alt

Για το αφήγημα-μαρτυρία της Samar Yazbek Οι πύλες του τίποτα (μτφρ. Αγγελική Σιγούρου, εκδ. Καστανιώτη).

Του Γιώργου Σιακαντάρη

Η Σύρια φιλόλογος, δημοσιογράφος και σεναριογράφος Σάμαρ Γιάζμπεκ εγκατέλειψε την Συρία του Άσαντ αρχές του 2012, παρόλο που ανήκε στη μειονότητα των αλαουιτών, όπως και ο Σύριος δικτάτορας. Έφυγε σε μια περίοδο που είχαν ξεκινήσει οι πρώτες διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος, αλλά ακόμη ούτε το καθεστώς είχε δείξει τα αποτρόπαια δόντια του ούτε οι ισλαμιστές είχαν κυριαρχήσει στα εδάφη της Βορειοδυτικής Συρίας. Επέστρεψε «λαθραία» στην «πύλη του τίποτα» τον Αύγουστο του 2012, όταν πλέον οι άοπλοι διαδηλωτές είχαν αναγκαστεί να πάρουν τα όπλα για να αντιμετωπίσουν την άγρια μυστική αστυνομία του καθεστώτος και όταν πλέον οι πρώτοι ισλαμιστές σαν ύαινες είχαν μυριστεί αίμα και θάνατο. Από εκείνη την στιγμή ώς τον Αύγουστο του 2013 πέρασε άλλες δυο φορές, τον Φεβρουάριο του 2013 και τον Ιούλιο του 2013, τα σύνορα της πατρίδας της για να περιγράψει μια ειρηνική επανάσταση που πατάχθηκε από την Ασφάλεια του καθεστώτος και εκφυλίστηκε στα χέρια των τζιχαντιστών.

Εφοδιασμένη με πλαστή ταυτότητα, διακινδυνεύοντας την ζωή της αλλά και τη ζωή των ανθρώπων που τη συνόδευαν, περνά από τα σύνορα της Τουρκίας στην Βορειοανατολική Συρία.

Εφοδιασμένη με πλαστή ταυτότητα, διακινδυνεύοντας τη ζωή της αλλά και τη ζωή των ανθρώπων που τη συνόδευαν, περνά από τα σύνορα της Τουρκίας στην Βορειοανατολική Συρία και παρακολουθεί μια κατάσταση στην οποία η Κόλαση όπως απεικονίζεται στο δεξιό φύλλο του τρίπτυχου Κήπου των Επίγειων Απολαύσεων του Ιερώνυμου Μπος μοιάζει με ειδυλλιακό τοπίο σε σχέση με την Πύλη του Τίποτα την οποία μας ανοίγει η συγγραφέας.

Λέγεται ότι μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις. Ίσως να είναι και έτσι. Το διαπιστώνουμε στις τηλεοράσεις μας καθισμένοι στον καναπέ μας, όταν βλέπουμε μικρά παιδιά να πνίγονται από τα αέρια του καθεστώτος. Και όμως, πιστεύω ότι στο βιβλίο της Γιάζμπεκ, έστω και ως εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα, κάθε μια λέξη είναι χίλιες εικόνες. Γιατί οι λέξεις αυτού του βιβλίου, σε αντίθεση με τον κόσμο των εικόνων, καθόλου δεν σου επιτρέπουν να κάθεσαι στον καναπέ. Σε μετατρέπει σε κατηγορούμενο απέναντι στο δικαστήριο του ανθρωπισμού. Στη Συρία των Πυλών του Τίποτα δεν συγκρούεται μόνο η δημοκρατία με το καθεστώς του τρόμου του Άσαντ και των τζιχαντιστών του ISIS. Συγκρούεται ο άνθρωπος με τον κακό εαυτό του, με αυτό που ο Καντ ονομάζει ριζικό κακό στον άνθρωπο.

Για τον Καντ το κακό στον άνθρωπο δεν είναι απότοκο παραπλάνησης, ούτε βρίσκεται στη φύση του ή στη διαφθορά του ίδιου του Λόγου, ούτε έχει καμία σχέση με το προπατορικό αμάρτημα. Το θεμέλιο του κακού βρίσκεται στους κανόνες της θέλησης, όπως αυτοί πηγάζουν από την ίδια την ελευθερία. Αν όμως το κακό δεν βρίσκεται στη φύση του ανθρώπου αλλά στην ελευθερία του, τότε εκεί, στην ελευθερία, μπορούμε να αναζητήσουμε και το καλό. Αυτό κάνει και η Γιάζμπεκ: αναζητεί το καλό που εκφράζουν οι μαχητές για την ελευθερία μέσα στο καθεστώς του τρόμου του Άσαντ και των τζιχαντιστών. Αναζητεί την ελευθερία μέσα στην ανελευθερία. Τη ζωή μέσα στο θάνατο. Την ελπίδα μέσα στην απελπισία. Το καλό μέσα από την ήττα του από το κακό. Πώς μετά κανείς διαβάζοντας όλα αυτά που περιγράφει η συγγραφέας, μπορεί να μείνει ακίνητος στον καναπέ του; Όντως κάθε μια λέξη αυτού του βιβλίου είναι χίλιες εικόνες.

alt
Η Samar Yazbek

Στο οδοιπορικό της η Γιάζμπεκ αποκαλύπτει ότι παντού χωράει η δημοκρατία, παντού χωράει το αίτημα για μια αστική δημοκρατία. Αυτό είναι το μήνυμα της. Και μόνο γι’ αυτό θα άξιζε κανείς να διαβάσει αυτό το βιβλίο.

Σε αντίθεση με όλους όσοι υποστηρίζουν ότι οι αραβικοί λαοί δεν είναι κατάλληλοι για τη δημοκρατία, το πρώτο και τελευταίο πράγμα που ακούει η συγγραφέας από τους μαχητές του Ελεύθερου Συριακού Στρατού είναι η φράση: «Εμείς θέλουμε ένα αστικό κράτος». Από την ημέρα που άκουσε αυτή τη φράση, κατά τη δική της μαρτυρία, η συγγραφέας αποφάσισε να γράψει αυτή την κάθοδο στην κόλαση.

Μια κόλαση που ξεκίνησε από τον «παράδεισο» των πρώτων ειρηνικών διαδηλωτών που οι σφαίρες του καθεστώτος τους ανάγκασαν να γίνουν σκληροί μαχητές, αλλά χωρίς διεθνή υποστήριξη, χωρίς τα σαουδαραβικά χρήματα των τζιχαντιστών και τον ρώσικο εξοπλισμό του σφαγέα Άσαντ. Όχι, η Γιάζμπεκ δεν εξιδανικεύει. Δεν αντιμετωπίζεις τον θάνατο με τον Καντ. Τον θάνατο τον αντιμετωπίζεις με θάνατο. Αυτό κάνουν και αυτοί οι ακτιβιστές. Όχι τυχαία ένας εξ αυτών, ο Χοσάμ, απόφοιτος αραβικής φιλολογίας, υποστήριζε ότι δεν αποδεχόταν τη βία και την αγριότητά τους, αλλά έβλεπε πλέον πως οι μαχητές είχαν γίνει κλέφτες και δεν συμφωνούσε με τη συμπεριφορά τους. Όχι δεν είναι όλοι οι ακτιβιστές «απελευθερωμένοι», απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις που βλέπουν τις γυναίκες ως ισότιμες να στέκονται δίπλα τους. Ακόμη και σ’ αυτούς οι γυναίκες έχουν περιθωριακό ρόλο και πρέπει να καλύπτουν το πρόσωπό τους. Όχι, αυτοί οι ακτιβιστές δεν είναι άθεοι σαν τον Βαρόνο Χόλμπαχ, ούτε καν πανθεϊστές σαν τον Βολταίρο. Είναι μουσουλμάνοι, οι περισσότεροι, αλλά αυτό δεν τους κάνει ανεπίδεκτους στη δημοκρατία όπως κάποιοι διανοούμενοι εδώ και στην Εσπερία –μεταξύ αυτών και ο Αλγερινός συγγραφέας Μπουαλέμ Σανσάλ που πρόσφατα επισκέφτηκε τη χώρα μας– , επιδιώκουν να μας πείσουν. Στο οδοιπορικό της η Γιάζμπεκ αποκαλύπτει ότι παντού χωράει η δημοκρατία, παντού χωράει το αίτημα για μια αστική δημοκρατία. Αυτό είναι το μήνυμα της. Και μόνο γι’ αυτό θα άξιζε κανείς να διαβάσει αυτό το βιβλίο. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό.

Γράφει η Γιάζμπεκ: «Τα τάγματα του Ελεύθερου Συριακού Στρατού είναι ένα αντίγραφο της ζωής μας, της ποικιλομορφίας και της τεράστιας ανομοιογένειας της, με μόνη διαφορά πως ένας θάνατος με την ελαφράδα του φτερού περνά καμαρωτά ανάμεσά τους, και πως, στην πραγματικότητα, θα έπρεπε να λέγονται «τάγματα της ένοπλης λαϊκής αντίστασης» (σελ. 19). Μέσα από την πάταξη αυτής της λαϊκής αντίστασης ξεπήδησαν οι τζιχαντιστές, με τις «περίεργες» σχέσεις τους με την Κρατική Ασφάλεια. Έτσι, πλέον, ενώ στην αρχή υπάρχουν ήρωες, η συνέχεια του έργου έχει μόνο θάνατο.

Οι υπεραπλουστεύσεις δεν μπορούν να αναλύσουν καμία πραγματικότητα, ιδιαίτερα μια τόσο σύνθετη πραγματικότητα, όπως αυτή του αραβικού κόσμου και του Ισλάμ. Ένα βιβλίο για τη ζωή λοιπόν και όχι για τον θάνατο.

Η συγγραφέας συναντιέται ακόμη και με αυτούς τους εκπροσώπους του θανάτου του ISIS και από αυτές τις συναντήσεις αποπνέει ένας άνεμος ανελευθερίας, μίσους και καταπίεσης ίδιος και χειρότερος από τα αέρια που ρίχνει το καθεστώς Άσαντ στους ίδιους τους πολίτες του.

Γράφηκε ότι από το βιβλίο της Γιάζμπεκ ο μόνος που βγαίνει νικητής είναι ο θάνατος. Λάθος. Είναι η ζωή. Γιατί, τι άλλο από ζωή είναι αυτό που κάνουν σε καθημερινή βάση οι Σύριες γυναίκες; Τη δύσκολη ζωή των οποίων περιγράφει η συγγραφέας. Τι άλλο από ζωή είναι αυτό που της λέει ο Άχμαντ; «Είμαι μαχητής αλλά και άνθρωπος, έμαθα στο σχολείο να μισώ τον φόνο. Θέλω να παντρευτώ και να κάνω παιδιά, γι’ αυτό πολεμώ, για να μπορέσω να ζήσω» (σελ. 155). Αλλά και ο άλλος μαχητής, ο Μάνχαλ, απαντά στους δυτικούς Μπουαλέμ Σανσάλ ότι για τις ωμότητες δεν φταίει έτσι γενικά η θρησκεία του Ισλάμ, αλλά η συνολική δομή της συριακής κοινωνίας, όπως οι οικογενειακοί και φυλετικοί δεσμοί. Η ίδια η Γιάζμπεκ αναζητεί αυτές τις αιτίες και στην απουσία μιας κοινής αντιμετώπισης των δημόσιων ζητημάτων, μιας εθνικής συνείδησης. «Γι’ αυτό ξεσπούν τοπικές διαμάχες και αντιπαλότητες μεταξύ των άμαχων και των οργανώσεων» (σελ. 105). Οι υπεραπλουστεύσεις δεν μπορούν να αναλύσουν καμία πραγματικότητα, ιδιαίτερα μια τόσο σύνθετη πραγματικότητα, όπως αυτή του αραβικού κόσμου και του Ισλάμ. Ένα βιβλίο για τη ζωή λοιπόν και όχι για τον θάνατο. Έστω και αν αυτός βρίσκεται πίσω από κάθε λέξη του βιβλίου. 

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ είναι συγγραφέας και διδάκτωρ κοινωνιολογίας.

altΟι πύλες του τίποτα
Samar Yazbek
Μτφρ. Αγγελική Σιγούρου
Εκδ. Καστανιώτη 2016
Σελ. 304, τιμή εκδότη €14,85

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ