alt

Για την παράσταση Μηχανικοί Καταρράκτες, βασισμένη στη νουβέλα της Σώτης Τριανταφύλλου, σε σκηνοθεσία Σταμάτη Πατρώνη, για δεύτερη χρονιά στο Από Μηχανής Θέατρο.

Του Νίκου Ξένιου

Ακόμη και αν ακούγεται αυτονόητο, το να αποκαθηλώνει ένας συγγραφέας την «αντικειμενική αλήθεια» του βιολογικού μυθολογήματος περί φύλου είναι τολμηρό. Παρά το γεγονός ότι τονίζει τον υποφώσκοντα ρατσισμό που κρύβει κάθε μορφή έμφασης, φετιχοποίησης ή εξωτικοποίησης της ιδιαιτερότητας, με τη νουβέλα της Μηχανικοί Καταρράκτες η Σώτη Τριανταφύλλου ανασύρει το ζήτημα της διεμφυλικής σεξουαλικότητας, και μάλιστα με πολύ ανθρώπινο και ευφυή τρόπο. Αντίστοιχα, ο σκηνοθέτης Σταμάτης Πατρώνης αξιοποιεί το βαθύτατα ανθρώπινο και ρεαλιστικό θέμα της νουβέλας, δημιουργώντας τον θεατρικό χαρακτήρα του Σαλ που, με το όνειρο να γίνει Σάλι, ξεκινά ένα ταξίδι αυτογνωσίας προς τον αμερικανικό Νότο, τακτοποιώντας, παράλληλα, τις εκκρεμότητες που έχει με το παρελθόν.

Ο αυτοπροσδιορισμός και το παιχνίδι των λέξεων

Υπαρξιακή αναζήτηση και διακριτικό, αυτοσαρκαστικό χιούμορ, υψηλή θεατρική ποιότητα και προκλητικό θέμα –αυτό της περιχαρακωμένης από στερεότυπα ανθρώπινης σεξουαλικότητας– όλα υπηρετούν την ανάγκη του Σαλ για αυτοπροσδιορισμό.

Μη συμμορφούμενος προς την πρωτοκαθεδρία του βιολογικά απατηλού αλλά κοινωνικά επικαθοριζόμενου φύλου, ο ήρωας Σαλ είναι «ακατανόητος», και αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με το κορυφαίο ζήτημα της προσωπικής του ελευθερίας επιλογής ταυτότητας ή ταυτοτήτων. Ο γενέθλιος τόπος του (Μηχανικοί Καταρράκτες) μετατρέπεται αρχικά σε εφιάλτη ευνουχισμού και κατόπιν δίνει τον τίτλο στη νουβέλα «εντός νουβέλας» που συγγράφει. Υπαρξιακή αναζήτηση και διακριτικό, αυτοσαρκαστικό χιούμορ, υψηλή θεατρική ποιότητα και προκλητικό θέμα –αυτό της περιχαρακωμένης από στερεότυπα ανθρώπινης σεξουαλικότητας– όλα υπηρετούν την ανάγκη του Σαλ για αυτοπροσδιορισμό: «Δεν είμαι γκέι, είμαι γυναίκα στο σώμα ενός άντρα»: το θέατρο ανέκαθεν προσφερόταν για την μεταμφίεση σε άλλες ταυτότητες, ο ρόλος είναι προκλητικός.

Η μεταμορφωσιγένεια και ο μεταβατικός χαρακτήρας[1] του σώματος του συμπαθέστατου τρανς αποδίδονται εξαιρετικά από τον Ορέστη Τρίκκα, σε μια πρωτοπρόσωπη απόδοση όλης της εξομολογητικής νουβέλας. Ένα κορμί που από κάποιους χαρακτηρίζεται ως προβληματικό, δοχείο «υπερεκχειλίζουσας» σεξουαλικότητας, «ενδιάμεσο» του ανθρώπινου και του ζωώδους, η παρενδυσία[2] και η ελαφρώς κιτς αισθητική της drag queen, η διαδρομή προς τον ποθητό τόπο όπου θα γίνει η επέμβαση επαναπροσδιορισμού του φύλου[3], πάνω απ’ όλα, όμως, ένα εύστοχο σχόλιο πάνω στην επιτελεστικότητα του φύλου[4], συνθέτουν ένα κείμενο που αποφεύγει τους μη αποδεκτούς όρους της καθημερινότητας, αυτούς που συνδέουν το πρόσωπο με το μη επιθυμητό φύλο, ή που απλά προσβάλλουν την υπόσταση ενός τρανς ανθρώπου[5]. Ο κεντρικός χαρακτήρας αρνείται να προσφωνήσει τον εαυτό του στο θηλυκό γένος, αν και αυτοπροσδιορίζεται ως γυναίκα στο σώμα ενός άνδρα.

Acid trip

Αντ’ αυτού, προβαίνει σε μιαν επαναστατική πράξη: ξεκινά μια διαδρομή «ολοκλήρωσης» με γνώμονα τα προσωπικά του κριτήρια και την ανάγκη του να αλλάξει ταυτότητα, με όσα αυτό συνεπάγεται. Χωρίς να επιδίδεται σε μάταιη επίδειξη «πολιτικής ορθότητας» και πλήττοντας τη μισαλλοδοξία στην ουσία της –τη δυσκολία αποδοχής του εν γένει «διαφορετικού»– η Σώτη Τριανταφύλλου επινοεί μια κρυφή, δεύτερη σεξουαλικότητα για τους δευτερεύοντες χαρακτήρες που πλαισιώνουν τον ήρωα, απλά παρατηρώντας την ανθρώπινη κατάσταση γύρω της: παντρεμένοι που είναι κρυπτοομοφυλόφιλοι και διάγουν μέσα στη δυστυχία, γυναίκες που (στη δεκαετία της σεξουαλικής επανάστασης) γεύονται λεσβιακές εμπειρίες και κατόπιν τις εντάσσουν σε μια αμφισεξουαλική ανεκτικότητα, βετεράνοι που διατηρούν σχέσεις με τρανς και υφίστανται τη βία της κοινωνίας σε σημείο ακρωτηριασμού. Η κεντρική αφήγηση πλαισιώνεται από παρεμβολές πέντε άλλων πολύ καλών ηθοποιών και το όχημα της παράστασης κυλά απρόσκοπτα, χωρίς να μειωθεί η έκταση του κειμένου.

Η Τιχουάνα του Μεξικού συμβολίζει την επανόρθωση ενός φυσικού «σφάλματος», όμως αυτή η «διόρθωση» προϋποθέτει τη διαδρομή.

Η Τιχουάνα του Μεξικού συμβολίζει την επανόρθωση ενός φυσικού «σφάλματος», όμως αυτή η «διόρθωση» προϋποθέτει τη διαδρομή. Οι ποιότητες θηλυκότητας που αποδίδει στον κεντρικό ήρωα η συγκεκριμένη σκηνοθεσία (τζην και γκρι μακό μπλουζάκι) τονίζουν τον μεταβατικό χαρακτήρα της αφήγησης. Τα φροντισμένα κοστούμια της Κατερίνας Παπανικολάου υπερτονίζουν την υστερία της συζύγου, τον χειριστικό χαρακτήρα της Μητέρας και της Θείας, την παραίτηση του θείου, τον φαλλικό αλλά και ευνουχισμένο χαρακτήρα του βετεράνου, τη σταδιακή μετάβαση του κεντρικού χαρακτήρα σε μια νέα ταυτότητα. Το σκηνικό είναι μόνο τρεις καρέκλες, ένα σακ βουαγιάζ, ένα τυλιγμένο χειροποίητο πάπλωμα και μια φωτογραφία της Μέριλιν στον τοίχο.

alt

Happyend μιας νέας «κανονικότητας»

Το road trip που ξεκινά από το Mechanic Falls του Maine θέτει επί τάπητος και την πολυσυζητημένη έννοια της πατρότητας, καθιερώνει δε τον εξαιρετικό χαρακτήρα της γυναίκας που κάνει διαρκώς εσφαλμένες επιλογές και νομίζει, μέσα στην υστερία της, ότι μπορεί να αλλάξει τη σεξουαλικότητα του συζύγου της.

Ο Σαλ επιθυμεί να ταυτιστεί, ως επίδοξη γυναίκα, με το πρότυπο της αδελφής του Άσλι, εκτιμά την «ανοικτόμυαλη» αλλά φαλλοκρατική προσέγγιση του κουνιάδου του, είναι αθώος και ευάλωτος. Στο όχημά του επιβαίνει και ένας νέος, φετιχιστικά παρόμοιος με τα γκέι πρότυπα αλλά ετεροκαθοριζόμενος, που σχετίζεται κατά περίεργο τρόπο με το ζήτημα του έργου: το ιδιότυπο σε αυτήν τη γκροτέσκα παρουσία (που την αποδίδει θαυμάσια ο Βαγγέλης Πιτσιλός) είναι η αναπηρία της, που αποκαλύπτεται ότι είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής βίας, και όχι του σχηματοποιημένου «πολέμου», που προσφέρεται για μιαν εύκολη αιτίαση: η Σώτη Τριανταφύλλου αναφέρεται πλαγίως στον εσωτερικευμένο «κοινωνικό πόλεμο», θύματα του οποίου είναι όλοι οι ευαίσθητοι άνθρωποι, αποκαθιστώντας τον προβληματισμό στην ορθή του βάση.

Η επίσκεψη του Σαλ στο σπίτι της θείας Λουίζας τού αποκαλύπτει τον σουρρεαλισμό μιας απόλυτα συμβατικής σχέσης γάμου στην επαρχία: ο θείος Ντον, ο παραμελημένος ψυχισμός του οποίου τον περιθωριοποιεί απόλυτα, επιβαίνει στο όχημα αυτό για να δει τον ωκεανό και φορά το φουλάρι της χειραφέτησής του. Το οδοιπορικό της προσωπικής αυτογνωσίας γενικεύεται και αφορά όλους. Το road trip που ξεκινά από το Mechanic Falls του Maine θέτει επί τάπητος και την πολυσυζητημένη έννοια της πατρότητας, καθιερώνει δε τον εξαιρετικό χαρακτήρα της γυναίκας που κάνει διαρκώς εσφαλμένες επιλογές και νομίζει, μέσα στην υστερία της, ότι μπορεί να αλλάξει τη σεξουαλικότητα του συζύγου της. Ενώ σχολιάζει καυστικά την υστερική αντίδραση των γύρω στη διαφορετικότητα, η Σώτη Τριανταφύλλου οραματίζεται την ελεύθερη, απρόσκοπτη διάσωσή της και την καθιέρωση μιας νέας, ανθρωπιστικά χρωματισμένης «κανονικότητας», χωρίς να θέλει να την «κάνει θέμα»: και η παράσταση του κύριου Πατρώνη υποστηρίζει σθεναρά αυτό το όραμα.

[1] Transitionality
[2] Crossdressing
[3] Sex reassignment surgery
[4] Performativity: τον όρο εισήγαγε από τη γλωσσολογία στις Σπουδές Φύλου η Τζούντιθ Μπάτλερ. Αναθεωρώντας τη σχέση ανατομικού και κοινωνικού φύλου (sex & gender), η Μπάτλερ υποστηρίζει ότι το ανατομικό και το κοινωνικό φύλο δεν είναι παρά επιτελέσεις (performances), οι οποίες αποκτούν ισχύ και εξουσία μέσω των επαναλαμβανόμενων πράξεων των υποκειμένων. Κατά την προσέγγιση αυτήν, φύλο δεν είναι αυτό που είμαστε, αλλά αυτό που επιτελούμε.
[5] Μη αποδεκτοί είναι οι αγγλικοί όροι όπως «shemale», «ladyboy», «tranny», ή το ακραίο ελληνικό υβριστικό «τραβέλι», που είναι συνδεδεμένοι με τη βιομηχανία της πορνογραφίας.

* Το κείμενο γράφτηκε για την παράσταση στις 28 Μαΐου 2016.

* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

«Οι Τσέντσι» του Π. Μπ. Σέλλεϋ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά (κριτική) – Ένα έργο φεμινιστικό και βέβηλο

Για τους «Τσέντσι», του Π. Μπ. Σέλλεϋ, σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου που ανέβηκε στην αίθουσα «Ω» του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά. Kεντρική εικόνα: © Μαρίζα Καψαμπέλη.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Την τραγωδία «ήρεμ...

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ένα ξεχωριστό «Όνειρο καλοκαιριάτικης νύχτας» από την ομάδα Loxodox στο ΠΛΥΦΑ

Ο ιστορικός χώρος της αρχαίας Αθήνας «συνομιλεί» αρμονικά με τη μαγική νύχτα των Αγγλοσαξόνων, όπως τη συνέθεσε ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Κεντρική εικόνα: © Sabrina Brodescu.

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

Η ομάδα Loxodox είναι ιδέα της Μαρίζας Θεοφυλακτοπού...

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

«Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» (κριτική): Δύο σημαντικά έργα του Ματέι Βίσνιεκ στις αθηναϊκές σκηνές

Για τις παραστάσεις «Το σώμα της γυναίκας ως πεδίο μάχης» στο θέατρο «Χώρος» και «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα», στο Θέατρο Μπέλλος, και τα δύο του Γαλλορουμάνου θεατρικού συγγραφέα, ποιητή και δημοσιογράφου Ματέι Βίσνιεκ. Κεντρική εικόνα: Από την παράσταση «Το σώμα της γυναί...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ