alt

Εννιά έργα του Γιάννη Μακριδάκη συστήνουν τη λαϊκή ματιά (εκδ. Εστία).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Το τελευταίο μυθοπλαστικό έργο του Xιώτη συγγραφέα Η πρώτη φλέβα (2016) συνεχίζει μια λογοτεχνική παράδοση οκτώ πεζών, που ξεκίνησε το 2008. Αν τα δει κανείς συνολικά, θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν σαφείς (και συνειδητοί) άξονες που τα διαπερνούν, άξονες που συν-ορίζουν συγκεκριμένες ιδεολογίες, ματιές, κοσμοαντιλήψεις οι οποίες ξεκινούν από τη Χίο και τον τοπικό πολιτισμό και φτάνουν ώς τη φυσιολατρία και τον τρόπο ζωής που αυτή υπαγορεύει.

altΌλα όμως αυτά θα έμεναν στο επίπεδο των ιδεών, θα μετατρέπονταν δηλαδή στην καλύτερη περίπτωση σε δοκίμια, σε ημερολόγια σκέψεων, σε μαρτυρίες και καταγραφές απόψεων, αν δεν χύνονταν στο καλούπι της λογοτεχνίας και δεν ενσαρκώνονταν στους χαρακτήρες των βιβλίων του πεζογράφου. Κάθε έργο του περιστρέφεται γύρω από ένα λαϊκό πρόσωπο, το οποίο πολλές φορές είναι και ο αφηγητής της ιστορίας. Έτσι, η ιστορία που αυτό αφηγείται, η ζωή του και η θέαση του κόσμου, η δράση που αναρριχάται πάνω στο είναι του γίνονται η μυθοπλαστική σκαλωσιά για να αναδειχθούν οι ιδέες του Γιάννη Μακριδάκη.

altΟι δέκα χαρακτήρες του, αν υπολογίσει κανείς ότι στην τελευταία νουβέλα έχουμε δύο, επιλέγονται από τις τάξεις του λαού και ως εκ τούτου έχουν συνήθως περιορισμένη μόρφωση, αν και δεν παύουν να σκέφτονται βαθιά την πραγματικότητα με τους δικούς τους όρους, με τη θυμοσοφία του απλού πολίτη, με την κοινωνική παιδεία της ζωής και της βιοπάλης. Στον Ανάμιση ντενεκέ (2008) συναντάμε έναν φυγόδικο των βουνών, στη Δεξιά τσέπη του ράσου (2009) έναν ταπεινό μοναχό σε μοναστήρι της Χίου, στον Ήλιο με δόντια (2010) έναν σαλό δήθεν ιερέα, στο Λαγού μαλλί (2010) έναν μπερδεμένο ψαρά, στην Άλωση της Κωνσταντίας (2011) μια ηλικιωμένη Ρωμιά της Πόλης, στο Ζουμί του πετεινού (2012) έναν ανεξάρτητο ταβερνιάρη-αγρότη όπως και στο Του Θεού το μάτι (2013), όπου ο γέρο-Πεπόνας ζει αυτάρκης σε αγαστή σχέση με τη φύση, στο Αντί στεφάνου (2015) έχουμε έναν νεκροθάφτη και στην Πρώτη φλέβα (2016) διαβάζουμε την αφήγηση εναλλάξ ενός ναυτικού και μιας πόρνης.

altΣτα περισσότερα έργα οι ίδιοι οι χαρακτήρες αυτοαναλύονται είτε με προσωπική αφήγηση, είτε με τη δική τους οπτική γωνία που δίνεται έμμεσα από τον αφηγητή. Είτε λοιπόν έχουμε τη δική τους «εστίαση» είτε (και) τη δική τους «φωνή», το εκάστοτε κείμενο αποδίδει τη λαϊκή ψυχή που έρχεται αντιμέτωπη με την politically & socially correct κοινή γνώμη και παγιωμένη νοοτροπία. Δεν είναι βέβαια σπάνιες οι φορές όπου ένας «μορφωμένος» αφηγητής, λίγο περισσότερο υποψιασμένος, αναλαμβάνει να παρουσιάσει τους λαϊκούς πρωταγωνιστές (ο ερευνητής στον Ανάμιση ντενεκέ, ο Νικόλαος Τρούμπης στο Ήλιος με δόντια, ο δάσκαλος στο Αντί στεφάνου κ.λπ.), μα και πάλι η στάση του, παρόλο που μένει λίγο αποστασιοποιημένη, είναι εντέλει (το λιγότερο) συμπαθής απέναντι στον αλλόκοτο κεντρικό χαρακτήρα.

altΚαθένας από αυτούς τους απλοϊκούς ήρωες, που αντιπροσωπεύει το πιο αυθεντικό κομμάτι του λαού, μαζί ατόφιο και γνήσιο, θυμόσοφο και αντισυμβατικό, αντιστρατεύεται μια παγιωμένη κατάσταση την οποία ο μέσος αλλοτριωμένος άνθρωπος θεωρεί φυσική. Ο παράνομος φυγάς στέκεται απέναντι στη νομιμότητα των ανθρώπων και των κοινωνιών, ο μοναχός απέναντι στην επίσημη Εκκλησία, ο ιερέας απέναντι στην κοινωνική κατακραυγή, ο ψαράς και ο αγρότης απέναντι στην οικονομική καταδυνάστευση, η κωνσταντινουπολίτισσα πεθερά στοιχίζεται με παγιωμένες εθνικιστικές αξίες για να τις ναρκοθετήσει άθελά της, ο ταβερνιάρης-αγρότης απέναντι στον καταναλωτισμό κ.λπ. Έτσι, άλλοτε ο Γιάννης Μακριδάκης βάζει τον λαό να αγκαλιάζει παλιές παραδοσιακές αντιλήψεις που έχουν ήδη φθαρεί, για να τις υπονομεύσει, κι άλλοτε τον βάζει να στέκεται με μια θαυμαστή αυθεντικότητα απέναντί τους, για να καυτηριάσει τον βολεμένο αστικό τρόπο ζωής, που έχει συνηθίσει στην απληστία, στην υποταγή στο χρήμα, στο επίσημο κοινωνικό μοντέλο χωρίς αντιστάσεις και πολιτισμικά αναχώματα.

altΜε άξονα αυτόν τον λαϊκό άνθρωπο, που είναι διαφορετικός κάθε φορά, με την ντοπιολαλιά του και την εγχώρια ιδιοσυγκρασία του, ο διαβήτης της αφήγησης ανοίγεται σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα, που δεν είναι θεωρίες αλλά απτή καθημερινότητα. Ένας είδος νεο-ηθογραφίας ξανασυστήνει τη φύση και το χωριό, αποκαθηλώνοντας τις βολικές ανέσεις και τη βιοτική επανάπαυση της πόλης. Η αυτάρκεια του φυσικού χώρου, η λιτότητα και η αναζήτηση της ουσίας πίσω από το φαίνεσθαι, η παράδοση, η μαγεία της λαϊκής ψυχής, η οποία γράφει μυθιστορήματα χωρίς να έχει γράψει ούτε μια λέξη, η αντικομφορμιστική ματιά του απλού ανθρώπου, που δεν στοιχίζεται πάντα με τη μαζική κουλτούρα, όλα αυτά ακούγονται δυνατά μέσα από τα λόγια και τις πράξεις των χαρακτήρων του Γιάννη Μακριδάκη.

Και τα εννιά του μυθοπλαστικά έργα συστήνουν ένα έργο εν εξελίξει, όπου ο ένας λαϊκός ήρωας παίρνει τη σκυτάλη από τον άλλο, για να διακηρύξει έναν ξεχασμένο τρόπο σκέψης… και ζωής.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗΣ είναι Διδάκτορας Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικός βιβλίου.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

«Ανορθογραφίες επιμελητών» – Μια επιστολή του Διονύση Χαριτόπουλου

Λάβαμε από τον Διονύση Χαριτόπουλο την παρακάτω επιστολή, σχετικά με την επιλογή κριτικών κειμένων του Κωστή Παπαγιώργη που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη με τον τίτλο «Κωστής Παπαγιώργης: Τα βιβλία των άλλων 1, Έλληνες συγγραφείς», το 2020. 

Επιμέλεια: Book Press

...
Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική  διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Φεστιβάλ «WOW – Women of the World» στο ΚΠΙΣΝ: Μια σημαντική διοργάνωση αφιερωμένη σε γυναίκες, θηλυκότητες και non-binary άτομα

Το δεύτερο φεστιβάλ «WOW - Women of the World Αthens» (6-8 Απριλίου) στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) αποπειράται να θίξει τα πλέον επίκαιρα ζητήματα στον αγώνα της έμφυλης ισότητας, σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Στην κεντρική εικόνα, η Έλλη Ανδριοπούλου, διευθύνουσα δύμβουλος του ΚΠΙΣΝ και...

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Τι διαβάζουμε τώρα; 21 καλά βιβλία λογοτεχνίας που βγήκαν πρόσφατα

Επιλέξαμε 21 βιβλία ελληνικής και μεταφρασμένης πεζογραφίας που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Γράφει ο Κώστας Αγοραστός

Οι πρώτοι μήνες του 2024 έχουν φέρει πολλά και καλά βιβλία πεζογραφίας. Κι αν ο μέσος αναγνώστης βρίσκεται στην καλύτερη περίπτωση σε σύγχυση, στη χειρότερη σε άγχ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ