bouras250

Του Στρατή Χαβιαρά

Ο Oscar Wilde θα έβρισκε πολλές παρουσιάσεις βιβλίων βαρετές, κι ας δείχνει το ακροατήριο κατανόηση αν όχι ενδιαφέρον. Κάτι πρέπει να κάνουμε με τις παρουσιάσεις αν θέλουμε να είναι, και να ακούγονται, άξιες των βιβλίων που τιμούν. Κάτι πρέπει να κάνουμε. Τι, όμως; Σίγουρα όχι πολυλογία. 

Να αποφεύγουμε την πεπατημένη, αλλά έτσι κινδυνεύουμε να πέσουμε πάνω σε άλλα, υπερμεγέθη για τα πόδια μας χνάρια. Αναφέρομαι στους καυστικούς αφορισμούς του Wilde.

#1: Να τον πω; «Ένας gentleman δεν πληγώνει ποτέ τον άλλο, άθελα του».

Είναι ναι γνωστό ότι η παρουσίαση ενός λογοτεχνικού έργου δεν αποτελεί κριτική αξιολόγηση, αλλά εκτίμηση.

#2: «Οι κόντρες πρέπει να αποφεύγονται γιατί είναι πάντα χυδαίες και πάντα έγκυρες.»

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα στη συγκεντρωτική, χορταστική συλλογή του, Ελευθερίας ανατολή, από το Μεταίχμιο, πέρασε κι άρπαξε κάτι από την αντίληψη, το πνεύμα και τις πεποιθήσεις του Wilde, αλλά χωρίς τις κακίες του.

Θες μέσα απ’ τις σπουδές και τις μελέτες του στη στατική, την αντοχή των υλικών ή το θέατρο, θες απ’ την ακόρεστη δίψα του για το ποτήρι της εξαίσιας μέθης sans αλκοόλ, ο ποιητής ενέταξε κι αυτή τη διάσταση στην υπηρεσία του νοήματος, πέρα ακόμα κι από την όποια αναγκαιότητα του μουσικού περιεχομένου του στίχου του. Κάπως έτσι φαίνεται να πορεύτηκε ο Κωνσταντίνος Μπούρας απ’ την παράδοση στην «νεοκλασική» λιτότητα του μοντερνισμού και την αμεσότητα του μεταμοντέρνου, αλλά χωρίς τις αυθαιρεσίες του. Και κάπως έτσι διάλεξε κατόψεις, εγκάρσιες τομές, υλικά και εργαλεία, για να χαράξει μια πορεία και να αφήσει το στίγμα του, όμως και πάλι ανεξάρτητα από σχολές ή κινήματα.

Κι αυτή δεν είναι παρά μία από τις διαστάσεις του όρου «Ελευθερία» που διατρέχει τη συλλογή ολόκληρη, δίνοντας της μια τη χαλαρή, θα έλεγα, θεματική συνοχή.

Πώς αλλιώς να χαράξει το στίγμα του στον καιρό του ο ποιητής; Και πώς, αν το χαράξει, να μη γίνει η τέχνη του δέσμια του χρόνου που πέρασε;

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα χαράζει το στίγμα της στον καιρό της, αλλά η γλώσσα της ταξιδεύει ως τις εσχατιές του μετρημένου χρόνου, αδιάφορη για το ποιόν των ηθών των ηθοποιών που πρωταγωνιστούν στα σοκάκια του.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα συμβαίνει.

Και όπως η όποια ελευθερία δεν είναι νοητή χωρίς ατομική ή συλλογική ευθύνη, έτσι και η ελευθερία στην τέχνη, ακόμα και στον λεγόμενο «ελεύθερο» ή «απελεύθερο στίχο», είναι σχετική. Ο απαίδευτος θεωρεί ποίηση τα ευφυολογήματα σε έμμετρο ρυθμό, με ομοιοκαταληξία – σαν τα στιχάκια των παλιών ημερολογίων. Άλλοι, που τα έχουν βρει με τον ελεύθερο στίχο, προτιμούν ποιήματα που αφηγούνται προσωπικά, ιστορικά ή μυθολογικά περιστατικά, με συνοδεία σχολίων. Και άλλοι, τέλος, ποιήματα που σπάνια λειτουργούν γραμμικά ή με δομή αρχή-μέση-τέλος. Αντίθετα, η συνειδητή ή και υποσυνείδητη γλώσσα επιδίδεται σε άλματα από συνειρμό σε συνειρμό, επιβάλλοντας οικονομία και τάξη, εκπληρώνοντας το σκοπό της σπέρνοντας στα κενά που αφήνει, ικανές πιθανότητες.

Και οι τρεις αυτές κατηγορίες ποιημάτων βρίσκονται παντού, σε όλες τις παραδόσεις και γλώσσες, σε όλους τους πολιτισμούς.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα είναι πληροφορημένη και από την αγγλόφωνη και γαλλόφωνη ποίηση, αλλά η ιδιοσυγκρασία του δεν βολεύεται τόσο σε ξένα τραπέζια. Η δίαιτα πού του ταιριάζει είναι οργανική, επιλεκτική και ανάλογη, αποφεύγοντας έτσι τη δυσπεψία αλλά και διασκεδάζοντας την όρεξη του με πολλαπλές πιθανότητες.

Η ποίηση πρέπει να προσέχει διαρκώς τις γραμμές της.

Η ποίηση του Κωνσταντίνου Μπούρα, ανήσυχη, λυρική, αισιόδοξη, αισθησιακή, στοχαστική, αφηγηματική, προσιτή, δραματική, σκοτεινή, ονειροπόλα, κατανυκτική, ελεγειακή, οπτική (concrete), είναι καλλίγραμμη, αν και συχνά της αρέσει να ντύνεται – και τι ευφάνταστες creations στην εκτεταμένη γκαρνταρόμπα της! Γεννημένη Μεσόγεια, εύκρατη το δίχως άλλο, φωτεινή και αεράτη στις ψυχρές, γκρίζες μέρες του χειμώνα, σκυθρωπή εν μέσω αιθρίας. Η ποίηση αυτή είναι καλλίγραμμη, ναι, και αν τολμούσε κάποιος σαν τον Καζαντζάκη να την εκτιμήσει «κρυφοπαχιά», θα του απαντούσα ότι προφανώς αναφέρεται στις απόψεις της εκείνες που υπόσχονται κι άλλες, στην πρώτη ανάγνωση αόρατες διαστάσεις και απολαύσεις. Παράδειγμα, Τα Τρια Κρυφά ποιήματα του Σεφέρη.

Απ’ την άλλη, σε ποιήματα όπως «Επιτάφιος ύμνος» και «Επιτύμβιο», το μαχαίρι της οικονομίας πλησιάζει στο κόκκαλο:

Ας κυλίσει η μέρα, βότσαλο στο κύμα, λέξη
σε στόμα πρόθυμο για αγάπη.
Ας κυλίσει η ζωή, σμήνος πτηνών
που γυρεύουν το άπειρο.
Ας κυλίσει η μελαγχολία στα ρείθρα του δρόμου.
Ας ζήσουμε.
Η ποίηση έναντι ζωής δίδεται.

Ποίηση έναντι ζωής. Κλασσική γραμμή, ερμητικό κλείσιμο. Και, είναι αλήθεια, όσο πιο μικρή η φόρμα, άλλο τόσο πιο οικονομικό και το ποίημα. Κάτι σαν το μαχαίρι της οικονομίας που βγήκε απ’ το θηκάρι του Μνημονίου.

Πιο κάτω στο βιβλίο, σε μια στήλη από 18 χάι-κού, ο λόγος γίνεται ακόμα πιο λιτός παρά την πυκνότητα του:

Το σώμα τότε
Έπασχε αδιέξοδα
Στο κοίταγμα σου.

Ή,

Αν είσαι εδώ
Απόδειξε το τώρα
Αλλιώς να φύγεις.

Ή,

Πόθος σού πήρε
Τα μυαλά, έρωτας
Τα σεντόνια.

Το τελευταίο, μ’ ένα σμπάρο δυο ημιστίχια ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου.

Η συλλογή Ελευθερίας ανατολή ολοκληρώνεται με οκτώ ποιήματα, άριστα μεταφρασμένα στην Αγγλική από την Έλλη Έμκε. Κάτι φαίνεται να έγινε στα εργαστήρια μου τα εννέα περασμένα χρόνια που δεν πτοηθήκαμε από τον φιλο-λόγιο πουριτανισμό της Αθήνας, αλλά αντίθετα τον αφήσαμε και φύγαμε, να φάει μόνος τα λόγια του. Καμιά φορά πρέπει ν’ αποστασιοποιείται κανείς απ’ τη δουλειά του, ή να την πάει αλλού αν το έδαφος έχει πάψει να είναι πρόσφορο. Ένα τέτοιο είδος αποστασιοποίησης χρειάζεται και ο συγγραφέας από το τελειωμένο βιβλίο του, για να γίνει κτήμα του άλλου, και ο ίδιος να ξαναστρωθεί στη δουλειά.

#3: «Δεν είμαι αρκετά νέος για να τα ξέρω όλα».

O Κωνσταντίνος Μπούρας είναι νεώτερος.

Και το λέει.

Κι εγώ το διαβάζω:

«Με την αθωότητα ενός παιδιού
Που φοράει τη νυχτικιά του
Κι’ ετοιμάζεται να περπατήσει στ’ άστρα».

Τι ωραίο!

Κλείνω με την «Κλείδα», σελίδα 114 (κάτι μου θυμίζει αυτό): Να το πω;

H ελευθερία της ποίησης επαφίεται στον πατριωτισμό των θεών:

ΚΛΕΙΔΑ

Έν ην άπαν
Άπαν ην εν
Ων ην άνω
Ον ει κάτω
Ωόν εστί εν.

Αν αυτό δεν είναι ποίηση, δεν ξέρω τίποτα.

anatoli(ομιλία του Στρατή Χαβιαρά στην παρουσίαση του βιβλίου τού Κωνσταντίνου Μπούρα, Ελευθερίας Ανατολή από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, στο βιβλιοπωλείο Ianos στις 22 Μαρτίου 2011)

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ