Για το μυθιστόρημα του Άρνολντ Μπέννετ «Θαμμένος ζωντανός – Μια ιστορία του καιρού μας» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, επίμ. Ελένη Κεχαγιόγλου, εκδ. Πατάκη).
Του Μάνου Κοντολέων
Λονδίνο, αρχές του 20ου αιώνα. Ο διεθνούς φήμης ζωγράφος Πρίαμ Φαρλ κηδεύεται στον Αβαείο του Ουέστμινστερ. Μα μετά από λίγα χρόνια ένας συλλέκτης ανακαλύπτει πως κάποιος συνεχίζει να ζωγραφίζει πίνακες που αν και δεν έχουν καμιά υπογραφή, εντούτοις είναι ολοφάνερο πως έχουν δημιουργηθεί από τον νεκρό καλλιτέχνη. Και τότε ένα σκάνδαλο ξεσπά και…
Το μυθιστόρημα «Θαμμένος ζωντανός» θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα καθαρό δείγμα αγγλικού χιούμορ και καυστικής σάτιρας κοινωνικών συμβάσεων.
Και πάνω σε αυτό το εύρημα ο Βρετανός συγγραφέας Άρνολντ Μπέννετ (1867–1931) στήνει το μυθιστόρημά του Θαμμένος ζωντανός και βρίσκει την ευκαιρία να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως αυτά της ταυτότητας της καλλιτεχνικής δημιουργίας, της ελευθερίας του ατόμου μέσα σε μια αυστηρά δομημένη κοινωνία, τις διαφορές μεταξύ του «είναι» και του «φαίνεσθαι», των επιδράσεων της πληροφορίας πάνω στην αλήθεια. Ο Μπέννετ υπήρξε ένας από τους πλέον δημοφιλείς συγγραφείς στην εποχή του. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, κριτικές, θεατρικά – κυριάρχησε στα λογοτεχνικά δρώμενα τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια των πρώτων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. Σήμερα, αν και συγγραφείς όπως ο Μπόρχες, έχουν δηλώσει τον θαυμασμό τους για τα έργα του, είναι ένας μάλλον λησμονημένος συγγραφέας. Ίσως γιατί εκπροσωπούσε μια «απλή» λογοτεχνία, ένα είδος που βρέθηκε στο στόχαστρο μιας πιο «περίπλοκης» γραφής (έντονη και μακροχρόνια ήταν η αντιπαλότητά του με τον Γουλφ).
 |
| Την εποχή που ο Άρνολντ Μπέννετ από το Παρίσι που έμενε, επισκέφθηκε για ένα μικρό διάστημα το Λονδίνο, είχε καταλύσει στο ξενοδοχείο Savoy. Εκείνες τις ημέρες ο σεφ του ξενοδοχείου τελειοποιούσε μια ομελέτα, η οποία περιελάμβανε καπνιστό μπακαλιάρο, παρμεζάνα και κρέμα. Ο Μπέννετ λάτρεψε την ομελέτα και την ήθελε σε κάθε του ταξίδι. Από τότε, η «Ομελέτα Άρνολντ Μπέννετ», έχει παραμείνει ένα διαχρονικό πιάτο στον κατάλογο του ξενοδοχείου μέχρι και σήμερα. |
Το μυθιστόρημα Θαμμένος ζωντανός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα καθαρό δείγμα αγγλικού χιούμορ και καυστικής σάτιρας κοινωνικών συμβάσεων. Παράλληλα είναι και ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων, αλλά με τέτοιο τρόπο καταγεγραμμένων ώστε το μείγμα χιούμορ και κοινωνικής κριτικής να αποτελεί το κεντρικό κύτταρο της ύπαρξης του καθενός τους.
Ασφαλώς το βάρος το αναλαμβάνει ο ήρωας – ο Πρίαμ Φαρλ με μια απόλυτη φυσικότητα διεκδικεί το δικαίωμα του να είναι απόλυτα κυρίαρχος των αποφάσεών του και να αναγνωρίζεται όχι από τις επίσημες ταυτότητες, αλλά από τα χαρακτηριστικά του έργου του, τα απολύτως δικά του. Δεν ζωγραφίζει για να αναγνωριστεί από τους άλλους, αλλά για να εκφράσει την ίδια την ύπαρξή του. Και έτσι αποκτά την πλήρη ελευθερία πράξεων και συναισθημάτων. Δίπλα του, ο Μπέννετ δημιουργεί μια από τις πλέον εντυπωσιακές ηρωίδες μυθιστορημάτων. Η Άλις Τσάλλις, σύζυγος του Φαρλ (όταν πλέον αυτός έχει ενστερνισθεί την προσωπικότητα του νεκρού υπηρέτη του) είναι μια γυναίκα της μεσαίας τάξης, με ξεκάθαρες απόψεις και την αποφασιστική ικανότητα να ζει το σήμερα χωρίς περιμετρικές ψυχολογικές ταλαντεύσεις. Αποδέχεται τον άλλον γι' αυτό που ο ίδιος θέλει να είναι, μα και η ίδια διεκδικεί τον χώρο της στην έκφραση των συναισθημάτων της. Αν ο Φερλ εκπροσωπεί την ανεξάρτητη μα και ευάλωτη στάση του καλλιτέχνη, η Άλις αντιπροσωπεύει την επίσης ανεξάρτητη αλλά στη δική της περίπτωση στέρεα γνώση του τρόπου διεκδίκησης.
Η συνύπαρξη των δυο αυτών χαρακτήρων απογειώνει κυριολεκτικά το έργο και μαζί με τα άλλα πρόσωπα (τα περισσότερα καλοφτιαγμένοι εκπρόσωποι της αγγλικής μέσης, κυρίως όμως, της ανώτερης τάξης) συμβάλλουν στη δημιουργία μιας αναγνωστικής απόλαυσης, ενώ επιβεβαιώνουν πως το Θαμμένος ζωντανός είναι αληθινά μια Ιστορία του καιρού μας.
Η μεταφορά του μυθιστορήματος στη γλώσσα μας είναι απόλυτα επιτυχημένη. Η μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου καταφέρνει να μεταφέρει σε ρέοντα ελληνικά όλο το αγγλικό ύφος του πρωτοτύπου. Ιδιαιτέρως κατατοπιστικό και το αναλυτικό επίμετρο της Ελένης Κεχαγιόγλου (διευθύντρια και της όλης σειράς) που μας γνωρίζει τη ζωή και το έργο ενός κλασικού Άγγλου δημιουργού του 20ου αιώνα.
* Ο ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο του βιβλίο, «Ο Φωκίων δεν ήταν ελάφι» (εκδ. Πατάκη).
Θαμμένος ζωντανός
Μια ιστορία του καιρού μας
Άρνολντ Μπέννετ
Μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Πατάκης 2019
Σελ. 320, τιμή εκδότη €14,40
