alt

Για το μυθιστόρημα της Αργυρώς Μαντόγλου «Σώμα στη βιτρίνα» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

«… εκτός και αν οι ιστορίες επαναλαμβάνονται, με μικρές παραλλαγές, μέσα στους αιώνες»: αυτή η φράση έρχεται να επισφραγίσει μια ορατή σύγκριση ανάμεσα στο 1664 και το 2014 με σκηνικό το Άμστερνταμ. Μεταξύ της Έλσε Κρίστενς, που έφτασε από τη Δανία για να βρει δουλειά και περιπλανήθηκε ανάμεσα στη θέση της υπηρέτριας, της πεταλούδας της νύχτας και του μοντέλου, και της Νατάσσας, που έφτασε από την Ελλάδα για να σπουδάσει και να συγκεντρώσει χρήματα, δουλεύοντας στις βιτρίνες του Ντε Βάλεν. Ανάμεσα στην πόλη των Φλαμανδών ζωγράφων και την πόλη των Ευρωπαίων τουριστών.

Η πόρνη και το σώμα της αναδεικνύεται ως διπλό εργαλείο: από την πλευρά της κοινωνίας είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης· από την πλευρά της ιερόδουλης όμως, ειδικά αν αυτή είναι μορφωμένη και συνειδητοποιημένη, είναι ένα μέσο βιοπορισμού και προσωρινής εργασίας ώστε, αν η γυναίκα καταφέρει να ξεπεράσει τη φάση αυτή, να προχωρήσει έπειτα στα επόμενα στάδια της ζωής.

Η ιστορία –ή μάλλον οι ιστορίες– αφορούν κατά βάση τέσσερα πρόσωπα: τη Νατάσσα, που αλλάζει το όνομά της για να αποφύγει τη δίωξη για ένα έγκλημα πίσω στην Ελλάδα, την Έλσε, που καταδικάζεται για τον φόνο της σπιτονοικοκυράς της, τον Άγγελο, πρώην ψυχαναλυτή, που επειδή πάσχει από «συναισθησία του καθρέφτη» εισπράττει οπτικά ερεθίσματα με τη γεύση, και τέλος την Ελισάβετ, συγγραφέα που επιχειρεί να συνθέσει τα νήματα των άλλων τριών, αλλά και το δικό της, σε μια μυθοπλασία.

Αν προσεγγίσουμε το μυθιστόρημα με πρίσμα τη γενικότερη λογοτεχνική-ιδεολογική θέση της Αργυρώς Μαντόγλου, θα σταθούμε στη (μετα)φεμινιστική του βάση, που αναδεικνύει την πόρνη και το σώμα της ως διπλό εργαλείο: από την πλευρά της κοινωνίας είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης· από την πλευρά της ιερόδουλης όμως, ειδικά αν αυτή είναι μορφωμένη και συνειδητοποιημένη, είναι ένα μέσο βιοπορισμού και προσωρινής εργασίας ώστε, αν η γυναίκα καταφέρει να ξεπεράσει τη φάση αυτή, να προχωρήσει έπειτα στα επόμενα στάδια της ζωής.

Το κείμενο αναπτύσσει διαλεκτικές σχέσεις μεταξύ των τεσσάρων βασικών χαρακτήρων: η Δανή Έλσε παραλληλίζεται με την Ελληνίδα Νατάσσα, η οποία συναντιέται με τον παράξενο συμπατριώτη της Άγγελο, που είχε αποτελέσει φίλος της συγγραφέα Ελισάβετ, η οποία έχει το ίδιο όνομα με την πρώτη ηρωίδα… Ένα γαϊτανάκι προσώπων και πορειών. Πάνω σ’ αυτό το καρέ διασταυρώνονται μοίρες, εφάπτονται κύκλοι και διχοτομούνται ζωές. Πάνω σ’ αυτό το καρέ σκόπιμα (δεν) απαντιούνται ερωτήματα που σχετίζονται με τη δυνατότητα του ανθρώπου να διαμορφώσει τη μοίρα του (η Έλσε μοιάζει αδύναμη, παρόλο που είναι δυναμική, ενώ η Νατάσσα πιάνει πιο αποφασιστικά «τη ζωή από τα κέρατα»), με τον ρόλο της γυναίκας, με τη θέση του ανθρώπου μέσα στην Ιστορία της εποχής του, με τη μετανάστευση για ένα καλύτερο αύριο αλλά και τη σκληρή προσγείωση, με την προσπάθεια εντέλει της τέχνης να ανασύρει από την αφάνεια λησμονημένες μορφές.

Έχω την αίσθηση ότι η συγγραφέας εγκλωβίστηκε στο έγκλημα και στην καταδίκη της Έλσα Κρίστενς (η οποία υπήρξε ιστορικό πρόσωπο και μάλιστα σχεδιάστηκε απαγχονισμένη από τον Ρέμπραντ). Κι αυτό γιατί το πραγματικό αίτιο του φόνου ανάγκασε την Αργυρώ Μαντόγλου να φτιάξει μια αντιστοιχία με τη φυγόδικη ζωή της Νατάσσας κι έτσι να μην μπορέσει να δώσει με ένταση το σκληρό πρόσωπο της Ιστορίας, που ξεμυτίζει απλώς σε μια ατυχή στιγμή: το αίτιο με άλλα λόγια φαίνεται πολύ άτονο. Ή, αν όντως η πεζογράφος θέλησε να επενδύσει στον φόνο της σπιτονοικοκυράς, θα έπρεπε να αποδώσει όλη την τραγικότητα, να εξάρει την ψυχολογική ανάγκη ενός τέτοιου διαβήματος, να τονίσει τα αδιέξοδα των δύο ηρωίδων πριν και μετά τη δολοφονία.

Ωστόσο, δεν μπορώ να παραγνωρίσω πως ένα τέτοιο έργο συνδέει έντεχνα παρόν και παρελθόν, ορθώνει τη διαχρονική μοίρα της γυναίκας, με όλες τις αλλαγές που συμβαίνουν μέσα στην Ιστορία και κατορθώνει να αναδείξει τη δυνατότητα του ανθρώπου να βλέπει την κοινωνία ως πεδίο ευκαιριών, είτε εις βάρος του είτε υπέρ του.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

altΣώμα στη βιτρίνα
Αργυρώ Μαντόγλου
Μεταίχμιο 2017
Σελ. 408, τιμή εκδότη €16,60

alt

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

 

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Μπασκόζου και «Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο» της Άννας Δαμιανίδη (κριτική) – Κάτοπτρα ενηλικίωσης μέσα στη Χούντα

«Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» του Γιάννη Μπασκόζου και «Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο» της Άννας Δαμιανίδη (κριτική) – Κάτοπτρα ενηλικίωσης μέσα στη Χούντα

Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Μπασκόζου «Η μπαλάντα των ανίδεων και καλών» (εκδ. Μεταίχμιο) και το μυθιστόρημα της Άννας Δαμιανίδη «Δυο καλοκαίρια και μισό φθινόπωρο» (εκδ. Μεταίχμιο).

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Το ότι τα δύο μυθιστορήμ...

«Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» του Τηλέμαχου Τσαρδάκα (κριτική) – ανατρέχοντας σε κοινές παραστάσεις του ελληνικού συλλογικού ασυνείδητου

«Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» του Τηλέμαχου Τσαρδάκα (κριτική) – ανατρέχοντας σε κοινές παραστάσεις του ελληνικού συλλογικού ασυνείδητου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Τηλέμαχου Τσαρδάκα «Αυτός που έτρωγε όλο το γλυκό του» (εκδ. Σοκόλη).

Γράφει ο Νίκος Ξένιος

H συλλογή διηγημάτων του Τηλέμαχου Τσαρδάκα ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Τα βραβεία του «Χάρτη» 2023: Ο βραχύς κατάλογος

Το διαδικτυακό περιοδικό Λόγου και Τέχνης Χάρτης (www.hartismag.gr), συνεχίζει για τρίτη χρονιά την απονομή ετήσιων βραβείων, με σκοπό την ανάδειξη των σημαντικότερων βιβλίων που κυκλοφόρησαν το περασμένο έτος. Σήμερα ανακοινώθηκε ο Βραχύς Κατάλογος σε όλες τις κατηγορίες. Δείτε βιβλία και συγγραφείς. 

...

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

«Μικρή Στίξις»: Νέα σειρά βιβλίων και εκδήλωση για τα 7 χρόνια παρουσίας στον εκδοτικό χώρο

Με τη συμπλήρωση επτά συναπτών ετών στο εκδοτικό στερέωμα, οι εκδόσεις Στίξις κάνουν το επόμενο βήμα με μια νέα σειρά τεσσάρων βιβλίων, υπό τον τίτλο «Μικρή Στίξις», των Γιώργου Δουατζή, Χρυσοξένης Προκοπάκη, Στέφανου Τζουβάρα και Μιχάλη Σηφάκη.  

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος  ...

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

7 γυναίκες γράφουν και ακούγονται – Όψεις της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας

Σίσσυ Δουτσίου, Στεύη Τσούτση, Λίνα Βαρότση, Αστερόπη Λαζαρίδου, Ελισάβετ Παπαδοπούλου, Αντιγόνη Ζόγκα, Λίνα Βαλετοπούλου. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας επιλέγουμε πολύ πρόσφατα βιβλία νέων Ελληνίδων συγγραφέων που θέτουν, άλλοτε με τρόπο διεκδικητικό κι άλλοτε πιο έμμεσο, το ζήτημα της γυναικείας χειρα...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ