alt

Για την ποιητική σύνθεση της Σοφίας Διονυσοπούλου «Σε ονομάζω Χιουρρέμ» (εκδ. Το Ροδακιό).

Της Χρύσας Φάντη

Η Σοφία Διονυσοπούλου με την ποιητική σύνθεση Σε ονομάζω Χιουρρέμ παίζει με το στοιχείο της ανατροπής σε όλες τις εκφάνσεις της (θεματική, γλωσσική, αισθητική). Η συναισθηματική έξαρση υπερτερεί και η μουσικότητα των φωνών προ­ε­ξάρ­χει. Το κείμενο αρχίζει με μια ρητή προσταγή:

Σκασμός!
Σκασμός στα σουρσίματα
Σκασμός στα τσιρίγματα
Γλωσσοκοπάνες Όλες μιλάν κι άλλη λαλιά
Λικνίζονται Βουρλίζονται
Σκασμός! ΕΙΠΑΣΚΑΣΜΟΣ!

Η εμπύρετη αυτή φωνή διακόπτεται στη συνέχεια από μια δεύτερη:

Ποια είσαι συ και φωνάζεις ΣΚΑΣΜΟΣ;
Κοκκινομάλλα μάγισσα Τα μούτρα σου τα είδες;

Η Χιουρρέμ συστήνεται:

Μια κατολίσθηση από γέλια με πλακώνει
Είμαι η Ρόζα η Κόκκινη Είμαι η Ροξελάνη
Και κάποια μέρα θα υποκλίνεστε μπροστά μου

Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Στη συνέχεια, ο έρωτας του Σουλτάνου για την ξένη, τη γυναίκα που ο λαός του μισεί και φοβάται, την κοκκινομάλλα μάγισσα με μάτια στην πλάτη, θα δώσει τη σκυτάλη στην πάλη για την εξουσία που αναγκαστικά γίνεται πάλη για την επιβίωση (και το αντίθετο), «Ή αυτοί ή εμείς, όποιος ανεβαίνει στον θρόνο σκοτώνει τους άλλους», τη μοιραία πορεία όλων από την ακραία έπαρση στην άκρα ταπείνωση, τη δύναμη και τις μηχανορραφίες των Γενίτσαρων, τις δολοπλοκίες του χαρεμιού και το αμοιβαίο μίσος των δύο γυναικών, της Χιουρρέμ και της Μαχιντεβράν, με την πλάστιγγα να γέρνει τελικά υπέρ της Χιουρρέμ, καθώς: «Μια σουλτάνα έχει ψυχή», ενώ η άλλη: «θρονιάζεται στου γιου της τα καφτάνια». Ακολουθεί η άγρια επίθεση της Χιουρρέμ προς την άγνωστη φωνή που συνεχίζει να παρεμβάλλεται, και δεν είναι άλλη από την ίδια τη φωνή της ποιήτριας∙ φωνή που η Χιουρρέμ χαρακτηρίζει χλιαρή και εντέλει φτηνή: «Δεν σταματάς τις περιγραφές; Άσε τους ήρωες να μιλήσουν».

Μετά και τις απέλπιδες κραυγές της Μαχιντεβράν, η ποιήτρια συναισθάνεται ότι οι χαρακτήρες την ξεπερνούν σε πάθος και ένταση. Σε σημείο που η Χιουρρέμ να καταλαμβάνει το ίδιο της το σπίτι, παίρνοντας σάρκα και οστά από τη θάλασσα: «Οι ρυτίδες της γίνονται πτυχώσεις, γίνονται φόρεμα που μπαίνει αργά, επιβλητικά στο σαλόνι, προχωράει στο διάδρομο, στρίβει στην κρεβατοκάμαρα, βγαίνει στο μπαλκόνι και πέφτει […] μαραζώνει κάνει έρωτα σκοτώνει».Βρισκόμαστε στο σήμερα, σε κάποιο διαμέρισμα της Αθήνας με θέα τη θάλασσα που γκριζάρει και τον Υμηττό που ροδίζει. Άλλος χωροχρόνος, με την ατμόσφαιρα όμως να παραμένει συγκεχυμένη και ονειρική. Η δημιουργός ομολογεί την αδυναμία της: «Δεν έχω ακόμη κατοικηθεί από τους χαρακτήρες μου».

Στο μεταξύ, πίσω στον χρόνο, η αφήγηση έχει ήδη διεξέλθει τη δολοφονία του διαδόχου Μεχμέτ, την εκτέλεση του μεγάλου βεζίρη Ιμπραήμ και την ανίερη συμμαχία της βασιλομήτορος (Βαλιντέ) με την Μαχιντεβράν. Η ποιήτρια έχει δώσει τον λόγο στον Ιμπραήμ, τον άλλο διάδοχο Μουσταφά και τον Τζιχανγκίρ, ηγεμόνα ευφυή αλλά άρρωστο και άτυχο, πριν επανέλθει στη Χιουρρέμ για να δανειστεί τη φωνή της και να απευθύνει μέσα από το πρόσωπό της έναν λόγο τραχιά επιτιμητικό και ειρωνικό τόσο προς τη σύγχρονη γυναίκα της Ανατολής: «Τι θέλεις πάλι κορίτσι με την μπούρκα […]»όσοκαι προς τη σύγχρονη γυναίκα του τόπου καταγωγής της, της Ρουθηνίας:

Και σε ρωτώ Πολωνεζούλα εκεί που πας
το σελφοκόνταρο είν’ το δικό σου μάτι;
όταν στη χώρα εκτρώσεις γιοκ;
το όπλο σου ─ πού;
οι σπίθες σου ─ πού;
οι μνήμες σου ─ πού;
το Άουσβιτς ─ πού;

«Αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες». 
Σοφία Διονυσοπούλου

Στην ερώτηση που θέσαμε στη Σοφία Διονυσοπούλου: «Γιατί τώρα η Χιουρρέμ;», η δημιουργός μάς απάντησε: «Και γιατί η Μήδεια τώρα και γιατί ο Εμφύλιος τώρα και γιατί η Μικρασιατική Καταστροφή τώρα και γιατί τα παιδιά της Φρειδερίκης τώρα; Κατά τη γνώμη μου, σημασία έχει το πώς παίρνεις κάτι και το κάνεις διαχρονικό. Δεν μας ενδιαφέρει να γνωρίσουμε επακριβώς τη Χιουρρέμ αλλά το θέμα της σκλαβιάς, την ψυχική αντοχή του ανθρώπου, το ζήτημα της εξουσίας και τις ακραίες εκφράσεις του, τον πόνο, την αυτοθυσία, τον έρωτα και όλα εκείνα που συνθέτουν με τρόπο τραγικό την περιπέτεια του ανθρώπου. Αδιάφορο αν η ηρωίδα λέγεται Χιουρρέμ ή αν είναι άντρας ή γυναίκα. Η Χιουρρέμ τυχαίνει απλώς να είναι ιστορικό πρόσωπο και να συγκεντρώνει πάρα πολλά απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά». Επιπρόσθετα, σε ό,τι αφορά την επιλογή της φόρμας, μας είπε: «Πρόκειται για ένα δίπολο Χιουρρέμ-αφηγήτρια, όπου γύρω του συναρμόζονται και λειτουργούν ακτινωτά οι άλλοι χαρακτήρες. Η εναλλαγή κεφαλαίων-πεζών, άλλοτε λειτουργεί εμφατικά, άλλοτε παγωμένα, σαν επιγραφή, άλλοτε, αν ένα κεφαλαίο βρίσκεται στη μέση ενός στίχου, σαν σημείο στίξης (ενός είδους παύση), και άλλοτε με μια διάθεση να δραπετεύσουν, να πετάξουν, να βγουν από το κείμενο. Να γίνουν οι σελίδες φτερά, όπως λέει κάποια στιγμή η ποιήτρια και όπως γίνεται στο τέλος με το κοτσύφι και το σημείωμα. Επιπλέον, αν εξαιρέσει κανείς το πρώτο ποίημα και το τελευταίο, ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει το βιβλίο μια φορά κανονικά και μετά να φτιάξει τη δικιά του σειρά, σαν να πετούν τα γεγονότα μες στους αιώνες, όπως και γίνεται άλλωστε με το κορίτσι με την μπούρκα, τη σύγχρονη Πολωνέζα με τις εκτρώσεις, τη βόλτα της Χιουρρέμ με τον Σουλεϊμάν στη σύγχρονη Πόλη με τα τραμ ή το φόρεμα που μπαίνει στο σπίτι της αφηγήτριας και γκρεμίζεται απ’ το μπαλκόνι».

Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι το Σε ονομάζω Χιουρρέμ, χάρη στη ρηξικέλευθη και στιβαρή δομή αλλά και τις συντακτικές ανατροπές, τις ενοποιήσεις των λέξεων και την ενδελεχή επεξεργασία του σε σημείο που το υφάδι να χωνεύεται και να εξαφανίζεται μέσα σε όλη αυτή την εξαιρετικά λεπτομερή και συγχρόνως ελλειπτική σύνθεση, συγκροτεί ένα δραματικό σύμπλεγμα από μονωδίες και χωρικά που άλλοτε προσεγγίζει την ελαστικότηταενός τόξουκαι άλλοτετοκελάηδισμα ενός πουλιού.

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.
Τελευταίο της βιβλίο, το μυθιστόρημα «Η ιστορία της Σ.» (εκδ. Γαβριηλίδης).

 Στην κεντρική εικόνα, © κολάζ της Deborah Stevenson.


altΣε ονομάζω Χιουρρέμ
Σοφία Διονυσοπούλου
Το Ροδακιό 2019
Σελ. 72, τιμή εκδότη €10,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ