
Για το μυθιστόρημα του Emmanuel Carrère «Λιμόνοφ» (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου).
Του Νίκου Ξένιου
Ο Λιμόνοφ του Εμμανουέλ Καρέρ, σε πολύ καλή μετάφραση του Γιώργου Καράμπελα, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. Πρόκειται για μια μυθοπλασία που υπηρετεί ένα πρότυπο δήθεν «αντικειμενικής» έρευνας, κατ’ ουσίαν συνιστά μιαν ανακριβή βιογραφία και, βραβευμένο με το Prix Renaudot, διερευνά την ηθική κατάσταση της Ρωσίας του Πούτιν μέσα από την ιχνηλάτηση της ζωής ενός αντιφατικού πολιτικού εξτρεμιστή.
Ο δικός του Έντουαρντ Λιμόνοφ συνδυάζει τις αλληλοσυγκρουόμενες ιδιότητες του τυχοδιώκτη, του παρανόμου, του σταλινικού τραμπούκου, του σταρ και του πολιτικού ηγέτη.
Ο Καρέρ βρίσκεται στη Μόσχα, στον απόηχο της δολοφονίας της δημοσιογράφου Αννας Πολιτόφσκαγια, και ζωντανεύει την αφήγησή του με ποικιλία πηγών: δημοσιογραφικών αρχείων, ημερολογίων, επιστημονικών εγχειριδίων, λογοτεχνικών και ιστορικών πηγών άλλου είδους. Ο δικός του Έντουαρντ Λιμόνοφ συνδυάζει τις αλληλοσυγκρουόμενες ιδιότητες του τυχοδιώκτη, του παρανόμου, του σταλινικού τραμπούκου, του σταρ και του πολιτικού ηγέτη. Το μυθιστόρημα εστιάζει σε όλες τις πτυχές αυτής της προσωπικότητας, με έμφαση στη συγγραφική και στην πολιτική του ιδιότητα (εμιγκρές στη Νέα Υόρκη των 70's και, αντίστοιχα, ηγέτης του Εθνικομπολσεβικικού κόμματος «Η άλλη Ρωσία»).
Το πολιτικό στίγμα του ήρωα
Ο «Έντυ» Λιμόνοφ γεννήθηκε το 1943 στο Τζερζίνσκ της Ουκρανίας, μεγάλωσε στο Χάρκοφ και συναναστράφηκε τον υπόκοσμο συμμετέχοντας σε συμμορίες. Γιος ενός χαμηλόβαθμου υπαλλήλου της μυστικής αστυνομίας, απομυθοποίησε γρήγορα τον πατέρα του και διαμόρφωσε μια βίαιη προσωπικότητα, ενθαρρυνόμενος από μια σκληρή μητέρα. Επαρκώς φαλλοκράτης και θιασώτης μιας πολιτικής, σωματικής και σεξουαλικής σκληρότητας, ντύνεται σαν δανδής, γράφει ερωτικά ποιήματα που βραβεύονται, επιδίδεται σε μικροκλοπές και περιστασιακά δουλεύει και ως ράφτης. Νοσηλεύεται για ένα διάστημα στην ψυχιατρική κλινική του Χάρκοφ και παντρεύεται την Άννα Μωυσέγιεβνα Ρούμπινσταϊν, μαζί με την οποία το 1967 μετακινείται στη Μόσχα.
Κατόπιν ζει ως ημι-διασημότης στη Μόσχα της περεστρόικα κι επίσης ζει τον έρωτα της Νατάσα, μιας διπολικής, αλκοολικής νυμφομανούς, ενώ υιοθετεί μιαν αισθητική που μπορεί να συστεγάσει το αφαιρετικό ντηζάιν ενός λουτρού στο ξενοδοχείο του στο Μανχάταν με τις τουαλέτες ενός στρατοπέδου συγκεντρώσεως στον Βόλγα, όπου βρέθηκε ως τρομοκράτης.
Εκεί ερωτεύεται την Ελένα, που ήταν αρραβωνιασμένη με έναν «απαράτσικ» (υπάλληλο της ρωσικής γραφειοκρατίας), την οποία τελικά παντρεύεται και μαζί της το 1975 μεταναστεύει στην Αμερική. Εκεί ο Λιμόνοφ εργάζεται σε μια καταθλιπτική ρωσόφωνη εφημερίδα και η γυναίκα του, απογοητευμένη από μια σύντομη καριέρα μοντέλου, τον εγκαταλείπει. Απογοητευμένος, επιδίδεται σε γκέι σχέσεις, ψωνίζεται στα πάρκα και ζει ως desperado με τα 278 δολλάρια της Πρόνοιας ή δουλεύοντας ως μπάτλερ στο Ηστ Σάιντ. Η ομοφυλοφιλική του εμπειρία με κάποιον Κρις αποτυπώνεται στο μυθιστόρημά του «Ο Ρώσος ποιητής προτιμά τους μεγάλους νέγρους» και τον οδηγεί στο Παρίσι, μετά από μια βραχύβια, άδοξη καριέρα λογοτέχνη.
Κατόπιν ζει ως ημι-διασημότης στη Μόσχα της περεστρόικα κι επίσης ζει τον έρωτα της Νατάσα, μιας διπολικής, αλκοολικής νυμφομανούς, ενώ υιοθετεί μιαν αισθητική που μπορεί να συστεγάσει το αφαιρετικό ντηζάιν ενός λουτρού στο ξενοδοχείο του στο Μανχάταν με τις τουαλέτες ενός στρατοπέδου συγκεντρώσεως στον Βόλγα, όπου βρέθηκε ως τρομοκράτης. Στα γραπτά του της περιόδου Γκορμπατσόφ ο Λιμόνοφ νοσταλγεί, κατά περίεργο τρόπο, την Κα Γκε Μπε και μετά την πτώση του κομμουνισμού τον βρίσκουμε στο Βούκοβαρ της ανατολικής Κροατίας όπου, ως άλλος Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, τάσσεται γοητευμένος υπέρ του πολέμου που διεξάγει η Σερβία του Ράντοβαν Κάραζιτς κατά των Βόσνιων και των Κροατών και θρηνεί με μελοδραματικούς τόνους τραγωδού τη βίαιη καθαίρεση και εκτέλεση του ζεύγους Τσαουσέσκου στη Ρουμανία.
![]() |
Eduard Limonov – Emmanuel Carrère |
Το πολιτικό στίγμα του βιβλίου
Ο Λιμόνοφ επιστρέφει στη Μόσχα το 1992 και μαζί με άλλους «νάζμπολ» και χούλιγκανς ιδρύει το Εθνικό Μπολσεβικικό Κόμμα, μιαν ιδιότυπη οργάνωση η οποία φέρει το μαύρο σφυροδρέπανο ως έμβλημά της και η αισθητική και πρακτική της οποίας παραπέμπει στον εθνικοσοσιαλισμό. Το κόμμα αυτό, με τον τίτλο: «Η άλλη Ρωσία», κρίνεται ως παράνομο από το «κομμουνιστικό Κόμμα Ρωσίας» και επανανομιμοποιείται από το Ανώτατο Δικαστήριο, τέλος πραγματοποιεί «πορείες δυσαρεστημένων» καταγγέλλοντας την αυθαιρεσία της ηγεσίας Πούτιν: οι ειδικές δυνάμεις ξυλοκοπούν στη φυλακή τους σωματοφύλακες του Λιμόνοφ, ενώ ελευθερώνουν τους άλλους συλληφθέντες. Φημολογείται πως αυτό έγινε για να δοθεί κύρος στον Λιμόνοφ στους κύκλους της αντιπολίτευσης.
Εκτός από τις πολιτικές προσωπικότητες (π.χ. Τρότσκι, Πούτιν) που παρελαύνουν στη βιογραφία του Καρέρ, ο επαρχιώτης «πανκ» Λιμόνοφ του εμφανίζεται στους κύκλους της μοσχοβίτικης ιντελιτζέντσια, να γνωρίζει τον Γιόζεφ Μπρόντσκι [1], τον Γιεβγένι Γιεφτουσένκο [2] και τον Σολτζενίτσιν [3], τον Βενίτσκα Γιερόφεεφ [4], και τον Βαντίμ Ντελονέ [5]. Πρότυπά του φαίνονται να είναι ο Στάλιν, ο Καντάφι, ο Τζερζίνσκι, ο Μίσιμα, ο Τσάρλς Μάνσον και ο Τζιμ Μόρισον, καθώς και οι συγγραφείς Ιούλιος Βερν, Αλέξανδρος Δουμάς και Τζακ Λόντον, ενώ απεχθάνεται τους φιλελεύθερους σαν τον Ζαχάρωφ, τον Παστέρνακ, τον Ροστροπόβιτς και τον Γκορμπατσόφ. Τώρα διατηρεί μόνιμη στήλη στην εφημερίδα «Ιζβέστια». Οι εθνικιστικές και διχαστικές πεποιθήσεις του, οι χονδροειδείς εξάρσεις του, μισαλλόδοξες και εχθρικές προς τις δημοκρατικές αρχές, εκκινούν από την άκρα αριστερά και ενσωματώνουν ένα νεοϊμπεριαλιστικό – πανσλαβικό όραμα.
Σήμερα εβδομήντα ενός ετών, ο αληθινός Λιμόνοφ συνοψίζει την κατηγορία εκείνη των αποπροσανατολισμένων Ρώσων που καταφεύγουν σε ακραίες τοποθετήσεις, προπαγανδίζουν την ένοπλη εξέγερση κατά του καθεστώτος Πούτιν.
Το βιβλίο τελειώνει πριν από την εισβολή του Πούτιν στην Κριμαία. Σήμερα εβδομήντα ενός ετών, ο αληθινός Λιμόνοφ συνοψίζει την κατηγορία εκείνη των αποπροσανατολισμένων Ρώσων που καταφεύγουν σε ακραίες τοποθετήσεις, προπαγανδίζουν την ένοπλη εξέγερση κατά του καθεστώτος Πούτιν και, ελλείψει άλλης ιδεολογικής στέγασης, μετατρέπονται σε delinquent νοσταλγούς ενός τύπου «αρχαϊκού», προσοβιετικού παρελθόντος εμπλέκοντας τον αυταρχισμό στις μεθοδεύσεις τους. Η λατρεία του Λιμόνοφ προς τον ολοκληρωτισμό δεν εκπηγάζει από κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία, όσο από το γεγονός ότι η φιγούρα ενός Στάλιν φοβίζει τον κόσμο.
Ο συγγραφέας Εμμανουέλ Καρέρ, προερχόμενος από υψηλής κοινωνικής τάξης διαμέρισμα του Παρισιού, σε αυτό το ευπώλητο βιβλίο αναζητά κοινές καταβολές με τον ήρωά του και του αναγνωρίζει ευθύτητα και αίσθηση στόχου. Η ματιά του ως βιογράφου, δημοσιογράφου και κινηματογραφιστή είναι ευδιάκριτη, παρά το γεγονός ότι η παραμονή του για δυο εβδομάδες κοντά στον ναρκισσευόμενο ήρωά του, στη Μόσχα, δεν την καθιστά απαραίτητα τεκμηριωμένη. Με βαθύτατη θλίψη διαβάζει κανείς αυτό το βιβλίο ως μιαν ιστορική-κοινωνιολογική αποτίμηση της Ρωσίας των ημερών μας.
* Ο ΝΙΚΟΣ ΞΕΝΙΟΣ είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας.
Λιμόνοφ
Emmanuel Carrère
Μτφρ. Γιώργος Καράμπελας
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου 2017
Σελ. 408, τιμή εκδότη €16,95