alt

Για το μυθιστόρημα του Σαντιάγο Οράσιο Αμιγκορένα «Τα τελευταία μου λόγια (μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, εκδ. Gutenberg).

Του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη

Ισχυρή είναι η τάση πολλών σημαντικών συγγραφέων να προειδοποιούν. Ευαίσθητες μεμβράνες καθώς είναι, εξοπλισμένοι με περισκόπια που σαρώνουν τον κοινωνικό ιστό και με αντένες που πιάνουν τα ανησυχητικά, έστω και εν σπέρματι ακόμη, δρώμενα, μυθιστοριογράφοι όπως ο Τζέιμς Γκράχαμ Μπάλαρντ, ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ, ή/και ο Τόμας Πίντσον (που δεν είναι κατ’ ανάγκην συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, αλλά μάλλον δημιουργικοί «τουρίστες στην υπόθεση») μελλοντολογούν ενίοτε με το βλέμμα στραμμένο στον κώδωνα του κινδύνου και το χέρι τους έτοιμο να σημάνει τον δέοντα συναγερμό. Ο Σάκος Εκστρατείας του Επίμονου Αναγνώστη είναι φορτωμένος σήμερα με ένα ολιγοσέλιδο, συγκριτικά, μυθιστόρημα που σκοπεί να μας ανησυχήσει και να μας προειδοποιήσει, καθώς και μ’ ένα σημειωματάριο με σελίδες για κάποια παρεμφερή έργα.

Όσο διάβαζα, συνεπαρμένος και πασχίζοντας διαρκώς να παραμείνω ψύχραιμος δεν έπαυα να πηγαινοέρχομαι στις βιβλιοθήκες μου και να κατεβάζω από τα ράφια κι άλλα δυσοίωνα μυθιστορήματα που διατηρούν ομοιότητες μεταξύ τους και επίσης με το εν λόγω του Αργεντινού κινηματογραφιστή και συγγραφέα.

Όσο διάβαζα, συνεπαρμένος και πασχίζοντας διαρκώς να παραμείνω ψύχραιμος (όπως οφείλει να είναι κάθε συγκροτημένος/συγκρατημένος αναγνώστης) το σύντομο και πυκνό μυθιστόρημα του Σαντιάγο Οράσιο Αμιγκορένα [Santiago Horacio Amigorena, Μπουένος Άιρες, 1962] Τα Τελευταία μου Λόγια (που μετέφρασε δυναμικά η Τιτίκα Δημητρούλια και εξέδωσε ο οίκος Gutenberg στην ήδη πολύτιμη σειρά Aldina, την οποία οραματίστηκε ο αείμνηστος Δημήτρης Αρμάος και διευθύνει λαμπρά η Ζωή Μπέλλα), δεν έπαυα να πηγαινοέρχομαι στις βιβλιοθήκες μου και να κατεβάζω από τα ράφια κι άλλα δυσοίωνα μυθιστορήματα που διατηρούν ομοιότητες μεταξύ τους και επίσης με το εν λόγω του Αργεντινού κινηματογραφιστή και συγγραφέα. Ο οποίος εμφανίζεται εδώ σε ηλικία εκατόν είκοσι τεσσάρων ετών (124!), το 2086, με το όνομα Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (!), και στην Αθήνα, στην Ακρόπολη, τελευταίο καταφύγιο των δύο (2!) όλων κι όλων ανθρώπων που έχουν απομείνει ζωντανοί σε όλον τον πλανήτη. Στις 14 Ιουνίου του 2086, θα εκπνεύσει και ο «Ουίλλιαμ Σαίξπηρ», ενώ έχει προηγηθεί ο θάνατος της Άλμπα, της Σιέρα και του Γιώργου, και θα απομείνει μονάχα ο εικοσάχρονος Μπελαρμέν για να ιστορήσει τον χαλασμό του κόσμου, να αφήσει ένα χνάρι στο τίποτα, να πει τα σκληρά λόγια του ολέθρου, αλλά και να ανάψει ένα κεράκι ελπίδας.

Φλερτάροντας μ’ έναν μεταλλικό μινιμαλισμό, που θυμίζει εντόνως το θρυλικό (ίσως το πιο θρυλικό πειραματικό cult μυθιστόρημα όλων των εποχών – και το τονίζω πανηγυρικά αυτό!), το Wittgenstein's Mistress του ανυπέρβλητου David Markson (1927-2010), με θραύσματα, λακωνικές φράσεις, κινηματογραφικές εικόνες, σημειώσεις, παραθέματα από άλλα έργα (ιδίως από τον Υπερίωνα του Χαίλντερλιν), και με το υλικό του οργανωμένο συνεκτικά σε 165 παραγράφους, ο Αμιγκορένα μάς συγκλονίζει με την ιστόρηση του τέλους του κόσμου που άρχισε να μαίνεται πριν από μερικές δεκαετίες με τον Μεγάλο Σεισμό, με τις Μεγάλες Πλημμύρες, με τον Ιό, με τον Πόλεμο ανάμεσα στους Εκτός και τους Εντός, με τη Μεγάλη Οντολογική Κρίση – με πιο σημερινά λόγια: με την αποτυχία της μείζονος επανασύνδεσης της ποίησης με τη φιλοσοφία (σ. 97), ή με μια ιδιάζουσα λυρική έκλαμψη του Μπελαρμέν, επειδή «Ὁ άνθρωπος δεν έκανε καμία πραγματικά ωραία και πραγματικά σημαντική εφεύρεση μετά τα τρένα» (σ. 71).

Οι εφιαλτικές (αλλά διατυπωμένες εκπληκτικά ήρεμα) περιγραφές του Μεγάλου Τέλους, της Κοσμοχαλασιάς –όπως ορίζει το τέλος ένα άλλο δυσοίωνο μυθιστόρημα, η Χρονιά της Ερήμου (μτφρ. Βασιλική Κνητού, εκδ. Πόλις) του επίσης Αργεντινού, και σχεδόν συνομήλικου με τον Αμιγκορένα, Πέδρο Μαϊράλ (Μπουένος Άιρες, 1970)– συνοδεύονται διακειμενικά με αποσπάσματα από τον Υπερίωνα, με ένα ποίημα του Χόρχε Λούις Μπόρχες («Ἡ κυκλική νύχτα», μεταφρασμένο εδώ από τον Γιώργο Κεντρωτή), με έναν στίχο από την Ιλιάδα, δύο στίχους του Φερνάντο Πεσσόα, και μία παράγραφο από τον «Κένταυρο» του Μορίς ντε Γκερέν [Maurice de Guérin, 1810-1839]. Διόλου τυχαία συνοδεία. Αυτά τα εμβόλιμα κείμενα επιτείνουν την ένταση της προειδοποίησης, αλλά, συνάμα, ανοίγουν τη γλαυκή χαραμάδα της ελπίδας – μια λέξη που σφηνώνει, που μπήγει κυριολεκτικά σχεδόν στην αρχή του ζοφερού μυθιστορήματος ο συγγραφέας (στη 14η παράγραφο και στην 42 σελίδα), θαρρείς για να μας προϊδεάσει ότι μ’ όλο το σκότος και παρ’ όλη τη φρίκη πάντα κάτι θα αχνοφέγγει.

alt
Σαντιάγο Οράσιο Αμιγκορένα, Πέδρο Μαϊράλ, Κόρμακ ΜακΚάρθυ

Κι αυτό που αχνοφέγγει, κοινοποιείται (μες στο κενό, ναι, στο τίποτα, στον όλεθρο, στον χαμό, στο τέλος, αλλά κοινοποιείται μολαταύτα) με τη γραφή, με το γράψιμο, με τις λέξεις και τις φράσεις, με την οργάνωση του λόγου – και αυτό είναι (πάντα;) η ελπίδα: η κοινοποίηση του ζόφου, ώστε ενδεχομένως να αρθεί, ώστε να τον υπερβούμε, ή, ακόμα καλύτερα, να τον προλάβουμε και να τον αποτρέψουμε.

Κι αυτό που αχνοφέγγει, κοινοποιείται (μες στο κενό, ναι, στο τίποτα, στον όλεθρο, στον χαμό, στο τέλος, αλλά κοινοποιείται μολαταύτα) με τη γραφή, με το γράψιμο, με τις λέξεις και τις φράσεις, με την οργάνωση του λόγου – και αυτό είναι (πάντα;) η ελπίδα: η κοινοποίηση του ζόφου, ώστε ενδεχομένως να αρθεί, ώστε να τον υπερβούμε, ή, ακόμα καλύτερα, να τον προλάβουμε και να τον αποτρέψουμε.

Γράφει ο Αμιγκορένα/Σαίξπηρ/Μπελαρμέν: «Έγραψα για ώρα πολλή. Έγραψα αυτά εδώ. / Έγραψα για το παρελθόν, έγραψα για το παρόν: έγραψα χωρίς να ξέρω γιατί έγραφα. / Όλα αυτά δεν τα έγραψα για να αφήσω πίσω μια μαρτυρία –όταν θα κλείσω τα μάτια μου, δεν θα υπάρξουν μάτια άλλων όντων προικισμένων με το χάρισμα του λόγου, για να ασχοληθούν μ’ αυτά τα λόγια–, αλλά για ν’ ανακουφίσω τη σιωπή των τελευταίων μου ημερών (σ. 136).

Παράλληλη ανάγνωση με τη Χρονιά της Ερήμου, όπου ο Πέδρο Μαϊράλ μάς παρασύρει στην κάτω ρούγα του εφιάλτη που αρχίζει σιγά, κατηφορίζει, κατρακυλάει. Η Κοσμοχαλασιά. Το ένα μετά το άλλο, θραύονται τα αγγεία, σπάζουν οι αρμοί, ξεχαρβαλώνονται οι βεβαιότητες. Μια Αργεντινή, ένας κόσμος που χάνει το τηλέφωνο, το φως, το ίντερνετ, το νερό, τα πάντα. Τσακισμένες βιτρίνες, οδοφράγματα από βιβλία, συγκρούσεις αναίτιες, παράλογες, απρόσμενες. Ο κακός χαμός. Η Κοσμοχαλασιά. Η ανθρωπινότητα τρώει απανωτά σκαμπίλια. Ο παραλογισμός στέφεται βασιλιάς μαστουρωμένος από αναθυμιάσεις καμένης σάρκας. Η ελπίδα εδώ λέγεται Μαρία.

Παράλληλη ανάγνωση και με τον καταβυθισμένο στην οδύνη Δρόμο (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Καστανιώτης) όπου τα πάντα είναι σαν την αρχή ενός παγερού γλαυκώματος που σβήνει τον κόσμο λίγο-λίγο, όπου συναντάμε μουμιοποιημένα πτώματα σαν «θύματα μιας φρικαλέας εκκένωσης», όπου ο ωκεανός είναι κρύος και γκρίζος και «σαλεύει βαριά σαν βυτίο με λειωμένο μέταλλο» (σ. 192), όπου και πάλι, πάντως, αχνοσκιρτάει η ελπίδα, εδώ με τη μορφή ενός αγοριού που ξέρει να διακινδυνεύει προκειμένου να μη χαθεί.

Καταγράφω στο σημειωματάριο μια φράση από τα Τελευταία μου λόγια του Αμιγκορένα, έντεκα λέξεις όλες κι όλες, που για μένα, για τη γενιά μου, για τα όσα έχουμε ακούσει και δει, για τα όσα μας έχουν ενθαρρύνει και μας έχουν ταξιδέψει, μου φαίνεται πλούσια σε σημασία, και σε ελπίδα: «Εγώ ήθελα να έχω γεννηθεί την εποχή που υπήρχαν τα τρένα» (σ. 71). Ω, ναι, εμείς οι happy few γεννηθήκαμε και ζούμε στην εποχή που υπάρχουν τα τρένα!

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ είναι συγγραφέας και μεταφραστής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ίχνη και χνότα» (εκδ. Γαβριηλίδη).


Αποσπάσματα από τα βιβλία

«Μετά από κάποιες ώρες πορείας, ένιωσα την ανάγκη να φύγω από τη λεωφόρο και τα ερείπιά της, να ξεφύγω από αυτά τα ίχνη της ανθρωπότητας που οι άνθρωποι είχαν αφήσει πίσω τους: απομακρύνθηκα από τον δρόμο και ανέβηκα σ’ έναν πρώτο λόφο». (σ. 138) Σαντιάγο Οράσιο Αμιγκορένα 

«Ο χρόνος γέμιζε καινούργια πράγματα. Το παρελθόν δεν με πονούσε πια. Μπορούσα να ζήσω μέσα σ’ εκείνη την παράξενη αιωνιότητα». (σ. 341) Πέδρο Μαϊράλ

«Μέρες ατέλειωτες. Ανοιχτωσιά με τη στάχτη να φυσά πάνω απ’ το δρόμο. Το αγόρι καθόταν τη νύχτα μπρος στη φωτιά με τα κομμάτια του χάρτη απλωμένα στα πόδια του. Είχε αποστηθίσει τα ονόματα των πόλεων και των ποταμών και μέτραγε καθημερινά πού βρισκόντουσαν». (σ. 192) Κόρμακ ΜακΚάρθυ


altΤα τελευταία μου λόγια
Σαντιάγο Οράσιο Αμιγκορένα
Mτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια
Gutenberg 2019
Σελ. 192, τιμή εκδότη €10,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

«Η χώρα του χιονιού» του Γιασουνάρι Καουαμπάτα (κριτική) – Η παθιασμένη λευκότητα του ερωτικού πάθους

Για το μυθιστόρημα του Γιασουνάρι Καουαμπάτα [Yasunari Kawabata] «Η χώρα του χιονιού» (μτφρ. Παναγιώτης Ευαγγελίδης, εκδ. Άγρα). Kεντρική εικόνα: από την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου σε σκηνοθεσία του Shirô Toyoda.

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

...
«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

«Σπουδή στο μπλε» της Μάγκι Νέλσον (κριτική) – Το χρώμα ως λογοτεχνικό υποκατάστατο συναισθημάτων

Για το βιβλίο της Μάγκι Νέλσον [Maggie Nelson] «Σπουδή στο Μπλε» (μτφρ. Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη, εκδ. Αντίποδες). Κεντρική εικόνα: από την «Μπλε ταινία» του Κριστόφ Κισλόφσκι. 

Γράφει η Φανή Χατζή

Ήταν Νοέμβριος του 2020 ...

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

«Λούνα Παρκ» του Φόλκερ Κούτσερ και «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» του Κρις Λόιντ (κριτική) – Αστυνομικές ίντριγκες, από τη Βαϊμάρη στο παραδομένο Παρίσι

Για το μυθιστόρημα του Φόλκερ Κούτσερ [Volker Kutscher] «Λούνα Παρκ» (μτφρ. Δέσποινα Κανελλοπούλου, εκδ. Διόπτρα) και το μυθιστόρημα του Κρις Λόιντ [Chris Lloyd] «Οι ανεπιθύμητοι νεκροί» (μτφρ. Βασίλης Κοντόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Ιστορικά crime fiction με φόντο τον Μεσοπόλεμο και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Κεντρική ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ