alt

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας εξακολουθητικά μας εκπλήσσει. Πολύ νωρίς, οι κριτικοί μίλησαν για ένα αυθεντικό ποιητικό ταλέντο, πράγμα που φάνηκε από τα πρώτα έργα που εξέδωσε.

Στο ενεργητικό του συγκαταλέγονται δεκατρείς συλλογές. Ενδεικτικά αναφέρω τις πέντε τελευταίες, οι οποίες πιστεύω ότι εκπροσωπούν την πιο ώριμη φάση της ποιητικής του δημιουργίας. Αυτές είναι: Η σέλα της σελήνης (Τυπωθήτω, 2007) Τα εραλδικά της Κίχλης (εκδ. Καστανιώτης, 2008), Σημεία θλίψης (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2009), Ηλιακά ρολόγια (Μανδραγόρας, 2011), και, το πιο πρόσφατο, Όφις οικουρός (Εκδόσεις του Φοίνικα, 2013).

Ο Όφις Οικουρός είναι μια πολυσέλιδη συλλογή (316 σελίδες) στην οποία αριθμούνται 303 τρίστιχα ποιήματα. Πρόκειται για ποιήματα-συνόψεις ή για απόπειρα ποιητικών χρησμοδοτήσεων, στις οποίες συνυπάρχουν -στους δύο πρώτους στίχους- ένα φαινομενικά εύκολο στην πρόσληψη νόημα μαζί με ποιητικές εκφορές αποφθεγματικού χαρακτήρα (στον τρίτο στίχο). Στα τρίστιχα της συλλογής διαχέεται η αίσθηση, άλλοτε ενός περισσότερο αυστηρού δεκαπεντασύλλαβου και άλλοτε ενός ελαφρού, παιγνιώδους και συνάμα αυτό-υπονομευτικού, με λανθάνοντα τον πόδα τομής και την ρυθμική τονικότητα του ιάμβου. Δύο αντίστοιχα παραδείγματα είναι τα ακόλουθα: (σελ. 14, 15)

Τα πατρικά της μνήμης 

Απόψε ψάχνω νοερά στα πατρικά της μνήμης/Τα ελατήρια που σιωπούν στα δρύινα συρτάρια./Λαμπύριζε στο έρεβος τα μάτια ο οικουρός μας.

Η αρχή του κόσμου 

Αβρό ακρόπρωρο σαλών εαρινών περιστεριών,/όστρακων, γλάρων, όστριας, οίστρων και άστρων./Η σελήνη υπνοβατεί λοστρόμος στο κατάστρωμα.

Σ’ αυτά τα παραδείγματα, εκτός των προηγουμένων, ανιχνεύονται και οι προθέσεις του ποιητή. Η αναζήτηση του πατρογονικού στίγματος πραγματοποιείται σε ώρα μεσονύχτιας σιγής. Παραδίπλα, συνεργός και ιχνηλάτης ο Οικουρός όφις, έτοιμος να διασκορπίσει τα ερέβη και να συρθεί μέχρις εκεί, όπου χτυπά η καρδιά και πάλλεται η ψυχή των πατέρων. Το ταξίδι στις υπώρειες της μνήμης αρχίζει με καλούς οιωνούς, υπέροχων θαλάσσιων παρηχήσεων που ενώνονται με ούριους ανέμους και αστρικές εκλάμψεις.

Το επόμενο παράδειγμα, αποκαλύπτει το πώς ο ποιητής αποδίδει το φυσικό σκηνικό. Ως μέσο χρησιμοποιεί λιτά ζεύγη λέξεων, στις οποίες συμπλέκονται λιασμένοι στίχοι από την βυζαντινή υμνογραφία αλλά και εκφορές υπερρεαλιστικού χαρακτήρα. (σελ. 48)

Η σκαλωσιά του ουρανού 

Μια σκάλα για ανάβαση στην οροφή των ουρανών,/να ξαναπιάσω τις παλιές σταλαματιές των άστρων./Μια σκάλα για διασκευή στα αετώματα της πούλιας.

Παρούσα στον πρώτο στίχο, η κλίμαξ η επουράνιος, η άγουσα από γης εις ουρανόν, αλλά εμφανέστατη είναι και η παρουσία του ποιητικού μοντερνισμού στον δεύτερο και τον τρίτο στίχο, όπου ο ποιητής, ως εντεταλμένος διαχειριστής του σύμπαντος, αναζητεί να επανενωθεί με το αρχέγονο φως. Η πρόθεσή του αποκαλύπτεται στον τρίτο και πλέον τολμηρό στίχο. Η επιζητούμενη δια της επουράνιας κλίμακας αστρική εμπειρία στοχεύει στη διασκευή των αετωμάτων της πούλιας. Εδώ ο ποιητικός λόγος διεκδικεί το ιδίωμα μιας μαστορικής, ικανής να αναδιαμορφώνει και να ανασυσταίνει τις μέχρι χτες αδιαφιλονίκητες αλήθειες. Γιατί οι καιροί επείγουν και τα αετώματα από μόνα τους υποβάλλουν αιτήματα για μια συνολική επανεξέταση των αισθητικών και ιδεολογικών τους συστατικών. Άλλωστε, από τις ανάγλυφες μορφές αρχαίων θεών, άλλες αποκολλώνται και άλλες θραύονται…

Ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης

Θα έλεγε κανείς ότι ο Όφις Οικουρός αποτελεί μια πολύ επιτυχημένη ποιητική αφήγηση ξεχωριστών ψηφίδων της μνήμης, αλλά και ένα εγχείρημα να προβληθούν νέες αρχές, υπό το άγρυπνο βλέμμα του Οικουρού. Οι στίχοι του Κατσαλίδα, ορισμένως, ακούγονται σαν σύρσιμο του φιδιού-προστάτη που με πίκρα αναστοχάζεται και ομολογεί (σελ. 52):

Το σαράκι της φυλής 

Ο σκόρος ελατήριο τρυπάει τις χλαμύδες μας,/και ροκανίζει ρυθμικά τις σάπιες μας σανίδες./και το σαράκι της φυλής μιμείται τα τριζόνια.

Η εμμονή σε μια στείρα αρχαιολατρική αντίληψη παιδείας και πολιτικής ζωής προκάλεσε τέτοιας έκτασης σήψη στο σώμα της πατρίδας και του λαού, που, με τη σειρά της, αφάνισε το απατηλό ενδιαίτημα με τις πορφύρες και του μαιάνδρους. Μέσα σ’ αυτό στέναξαν και κατάπιαν το ρόγχο τους αμέτρητοι Έλληνες κι ανάμεσά τους χιλιάδες βορειοηπειρώτες.

Άλλωστε, ο ποιητής Νίκος Κατσαλίδας, είναι γνωστό ότι αντλεί από την απύθμενη δεξαμενή της βορειοηπειρώτικής του εμπειρίας, όπου φύση και άνθρωποι, παράδοση και επικοινωνία με τους προγόνους, παλαιότερους αλλά και -κυρίως- πρόσφατους, αποτελούν ένα εντελώς ξεχωριστό αμάλγαμα. Μια ζύμη καμωμένη από τη γιαγιά Όλγα την Κατσαλίδαινα, που μετά την έντονη παρουσία της στη συλλογή Τα εραλδικά της κίχλης, μας επισκέπτεται και εδώ, στον Οικουρό Όφι, όπου ο ποιητής προτάσσει ένα σημείωμα, απόσπασμα Από το συναξάρι της γιαγιάς μου, όπως ο ίδιος βεβαιώνει. Πρόκειται για υπομνήσεις και προοιμιακές εντολές της γιαγιάς Όλγας, ικανές -στο ξεκλείδωμά τους- να συνεισφέρουν στην ερμηνεία των ποιημάτων.

«Κι όπου βγει μπροστά σας: Στο παχνί, στο φράχτη της καλύβας, (…) στις σπασμένες πλάκες της αυλής (…) κάτω απ’ το σκαφίδι, στα κοτρώνια του μαντρότοιχου (…). Να ’χετε τη γνώμη σας, μη λάχει το πειράξετε, μαύρα μου γεννητούρια, φίδι που σας έφαγε, σας πιάνει η κατάρα, είν’ ο φύλακάς μας, πνεύμα το στοιχειό, ο οικουρός ο όφις των παππούδων (…) θέλει φιλοδωρήματα, γάλατα και γλυκύσματα, να κατεβαίνει άνετα τα βράδια από τα δοκάρια, να γλυκαίνεται (…) ο προστάτης του σπιτιού μας.

(Στο σημείο αυτό, θέλγομαι από τον πειρασμό μιας αρχινημένης με τον Νίκο Κατσαλίδα συζήτησης, όταν, ιδίαις χερσί, μου έτεινε τον Οικουρό όφι. Του αντέτεινα, θυμάμαι, μιαν ως τότε πρόχειρη και ατεκμηρίωτη θέση, για τον Οικουρό λαό-προστάτη της πατρίδας, που κι αυτός θέλει να γλυκαίνεται. Ο Νίκος με κοίταξε σιωπηλός και πρόσθεσε με αχνή φωνή: Θα ρωτήσω τη γιαγιά Όλγα. Έστω.)

ΜΑΡΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ

alt
Νίκος Κατσαλίδας
Όφις οικουρός
Εκδόσεις του Φοίνικα 2013
Σελ. 316, τιμή € 15,00

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΤΣΑΛΙΔΑ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ