alt

Για την ποιητική συλλογή της Ελένης Σαμπάνη «Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Αλισάνογλου

«Αυτούς που δεν προλάβαμε να τους φροντίσουμε κουβαλάμε πάντοτε μαζί μας». Στίχος κλειδί της πρώτης ποιητικής συλλογής της νεαρής ποιήτριας Ελένης Σαμπάνη, μιας και συνειρμικά με παραπέμπει πίσω στο αγαπημένο ποίημα του Καβάφη «Ιδανικές Φωνές». Έτσι λοιπόν, αυτές οι «ιδανικές φωνές» της Ελένης Σαμπάνη είναι όλοι όσοι δεν προλάβαμε (ή δεν θα προλάβουμε) να φροντίσουμε, είναι η ίδια η γεωγραφία του αντικειμενικού μας χρόνου. Ευτυχώς, υπάρχει ο χώρος της λογοτεχνίας και της ποίησης που διαμορφώνουν έναν άλλο, υποκειμενικό/φαντασιακό χρόνο, όπου εκεί η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας –ή και τις πλάτες μας, θα συμπλήρωνα εγώ– μπορεί κάλλιστα να μεταμορφωθεί σε αστερόσκονη, αγγελόσκονη, όμως και σε σκόνη της πόλης, σκόνη κιμωλίας που σχεδιάζει περίγραμμα κορμιού.

Σήμερα ξύπνησα και όλα μου τα προβλήματα είχαν λυθεί
γυρνώντας πλευρό σκόνταψα στο πεπερασμένο της ύπαρξης και προσγειώθηκα στο περίγραμμα του κορμιού μου
τινάζοντας την κιμωλία, ξεκίνησα άλλη μια μέρα.

Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας μας υποδέχεται με ένα χαρακτηριστικό ποίημα του σημαντικού Αργεντινού ποιητή Roberto Juarroz, ορίζοντας ίσως και ένα από τα καταβολικά σημάδια της ποιήτριας. Ποίηση (συν)ομιλίας με το Άλλο και τον Άλλον, με κάποιο πρόσωπο πολύ προσφιλές αλλά ταυτόχρονα άγνωστο, αθέατο και σε σημεία φθαρτό και απόκοσμο. Ποίηση ερωτική, οντολογική και υπαρξιακή, όμως κυρίως ποίηση που αντλεί από τη λήθη, τη μνήμη, δηλαδή το δίπολο που ορίζει την υπαρξιακή μας αγωνία απέναντι στον χρόνο. Το πρόσωπο στο οποίο απευθύνεται αλλά και απευθύνει τον λόγο η ποιήτρια λειτουργεί ως καταλύτης για να ανακαλύψει το δικό της αληθινό πρόσωπο, μέσα από αφηγήσεις πολλαπλών μεταμορφώσεων – σε δρόμους διασταυρωμένους πάνω από το χώμα, σε σκοτεινά δωμάτια, σε τοίχους που ορθώνονται πλάι στις πληγές μιας μητρόπολης που δείχνει να σφύζει από καθημερινότητα και ζωή, μα την ίδια στιγμή να μοιάζει παραδομένη σε μια αίσθηση εγκατάλειψης, ανοίκειων σωμάτων, και ουτοπίας.

Αν κοιτάξεις λίγο πιο προσεχτικά
θα δεις ότι οι πλάτες των ανθρώπων σχηματίζουν καμπύλη με μαθηματική ακρίβεια
μαζεύουν ανάλογα με το μέγεθος της θλίψης τους
και αντιστρόφως ανάλογα με την αγάπη που πήραν.

Η άλλοτε τραχιά κι άλλοτε τρυφερή αισθαντικότητα της Ελένης Σαμπάνη φτιάχνει ένα ποιητικό πλέγμα με λέξεις που αναζητούν και που εντέλει οδηγούν το ποιητικό υποκείμενο προς την αυτογνωσία και τη συνεχή μεταμόρφωση. Με τρόπο λεπτουργικό όσο και λεπταίσθητο, περνάει υποδόρια σε όλο το εύρος του βιβλίου μια αρχετυπική/αρχαία αγωνία που λειτουργεί ως απόηχος μιας άλλης, παλιάς (ή μελλοντικής) πραγματικότητας, της μνήμης, του θανάτου, της φθοράς, του παράλογου, καταφέρνοντας να την ενσωματώσει με επιτυχία στις σημερινές καθημερινές αγωνίες, τις δικές της και του αναγνώστη.

Όσο γερνάμε οι μύες βραχαίνουν
τα οστά συστέλλονται και
το σώμα μαζεύεται σε μια χιονόμπαλα λευκής ηλικίας
να έχουνε να παίζουν τα παιδιά
και να γελάνε με τον θάνατο

Η ποιήτρια στίχο στίχο πλέκει το υφαντό ενός ανυπότακτου κόσμου, ξηλώνοντας στίχο στίχο τον ίδιο της τον εαυτό, για να τον ξαναβρεί –όμως πάλι για λίγο– κάπου παρακάτω, σε μια συνεχόμενη περιδίνηση/αναζήτηση της εσωτερικής λειτουργίας του ποιητικού υποκειμένου, χρησιμοποιώντας τις λέξεις της ως ψυχαναλυτικά/ψυχοδυναμικά μέσα έκφρασης/λύτρωσης, με τον μαγικό τρόπο που κατέχει η καλή χρήση της γλώσσας να μεταγράφει το ατομικό σε συλλογικό, ή το συγκεκριμένο σε αφηρημένο, κατασκευάζοντας την ψυχολογία του χρόνου και τη γεωγραφία του χώρου, το εδώ και το αλλού, το έξω και το μέσα, άλλοτε με ποιήματα αμιγώς ερωτικά, άλλοτε υπαρξιακά και άλλοτε με ποιήματα «ποιητικής».

Το σώμα μας δεν έχει φτιαχτεί για να διαβάζει ποίηση
γυρνάει από δω και από κει
παίρνει στάσεις ανορθόδοξες και
κουρασμένο συρρικνώνεται στη γόμα ενός μολυβιού
όμως η ζωή δεν κλείνει με σώμα
κλείνει με ποίημα
–θα έλεγα ότι εννοείς– και
οι ποιητές δεν γράφουν παρά μόνον σβήνουν.

Μιλάμε λοιπόν για μια ποίηση διαστάσεων, με την έννοια της δημιουργίας χώρου και χρόνου, ηδονής και οδύνης, εσωτερικών και εξωτερικών τόπων, έντονης εικονοποιίας – μια ποίηση που συνομιλεί αλλά και δημιουργεί μύθο μέσα από το καθημερινό, με σωστές αναλογίες λυρισμού, στοχασμού, πύκνωσης, μεταφορών, υπαινιγμού· κυρίως όμως, μια ποίηση που ξέρει να αφηγείται σε έναν τόπο και σε μια εποχή όπου πολλές φορές «η γλώσσα είναι ένας έρημος τόπος». Χαρακτηριστική είναι η φόρμα ορισμένων ποιημάτων με την τυπογραφία να κατευθύνει και να οδηγεί την ίδια τη γλώσσα πάνω στη λευκή σελίδα, σύμφωνα με τη διάθεση της ποιήτριας, όπως στο ποίημα «Το σώμα σου στηρίζει μια κάθετη θάλασσα».

Θεωρώ ότι η συλλογή Η σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας συνιστά μια πολύ δυνατή ποιητική κατάθεση για τη γενιά της, μια γενιά που διακατέχεται από την ποίηση της «πολυφωνίας» και της διαφορετικότητας. Μια γενιά που δεν συνιστά ούτε έχει ανάγκη το κλειστό πλαίσιο ένταξης σε «γενιά», εξού και η διαφορετικότητα όσον αφορά τα εκφραστικά μέσα, τη φόρμα, τη χρήση της γλώσσας και του ύφους. Η Ελένη Σαμπάνη ζει και δημιουργεί μέσα και παράλληλα με τους σύγχρονους ομότεχνούς της, με γλώσσα καινούργια, καθαρή, με νοήματα απογυμνωμένα από περιττές φιοριτούρες και στολίδια, έχοντας καλά αφομοιωμένη την παράδοση και τις αγαπημένες της ποιητικές φωνές, συνομιλώντας εντέλει πολύ ώριμα και συνειδητοποιημένα μαζί τους. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές της στον Μπερξόν, στον Μουνχ, στον Μπέικον και στον Ρόθκο, αλλά και στον Αναγνωστάκη, τον Σκαρβέλη και το ρεμπέτικο τραγούδι.

Το σπίτι του Αναγνωστάκη έγινε πλέον σύνδεσμος του Ηρακλή
και μια ασήμαντη πλατεία πήρε το όνομά του
για τους τύπους.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΙΣΑΝΟΓΛΟΥ είναι ποιητής.
Τελευταίο του βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Παιχνιδότοπος – Τραύμα για 9 μήνες και 3 εποχές» (εκδ. Κίχλη).

 Στην κεντρική εικόνα φωτογραφία του © Jeff Watts.


altΗ σκόνη που βαραίνει τα ράφια μας
Ελένη Σαμπάνη
Κέδρος 2018
Σελ. 56, τιμή εκδότη €9,50

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ