alt

Για τις περφόρμανς των Arkadi Zaides «Talos» και Julien Gosselin «1993», οι οποίες παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Του Νίκου Ξένιου

Δύο περφόρμανς με παραπλήσιο θέμα (μιαν Ευρώπη απογοητευτική) στο ξεκίνημα του Φεστιβάλ Αθηνών: η ποιότητα της πρώτης απορρέει από τη σκληρή φόρμα, την απλότητα της παραβολής που τη διακρίνει, τον αφηγηματικό της χαρακτήρα που παραπέμπει σε διάλεξη. Της δεύτερης, εμπνευσμένης και υπερβολικής, το θέμα είναι μια νέα Ευρώπη και μια νέα μορφή εθνικισμού. Και οι δυο παραστάσεις τίθενται κριτικά απέναντι στα οράματα της ενωμένης Ευρώπης. Ο Αρκάντι Ζάιντες είναι πολύ πιο μαχητικός και ελάχιστα θεατρικός, ενώ ο Ζυλιέν Γκοσλέν πολύ πιο θεωρητικός και με υψηλές προσδοκίες σκηνικού πειραματισμού. Με προφητικό τόνο  μιλά για το τέλος των ψευδαισθήσεων μιας Ευρώπης που βάδισε «εντός» Ιστορίας με μια σειρά πολεμικών συρράξεων και υποτίθεται ότι έκλεισε τον αιματηρό αυτόν κύκλο με τους δύο παγκοσμίους πολέμους του εικοστού αιώνα, την πτώση του τείχους του Βερολίνου, την κατάφωρη απομυθοποίηση των φασιστικών και κομμουνιστικών καθεστώτων και τον μεγάλο πόλεμο της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Ως τελευταίο «ιστορικό» σταθμό αυτής της πορείας εθνικιστικής υστερίας αναφέρει τον ντεγκωλισμό. Και κατόπιν υπονομεύει την ίδια του την τοποθέτηση.

Αρκάντι Ζάιντες

Σε ένα οργουελικό σκηνικό διαρκούς ελέγχου και συνεσταλμένης βίας, η Ευρώπη πρόκειται να αναθέσει σε ημιαυτόνομα ρομπότ την άμυνά της απέναντι στους επήλυδες.

Ο Αρκάντι Ζάιντες ως θέμα της ταινίας του επιλέγει τις νέες τεχνολογίες ρομποτικής βάσει των οποίων η Ευρώπη προγραμματίζει να διαφυλάξει τα σύνορά της από ό,τι κρίνει ως ξένο και αλλότριο. Ήδη από την παράσταση του Αρκάντι Ζάιντες στην Πειραιώς 260 έχουμε ένα πορτρέτο ξενοφοβικό της Ευρώπης, που ξεκινά από την αρχαιότητα. Η ξενηλασία, όμως, είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο στην περφόρμανς του λευκορρώσου χορογράφου και σκηνοθέτη: ευθύς εξαρχής διακρίνει θεωρητικά τους «εντός» και τους «εκτός», ως εάν επρόκειτο για δύο αυτονόητα διακριτές ομάδες, και μάλιστα με αξιολογικό κριτήριο. Σε πληροφοριακό, αυστηρά επιταχυνόμενο τόνο αφήγησης και γεμάτο υπαινιγμούς σπικάζ, ο περφόρμερ εμφανίζει μιαν εφιαλτική προοπτική. Οι γαλάζιες κουκίδες των μεταναστών κινούνται στην παραμεθόριο κόκκινη γραμμή, κατά μήκος της οποίας βρίσκονται παρατεταγμένες οι μαύρες κουκίδες των «φυλάκων» των ορίων. Τα όρια δεν τίθενται μόνο με κριτήριο την εθνολογική διάκριση, αλλά με κριτήριο ευρύτερα πολιτισμικό. Σε ένα οργουελικό σκηνικό διαρκούς ελέγχου και συνεσταλμένης βίας, η Ευρώπη πρόκειται να αναθέσει σε ημιαυτόνομα ρομπότ την άμυνά της απέναντι στους επήλυδες. Η παράσταση αντλεί τον τίτλο της από τον τίτλο αυτού του πρότζεκτ: «Τάλως», ένα πανάκριβο πρόγραμμα ρομποτικής για τη δημιουργία μηχανικών συνοριοφυλάκων τηλεκατευθυνόμενων όπου συμμετείχε, μεταξύ επτά χωρών, και η Ελλάδα: ο μυθικός ήρωας/ρομπότ της αρχαιότητας, που με τον όγκο του, τη μεταλλική του υπόσταση και την καυτή σαν σίδερο αγκαλιά του εξολοθρεύει όποιον αποπειράται να παραβιάσει τα θαλάσσια σύνορα της Κρήτης. Ένα δώρο που έκανε ο Δίας στην Ευρώπη, ούτως ώστε να τη διαφυλάξει από κάθε εξωτερικό κίνδυνο. 

alt

Ζυλιέν Γκοσλέν 

Ο Μπελανζέ παρουσιάζει τη «ζούγκλα» του Καλαί ως μια Νέα Πόλη (μια νέα Ουτοπία;) που φέρει τον χαρακτήρα του κοσμοπολιτισμού, την εμβληματική ποιότητα της παγκοσμιοποίησης, ταυτίζοντας το οικουμενικό στοιχείο με ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης προσφύγων.

Έπειτα από τον Φαούστο Παραβιθίνο, τη γερμανίδα Άντζα Χίλινγκ, τον Ρομπέρτο Μπολάνιο και τα «Στοιχειώδη Σωματίδια» του Μισέλ Ουελμπέκ, ο Ζυλιέν Γκοσλέν επισκέπτεται το πολιτικό κείμενο «1993» του Ωρελιάν Μπελανζέ. Oρμώμενος από τις κοινότητες μεταναστών του Nord Pas, o νέος σκηνοθέτης παρουσιάζει δεκατέσσερεις σπουδαστές του Erasmus (προγράμματος πολιτιστικών, μορφωτικών ανταλλαγών που ξεκίνησε το 1992 στην Ευρωπαϊκή Ένωση με στόχο την εξασφάλιση κοινών στόχων ειρήνης και συμφιλίωσης, δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων) γιορτάζουν σε μια φιέστα και εκφωνούν εκτενή αποσπάσματα του συγγράμματος του Φράνσις Φουκουγιάμα Το Τέλος της Ιστορίας και ο Τελευταίος Άνθρωπος, ενώ οι ίδιοι είναι μετανάστες εντός Ευρώπης. Δεν πρόκειται για ανθρώπινα υποκείμενα με συγκεκριμένες ταυτότητες, ούτε για απρόσωπο σύνολο, για «μάζα», με την κοινωνικολογική χροιά του όρου. Πίσω από τον Φουκουγιάμα κρύβεται η προφητεία για το «τέλος της Ιστορίας» του Χέγκελ και όλα δείχνουν πως πραγματοποιείται αυτό το μυθολόγημα. 

Οι ηθοποιοί υποδύονται άμορφες σκιές, που λειτουργούν ως «συμπτώματα» ενός νέου κοινωνιολογικού φαινομένου. Ο Μπελανζέ παρουσιάζει τη «ζούγκλα» του Καλαί ως μια Νέα Πόλη (μια νέα Ουτοπία;) που φέρει τον χαρακτήρα του κοσμοπολιτισμού, την εμβληματική ποιότητα της παγκοσμιοποίησης, ταυτίζοντας το οικουμενικό στοιχείο με ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης προσφύγων. Αυτοί είναι και οι τελευταίοι που θα πιστέψουν (εν είδει θρησκευτικής προσήλωσης, και με το ομοίωμα της Ιωάννας της Λωραίνης να στέκει από πίσω τους) σε όλες τις ύστατες φάσεις του εκμοντερνισμού της Ευρώπης, μιλώντας τόσο την αγγλοσαξονική διάλεκτο, όσο και τη λατινική του Έρασμου, σε μια λογοδιάρροια άνευ προηγουμένου υπό τους ήχους της μουσικής του Γκιγιώμ Μπασλέ και τους εκτυφλωτικούς φωτισμούς νέον του Νικολά Ζουμπέρ. Αυτή η παρέα πολυεθνικής σύνθεσης πίνει και χορεύει στους ρυθμούς μιας eurodance μουσικής, εν αναμονή κάποιου σημαντικού, καθοριστικού γεγονότος. Με ιδιαίτερη επιθετικότητα, που υπογραμμίζεται από τη ρυθμική βιαιότητα της μουσικής και τις έντονες κινήσεις, τη σεξουαλική ελευθεριότητα και την εκτεταμένη χρήση ναρκωτικών, η ομάδα αυτή των ανθρώπων έχει ένα κοινό άξονα ιδεολογικό, αδιευκρίνιστο μεν αλλά σαφώς συνδεδεμένο με ένα νέο τύπο εθνικισμού, μια νέα αντίληψη του «ανήκειν».

Εκεί, στις εσχατιές του Καλαί, εκεί όπου κάπου συγκεντρώθηκαν όλοι οι μετανάστες σε μια μεγάλη εγκατάσταση αντίσκηνων και περίμεναν να μεταβούν στη Μεγάλη Βρετανία ή να παροχετευθούν στο εσωτερικό της Ευρώπης, τώρα υπάρχει η απόλυτη ερημιά.

Η Ευρώπη μεταμορφώνεται σε Καλιφόρνια. Η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία ομογενοποιεί τα πάντα. Οι πόλεμοι σταματούν. Οι άνθρωποι αναζητούν την καταναλωτική ηδονή. Τα έργα ολοκλήρωσης του τούνελ της Μάγχης είναι έτοιμα. Με την ομάδα του Groupe 43 ο Γκοσλέν θέτει υπό αίρεσιν, χωρίς να τον καταρρίπτει, τον μύθο της ειρηνικής Ευρώπης, συνδέοντας το Καλαί με το άλλο υπόγειο μεγαθήριο τούνελ, τον επιταχυντή σωματιδίων του CERΝ, στη Γενεύη. Το κείμενο βρίθει μεγαλαυχίας και το πομπώδες ύφος του αυτομάτως παράγει την αίσθηση της ειρωνείας. Με την κατασκευή μεγαλόπνοων έργων όπως το τούνελ της Γενεύης και το τούνελ της Μάγχης έρχεται, λέει το μεγαλόπνοο κείμενο του Μπελανζέ, μια εποχή του «τέλους της Ιστορίας», μια εποχή όπου οι Ευρωπαίοι θα υπνώττουν ακατάπαυστα, επαναπαυμένοι στο είδωλο της επιστημονικής επάρκειας και της τεχνολογικής υπεροχής. Εκεί, στις εσχατιές του Καλαί, εκεί όπου κάπου συγκεντρώθηκαν όλοι οι μετανάστες σε μια μεγάλη εγκατάσταση αντίσκηνων και περίμεναν να μεταβούν στη Μεγάλη Βρετανία ή να παροχετευθούν στο εσωτερικό της Ευρώπης, τώρα υπάρχει η απόλυτη ερημιά. Το Καλαί βρίσκεται στην καρδιά αυτού του τελευταίου σταδίου, που φαίνεται να σηματοδοτεί την αρχή μιας Ευρώπης ενωμένης υπό το κοινό όραμα της Ειρήνης, του μοιράσματος, του Μοντερνισμού. Τι απέμεινε σήμερα από αυτόν τον πόθο; Τι απέγινε με το Καλαί; Η Ευρώπη δεν μπορεί να χωρέσει τα έθνη που ακόμη ζουν στα πλαίσια της Ιστορίας. Τα ευρωπαϊκά παράλια είναι αφιλόξενα, οι σιδηροδρομικοί συρμοί, τα κιγκλιδώματα κατά μήκος των εθνικών οδών, όλη η μοντέρνα δόμηση του οδικού δικτύου και η εξακτίνωση προς τις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία που περιμένει τους νεοφερμένους, όλα συνθέτουν έναν άξενο, μυστηριώδη χωροχρόνο και επιφυλάσσουν ένα αλλότριο, παραξενιστικό μέλλον. Ο οπερατέρ παρακολουθεί κάθε λεπτομέρεια της σκηνικής δράσης κι εμείς τη βλέπουμε σε μεγαοθόνη. Το καυτό, κόκκινο φως του πάρτυ μετατρέπεται σε παγερό, φασιστικό φως και όλα ακινητοποιούνται. Ακούγεται η κραυγή «Τράβα!». Ένα όπλο είναι έτοιμο να ρίξει. Και εκεί το «Je suis Charlie» μετατρέπεται σε «Je suis Charles Martel», υπανισσόμενο σαφέστατα την ισλαμοφοβία και τη μάχη του Τουρ ή Πουατιέ, όταν η Γαλλία διαφύλαξε τα σύνορά της από τον «αραβικό κίνδυνο». 

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ