alt

Για την ποιητική συλλογή του Γιώργου Ανδρέου Ο απερίσκεπτος πλοηγός (εκδ. Μικρή Άρκτος)

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Ο Νίκος Εγγονόπουλος ήταν άνθρωπος ευφυής και με χιούμορ. «Oι ποιηταί με θεωρούν ζωγράφον και οι ζωγράφοι ποιητήν...» έλεγε. Φράση χαρακτηριστική νομίζω για έναν τόπο όπου τους πολυτεχνίτες, όταν είναι καλοί, δύσκολα τους ανεχόμαστε και με το ζόρι προσπαθούμε να τους στριμώξουμε σε μία τους μόνο ιδιότητα – τη βολικότερη για μας τους ίδιους.

Ο Γιώργος Ανδρέου ανήκει σ’ αυτή την κατηγορία. Δεν του έφτασαν οι δάφνες του στα πράγματα τα μουσικά, καταγίνεται τώρα και με τη λογοτεχνία. Πρώτα με το μυθιστόρημα που εξέδωσε πριν λίγα χρόνια. Κι ύστερα με τον Απερίσκεπτο πλοηγό, μια συλλογή ποιημάτων, που κυκλοφορεί εδώ και λίγους μήνες.

Και για τους φίλους της μουσικής του ειδικά, το γεγονός μόνο ευπρόσδεκτο θα είναι, εικάζω. Σαν τον καινούργιο προβολέα που έρχεται να φωτίσει αλλιώς, από μια νέα της γωνιά, την οικεία σκηνή. Για το σινάφι το ποιητικό όμως το πράγμα δεν είναι ακριβώς έτσι. Είδαμε δα πώς υποδέχτηκαν πολλοί το Νόμπελ Λογοτεχνίας του Ντίλαν. Ή πώς ξινίζουν τα μούτρα τους κάθε φορά που ένας μας, καλή ώρα η Κική Δημουλά, βγαίνει απ’ τον ελεφάντινο πύργο όπου εγκλειστήκαμε οικειοθελώς, απ’ αυτό τον ασφυκτικό κι αγοραφοβικό περίβολο που έχει καταντήσει η σύγχρονη ποίηση, κι ανοίγεται στον καθαρό αέρα.

«Ποίηση είναι ο λόγος που πάει να γίνει τραγούδι» έλεγε ο Παλαμάς. Τον άρρηκτο δεσμό αυτών των δύο, όσο τον αγνοεί κανείς, τόσο εκείνος τον εκδικείται.

Ο Γιώργος Ανδρέου έρχεται απ’ το τραγούδι. Όλοι οι ποιητές άλλωστε απ’ το τραγούδι ερχόμαστε και στο τραγούδι πάμε. «Ποίηση είναι ο λόγος που πάει να γίνει τραγούδι» έλεγε ο Κωστής Παλαμάς. Τον άρρηκτο δεσμό αυτών των δύο, όσο τον αγνοεί κανείς, τόσο εκείνος τον εκδικείται. Η σύγχρονη ποίηση λ.χ., αν είναι ανάγνωσμα τόσο ξηρό και άτερπνο, το «χρωστάει» στην αποξένωσή της από τη ζείδωρη ωδική της ρίζα.

Και το πληρώνει σήμερα με ποικίλους τρόπους. Όταν έχεις χάσει την επαφή με τον αδόμενο λόγο, πάει να πει με τον λόγο τον κοινό, τον δημόσιο, τον πλατιά απηχούμενο (και ποιο είδος τέχνης αξιώθηκε ποτέ ακροατήριο πιο καθολικό από το τραγούδι;), πώς να αποτυπώσεις σ’ ένα ποίημα τη σημερινή κατάστασή μας, την πολιτική και την κοινωνική;

Το στρυφνό, εσωστρεφές, ναρκισσευόμενο ιδίωμα που σήμερα μονοπωλεί σχεδόν τη γραφή μας είναι εντελώς ακατάλληλο για να ανοιχτεί στον Άλλο, στους Εμείς, τους Πολλούς. Το περισσότερο που καταφέρνει είναι να αναμηρυκάζει διαρκώς το συναξάρι του Εγώ, του Εγώ, του Εγώ. Ώς και εξακόσιες συλλογές ποιητικές εκδίδονται κατ’ έτος στη χώρα. Όμως τα ποιήματα, τα βιβλία, οι ποιητές μας που τόλμησαν ν’ αναμετρηθούν με την τωρινή μας εθνική κατρακύλα, μετριούνται στα δάχτυλα.

Σκεφτείτε το ’21 χωρίς τον Σολωμό και τον Κάλβο. Το «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του ’93, τη γελοιοποίηση του ’97 και τη δύσκολη ανόρθωση της χώρας από τον Βενιζέλο χωρίς τον Κωστή Παλαμά, χωρίς τα Σατιρικά Γυμνάσματα και τον Δωδεκάλογο. Το ’40, την Κατοχή και την Αντίσταση χωρίς τα Ακριτικά και το Άξιον Εστί. Την κυπριακή περιπέτεια χωρίς το Ημερολόγιο καταστρώματος Γ' ή τον Κώστα Μόντη. Την Επταετία χωρίς τον Στόχο του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Κι όμως, τα χρόνια αυτά που περνάμε τώρα, οι ποιητές μας τ' αφήνουν να γλιστρούν βουβά κι ανέκφραστα, ωσάν τίποτε το σημαντικό να μην υπάρχει, το άξιο ν’ αποτυπωθεί στα ποιήματά τους.

alt

Αν ο Ανδρέου τα καταφέρνει να μιλήσει ποιητικά με τρόπο ευθύ και εύστοχο για τα δημόσια πράγματά μας, για την κρίση και την παρακμή μας, είναι ακριβώς επειδή έρχεται από το τραγούδι. Και μάλιστα απ’ το πιο παλιό τραγούδι, το πιο βαθύρριζο. Με δεκαπεντασύλλαβο σπασμένο ξεκινά το πρώτο πρώτο ποίημα του βιβλίου του:

Δειλή
Μικρή μου
Άνοιξη
Παιδί των Λωτοφάγων

Και οι λυρικές παρεκβάσεις στον Πλοηγό είναι συνεχείς. Άλλοτε στο μέτρο το οχτασύλλαβο:

Φίλοι καλώς ορίσατε
Φίλοι μου ξένοι ήλιοι
Ρίξτε αλάτι στην πληγή
Πνεύμα στις μαύρες φλόγες

Κι άλλοτε με την ελαφράδα μιας επωδού, τη ξαφνική λάμψη μιας ρίμας, ενθύμιο θά ’λεγες ενός λυρικού Μεσοπολέμου:

Να τι είσαι εσύ
Κλωστή χρυσή

Στο ενδιάμεσο, στίχοι ελεύθεροι ή ελευθεροφανείς, ανάμεσα στο parlando, τον κουβεντιαστό τόνο του δραματικού μονολόγου:

Τόσον καιρό που πέρασα γυαλίζοντας παράσημα
Φιλώντας χέρια κυριών σε δεξιώσεις επετείων
Έπρεπε να το είχατε στα σοβαρά υποπτευθεί
Έχω σκουριάσει

και τα ασύνδετα σχήματα, την καταλογάδην παράταξη της μέσα κι έξω μας ερημίας:

Των ερειπίων η φωνή
Ένα μαντήλι φθισικού
Δυο-τρία γρόσια

Όπως όλοι οι ποιητές που αποπειράθηκαν να συνδέσουν το ελληνικό τραγούδι με τον μοντερνισμό, ο Ανδρέου κρατάει κι αυτός από τον Γκάτσο. Δεν μιλώ εδώ για άμεση οφειλή, που είναι δυσεξιχνίαστη, αλλά για στοίχιση σ’ έναν τρόπο ποιητικό που πρώτη φορά στον έργο του Γκάτσου τον είδαμε να παίρνει τόσο στέρεη και γόνιμη μορφή.

Μερικοί από τους καλύτερους ποιητές και στιχουργούς μας ακολούθησαν τον δρόμο που άνοιξαν τα βήματα εκείνου: ο Μάρκος Μέσκος, ο Μιχάλης Γκανάς, ο Χρήστος Μπράβος, ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Θοδωρής Γκόνης, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου κι άλλοι. Άλλωστε και ο Γκάτσος βήματα άλλων ακολούθησε: του Λόρκα και του Αλμπέρτι και των Ισπανών neopopularistas της μεγάλης Γενιάς του ’1927, αντίστοιχης και εφάμιλλης της δικής μας του ’30.

Η νεοελληνική πολιτική δυστοπία που μας περιγράφει δίδεται μέσα απ’ την προσωπική ματιά. Τη ματιά όχι του παρατηρητή ή του ξεναγούμενου, αλλά του βαθιά ενεχόμενου: του συνυπαίτιου, του συνυπόλογου. Κατηγορούμενος εδώ και κατήγορος συμπίπτουν.

Στον Απερίσκεπτο πλοηγό ο Ανδρέου είναι εξίσου δημόσιος και ιδιωτικός. Ακόμη και τα ιδιωτικά ποιήματα της συλλογής εμπεριέχουν ενίοτε την ιστορική, τη συλλογική διάσταση. Και αντίστροφα, η νεοελληνική πολιτική δυστοπία που μας περιγράφει δίδεται μέσα απ’ την προσωπική ματιά. Τη ματιά όχι του παρατηρητή ή του ξεναγούμενου, αλλά του βαθιά ενεχόμενου: του συνυπαίτιου, του συνυπόλογου. Κατηγορούμενος εδώ και κατήγορος συμπίπτουν, κοινή τους ανάγκη είναι να μιλήσουν, να αναλάβουν επιτέλους το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί. Πάει έτσι ο Ανδρέου αναπόταμα στο ρεύμα εκείνο των πολλών που επιμένουν ότι οι ίδιοι δεν έφταιξαν σε τίποτα, κι ότι για όλα ευθύνονται οι άλλοι.

Ας είναι λοιπόν
Ας φορτωθούν το μέγα άλγος οι επόμενοι
Εμείς το ρίξαμε στα βράχια το καράβι
Σηματωροί και φαροφύλακες
Σε αγαστή συνωμοσία
Από κοντά οι μηχανοδηγοί
Και τι να πει κανείς για τον σπουδαίο καπετάνιο
Τους λαμπερούς της διακεκριμένης θέσης
Που χρόνια τώρα απελπισμένοι περιεργάζονται
Του Καρυωτάκη το περίστροφο
Λες και θα βγάλει πουθενά η θλιβερή ανάλυση
Λες και θα διαψευστούν οι ποταπές στατιστικές

Ο Απερίσκεπτος πλοηγός μπορεί επομένως να διαβαστεί κι έτσι, ως ποιητική και πολιτική λογοδοσία. «Δεν θα μου συγχωρεθεί / Η σιωπή» τελειώνει ένα ποίημα. Και ένα άλλο, το τιτλώνυμο, αρχίζει: «Είμαι ασυγχώρητος». Απολογία, ομολογία, ποινή. Και, αν είναι κανείς τυχερός, μια νέα αφετηρία. Η κάθαρση περνά από την επίγνωση κι απ’ την παραδοχή.

* Ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΡΕΛΗΣ είναι ποιητής και μεταφραστής.

alt

Ο απερίσκεπτος πλοηγός
Γιώργος Ανδρέου
Μικρή Άρκτος 2016
Σελ. 64, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

«Αναγέννηση» του Χάρη Βλαβιανού (κριτική) – 39 ποιητικά πορτρέτα

Για την ποιητική συλλογή του Χάρη Βλαβιανού «Η Αναγέννηση - 39 ποιητικά πορτρέτα» (εκδ. Πατάκη). Κεντρική εικόνα: Πορτρέτο του Νικολό Μακιαβέλι, στον οποίο είναι αφιερωμένο ένα ποίημα της συλλογής © Wikipedia. 

Γράφει η Άννα Βασιάδη

...
«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

«Ποιήματα και τραγούδια» του Θωμά Κοροβίνη (κριτική) – Oι στίχοι ενός αδέσποτου δεσπότη

Για το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη «Ποιήματα και τραγούδια» (εκδ. Άγρα). Κεντρική εικόνα: πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη με τίτλο: «Δύο άντρες με φτερά πεταλούδας» © Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη. 

Γράφει ο Γιώργος Γκόζης

…ή αλλιώς, περί του υμνογραφι...

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

«Έθνος εξαιρετικά» του Δημήτρη Κοσμόπουλου (κριτική) – Η φωνή των αφανών Ελλήνων στρατιωτών

Για την ποιητική συλλογή του Δημήτρη Κοσμόπουλου «Έθνος εξαιρετικά» (εκδ. Περισπωμένη). Kεντρική εικόνα: Ανεξάρτητη Μεραρχία. Διανομή αλληλογραφίας και δεμάτων. Συλλογή Μικρασιατικής Εκστρατείας/ Αρχείο ΕΡΤ.

Γράφει η Αγάθη Γεωργιάδου

...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ