olomonaxos panayiotopoulos

Για τη νουβέλα του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ολομόναχος» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«Αυτοβιογραφική προφητεία», ο υπότιτλος. Άλλη μια αυτοβιογραφία; Και τι οδηγεί σ’ αυτές; Είναι η περιέργεια του αναγνώστη να μαθαίνει αληθινές ιστορίες; Ή είναι ο ναρκισσισμός του συγγραφέα που πιστεύει ότι η ζωή του έχει να δείξει σημαντικά γεγονότα τα οποία αξίζει να μετατραπούν σε κείμενο; Στον καιρό όμως του διαδικτύου η έκθεση στο χαρτί κι η εξιστόρηση –έστω και σε πρώτο πρόσωπο– της πορείας του βίου φαντάζει αδιάφορη και γραμματολογικά κουτσομπολίστικη. Προς τι, λοιπόν, μια ακόμα αυτοβιογραφία;

Η φυλάκιση και οι λόγοι που έφεραν τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο σ’ αυτή τη δυσχερή θέση, η αδικία που αισθανόταν αυτός ότι έγινε γενικά στη ζωή του, τα περιστατικά που σημάδεψαν την ψυχοσύνθεσή του κι έμμεσα του έκοψαν τα φτερά αποτελούν τα αποκαλυφθέντα συν τω χρόνω αίτια για τη στάση του απέναντι στον γιο του Νίκο. 

Σε μια (μυθιστορηματική) αυτοβιογραφία, το βάρος πλέον δεν πέφτει στα γεγονότα αυτά καθαυτά, αλλά στη στάση του αφηγητή απέναντί τους. Δεν είναι η ζωή του που μας ενδιαφέρει, αλλά η τοποθέτηση του υποκειμένου που έζησε τα συμβάντα και στη συνείδησή του αυτά μετατράπηκαν σε γεγονότα, όχι ίσως ιστορικής αξίας αλλά συγκινησιακής· κι όχι απλώς της συγκίνησης που απορρέει από το βίωμα, αλλά του προβληματισμού για την κοινωνία και την ταυτότητα που είναι ζήτημα της εποχής μας. Πρόκειται δηλαδή για μια αναζήτηση της αυτογνωσίας, χρήσιμης και για τον αναγνώστη, ο οποίος διά της αυτοπροσωπογραφίας του συγγραφέα βλέπει επαγωγικά τον άνθρωπο.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος –ευτυχώς– δεν διατρέχει όλη του τη ζωή. Ούτως ή άλλως στις εκατό σελίδες του τομίδιου θα ήταν άσκοπο να το κάνει. Μιλά ωστόσο για τη γνωριμία και τον γάμο των γονιών του, αναφέρει κάτι λίγα για τα παιδικά του χρόνια, φτάνει ώς τον θάνατο του πατέρα του, πισωγυρίζει στην οικογενειακή ζωή, περνά βιαστικά τα έργα που ο ίδιος έγραψε... Ευτυχώς, ξαναλέω, δεν τον ενδιαφέρει να αφηγηθεί όλη τη ζωή του, κάτι που μάλλον κι ο ίδιος θα το θεωρούσε άσκοπο. Αλλά επιλέγει να μας πει όσα περιστατικά σχετίζονται καταρχάς με τον θάνατο του πατέρα του, αλλά κατά βάθος με τη σχέση που είχαν συνάψει πατέρας και γιος μέχρι τη μοιραία αναχώρηση του πρώτου. Σκόρπια στοιχεία είχαμε δει και στα διηγήματά της συλλογής Γραφικός χαρακτήρας (εκδ. Μεταίχμιο).

Εδώ όμως ο Νίκος Παναγιωτόπουλος επιχειρεί να «προφητεύσει» το μέλλον, αναλογιζόμενος το παρελθόν. Ας ξεκινήσουμε χρονικά, αφού η ζωή του πατέρα, όπως την ανασυνθέτει ο πενθών γιος, αποκαλύπτει ότι ήταν ένας φυσιολογικός άνθρωπος, που έζησε κι έπαθε πολλά, τα περισσότερα συνηθισμένα για την εποχή, αλλά πέρασε και δύο χρόνια στη φυλακή, γεγονός που χάθηκε στα αζήτητα της πατρικής προϊστορίας. Η φυλάκιση και οι λόγοι που έφεραν τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο σ’ αυτή τη δυσχερή θέση, η αδικία που αισθανόταν αυτός ότι έγινε γενικά στη ζωή του, τα περιστατικά που σημάδεψαν την ψυχοσύνθεσή του κι έμμεσα του έκοψαν τα φτερά αποτελούν τα αποκαλυφθέντα συν τω χρόνω αίτια για τη στάση του απέναντι στον γιο του Νίκο. Δεν είναι σίγουρο ότι πρόκειται για κάτι ακραίο· υπονοούνται, ωστόσο, αχώνευτα απωθημένα που μετουσιώθηκαν σε καταπίεση, ίσως μια καταπίεση χωρίς ακρότητες, τόσο όμως πνιγηρή ώστε να ωθήσει τον γιο σε μια υποσυνείδητα ενστικτώδη ανταρσία. Μια αυτοβιογραφία, λοιπόν, που γίνεται ψυχανάλυση και αυτοψυχανάλυση, έρχεται –τώρα που ο πατέρας έχει αποβιώσει– ως απάντηση στα αναπάντητα ώς τη στιγμή τούτη ερωτήματα του γιου.

Μια κόκκινη γραμμή συνδέει διαδοχικά τις γενιές, όπως η δερματική λεύκη συνδέει τον Νίκο με τη μητέρα του, ένα είδος πατρικής μοίρας που στέκεται σαν ασφυκτική σκιά πάνω από τον γιο. Κι όσο κι αν ο τελευταίος θέλει να ξεφύγει από αυτό το κληρονομικό πεπρωμένο, αυτό εμφανίζεται σταθερά, ασυναίσθητα κι ενοχλητικά.

Ο αφηγητής κατηγορεί τον πατέρα του επειδή τον άφησε ολομόναχο να παλεύει με τους δαίμονές του. Και του φόρτωσε κι άλλους. Σταδιακά, βέβαια, συνειδητοποιεί ότι το ίδιο «κακός» πατέρας θα είναι κι αυτός για τον συνονόματο με τον παππού γιο του! Μια κόκκινη γραμμή συνδέει διαδοχικά τις γενιές, όπως η δερματική λεύκη συνδέει τον Νίκο με τη μητέρα του, ένα είδος πατρικής μοίρας που στέκεται σαν ασφυκτική σκιά πάνω από τον γιο. Κι όσο κι αν ο τελευταίος θέλει να ξεφύγει από αυτό το κληρονομικό πεπρωμένο, αυτό εμφανίζεται σταθερά, ασυναίσθητα κι ενοχλητικά. Συνεπώς, ο προβληματισμός του λογοτέχνη είναι πόσο χαραγμένη στο DNA μας είναι (ή όχι) η μοίρα των γονιών μας –εν προκειμένω του πατέρα–, που κληροδοτείται από γενιά σε γενιά και σαν κατάρα επαναλαμβάνεται στον γιο όταν ο ίδιος γίνει πατέρας. Ολομόναχος ο πατέρας λόγω των προσωπικών δαιμόνων του, ολομόναχος κι ο γιος λόγω της ίδιας μοίρας.

Τελικά, η μικρή αυτοβιογραφία γίνεται σύντομη βιογραφία του πατέρα, με δόσεις οιδιπόδειου μίσους, αλλά και με διάθεση να καταλάβει ο γιος το τραύμα που κληρονομείται και σ’ εκείνον. Η προσέγγιση του πατέρα απηχεί πάντα τον Οιδίποδα να σκέφτεται την αδικία που του έκανε ο Λάιος και γι’ αυτό αυτή η σχέση επαναλαμβάνεται σε παραλλαγές ανά τους αιώνες. Πρόκειται λοιπόν για ένα βιβλίο το οποίο ξαναβλέπει τη σχέση αυτή κι αξίζει να διαβαστεί, γιατί τα γεγονότα που παρουσιάζονται φτάνουν σε ένα οριακό σημείο βρασμού και τελικά γίνονται «Μοίρα, Θάνατος και Πέτρα».

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.
Τελευταίο του βιβλίο, το δοκίμιο «Η μεταπολιτευτική κριτική στον καθρέφτη» (εκδ. Πόλις).

 

altΟλομόναχος
Νίκος Παναγιωτόπουλος
Μεταίχμιο 2018
Σελ. 104, τιμή εκδότη €11,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ