Για το συλλογικό έργο Οι πολιτικές της εικόνας: Μεταξύ Εικονολατρίας και Εικονομαχίας, εκδ. Παπαζήση.

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Τίποτα δεν κατευθύνει τη συνείδηση πιο αποτελεσματικά από την εικόνα. Οι ακούραστοι δέκτες που μας ανοίγουν τη θύρα προς μια άμεση αντίληψη του κόσμου –τα μάτια μας– είναι άλλοτε (ή και ταυτοχρόνως) ένα ζευγάρι κουρασμένοι δέκτες που μας αποπροσανατολίζουν. Προκειμένου να ανακτήσουμε κάποιον έλεγχο της οπτικής μας αντίληψης θα πρέπει να κατανοήσουμε, σε έναν βαθμό, τη λειτουργία της. Αν ξεκινήσουμε μαθαίνοντας να συγκεντρώνουμε την ετερόκλητη συλλογή μας από οπτικά ερεθίσματα υπό το όνομα «οπτικός πολιτισμός» θα δώσουμε έτσι σταδιακά στον εαυτό μας τη δυνατότητα της κατηγοριοποίησης και άρα της «διαχείρισής» του. Η συναισθηματική, πολιτική, αισθητική εξουσία του οπτικού πολιτισμού είναι ανυπολόγιστη˙για τούτο τον λόγο η απόπειρα διαχείρισής του είναι μείζονος σημασίας, τόσο για την ποιότητα της ζωής μας όσο και για την κριτική κατανόηση του πολιτικού και πολιτισμικού πλαισίου που καλούμαστε να στελεχώσουμε, ως σκεπτόμενα πλάσματα σε θέση να ζυγίζουν τις ικανότητες και τις αυταπάτες τους.

Με αφορμή το τελευταίο θεατρικό έργο του Μάριου Ποντίκα Χλιμίντρισμα, αναλυτική αναδρομή στο σύνολο του έργου του. 

Του Γιώργου Π. Πεφάνη

Θα ήθελα να σκιαγραφήσω (άλλωστε μόνο με σκιές μπορώ να σχεδιάσω) έναν μικρό χάρτη ορισμένων σημείων και όχι να ερμηνεύσω (πόσο μάλλον να εξηγήσω) ένα κείμενο, το Χλιμίντρισμα του Μάριου Ποντίκα,[1] το οποίο θέλω, που το ίδιο με καλεί να το θέλω ανοικτό, ατελείωτο, παλίμβουλο, εκκρεμές. 

Με αφορμή το τελευταίο θεατρικό έργο του Μάριου Ποντίκα Χλιμίντρισμα (εκδ. Μωβ σκίουρος), ένα κείμενο-αναλυτική αναδρομή στο σύνολο του έργου του. 

Της Καίτης Διαμαντάκου - Αγάθου 

Με το τελευταίο θεατρικό έργο του, ο Μάριος Ποντίκας μας καλεί  –με στεντόρεια και μαζί στενάζουσα– φωνή, σε συνεχείς, απρόβλεπτες και δυναμικές ταλαντώσεις ανάμεσα σε διαφορετικούς πόλους: ανάμεσα στο  φυσικό και το μεταφυσικό,  το μυθικό και το ιστορικό, το τελολογικό και το αιτιοκρατικό, το αρχετυπικό και το διακειμενικό, το λογοτεχνικό και το φιλοσοφικό,  το δραματικό και το μεταδραματικό, για να αναφέρω ορισμένα μόνο από τα δίπολα που διασταυρώνονται στη νοηματική και ειδητική σύσταση της θεατρικής πρότασης του Ποντίκα. Μιας πρότασης, που, από τη μια μεριά, εγκατασπείρει αρκετά, ανάγλυφα ή αμυδρά, ίχνη των εγγεγραμμένων της προθέσεων και, από την άλλη, εξαπολύει πολλά και ζωτικά «χάσματα» και «κενά», απελευθερώνοντας τον αποδέκτη και την ανταπόκρισή του στην παράδοξη και διαθλασμένη θεατρική «πραγματικότητα» και, ως εκ τούτου, αναγκαιώντας την απόλυτη συνέργειά του στη διανοητική και την αισθητική εμπειρία της. Είτε αυτός ο αποδέκτης είναι ο αναγνώστης του εκδομένου «δραματικού κειμένου» (όπως εμείς σήμερα), είτε (θα) είναι ο καλλιτέχνης-δημιουργός και ο θεατής-συνδημιουργός του «σκηνικού κειμένου», το οποίο θα προκύψει μέσα από μια πολυσύνθετη διαδικασία σημειωτικής μεταφοράς και φαινομενολογικής μεταμόρφωσης, που ευχόμαστε να γνωρίσει (σύντομα και κατ’ επανάληψιν) το Χλιμίντρισμα. 

Για το βιβλίο Συνέχεια, αλλαγή και πρόοδος του Martin Kemp (εκδ. Γαβριηλίδης)

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Οι ηγέτες της παγκόσμιας οικονομίας θέτουν ως την πλέον ευεπίφορη λύση στα πλείστα οικονομικοπολιτικά προβλήματα-γεννήματα της κρίσης, τον στόχο της «ανάπτυξης» και τον άρρηκτο (ρητορικό και έμπρακτο) δεσμό της με την υλική πρόοδο. Ανάπτυξη: το ανθεκτικό πολυεργαλείο της καπιταλιστικής προπαγάνδας, μια λέξη-πανάκεια, μια έννοια που έχουμε μάθει να θεωρούμε από θετική έως σωτήρια. Ένα, λοιπόν, το κρατούμενο. 

Του Πάρι Κωνσταντινίδη

Για το δοκίμιο της Μαριανίκης Δορμπαράκη Bernard Marie Koltès - Φαλλός του ήλιου: Ρομπέρτο Τσούκο (εκδ. Poema)

Του Νίκου Ξένιου

"Μετά την δεύτερη προσευχή, θα δεις τον δίσκο του ήλιου να εκδιπλώνεται και θα δεις να κρέμεται απ'αυτόν ο φαλλός, η καταγωγή του ανέμου. Και, αν στρέψεις το πρόσωπό σου στην ανατολή, θα μετακινηθεί κι αυτός, και, αν στρέψεις το πρόσωπό σου στη δύση, θα σε ακολουθήσει".
(Λειτουργία του Μίθρα, όπως την ανέφερε ο Καρλ Γιουνγκ σε συνέντευξή του στο BBC).

Για τη μελέτη Τι είναι αισθητική; του καθηγητή φιλοσοφίας της τέχνης Marc Jimenez (εκδ. Νεφέλη)

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η «Ολυμπία» του Manet δεν αρέσει καθόλου στον Marx. Ο καλλιτέχνης και ο φιλόσοφος πεθαίνουν (την ίδια χρονιά: 1883), μα η γυναίκα που τους χωρίζει ζει ακόμα, τυλιγμένη προστατευτικά στις αισθητικές θεωρίες που υφάνθηκαν για χάρη της. Πώς εξάλλου θα μπορούσε ο θεωρητικός του Κεφαλαίου, που βρίσκει στην αρχαία ελληνική τέχνη την μοναδική εκπληκτική εξαίρεση στη θεωρία του –σύμφωνα με την οποία η υλική και η καλλιτεχνική παραγωγή μιας κοινωνίας λογικά συμβαδίζουν– να προκρίνει ένα έργο σαν την «Ολυμπία» (βλ. κεντρική εικόνα) που «σήμανε το τέλος της ελληνικής παράδοσης» (και του ιταλικού ρομαντισμού); Ο Μαρξ μεγάλωσε αγαπώντας τον Όμηρο, τον Σοφοκλή, τον Πραξιτέλη, τον Ζεύξη και τις τέλειες αναλογίες τους. 

Μια ενδελεχής ανάγνωση στο δοκίμιο του κορυφαίου Γάλλου φωτογράφου Herni Cartier-Bresson Η αποφασιστική στιγμή. 

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Βλέπουμε αλλά δεν είμαστε και οι καλύτεροι μαθητές. Είμαστε συλλέκτες, δεν είμαστε σοφοί. Ρέει η όραση, επιτελεστικά συνήθως. Σαρώνει και πότε πότε επιλέγει, στέκεται. Οι στατικές παραδοσιακές εικόνες (η ζωγραφική, η γλυπτική και όλες οι τριγύρω τέχνες) καθοδηγούν την όραση προς την εστίαση. Οι κινούμενες τεχνικές εικόνες (ο κινηματογράφος και η τηλεόραση κυρίως) ενθαρρύνουν την απεστίαση˙ επιταχύνουν την όραση, τόσο που η ζωή, μετά την εμπειρία του οπτικού ντόπινγκ, μοιάζει ακίνητη.

Για τη μελέτη του Walter Pater Η Αναγέννηση (εκδ. Αλεξάνδρεια), ένα μανιφέστο του αισθητισμού.

Του Γιώργου Λαμπράκου

Γράφοντας για τον Μαρσέλ Προυστ σε προηγούμενο κείμενό μας («Αναζητώντας τον έρωτα», Bookpress, 25/9/2014), δεν είχαμε την ευκαιρία να αναφερθούμε στον αισθητισμό, αυτό το σπουδαίο καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα του 19ου αιώνα, το οποίο επηρέασε καθοριστικά την πορεία προς τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό, και ασφαλώς τον ίδιο τον Προυστ. Επηρεασμένοι από ιδέες της γερμανικής ιδεαλιστικής φιλοσοφίας και του ρομαντισμού, οι πρωτεργάτες του αισθητισμού, αρχικά κάποιοι Γάλλοι (Γκοτιέ, Μποντλέρ, Φλομπέρ) και στη συνέχεια κάποιοι Άγγλοι (Πέιτερ, Σουίνμπερν, Γουάιλντ) τόνισαν την αυτονομία του έργου τέχνης κυρίως σε σχέση με ηθικές και πολιτικές σκοπιμότητες (το δόγμα «η τέχνη για την τέχνη»), συνεπώς την ολοκληρωτική αφοσίωση του καλλιτέχνη στο ωραίο («η θρησκεία του ωραίου» ως η μόνη πίστη) και κατ’ επέκταση στην αισθητική καλλιέργεια του εαυτού του. Ίνδαλμα έγινε έτσι ο εστέτ, ένας αντικομφορμιστής και συχνά παρακμιακός αισθητής, που πρεσβεύει πως ο κόσμος, όπως έγραφε την ίδια εποχή ο Νίτσε στη Γέννηση της τραγωδίας, «δικαιώνεται μονάχα ως αισθητικό φαινόμενο». 

Στη μελέτη της Τέχνη και Παγκοσμιοποίηση η Άντζελα Δημητρακάκη εξετάζει τις διαδρομές της τέχνης με όχημα την πολιτική.

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Ένας γυμνός γυναικείος κορμός, ξαπλωμένος, καταλήγει στα ανοιχτά του πόδια που αποκαλύπτουν ένα μπλε εσώρουχο με κεντρική στάμπα τη σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για τη γιγαντοφωτογραφία της Σέρβας εικαστικού Tanja Ostojic που αναρτήθηκε δημοσίως το 2005, εγκαινιάζοντας την έναρξη της αυστριακής προεδρίας της Ε.Ε. Η ειρωνική αναδημιουργία του έργου του Gustave Gourbet «Η αρχή του κόσμου», προκλητικό για εντελώς διαφορετικούς λόγους στην εποχή του (1866), φέρει τον τίτλο «Άτιτλο/After Courbet».

Μια διεξοδική ανάγνωση της μελέτης της ιστορικού τέχνης Δωροθέας Κοντελετζίδου Η ιδέα ως υλικό/Το υλικό ως ιδέα. 

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Η δεκαετία του 1960 είναι μια εποχή ταραχώδης σε διεθνές επίπεδο. Οι ισχυρές κοινωνικές δονήσεις βρίσκουν το εικαστικό τους ανάλογο στα τελάρα, στα γλυπτά και στις εγκαταστάσεις.

Τι διαφοροποιεί ένα προϊόν από ένα έργο τέχνης; Απαντά ο Άρθουρ Ντάντο στη μελέτη Τι είναι αυτό που το λένε τέχνη.

Της Μαρίας Γιαγιάννου

Γιατί το αντίγραφο ενός διαφημιστικού κιβωτίου απορρυπαντικού μπορεί να συνιστά τέχνη; Ο τεχνοκριτικός και φιλόσοφος Arthur C.Danto απαντά στο ερώτημα, χτίζοντας μια θεωρία που αξιώνει να λειτουργήσει ως λυδία λίθος για την εξακρίβωση της καλλιτεχνικής ταυτότητας έργων τέχνης που δεν «μοιάζουν» με έργα τέχνης.