alt

Στον χώρο του Ύψιλον (Εδέσσης 5) οι εκδόσεις Αντίποδες, στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων της 15ης ΔΕΒΘ οργανώνουν την εικαστική έκθεση «Contents», από τις 3 μέχρι και τις 15 Μαΐου.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Με αφορμή την 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης οι εκδόσεις Αντίποδες και ο πολυχώρος Ύψιλον (Eδέσσης 5) κάλεσαν 20 δημιουργούς (εικαστικούς, γραφίστες, κομίστες) να διαβάσουν ένα από τα λογοτεχνικά βιβλία των Αντιπόδων και να αποτυπώσουν την αναγνωστική τους εμπειρία σε ένα έργο. Σκοπός του «Contents», της έκθεσης που θα συγκροτήσουν τα έργα, είναι να αναδείξει τις πολλαπλές μεταμορφώσεις των περιεχομένων, τη διαρκή τους κίνηση, από τον συγγραφέα στο βιβλίο, από το πρωτότυπο στη μετάφραση, από το χαρτί στην ανάγνωση, από το γράμμα στην εικόνα.

Οι εκδόσεις Αντίποδες και ο πολυχώρος Ύψιλον κάλεσαν 20 δημιουργούς (εικαστικούς, γραφίστες, κομίστες) να διαβάσουν ένα από τα λογοτεχνικά βιβλία των Αντιπόδων και να αποτυπώσουν την αναγνωστική τους εμπειρία σε ένα έργο.

Οι εκδόσεις Αντίποδες σημειώνουν στον κατάλογο της έκθεσης: «Κάθε αναγνώστης που ξεκινά ένα βιβλίο μπαίνει αναπόφευκτα σε μια διαδικασία εξεικόνισης του περιεχομένου του: κάθε πρόσωπο και κάθε αντικείμενο που περιγράφεται αναπλάθεται με τη φαντασία, αποκτώντας μια φασματική υλικότητα και ένα ιδιότυπο εσωτερικό οπτικό καθεστώς που συνοδεύει τον αναγνώστη και μετά το τέλος του βιβλίου. Στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη λογοτεχνία, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο προσπαθούμε να οπτικοποιήσουμε το γλωσσικό περιεχόμενο ενός λογοτεχνικού έργου, συγκρούονται πάντοτε δυο αντιτιθέμενες αντιλήψεις για την ίδια τη γλώσσα και τη λογοτεχνία. 

Αν το περιεχόμενο είναι εξαρχής γλωσσικά συγκροτημένο, αν δηλαδή το αντικείμενο της αναφοράς δεν βρίσκεται σε κάποιον πραγματικό κόσμο εκτός της γλώσσας, τότε δεν υπάρχει καμία έξοδος από το λαβύρινθο – τα περιεχόμενα δεν είναι τίποτα άλλο από γλωσσικά παίγνια που υποδύονται τα αντικείμενα και κάθε οπτικός ή απτικός μίτος που υποτίθεται ότι θα μας οδηγούσε εκτός του λογοτεχνικού κειμένου δεν είναι παρά σκηνοθεσία, ένα ακόμη ευφρόσυνο αλλά απατηλό τέχνασματου συγγραφέα. Αυτή η αντίληψη βλέπει τη λογοτεχνίαως ένα κλειστό αυτοαναφορικό σύστημα, ως ένα απλό παιχνίδι με τα ίδια της τα περιεχόμενα, που δεν μπορούν να αποσπαστούν από αυτήν χωρίς να καταστραφούν. 

Αν αντίθετα το περιεχόμενο έρχεται απέξω και η λογοτεχνία απλώς το αναπαράγει, το διαθλά και εντέλει το αναπαριστά (ή, στις ακραίες της εκδοχές, το επιτελεί), τότε το λογοτεχνικό κείμενο δεν είναι παρά ένας καθρέφτης, αναπόφευκτα παραμορφωτικός, που απλώς μας επιστρέφει την εικόνα του κόσμου που του δώσαμε, διανθισμένη με καινούργια χρώματα και τονικότητες. Ο συγγραφέας δεν είναι παρά ένας τεχνίτης της διαμεσολάβησης: η εικόνα της πραγματικότητας πρέπει να περάσει όσο γίνεται πιο αλώβητη από τις ευαισθησίες του, τα περιεχόμενα που υποτίθεται ότι εκφράζει γλωσσικά δεν είναι παρά τα περιεχόμενα που προσλαμβάνει από έναν εξωτερικό κόσμο. Και αυτή η μιμητική αντίληψη της λογοτεχνίας όμως, παρά τις αρχαίες της περγαμηνές, αφήνει τη λογοτεχνία στο επίπεδο του παιχνιδιού, περιορίζοντάς την σε μια αναπαραστατική λειτουργία που αντλεί πάντοτε τα περιεχόμενά της από πεδία ξένα προς τη γλώσσα, από μια πραγματικότητα που υποτίθεται πως είναι αντικειμενική.

alt
                                     Γιώργος Γούσης, Νόκερ,
           βασισμένο στο Γκιακ του Δημοσθένη Παπαμάρκου

Υπάρχει όμως και μια άλλη οπτική πραγματικότητα της λογοτεχνίας: η ίδια η υλικότητα του βιβλίου. Τη θεωρούμε τόσο δεδομένη που συνήθως την ξεχνάμε εντελώς, και μαζί της όλη τη διαδικασία της παραγωγής του. Κι όμως το βιβλίο είναι μελάνι πάνω σε χαρτί και είναι αδιανόητο χωρίς την υλικότητά του με όλους τις δυνατότητες που δίνει αυτή και με όλους τους περιορισμούς που επιβάλλει. Η τυπογραφία, μια τέχνη που η επιτυχία της συνίσταται στην απόκρυψη και την υποβάθμιση της παρουσίας της, δημιουργεί από το νοερό περιεχόμενο του λογοτεχνικού έργου ένα πλήρες οπτικό σύστημα, με κανόνες και μυστικά, με μεταβάσεις και χάσματα, με εμφάσεις και ανεπαίσθητα ίχνη. Χωρίς τη σταθερή μορφή της σελίδας, χωρίς τη σταθερότητα των τυπογραφικών στοιχείων, της παραγράφου και της αράδας, η ανάγνωση θα χανόταν σε μια απέραντη οριζόντια παράθεση των περιεχομένων. 

Ανάλογη λειτουργία, μερικές φορές πολύ πιο καθοριστική οπτικά, επιτελεί η τέχνη του εξωφύλλου. Η οπτική διακόσμηση του εξωφύλλου έχει μια διπλή καταγωγή: πρώτον, από τις προμετωπίδες των παλαιών εκδόσεων, τις γκραβούρες δηλαδή που κοσμούσαν συνήθως τη σελίδα που βρίσκεται αριστερά από τη σελίδα τίτλου· και δεύτερον από την ίδια τη σελίδα τίτλου, δηλαδή από την τυπογραφική διακόσμηση με τα γράμματα του ίδιου του τίτλου. Η διπλή αυτή καταγωγή επιβάλλει μια σύνθεση των εικονικών και των τυπογραφικών στοιχείων, η ισορροπία της οποίας είναι εξαιρετικά δύσκολη και προϋποθέτει μια βαθιά εξοικείωση τόσο με την τυπογραφική παράδοση όσο και με το ίδιο το περιεχόμενο του βιβλίου. 

Καθώς όμως η ανάγνωση είναι μια δυναμική και ασταθής διεργασία, ο αναγνώστης πάντοτε κινείται ανάμεσα στους αντιθετικούς πόλους της οπτικοποίησης του περιεχομένου – πιστεύει στην αλήθεια του λογοτεχνικού παιχνιδιού ή αμφισβητεί την αναπαραστατική του δεινότητα, αλλοιώνει στη μνήμη του τις λογοτεχνικές περιγραφές και αντιστρέφει τις αποφάνσεις του συγγραφέα, λησμονεί εντελώς την τυπογραφική μορφή και προσπερνά την εικόνα του εξωφύλλου. Όλες οι τεχνικές της σταθεροποίησης και της παγίωσης του περιεχομένου είναι εντέλει καταδικασμένες να αποτύχουν. Και αυτή ακριβώς η αποτυχία, αυτή η αναπόφευκτη αστάθεια είναι που επιτρέπει στο περιεχόμενο να ανακτήσει την κινητικότητά του, να μεταφερθεί ξανά στο επίπεδο της μνήμης και του νου, να χάσει τη γλωσσική του στατικότητα και να γίνει διαπερατό, να μπορεί να μεταφραστεί σε διαφορετικές γλώσσες, αλλά και σε διαφορετικά καλλιτεχνικά μέσα. 

Η σχέση της λογοτεχνίας με την εικαστική δημιουργία είναι ίσως η πιο κομβική απόπειρα μετάφρασης των περιεχομένων της σε μια διαφορετική καλλιτεχνική γλώσσα. Και παρότι αυτό που ονομάζουμε μεταφορά της λογοτεχνίας στο θέατρο ή τον κινηματογράφο είναι η πιο προφανής και οικεία εκδοχή μιας τέτοιας εξεικόνισης, καθώς οι τέχνες αυτές παραμένουν αφηγηματικές είναι υποχρεωμένες να στηρίζονται στο πρωτογενές κείμενο και επομένως να συγκρίνονται διαρκώς μαζί του. Από τις πρώτες όμως απεικονίσεις των ηρώων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας στα αρχαϊκά αγγεία μέχρι τις σύγχρονες εικαστικές αναγνώσεις της λογοτεχνίας, η εικαστική παραγωγή κομίζει πάντα μια εκδοχή των περιεχομένων του λογοτεχνικού κειμένου η οποία ανεξαρτητοποιείται και λειτουργεί με πολύ μεγαλύτερη αυτονομία. 

Γι’ αυτό και η προσδοκία από κάθε εικαστική προσέγγιση των λογοτεχνικών έργων που έχει κανείς αγαπήσει ως αναγνώστης, επαγγελματίας ή μη, είναι πάντοτε μεγάλη όπως και η χαρά για την ανταπόκριση στο κάλεσμα που απευθύναμε μαζί με το Ύψιλον». 

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΑΓΟΡΑΣΤΟΣ είναι δημοσιογράφος.

* Στην κεντρική εικόνα λεπτομέρεια από του έργου του Πρόδρομου Νικοφορίδη και του Bernard Cuomo βασισμένο στην Τελευταία Προειδοποίηση του Παναγιώτη Κεχαγιά.


Στην έκθεση συμμετέχουν οι:
beetroot, Frank Moth, Ιφιγένεια Βασιλείου, Θανάσης Γεωργίου, Γιώργος Γούσης, Στέλλα Δημητρακοπούλου, Μάρκος Καρέλλας, Δημήτρης Κολλιαδήμας, Βασίλης Κώτσικας, Αχιλλέας Μεσάικος, Χριστίνα Μόραλη, Μάρια Μπαχά, Πρόδρομος Νικηφορίδης & Bernard Cuomo, Βούλα Παπαδοπούλου, Κώστας Ράμμος, Απόστολος Ρίζος & Ράνια Εμμανουηλίδου, Στέφανος Ρόκος, Γιώργος Σκαραφίγκας, Στέλλα Στεργίου, Μαρία Ψευτογκά.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Η ειρηνική «επέλαση των Βαλκυριών» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στη Λυρική Σκηνή

Στις 10 Μαρτίου και για πέντε ακόμη παραστάσεις ανεβαίνει στην  Εθνική Λυρική Σκηνή η εμβληματική «Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ σε σκηνοθεσία του Τζων Φούλτζειμς και συμπαραγωγή με την Βασιλική Όπερα της Δανίας. Κενρική εικόνα: © Eθνική Λυρική Σκηνή. 

Γράφει η Έλενα Χουζούρη...

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου συναντά τον Φερνάντο Πεσσόα και τα πορτογαλικά fados

Η Αλίκη Καγιαλόγλου, σε σκηνοθεσία Δήμου Αβδελιώδη, για μια μόνο παράσταση το Σάββατο 6 Απριλίου: «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα fados της εφηβείας μου» στη Θεατρική Σκηνή Δήμου Αβδελιώδη – Studio new star art cinema [Σταυροπούλου 33, Αθήνα].

Επιμέλεια: Book Press

...
Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Οι Soundwalk Collective με την Patti Smith για δυο εμφανίσεις στη Στέγη – ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη ζωή

Η θρυλική ποιήτρια της νεοϋορκέζικης punk rock Patti Smith προσγειώνεται στη Στέγη στις 14 & 15 Μαρτίου, για να συμμετάσχει στα ηχοτοπία του πρότζεκτ “Correspondences” της Soundwalk Collective, σε ένα διήμερο γεμάτο εικόνες και ήχους από τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Επιμέλεια: Book Press ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ