ekouatoria cover 2

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μοδινού Εκουατόρια (εκδ. Καστανιώτης)

Της Χρύσας Φάντη

«Χτες βράδυ ονειρεύτηκα την Αφρική. […] Στην πραγματικότητα ονειρεύτηκα ότι ονειρευόμουν την Αφρική. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο όλα ήταν αληθινά».

Μετά από δεκατέσσερα χρόνια ενδελεχούς έρευνας και καταγραφής και δέκα χρόνια από την έκδοση του πρώτου πεζογραφικού βιβλίου του για τη Μαύρη Ήπειρο, ο Μιχάλης Μοδινός επανέρχεται στο οικείο θέμα του με ένα ακόμη εκτενές μυθιστόρημα.

Έχει προηγηθεί ο ρομαντικός Μοράβια, ο κοσμοπολίτης Ντάρελ, ο κυνηγός Χέμινγουεϊ, ο αναρχικός Σελίν, ο σκοτεινός Κόνραντ, οι «δικοί μας» Καραγάτσης, Τσίρκας, Καχτίτσης, και οι νεότεροι Κουμανταρέας, Αλεξάκης, Αρανίτσης, Τριανταφύλλου αλλά και ο ίδιος ο Μοδινός με τον Μεγάλο Αμπάι.

Ο ώριμος ηλικιακά Μιχαήλ, παρακινούμενος από την επιθυμία για μια ζωή άλλη από εκείνη των αστών φίλων του, θα εγκαταλείψει τον γενέθλιο τόπο του για να μετοικήσει στη Ζανζιβάρη.

Στην Εκουατόρια η ιστορία αρχίζει στα μέσα του 19ου αιώνα. Αφηγητής της ο Μιχαήλ Μοδινός του Όθωνος, ευκατάστατος Αλεξανδρινός βαμβακέμπορος, μακρινός πρόγονος ή καλυμμένο άλτερ έγκο του συγγραφέα. Ο ώριμος ηλικιακά Μιχαήλ, παρακινούμενος από την επιθυμία για μια ζωή άλλη από εκείνη των αστών φίλων του, θα εγκαταλείψει τον γενέθλιο τόπο του για να μετοικήσει στη Ζανζιβάρη. Οχτώ χρόνια μετά (αρχές του 1879), νιώθοντας να βουλιάζει πάλι στην ίδια ράθυμη καθημερινότητα των Τροπικών, θα επιχειρήσει ένα περιπετειώδες ταξίδι στην αχανή περιοχή του Ισημερινού. Είναι η ίδια ακριβώς εποχή που ο νεαρός Ρεμπό -ανατρεπτικός ποιητής, κλασικός μποέμ, κυνικός μουρζουάς, ρομαντικός μπολσεβίκος-, επαναλαμβάνοντας το «Εγώ είναι ένας άλλος» (το 1878 έχει ήδη γράψει το Μια εποχή στην Κόλαση) επιδιώκει να προσληφτεί σ’ έναν Οίκο αποικιακών προϊόντων για να πάει στην Ανατολή, δεν το κατορθώνει, διασχίζει τα όρη Βοζ με τα πόδια, μετά την Ελβετία, μετά τη Γένουα, φτάνει στην Αλεξάνδρεια, επιστρέφει πίσω, αρρωσταίνει με τύφο, μπαρκάρει πάλι για Αίγυπτο, φτάνει στο Άντεν για να δουλέψει σε έναν εμπορικό Οίκο, κι εκεί, πλήττοντας πάντα, ονειρεύεται να φύγει σε κάποια αποστολή.

Τρεις και πλέον αιώνες πριν, έχει εκδοθεί στην Ευρώπη το έργο του Τόμας Μορ Ουτοπία. Ο τίτλος που αρχικά είχε δώσει ο Μορ στο έργο του ήταν «Nusquam» (Πουθενά). Αλλά ο Μιχαήλ Μοδινός, ως άλλος Ρεμπό, φαντάζεται την Εκουατόρια ως έναν επί Γης Παράδεισο, τόπο ισότητας, κοινοκτημοσύνης και θρησκευτικής ανοχής.

«Πού πέφτει αυτή η Εκουατόρια, αλήθεια;
Θα το δούμε όταν την ιδρύσω» (του απαντάει ο φίλος του Σάμουελ Μπέικερ).
[…] «Θα ιδρύσεις μια επικράτεια, σαν να λέμε…
Ε, κάτι τέτοιο. Αυτό τουλάχιστον ονειρεύομαι. Εκεί όπου βρίσκονται οι πηγές.
Ωραίο ακούγεται. Ένας κόσμος, αναμάρτητος, χωρίς ιστορικά βαρίδια».
alt
Θα μπορούσε, πράγματι, να υπάρξει ένας τέτοιος κόσμος, ένας τέτοιος ου τόπος; Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι εξερευνητές, γεωγράφοι, ανθρωπολόγοι, γιατροί, στρατιωτικοί αλλά και τυχοδιώκτες, έχουν ήδη στραφεί προς την περιοχή των Μεγάλων Λιμνών. Κάποιοι ψάχνοντας για τις πηγές του Νείλου με την πεποίθηση πως αυτές δεν βρίσκονται στο παραπόταμο Γαλάζιο Νείλο αλλά στον Λευκό, κάποιοι άλλοι παρακινούμενοι από τις γενικότερες εξελίξεις στην Αίγυπτο (βλ. έργα όπως η διώρυγα του Σουέζ, υπέρογκα δάνεια των Δυτικών προς τον Ισμαήλ, σχέδια για πάταξη του δουλεμπορίου που εμπόδιζε την αποικιοκρατική εξάπλωση των Μεγάλων Δυνάμεων κλπ). Ανάμεσά τους ο φυσιοδίφης Γερμανοεβραίος γιατρός Έντουαρντ Σνίτσερ (ή Εμίν Πασάς), τελευταίος διοικητής της Εκουατόρια, που με τον χρόνο θα κατορθώσει να εδραιώσει στην επικράτειά του την ειρηνική συνύπαρξη Γηγενών, Ευρωπαίων και Αράβων. 
 
«[…] και βέβαια είχαμε τριγύρω μας την άγρια αφρικανική φύση με τους θηρευτές και τις άγνωστες απειλές και τις αρρώστιες και τη σκληρή αδιαφορία της. Αλλά είχαμε πετύχει μια ισορροπία και μας άρεσε αυτό που κάναμε.
[…] Και, Θεέ μου, ήμασταν ερωτευμένοι με την Αφρική!»

Ωστόσο, η Εκουατόρια δεν θα χαρεί τη γαλήνια πολυπολιτισμικότητά της για περισσότερο από μια εικοσαετία. Δέκα χρόνια αργότερα, με αφορμή το ξέσπασμα μιας ντόπιας «θρησκευτικής» εξέγερσης, με πρόσχημα τη σωτηρία των κατοίκων της θα εκκενωθεί βίαια από τους Δυτικούς.

Στην Εκουατόρια του Μοδινού, αναφορές σε γνωστά ή λιγότερο γνωστά ιστορικά γεγονότα, πληροφορίες της καθημερινότητας, ημερολογιακές καταγραφές [...] συγκροτούν ένα είδος φιλοσοφικής και πολιτισμικής διακειμενικότητας που με τη σειρά του δημιουργεί πολύτροπες αναγωγές και συνάφειες όχι μόνο με τις παρελθούσες ιστορικές δυστοπίες αλλά και με εκείνες του δικού μας παρόντος.

«Ήταν η έναρξη αυτού που μόνο ως φρίκη μπορεί να αποδοθεί, μία από τις στροφές εκείνες της ιστορίας όπου οι φτωχοί και οι απόκληροι, καθοδηγούμενοι από καιροσκόπους και φανατικούς, διαρρηγνύουν τη σιωπή και διαπράττουν όσα αργότερα προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε αποδίδοντάς τα, μ’ ένα είδος ιστορικού αναχρονισμού».
[…] «Στόχος της αποστολής η εκκένωσή μας και η μεταφορά των πολύτιμων αγαθών που είχαμε συσσωρεύσει, περιλαμβανομένου του θρυλικού ελεφαντόδοντου, ώστε να αποπληρωθούν, με την δική μας περιουσία -αν μπορώ να χρησιμοποιήσω τον όρο- τα έξοδα μιας σωτηρίας που κανείς μας δεν είχε ζητήσει. Η ιστορία ήταν έτοιμη να εισβάλει στον στάσιμο χρόνο της όασής μας».

Στην Εκουατόρια του Μοδινού, αναφορές σε γνωστά ή λιγότερο γνωστά ιστορικά γεγονότα, πληροφορίες της καθημερινότητας, ημερολογιακές καταγραφές, εικόνες, χάρτες, τεκμήρια υπαρκτά ή επινοημένα, αρχεία, κειμενικά ίχνη και παραθέσεις είτε από προσωπικές εμπειρίες του ίδιου του αφηγητή είτε από μαρτυρίες και εξομολογήσεις προσώπων φίλα (ή εχθρικά) κείμενων προς αυτόν, συγκροτούν ένα είδος φιλοσοφικής και πολιτισμικής διακειμενικότητας που με τη σειρά του δημιουργεί πολύτροπες αναγωγές και συνάφειες όχι μόνο με τις παρελθούσες ιστορικές δυστοπίες αλλά και με εκείνες του δικού μας παρόντος.

Σε συμπόρευση αλλά και αντίστιξη με τον Μπαρνταμού του Σελίν που αναζητούσε μια δική του πηγή στα βάθη του Καμερούν και τον Μάρλοου του Κόνραντ που εισχωρώντας στα βάθη του Κονγκό θα περνούσε από τον πολιτισμό στη δολοφονική παράνοια ενός Κουρτς, ο συγγραφέας Μοδινός, αντιμετωπίζοντας τα ιστορικά γεγονότα ως «λογοτεχνικό τεχνούργημα», καταθέτει αλήθειες παρόμοιες με εκείνες του αγαπημένου του φιλόσοφου Λέβι Στρος στους Θλιμμένους Τροπικούς: «Αναζητώ αυτό που είναι σταθερό και θεμελιώδες στον άνθρωπο», ενώ την ίδια στιγμή συμπεραίνει: «[…] το ποτάμι δεν έχει μία και μόνη, συγκεκριμένη πηγή. Ή, αν το θέσουμε μεταφορικά, η απτή πραγματικότητα των φαινομένων δεν έχει μία και μοναδική αιτία – υπάρχει γύρω μας μια λεπτοϋφασμένη ιστορία, που καλό είναι να την βλέπουμε σε όλη της την πολυπλοκότητα».Ταυτόχρονα, ως έμπειρος ερευνητής και χαρισματικός μυθοπλάστης, μας δίνει μια συναρπαστική αφήγηση. Ένα κείμενο που, υιοθετώντας τη ρήση της Σούζαν Σόνταγκ «Τι νόημα έχει ν’ αφηγούμαστε ιστορίες, αν όχι για να διεγείρουμε την βαθιά επιθυμία μας για μια αλλιώτικη ζωή;», καταφέρνει και συγκροτεί πρωτότυπη ιστοριογραφική μεταμυθοπλασία. Εξαιρετικές και οι περιγραφές της φύσης, ο πλούτος των πληροφοριών, ο στοχασμός και αναστοχασμός τους.

Ο Μιχάλης Μοδινός είναι γεωγράφος, μηχανικός, γνωστός οικολόγος με πλούσιο δοκιμιακό και ερευνητικό έργο και συγγραφέας έξι μυθιστορημάτων. Από αυτά η Επιστροφή βραβεύτηκε το 2009 (βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη Ακαδημίας Αθηνών) και Η σχεδία το 2011 (Διάκριση της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων και υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Λογοτεχνικό Βραβείο). Τα τελευταία χρόνια γράφει κριτική ως τακτικός συνεργάτης στην εφημερίδα «τα Νέα».

* Η ΧΡΥΣΑ ΦΑΝΤΗ είναι συγγραφέας.

altΕΚΟΥΑΤΟΡΙΑ
Μιχάλης Μοδινός
Καστανιώτης 2016
Σελ. 400, τιμή εκδότη €18,00

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΟΔΙΝΟΥ

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ