alt

Για τη συλλογή διηγημάτων της Δήμητρας Λουκά «Κόμπο τον κόμπο» (εκδ. Κίχλη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Ο μόνος τρόπος για να αποκτήσουν ρεαλιστική μορφή οι ιστορίες που αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο η Δήμητρα Λουκά είναι ο λιτός και τραχύς ήχος μιας γλώσσας που αντικατοπτρίζει τον τόπο που μιλιέται. Στην Ήπειρο θα μας μεταφέρει σ’ αυτή την πρώτη προσωπική της πεζογραφική κατάθεση για να δείξει ένα παρελθόν όχι και τόσο μακρινό (από τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα ως το βαρύ μετεμφυλιακό κλίμα) κι έναν τόπο όπου ακονίστηκαν με σκληρές πέτρες τα ήθη για να χαράξουν με τις κοφτερές τους γωνίες ανεξίτηλα σημάδια στο σώμα και στην ψυχή των ανθρώπων.

Με την προφορικότητα του λόγου άρτια δουλεμένη μέσα από τη χρήση της ντοπιολαλιάς, οι είκοσι δύο ιστορίες του βιβλίου φτιάχνουν εικόνες πόθου και εκδίκησης, ορφάνιας και θανάτου, αποκαλύπτουν μυστικά θαμμένα για χρόνια, απηχούν αδελφοκτόνο σπαραγμό, γδικιωμούς, ανίερες μείξεις που καταργούν τη συγγένεια.

Κι αν το πρόσωπο που αφηγείται δηλώνει με το εγώ της αφήγησης ότι η ιστορία το αφορά, διαισθανόμαστε πως πίσω από τη δική του φωνή ακούγονται και κάποιες άλλες, που με το δικό τους μερίδιο συμμετοχής μέσα σε μια ομάδα ομοειδών συμπεριφορών εκπροσωπούνται από το ένα πρόσωπο που μιλάει – πόσο βολική είναι η απομάκρυνση της προσοχής από την προσωπική ενοχή ή το προσωπικό πάθος! Δεν έχουμε όμως την αίσθηση πως όσα ιστορούνται είναι μοναδικές περιπτώσεις – δείγματα είναι που ξεχωρίζουν, γιατί έφτασε η ώρα να ειπωθούν οι αλήθειες τους.

Με την προφορικότητα του λόγου άρτια δουλεμένη μέσα από τη χρήση της ντοπιολαλιάς, οι είκοσι δύο ιστορίες του βιβλίου φτιάχνουν εικόνες πόθου και εκδίκησης, ορφάνιας και θανάτου, αποκαλύπτουν μυστικά θαμμένα για χρόνια, απηχούν αδελφοκτόνο σπαραγμό, γδικιωμούς, ανίερες μείξεις που καταργούν τη συγγένεια, αλλά και ξενιτιά και πόνο βαθύ μιας αναγκαστικής απομάκρυνσης από τα πατρογονικά σαν ο τόπος δεν σε χωράει πια. Άλλες ρεαλιστικές και γήινες κι άλλες να αγγίζουν έναν χώρο μεταφυσικό – μα ποιος νοιάζεται να διαχωρίσει το υπαρκτό από αυτό που ο μέσα τόπος δημιουργεί για να αντέξει το άχθος της ζωής;

Ο τόπος, η πατρίδα, ο μικρόκοσμος στον χάρτη, μοιράδι που του πέφτει του καθενός για να δεθεί μαζί του και να ριζώσει. Με την κλειστή κοινωνία που αρνείται να διακινδυνεύσει τη μακροημέρευσή της από την εισβολή του διαφορετικού – αρχέγονη συνθήκη επιβίωσης. Με την πατριαρχική φαμίλια και τους κανόνες της, τη σκληρή και άδικη ιδιότυπη «διαστρωμάτωση» στον πυρήνα της. Η γυναικεία φωνή μέσα της πνίγεται, ασφυκτιά και καταπίνει ακόμη και τον ψίθυρό της. Ή, σπάνια, επαναστατεί και διεκδικεί το μερίδιό της σε μια ζωή αξιοπρεπή κατορθώνοντας ίσα να ακουστεί σαν μάταιος ήχος καταδικασμένος εξαρχής, τίποτε άλλο, και μετά να βυθιστεί πάλι στη σιωπή ή να αποκοπεί από τον περίκλειστο χώρο, αποσυνάγωγη και κατακριτέα. Καθόλου τυχαία, βέβαια, οι φωνές που αφηγούνται τις ιστορίες τους στον βουβό ακροατή (ή θεατή τραγικού μονόπρακτου) είναι φωνές γυναικείας απόγνωσης που επιτέλους εν είδει εξομολόγησης σπάνε την πολύχρονη σιωπή τους, άλλοτε βγάζοντας στο φως μια ενοχή κι άλλοτε αρθρώνοντας το δίκιο τους, καταπνιγμένο κι αυτό μέσα στα χρόνια. Η λογοτεχνία τούς δίνει το βήμα για να μιλήσουν. Και κόμπο τον κόμπο, όπως δένονται τα νήματα για να υφάνουν το ένδυμα, έτσι και οι λέξεις τους φτιάχνουν την τοιχογραφία μιας εποχής, ενός τόπου, υφαίνουν τις μαρτυρίες μιας πολύπαθης ζωής.

alt
Η Δήμητρα Λουκά έχει παρακολουθήσει μαθήματα
δημιουργικής γραφής με την Αμάντα Μιχαλοπούλου
και συμμετείχε στη συλλογική έκδοση
Το μυστικό (εκδ. Καστανιώτη) με το διήγημα
«Ο πειρασμός».



Και η δημιουργός των ιστοριών; Σοφά αποφεύγει την παντογνωσία του συγγραφέα/αφηγητή και αφήνει τις φωνές να ακούγονται σαν θεατρικοί μονόλογοι, πρωτοπρόσωπες κραυγές ή αυθεντικοί ψίθυροι ενός εγώ καταπιεσμένου που λυτρώνεται με την εξιστόρηση. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή θα ήταν άστοχη. Θα αποτελούσε μια ακόμη ηθογραφική καταγραφή (όσο ατυχής κι αν θεωρείται σήμερα ο όρος) που πολύ θα απείχε από τον ζωντανό λόγο των ηρώων της. Η Λουκά γράφει δίνοντας την αίσθηση πως ακούει τους ήρωες να μιλούν και αφήνει τη φωνή τους να φτάσει ως εμάς· σαν να μην παρεμβαίνει καθόλου για να λειάνει τα λόγια τους. Η λιτότητα της μορφής των διηγημάτων, η απροσχημάτιστη αφέλεια και αθωότητα των προσώπων που αφηγούνται ακόμη και τρομερά σκηνικά σαν να μιλούν για την καθημερινότητα της ζωής τους, τέλος η γλώσσα που χρησιμοποιούν για να δώσουν υπόσταση σε όσα έχουν κρυμμένα μέσα τους, όλα αυτά είχαν ανάγκη τη μετωπική στάση του αφηγητή με όποιον ακούει, έτσι χωρίς μεσάζοντα.

Οι ιστορίες του βιβλίου είναι ξεχωριστές γιατί έχουν προσωπικότητα, κι αυτό γιατί τους την παρέχουν αβίαστα τα πρόσωπα που τις αφηγούνται. Το κάθε πρόσωπο ταυτίζεται με την ιστορία του ως δημιουργός της – ή έστω συνδημιουργός με τη συγγραφέα, για να επιβεβαιωθεί η δύναμη των μυθοπλαστικών χαρακτήρων να χαράσσουν την προσωπική τους πορεία κατευθύνοντας και τον δημιουργό που τους γέννησε.

Σώνεται, λοιπόν, ποτέ η μνήμη του αίματος; Καταργείται το δέσιμο με το παρελθόν; Στις περισσότερες ιστορίες το αίμα κυριαρχεί, είτε σαν δεσμός στενός είτε σαν αίμα φονικού από όπου κι αν χύνεται,
δίκαια ή άδικα.

Μνεία να γίνει στο εξαιρετικό εξώφυλλο (έργο της Μαρίας Οικονομοπούλου), που μπορείς να το δεις σαν πολλαπλές υφάνσεις που συγκροτούν μια εικόνα – χωρίς να αποφεύγεται μια συνειρμική σκέψη προς τα ξωτικά που στοιχειώνουν τη ζωή με την άυλη υπόστασή τους για να την κάνουν πιο βιώσιμη και πιο υποφερτή. Αλλά και σαν ρίζωμα του δέντρου με τα κλαδιά του να πολεμούν να φύγουν μακριά, έτσι όπως το λέει το πρόσωπο που αφηγείται στο διήγημα «Ρίζες»:

«Το μερτικό το δικό σ’ σ’ όλα τούτα είναι οι ρίζες σ’ μοναχά, αλλά ευτυχώς τα κλαριά του δέντρου, καθώς ψηλώνει, ξεμακραίνουν απ’ τις ρίζες που το γέννησαν και δεν τις λογαριάζουν γι’ αρχή. Μη γυρίσεις να τηράξεις ποτές πίσω σ’, παιδί μ’».

Σώνεται, λοιπόν, ποτέ η μνήμη του αίματος; Καταργείται το δέσιμο με το παρελθόν; Στις περισσότερες ιστορίες το αίμα κυριαρχεί, είτε σαν δεσμός στενός είτε σαν αίμα φονικού από όπου κι αν χύνεται, δίκαια ή άδικα. Κι αυτή είναι μια πραγματικότητα που δένει τα πρόσωπα και τις αφηγήσεις τους σε ένα ενιαίο σύνολο γραφής στα είκοσι δύο διηγήματα. Η ζωή τους, που μοιάζει τιμωρημένη από θεούς, από δαίμονες και από ανθρώπους, από τον τόπο τους τον ίδιο, από τον εαυτό τους που δεν μπόρεσε να αποσείσει από πάνω του τις βαθιές ρίζες του αίματος, είναι το κοινό τους θέμα.

«Εγώ έζησα ζωή τιμωρημένη, θα με σκιάξει ο θάνατος;»

Αυτή τη ζωή εξιστορεί η Δήμητρα Λουκά, κόμπο τον κόμπο κι η ίδια, όπως τα πρόσωπα που επέλεξε για να τους δώσει φωνή. Και το καταφέρνει με τον καλύτερο τρόπο. Η φωνή τους –όσο χαμηλή κι εξομολογητική– ακούγεται και συγκλονίζει.

* Η ΔΙΩΝΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ είναι συγγραφέας. 
Τελευταίο της βιβλίο, η ποιητική συλλογή «Ο ευτυχισμένος Σίσυφος» (εκδ. ΑΩ).

→ Στην κεντρική εικόνα το έργο της Μαρίας Οικονόμοπούλου «In Between» (2008).


altΚόμπο τον κόμπο
Δήμητρα Λουκά
Κίχλη 2019
Σελ. 120, τιμή εκδότη €11,00

alt

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ