alt

Για τη συναυλία της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών, η οποία ήταν αφιερωμένη στα στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση, στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.

Του Φραγκίσκου Κοντορούση

Αφιερωμένη στα 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν η συναυλία που έδωσε η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών με έργα Σοστακόβιτς και Ξένου στο Ίδρυμα Μιχ. Κακογιάννης, στις 30 Νοέμβρη 2017. Η συναυλία, υπό τη διεύθυνση του πολύπειρου Βύρωνα Φιδετζή, πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή των χορωδιών του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Εθνικού Ωδείου – συνέπεσε δε χρονικά με τα πρώτα γενέθλια της ορχήστρας.

Αριστουργήματα γεμάτα αντιθέσεις

Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς και ο Σεργκέι Προκόφιεφ υπήρξαν οι πιο προβεβλημένοι συνθέτες της Σοβιετικής Ένωσης που επέλεξαν να λειτουργήσουν μέσα στο καθεστώς της πατρίδας τους και να μην μεταναστεύσουν στη Δύση. Η επιλογή τους αυτή κατέστησε ιδιαίτερα περίπλοκη τη σχέση τους με την εξουσία. Έτσι, περιόδους γεμάτες θριάμβους και αναγνώριση ακολούθησαν πιο σκοτεινές εποχές δυσμένειας, με τον Σοστακόβιτς ιδιαίτερα να συνθέτει συχνά υπό καθεστώς φόβου.

Η συναυλία άνοιξε με το συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης» που ολοκληρώθηκε από τον Σοστακόβιτς το 1967 με αφορμή την 50η επέτειο της Επανάστασης. Το έργο υμνεί τα σύμβολα της επανάστασης, χωρίς όμως να κρύβει και τα αισθήματα επιφύλαξης ή και αντίθεσης προς το καθεστώς.

Η συναυλία άνοιξε με το συμφωνικό ποίημα «Οκτώβρης» που ολοκληρώθηκε από τον Σοστακόβιτς το 1967 με αφορμή την 50η επέτειο της Επανάστασης. Το έργο υμνεί τα σύμβολα της επανάστασης, χωρίς όμως να κρύβει και τα αισθήματα επιφύλαξης ή και αντίθεσης προς το καθεστώς. Ο συνθέτης χρησιμοποιεί αποσπάσματα από παλαιότερα έργα του, όπως τη 10η Συμφωνία που γράφτηκε για το θάνατο του Στάλιν, αλλά και τις 5η και 7η Συμφωνίες, που περιέχουν έντονα στοιχεία αντίδρασης του συνθέτη στη σταλινική τρομοκρατία.

Ο Σοστακόβιτς, αν και υπήρξε θαυμαστής των ιδεολογικών αρχών της Επανάστασης, ποτέ δεν ταυτίστηκε εξ ολοκλήρου με το καθεστώς και η αντίφαση αυτή είναι διάσπαρτη στο σύνολο σχεδόν της εργογραφίας του. Στον «Οκτώβρη» οι συνεχείς εναλλαγές επικών κορυφώσεων και σκοτεινών λυρικών μερών αποτυπώνουν με ιδεώδη τρόπο την εσωτερική αυτή πάλη του.

Τελείως διαφορετική αίσθηση αποπνέει η νεανική 2η Συμφωνία του συνθέτη, έργο που απολαύσαμε στο δεύτερο μέρος της συναυλίας. Το έργο, γραμμένο από τον μόλις 21 ετών Σοστακόβιτς για τη 10η επέτειο της Επανάστασης, εμφορείται από αισθήματα ελπίδας για ένα δικαιότερο κόσμο, στη Ρωσία αλλά και στον υπόλοιπο πλανήτη. Ο Σοστακόβιτς συνθέτει αντισυμβατικά, χρησιμοποιώντας πολυρρυθμικά στοιχεία, έντονες διάφωνες συνηχήσεις και συνεχείς ενορχηστρωτικές εναλλαγές. Οι ιδέες αυτές, τόσο χαρακτηριστικές του ύφους του συνθέτη, κατακρίθηκαν αργότερα από το σταλινικό καθεστώς, οδηγώντας και τον ίδιο να τις αποκηρύξει ως «εσφαλμένη προσπάθεια ανεύρεσης της πρωτοτυπίας».

Ο Βύρων Φιδετζής απέδειξε ότι γνωρίζει άριστα τη μουσική γλώσσα του Σοστακόβιτς. Διηύθυνε την ορχήστρα με αυτοπεποίθηση, χωρίς υπερβολές και άσκοπες εξάρσεις, με πλήρη έλεγχο των ρυθμικών και ενορχηστρωτικών εναλλαγών. Η ορχήστρα απέδωσε με σιγουριά τη δύσκολη παρτιτούρα και ακολούθησε πιστά τις οδηγίες του μαέστρου. Ομοίως, η παρουσία των χορωδιών στη 2η Συμφωνία υπήρξε συνεπής με την παρτιτούρα, αν και έλειψε το πάθος που διέκρινε τους μουσικούς της ορχήστρας.

Ο συνθέτης της Εθνικής Αντίστασης

Ο Φιδετζής καθοδήγησε στιβαρά την ορχήστρα, αποδίδοντας πιστά το γράμμα μα και το πνεύμα της παρτιτούρας. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών αντιμετώπισε το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και δίκαια απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού, δίνοντας σοβαρές υποσχέσεις για το μέλλον.

Ο γεννημένος το 1912 στη Ζάκυνθο Αλέκος Ξένος ήρθε σε επαφή με τη μουσική ως τρομπονίστας, συμμετέχοντας στις ορχήστρες μελοδραματικών θιάσων που επισκέπτονταν τη Ζάκυνθο. Σε ηλικία 20 ετών γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών, όπου και σπούδασε θεωρητικά με τους Δημήτρη Μητρόπουλο και Φιλοκτήτη Οικονομίδη.

Από νεαρή ηλικία συμμετείχε ενεργά σε συνδικαλιστικούς αγώνες και στην ίδρυση της ΚΟΑ. Το 1941 εντάχθηκε στο ΕΑΜ συμμετέχοντας ενεργά στην Αντίσταση καθ' όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Στην περίοδο αυτή μελοποίησε πολλά αντιστασιακά τραγούδια με πιο χαρακτηριστικό αυτό του «Καπετάν Άρη - Μικρό Χωριό». Το 1947 απολύθηκε από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και το 1950 από την Ορχήστρα του ΕΙΡ, λόγω των πολιτικών του απόψεων. Μέχρι το τέλος της ζωής του (Αθήνα, 1995) παρέμεινε μέλος του ΚΚΕ.

Στο συνθετικό έργο του Ξένου η συμφωνική μουσική (δύο συμφωνίες και αρκετά συμφωνικά ποιήματα) κατέχει εξέχουσα θέση. Στο πρώτο μέρος της συναυλίας παρουσιάστηκε το συμφωνικό ποίημα «Σπάρτακος», έργο που ο συνθέτης ολοκλήρωσε το 1963. Μέσα από τη γνωστή μορφή του δούλου Σπάρτακου, ο Ξένος μιλά για τον αδικημένο που εξεγείρεται, για τον κατακτημένο που αντιστέκεται στον κατακτητή. Ο συνθέτης γράφει πως μέσα από το έργο αυτό εκφράζει την πεποίθησή του ότι «οι αγώνες μας θα δικαιωθούν και μαζί με τους άλλους λαούς θα βαδίσουμε σε ένα ευτυχισμένο ειρηνικό μέλλον».

Στον «Σπάρτακο» η αντίσταση στον κατακτητή συνυπάρχει με την προσωρινή απογοήτευση αλλά και την ακλόνητη πίστη στην τελική νίκη: λυρικά τονικά μέρη με υφέρποντα στοιχεία ελληνικότητας, στο πνεύμα του Καλομοίρη, εναλλάσσονται με μέρη διάφωνα, στα όρια της ατονικότητας, γεμάτα ένταση, όπου τον κύριο ρόλο αναλαμβάνουν τα κρουστά και τα χάλκινα πνευστά. Ο Φιδετζής καθοδήγησε στιβαρά την ορχήστρα, αποδίδοντας πιστά το γράμμα μα και το πνεύμα της παρτιτούρας. Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών αντιμετώπισε το έργο με τη δέουσα σοβαρότητα και δίκαια απέσπασε το θερμό χειροκρότημα του κοινού, δίνοντας σοβαρές υποσχέσεις για το μέλλον.

* Ο ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΚΟΝΤΟΡΟΥΣΗΣ είναι καθηγητής Ανώτερων Θεωρητικών της Μουσικής.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Στις 10 Μαρτίου και για πέντε ακόμη παραστάσεις ανεβαίνει στην  Εθνική Λυρική Σκηνή η εμβληματική «Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ σε σκηνοθεσία του Τζων Φούλτζειμς και συμπαραγωγή με την Βασιλική Όπερα της Δανίας. Κενρική εικόνα: © Eθνική Λυρική Σκηνή. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη...

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, για μια μόνο παράσταση το Σάββατο 6 Απριλίου: «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου» στη Θεατρική Σκηνή Δήμου Αβδελιώδη – Studio new star art cinema [Σταυροπούλου 33, Αθήνα].

Επιμέλεια: Book Press

...
Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Η θρυλική ποιήτρια της νεοϋορκέζικης punk rock Patti Smith προσγειώνεται στη Στέγη στις 14 & 15 Μαρτίου, για να συμμετάσχει στα ηχοτοπία του πρότζεκτ “Correspondences” της Soundwalk Collective, σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ