεσαν για να τους ενημερώσουν πως επίκεινται εκταφές και μετακινήσεις κάποιων μνημάτων, εφόσον κάποιο χημικό συστατικό έχει μολύνει τα υπόγεια ύδατα. Όταν εκείνη πηγαίνει αμήχανα στην τουαλέτα, το κινητό του χτυπά κι εκείνος μιλά στα Γαλλικά: λέει πως Εκείνη είναι στην τουαλέτα και πως θα τηλεφωνήσει αργότερα και το κλείνει. Εκείνη ξανάρχεται κι Εκείνος την ρωτά αν χαίρεται που τον ξαναβλέπει. Την πλησιάζει αλλά εκείνη τραβιέται και αρχίζει να τον κατηγορεί. Για τον τρόπο που έφυγε και την εγκατέλειψε, εννέα χρόνια πριν, την Πρωτοχρονιά του millennium, στις έντεκα και δέκα το βράδυ. Την Πρωτοχρονιά, τότε που συνήθως χωρίζουν τα ζευγάρια που έχουν υποστεί μιαν απώλεια. Λίγο μετά από την απώλεια. Και που ποτέ από τότε δεν της τηλεφώνησε.

Του λέει πόσο δύσκολο είναι να ξαναρχίσει κανείς από την αρχή, να διαχειριστεί το πένθος και να συνεχίσει να ζει.

Η απώλεια ήταν ο θάνατος του παιδιού τους. Που βρήκε αυτούς τους δυο ανθρώπους απροετοίμαστους, που τους αποξένωσε από τους εαυτούς τους και τον έναν από τον άλλον. Εκείνος λέει πως είναι περίεργο το ότι κάνουμε τα πράγματα που δεν θέλουμε να κάνουμε και δεν κάνουμε αυτά που θέλουμε. Εκείνη συνεχίζει να τον κατηγορεί για αναισθησία και δηλώνει πως πεινάει. Εκείνος της προσφέρει λίγη σοκολάτα και με αφορμή τη σοκολάτα εκείνη του μιλάει για τον εθισμό της στα υπνωτικά χάπια. Του λέει πόσο δύσκολο είναι να ξαναρχίσει κανείς από την αρχή, να διαχειριστεί το πένθος και να συνεχίσει να ζει. Του λέει πως ο πόνος είναι εθιστικός κι εκείνος λέει πως θα έπρεπε να υπάρχει μια Κλινική Πόνου. Εκείνη του απαντά πως θεωρεί την άποψή του ψυχρή, χαρακτηριστική της «ανδρικής δημοσιογραφικής αντίληψης» πως τάχατε μπορεί κανείς να ελέγχει τη ζωή του. Εκείνη δηλώνει πως δεν την ελέγχει. Πως η θλίψη είναι υπεράνω των δυνάμεών της. Και μοναδικό αντίδοτο στη βορειοευρωπαϊκή θλίψη είναι η ευτυχία των άλλων, που παραμένει ακατανόητη στην ηρωίδα, όπως ακατανόητο παραμένει και το σκηνικό της Νορμανδίας όπου τώρα ζει ο πρώην σύζυγός της και το σκηνικό της ηλιόλουστης Πορτογαλίας που έχει γοητεύσει τον αδελφό της. Αυτοί οι δύο άνθρωποι, που έχουν προ πολλού πατήσει τα σαράντα, μοιάζουν τελείως αποξενωμένοι. Πώς θα διαχειριστούν την απώλεια του ανθρώπου τους και την απώλεια της κοινής τους ζωής; Πόσα είναι αυτά που δεν έχουν πει ποτέ μεταξύ τους;

alt

Στην παράσταση της Ρούλας Πατεράκη η θλίψη είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, και αυτό αποδίδεται τόσο από τις εκπληκτικές ερμηνείες του Λάζαρου Γεωργακόπουλου και της Εύρης Σωφρονιάδου, όσο και από την ξεχωριστή παρουσία του νέου ηθοποιού Σπύρου Βάρελη στον ρόλο ενός άφυλου όντος που είναι ο ρυθμιστής της ασυναρτησίας των ανθρωπίνων.

Στην παράσταση της Ρούλας Πατεράκη η θλίψη είναι το κυρίαρχο συναίσθημα, και αυτό αποδίδεται τόσο από τις εκπληκτικές ερμηνείες του Λάζαρου Γεωργακόπουλου και της Εύρης Σωφρονιάδου, όσο και από την ξεχωριστή παρουσία του νέου ηθοποιού Σπύρου Βάρελη στον ρόλο ενός άφυλου όντος που είναι ο ρυθμιστής της ασυναρτησίας των ανθρωπίνων. Εκεί όπου όλα δείχνουν να έχουν ξαναστηθεί, έρχεται και γεμίζει τη σκηνή με χώματα, καταστρέφει τη διάταξη των αντικειμένων, που βάζει μουσική ή κάνει τις κινήσεις ενός που απαντά στις κλήσεις των ζωντανών. Και, το κυριότερο: που σκορπά τους βολβούς της τουλίπας, σκορπίζει λευκό δηλητήριο στο σκηνικό και μαύρα, πένθιμα λουλούδια, σαν τα flores para los muertos στον Μάγο έρωτα του Λόρκα. Το «Εκείνο» της Ρούλας Πατεράκη είναι ριζική παρέμβαση στο έργο της Φέικεμανς και λειτουργεί σαν τον fool των σαιξπηρικών έργων, ένα ξωτικό, ένα goblin πνεύμα του νεκροταφείου, φάντασμα του δικού τους παιδιού ή μια αλληγορία του θανάτου εν γένει. Η ταυτότητά του δεν προσδιορίζεται, γιατί πρόκειται για ρόλο βωβό, χαρακτήρα επινοημένο, μια σκηνοθετική κατασκευή που διευρύνει το έργο και του δίνει υπαρξιστικές διαστάσεις ασύλληπτες, ενώ επιτρέπει την καλαίσθητη παρέμβαση της Ρούλας Πατεράκη στο ερημωμένο σκηνικό του παρεκκλησιού του νεκροταφείου.

«Εδώ, ξεβρασμένοι από κάποιο κύμα»

Η Λοτ Φέικεμανς γεννήθηκε το 1965, σπούδασε θεατρική γραφή και Κοινωνική Γεωγραφία και ξεκίνησε να γράφει θέατρο το 1995. Έργα της έχουν παρουσιαστεί με μεγάλη επιτυχία στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Αυστρία, την Ελβετία, τη Γερμανία, το Λουξεμβούργο, τη Ρουμανία, τη Νότια Αφρική, τη Ναμίμπια, το Μεξικό, την Κίνα, τη Ρωσία, την Ισπανία, την Αργεντινή και τη Βραζιλία. Στο Δηλητήριο πρωτοτυπεί συγγραφικά, βάζοντας τον ένα χαρακτήρα να διερευνά λεκτικά τη μνήμη του άλλου. Και αυτό μοιάζει τόσο με πείραμα, όσο και με βασανιστήριο, είναι, όμως και τρόπος ανάκλησης της προσωπικής μνήμης μέσω της μνήμης του άλλου. Η υπαρξιακή κατάσταση «ενώπιος ενωπίω», που παραπέμπει στον Μπέκετ, αλλά και στην ιψενική παράδοση και στο θέατρο του Γιον Φόσσε, επιδιώκει να ιχνηλατήσει τις προϋποθέσεις της συναισθηματικής αποξένωσης μέσω της ανικανότητας διαχείρισης του πένθους. Το «εδώ και τώρα» της σκηνικής πραγματικότητας γίνεται μια νατουραλιστική συνθήκη ελεύθερη σε ποικίλες ερμηνείες, που στεγάζει τα σπαράγματα πρότερων, ημιτελών, ημιθανών ίσως ψυχικών καταστάσεων, την απεγνωσμένη ανάγκη για μιαν αγκαλιά και την αμεσότητα της επιβίωσης, ενώ μικρές καθημερινές απώλειες γίνονται αντικείμενο επιτυχούς διαχείρισης από όλους τους ανθρώπους, σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, που νιώθουν ότι τους «έχει ξεβράσει ένα κύμα» στη ζωή τους.

Στο Δηλητήριο κύριο χαρακτηριστικό είναι η ελλειπτικότητα των λεκτικών δηλώσεων: αυτά που δεν λέγονται είναι πιο σημαντικά από όσα λέγονται.

To έργο άρχισε να γράφεται με μια συγγραφική θεατρική ομάδα του Άμστερνταμ και «πάνω» σε συγκεκριμένο ζευγάρι πρωταγωνιστών. Στο Δηλητήριο κύριο χαρακτηριστικό είναι η ελλειπτικότητα των λεκτικών δηλώσεων: αυτά που δεν λέγονται είναι πιο σημαντικά από όσα λέγονται, παρά το γεγονός ότι οι λέξεις μοιάζουν να είναι το μοναδικό υλικό ενός θεατρικού συγγραφέα. Η ευθύτητα του ολλανδικού κειμένου χρησιμοποιείται ως αμυντικό όπλο, για να καλύψει την ανασφάλεια που προκαλεί ο βαθύς πόνος, λειτουργώντας ως «ίσκιος» ή ως σκιώδες περίγραμμα των πραγματικών κινήτρων και των ειλικρινών προθέσεων των χαρακτήρων. Οι περισσότερες κουβέντες που ανταλλάσσουμε είναι ρηχές, ενώ συνήθως ανοίγουμε την καρδιά μας σε κάποιον που θα μας πει μια «βαθειά» κουβέντα. Παράλληλα, η κουβέντα χρησιμοποιείται και ως πύλη προς τη συνειδητοποίηση και τη θέσπιση μιας νέας σχέσης. Όμως, ο συναισθηματικός πόνος του πρωταγωνιστικού ζευγαριού έχει αποκλείσει κάθε πιθανή πόρτα επικοινωνίας, και αυτό δίνεται θαυμάσια με την αλληγορία της πύλης του νεκροταφείου που περιμένει να κλείσει για τους επισκέπτες. 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ