baladeur

Για την ποιητική συλλογή του Ιωάννη Πανουτσόπουλου «Πράξεις των Αποστόλων» (εκδ. Τόπος). Στην κεντρική εικόνα, έργο της Valerie Hegarty.

Γράφει η Διώνη Δημητριάδου

Για ένα «σύννεφο με παντελόνια»

Στην προμετωπίδα στίχοι του Μανόλη Πρατικάκη (Εδώ που κατοικούν τα εξόριστα όνειρα / είναι το σπίτι μας πελαγίσιοι) ανοίγουν το πέρασμα για τα ποιήματα του Ιωάννη Πανουτσόπουλου στην πρόσφατη συλλογή του (εικαστικά κοσμημένη από τον ζωγράφο Αντρέα Καράμπελα) ορίζοντας το «σπίτι» για να κατοικήσουν, κι ας είναι όνειρα και μάλιστα εξόριστα. Ο τίτλος, Πράξεις των Αποστόλων, παραπέμπει στα Ιερά Κείμενα. Πράξεις, γιατί αυτό που μετράει στην ποίηση εδώ δεν είναι μόνο η συνειδητοποίηση μιας ζοφερής κατάστασης, ούτε μόνο η διάθεση για ανατροπή της, αλλά κυρίως η έμπρακτη συμβολή στην αλλαγή του σκηνικού. Ενός σκηνικού που μοιάζει «τακτοποιημένο» και ασφαλές, ωστόσο κυοφορεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο: τη συνήθεια και τον εφησυχασμό.

Χωρίζοντας ο ποιητής σε τρία μέρη τη συλλογή του, επιθυμεί να δει σε τρία επίπεδα, διαφορετικά όσο και αλληλοσυμπληρούμενα, τον ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στη ροή και λειτουργία του κοινωνικού γίγνεσθαι.

Και η αλήθεια είναι πως ο κόσμος που περιγράφεται στην ποίηση του Πανουτσόπουλου είναι ένας κόσμος σε αποσύνθεση και παρακμή, πίσω από την επιφαινόμενη ωραιοποιημένη του όψη. Χωρίζοντας ο ποιητής σε τρία μέρη τη συλλογή του («Πράξεις των πολιτών», «Πράξεις των προσκυνητών», «Πράξεις των ποιητών»), επιθυμεί να δει σε τρία επίπεδα, διαφορετικά όσο και αλληλοσυμπληρούμενα, τον ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα στη ροή και λειτουργία του κοινωνικού γίγνεσθαι – και αν θέλουμε να το προχωρήσουμε ακόμη πιο πέρα, τη θέση του στην «κοσμική σούπα», όπως γράφει ο ίδιος.

Πράξεις των πολιτών

Αρχικά, «Πράξεις των πολιτών». Αποκαλύπτει τη σταδιακή αλλοίωση των χαρακτηριστικών που σηματοδοτούν την έννοια του πολίτη/συμμέτοχου στα δρώμενα της πολιτείας και της κοινωνίας. Καλεί σε εγρήγορση όσους παρασύρθηκαν στην καταστροφική αλυσίδα: ανάγκη, αυτάρκεια, απληστία, παραβατικότητα, έγκλημα, και ικανοποιημένοι απολαμβάνουν τη νομοθετημένη πλέον ζωή τους στη βάση ενός δικαίου που δίκαιο δεν είναι. Αναρωτιέται τι θα μπορούσε να ανάψει τον αναγκαίο σπινθήρα, όταν ακόμη και η επανάσταση φοράει πια τη σκευή της συντήρησης. 

Πράξεις των προσκυνητών

Κατόπιν, «Πράξεις των προσκυνητών». Εδώ θέση έχει η προσευχή προς ό,τι είναι και επιμένει πεισματικά να είναι άρρητο και αόρατο, ίσως μόνο και μόνο για να του δίνει ορατό περίγραμμα η ανθρώπινη ελπίδα, σε μια σχέση με τον Δημιουργό απολύτως ατομική. Με εύσχημο τρόπο συνδέει το δεύτερο μέρος με το πρώτο, καθώς εμφανή βλέπει τη σχέση ανάμεσα στη δογματική προσήλωση, είτε αυτή εκπορεύεται από άνωθεν επιταγές της απόλυτης θρησκευτικής ορθότητας είτε αφορά πολιτικούς χώρους διαμορφωμένους στην αρχή της «εξ αποκαλύψεως» αλήθειας· και στις δύο περιπτώσεις υποκρισία και εύκολη απεμπλοκή από την αναζήτηση της ουσίας.

Πράξεις των ποιητών

Τέλος, «Πράξεις των ποιητών». Το τρίτο αυτό μέρος έρχεται να συνδέσει και τα δύο προηγούμενα σε μία ολότητα που αγκαλιάζει όλη τη συλλογή. Γιατί μέχρι τώρα έβρισκε τις αφορμές η έννοια του ποιητικού λόγου και κυρίως ο ρόλος και η ευθύνη των ποιητών να παρεισφρήσει και στο πολιτικό/κοινωνικό πεδίο και στο θεολογικό, είτε ως ποίημα στρατευμένο σε μια ιδεολογία, ικανό να συνεγείρει συνειδήσεις που διάγουν εν υπνώσει, είτε ως αυθεντική ποιητική ουσία πέρα από στρατεύσεις και περιορισμούς, ικανή να συγκινήσει. Εδώ, στο τρίτο μέρος, θα δώσει τα στοιχεία της δικής του ποιητικής, σε ποίηση πρωτοπρόσωπη (ειδικά στο έξοχο «Νομίσματα και νομολογίες»), επιτρέποντας πίσω από το «εγώ» του ποιητικού υποκειμένου να διαφανεί η ανάγκη συμπερίληψης πολύ περισσότερων, που παρατηρούν, επισημαίνουν τα σημαντικά, και που προτίθενται να συμπαραταχθούν προκειμένου να αποκαλυφθεί κάτω από τα πολλά παραπλανητικά στρώματα το πιο αληθινό, το ανθρώπινο πρόσωπο του κόσμου.

topos prakseis twn apostolwn

Η ποίηση του Πανουτσόπουλου δεν είναι εσωστρεφής, δεν αφορά τον ιδιωτικό του χώρο, κι ας εκπορεύεται από αυτόν, από βιώματα δουλεμένα μέσα στον χρόνο. Είναι μια ποίηση ανοιχτή σε όλους, γραμμένη με τρόπο που προσελκύει τον αναγνώστη σε μια μέθεξη επιθυμητή. Με γλώσσα και ύφος που μπορεί ταυτόχρονα να ανορθώνεται μέχρι τα πιο υψηλά νοήματα, να κυκλοφορεί στο κοσμικό σύμπαν με τα αναπάντητα ερωτήματα και την αναπόφευκτη μοναξιά του θνητού που αγνοεί την προέλευση και την ουσία της ύπαρξής του, ωστόσο μπορεί να επιστρέφει στην πραγματικότητα μιας καθημερινότητας, απτής και σκληρής, να προσγειώνεται στον ανθρώπινο μόχθο, να καταγγέλλει ό,τι κακώς κείται. Ο κόσμος του έχει για δομικά υλικά του τόσο τα καθημερινά τεκμήρια παρακμής όσο και τα «εξόριστα» όνειρα, όνειρα όπως αυτά του Μαγιακόφσκι, όπως ονειρεύεται ένα «σύννεφο με παντελόνια».

Ο Πανουτσόπουλος ανήκει σε εκείνη τη χορεία ποιητών που νιώθουν υπεύθυνοι για τον κόσμο, που θέλουν πάντα να αποτελούν την μεταβαλλόμενη παράμετρο μέσα σε μια διαρκή ομοιομορφία, με το μολύβι τους να σκιαγραφεί την αθωότητα μέσα σε μια ατμόσφαιρα υποκρισίας, που τοποθετεί τον άνθρωπος στο κέντρο του κόσμου με γνώμονα τα πιο αυθεντικά, ειλικρινή και ανέγγιχτα χαρακτηριστικά στοιχεία. Δεν γράφεται συχνά ποίηση με τέτοιο περιεχόμενο. Κι αυτή ακριβώς είναι η αξία όσων γράφει ο Πανουτσόπουλος. Διαβάζουμε στο βιογραφικό του σημείωμα: «διατηρεί παιδιόθεν την έγνοια και το πάθος για όσα αναιρεί ο χρόνος και όσα ανασταίνει η αγάπη μας». Αυτά, εν τέλει, είναι και τα υλικά της ποίησής του.


* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. Το νέο της βιβλίο, η μελέτη «Ο ποιητὴς διάγει εσώκλειστος – Οι “τόποι” στην ποίηση του Κώστα Θ. Ριζάκη» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις του Φοίνικα.

Αποσπάσματα

Σ’ αυτόν τον κόσμο είναι όλα τακτοποιημένα
Τόσο εξασφαλισμένο ότι ο σπινθήρας δεν θα βάλει φωτιά
Η επανάσταση έχει τόσο πολύ αντιγράψει τη συντήρηση
Τα πνευματικά δικαιώματα του επιτηρούμενου καταλήγουν
Απρόσκοπτα στην τσέπη του επιτηρητή
Και μόνον η ανταρσία του φυσικού κόσμου υπενθυμίζει
Τον τρόπο που έχουν δεθεί τα γήινα με τα επουράνια
Όταν ακόμα και στην πιο ανέφελη μέρα
Νιώθουμε την ανάγκη να δεηθούμε σ’ ένα σύννεφο
Ένα σύννεφο με παντελόνι
Ασορτί με το καλό μας κασκέτο.
(«Δεόμενοι στην επανάσταση», αποσπ.)

Η ποντοπόρος ελπίδα μου αναζητά καινούργιες συντεταγμένες
Η αλήθεια δεν κάνει τα γλυκά μάτια στον υποκειμενισμό μου
Η αριστοκρατική της καταγωγή χάνεται στα βάθη της ιστορίας
Η ιστορία είναι το κοινό μας σπίτι και αδυνατούμε να μετακομίσουμε
Συγκατοικούμε με τον μακελάρη και με τον άγιο
Συνοδοιπορούμε με τον ζηλωτή και με τον άρπαγα
Αν ο τροχός της ιστορίας κολλήσει στη λάσπη κανείς δεν απομένει καθαρός.
(«Σενάριο για εσωτερική διεργασία», αποσπ.)

politeia link more

 

 

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

«Εγκέφαλος ψάρι» της Λίλιας Τσούβα – Ποίηση για κάθε είδους διάλυση

Για την ποιητική συλλογή της Λίλιας Τσούβα «Εγκέφαλος ψάρι» (εκδ. Βακχικόν). Στην κεντρική εικόνα, το έργο του Ανρί Ματίς «Γυναίκα μπροστά από το ενυδρείο» (1921-1923).

Γράφει η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη

...

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

«Πιστή και ενάρετη νύχτα» της Λουίζ Γκλικ (κριτική)

Για το ποιητικό έργο της Λουίζ Γκλικ [Louise Glück] «Πιστή και ενάρετη νύχτα» (μτφρ. Χάρης Βλαβιανός, Δήμητρα Κωτούλα, εκδ. Στερέωμα).

Γράφει ο Κ.Β. Κατσουλάρης

Δημιουργός του έργου Πιστή και ενάρετη νύχτα είναι η ...

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

«Τελευταίο σκοτάδι» του Αργύρη Παλούκα (κριτική) – Ολιγόστιχα ποιήματα, πυκνές συνθέσεις

Για την ποιητική συλλογή του Αργύρη Παλούκα «Τελευταίο σκοτάδι» (εκδ. Κριτική). Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Yan Palmer. 

Γράφει η Άλκηστις Σουλογιάννη

Είχαμε ήδη την ευκαιρία να αξιολογήσουμε προϊόντα λογοτεχν...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

«Η επίσκεψη» της Εύας Στάμου (κριτική) – Γυναίκες της διπλανής πόρτας

Για τη συλλογή διηγημάτων της Εύας Στάμου «Η επίσκεψη» (εκδ. Αρμός). « Δεν μας είναι άγνωστες, δεν πρόκειται να μας διηγηθούν κάτι που ενδεχομένως δεν έχουμε φανταστεί ή δεν έχουμε ξανακούσει. Είναι αυτό που συνηθίζουμε να λέμε "γυναίκες της διπλανής πόρτας"». Στην κεντρική εικόνα, ο πίνακας του Edgar Degas «Γυναίκα...

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ημερίδα για την «Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη, στα Χανιά

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη διοργανώνει στις 27 Μαρτίου 2023 στο θέατρο ΚΥΔΩΝΙΑ στα Χανιά, ημερίδα με θέμα: Νοούμενα και υπονοούμενα στο θεατρικό έργο «Η Κασέτα» της Λούλας Αναγνωστάκη. Στην κεντρική εικόνα, φωτογραφία της Λούλας Αναγνωστάκη από τον Σπύρο Στάβερη.

...
«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

«Παράδεισος» του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα [Abdulrazak Gurnah] «Παράδεισος» (μτφρ. Κατερίνα Σχινά), το οποίο θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

Πρώτα το αγόρι. Το λέγανε Γ...

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

«Σε πρώτο ενικό» του Χαρούκι Μουρακάμι (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση μέρους διηγήματος από τη συλλογή διηγημάτων του Χαρούκι Μουρακάμι [Haruki Murakami] «Σε πρώτο ενικό» (μτφρ. Βασίλης Κιμούλης), η οποία θα κυκλοφορήσει αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

With the ...

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

«Η νοσταλγία κι εγώ» της Μάρως Βαμβουνάκη (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Η νοσταλγία κι εγώ», που θα κυκλοφορήσει στις 24 Μαρτίου από τις εκδόσεις Αρμός.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

— Αναρωτιέμαι τι νοσταλγείς;
— …
— Νοσταλγείς κάτι που συνέβη ή κάτι πο...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Στίβεν Κινγκ: 10 αγαπημένα του βιβλία

Σε ανάρτησή του στο Goodreads, με αφορμή τα δέκα χρόνια λειτουργίας της ιστοσελίδας, ο Στίβεν Κινγκ ξεχώρισε δέκα αγαπημένα του βιβλία. Τα έργα του συγγραφέα κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.

Επιμέλεια: Book Press

...
Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Ένας χρόνος πόλεμος στην Ουκρανία: Τα βιβλία για να κατανοήσουμε την Ιστορία καθώς γράφεται

Σήμερα, 24 Φεβρουαρίου 2023, συμπληρώνεται ένας χρόνος από την έναρξη του πολέμου που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία. Η ελληνική βιβλιογραφία αναπόφευκτα εμπλουτίστηκε από μελέτες και συλλογικούς τόμους, βιβλία στα οποία οι συγγραφείς των κειμένων επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις και ερμηνείες σε γεγονότα και εξελίξε...

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Κάρσον ΜακΚάλερς: Τα 10 αγαπημένα της βιβλία

Η Αμερικανίδα πεζογράφος Κάρσον ΜακΚάλερς [Carson McCullers] είναι μία από τις σημαντικότερες εκπροσώπους του λογοτεχνικού «southern gothic». Τα μυθιστορήματά της εκτυλίσσονται στον αμερικανικό Νότο και παρουσιάζουν μοναχικούς, εκκεντρικούς χαρακτήρες που πασχίζουν να συνυπάρξουν με τους υπόλοιπους ανθρώπους.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

13 Δεκεμβρίου 2022 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2022

Έφτασε η στιγμή και φέτος για την καθιερωμένη εδώ και χρόνια επιλογή των εκατό από τα καλύτερα βιβλία λογοτεχνίας της χρονιάς που φτάνει σε λίγες μέρες στο τέλος της. Ε

ΦΑΚΕΛΟΙ