alt

Για τα βιβλία των Γιώργου Σκαμπαρδώνη «Λεωφορείο - 19 στάσεις» (εκδ. Πατάκη), Τόλη Νικηφόρου «Ίχνη του δέους, επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017» (εκδ. Ρώμη), Τόλη Νικηφόρου «Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά, ιστορίες ποιημάτων», (εκδ. Μανδραγόρας), Μάριου-Κυπαρίσση Μώρου «Πέρα από τις ισχνές αγελάδες, μελετήματα για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου» (εκδ. Ιανός), Αρχοντούλας Διαβάτη «Κινητή γιορτή» (εκδ. Νησίδες).

Του Παναγιώτη Γούτα

Έχω μπροστά μου πέντε βιβλία πρόσφατης σοδειάς (2018) Θεσσαλονικιών συγγραφέων, που, κατά τη γνώμη μου πάντα, δίνουν τον σωστό τόνο αναφορικά με την αναπαράσταση της πόλης, τόσο σε σχέση με τα λογοτεχνικά προσωπεία και τους ανθρώπους της όσο και σε σχέση με τη βαθύτερη ουσία και την αλήθεια της. Η πόλη σ’ αυτά τα βιβλία ξεπηδά αβίαστα και αναδιπλώνεται ως σωματική προέκταση, ως οργανική συνέχεια του ίδιου του δημιουργού.

Με όχημα τη μνήμη

skambardonisΟ Γιώργος Σκαμπαρδώνης καταθέτει μια εκτενή, ζουμερή αφήγηση στον χώρο και στον χρόνο, κομματιασμένη σε 19 ενότητες-αφηγήματα, όσες και οι στάσεις του λεωφορείου «10» που κάνει τη διαδρομή Χαριλάου-Σταθμός. Κάθε στάση από το Λεωφορείο-19 στάσεις ξυπνά στον αφηγητή απροσδόκητες μνήμες, σε ένα αέναο πήγαινε-έλα στα χρόνια, που δεν είναι ούτε γραμμικό ούτε προβλέψιμο. Αλητεία στο Χαριλάου, οι νταήδες της γειτονιάς και οι παλιές συμμορίες, άνθρωποι γνήσιοι που τους ξέβρασαν τα χρόνια και η ζωή, παλιοί κινηματογράφοι, η ιστορία της Ροτόντα, ένα πολύ όμορφο κορίτσι στην Καμάρα, ο «Ιανός» του Νίκου Καρατζά στην Αριστοτέλους, στέκι των παλιών συγγραφέων και των ποιητών της πόλης, ο κύριος Χριστιανόπουλος που, μεταξύ άλλων, δεν οδήγησε ποτέ του αυτοκίνητο, το συγκρότημα των εφημερίδων «Μακεδονία-Θεσσαλονίκη» στο οποίο εργάστηκε επί χρόνια ο Σκαμπαρδώνης –σπουδαία η προσφορά του ως διευθυντού περιοδικών λόγου και τέχνης, όπως η αλησμόνητη «Πανσέληνος»–, είναι μόνο κάποια από τα θέματα του βιβλίου. Μνήμη, νοσταλγία (με το άλγος πάντα του νόστου, λαμπικαρισμένο και διηθημένο από μια γλώσσα και ένα βλέμμα καλά δουλεμένα, κοφτερά και πάντα υπό γωνία), αφηγήσεις με την άνεση της ηλικιακής απόστασης για πρόσωπα, στέκια και καταστάσεις οικείες στους Θεσσαλονικείς (και όχι μόνο), μια σύζευξη εντέλει μυθοπλασίας και αυτοβιογραφίας, σε ένα κείμενο που συγκινεί και πείθει. 

altΊχνη του δέους και ιστορίες ποιημάτων

Πρόσφατα, ο Θεσσαλονικιός ποιητής και πεζογράφος Τόλης Νικηφόρου γιόρτασε τα ογδοηκοστά του γενέθλια παρουσιάζοντας τον ποιητικό τόμο Ίχνη του δέους (Επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017), από τις εκδόσεις Ρώμη, μια αυτοανθολόγηση από τα 20 προηγούμενα ποιητικά του βιβλία· ένα έργο ζωής. Είναι άδικο για τον Τόλη Νικηφόρου το να προσδιορίζω επιγραμματικά το συνοπτικό του έργο για λόγους οικονομίας του κειμένου. Ως πεζογράφος είναι κατά κύριο λόγο βιωματικός, στα όρια της αυτοβιογραφίας, κινούμενος κυρίως στον δρόμο των πεζογράφων της συνειδησιακής ροής (εσωτερικός μονόλογος), μετεξελιγμένης με μπόλιασμα ρεαλιστικών στοιχείων, όπως αυτή καλλιεργήθηκε από τους συγγραφείς του λογοτεχνικού περιοδικού «Νέα Πορεία», εκδότης της οποίας υπήρξε ο λογοτέχνης Τηλέμαχος Αλαβέρας. Το ποιητικό του έργο είναι πολύπτυχο και πολυδιάστατο. Ο Νικηφόρου έγραψε (και εξακολουθεί να γράφει) ποιήματα για τον έρωτα, τους κοινωνικούς αγώνες, το θηρίο της μοναξιάς, την πόλη της Θεσσαλονίκης, για το θαύμα των λέξεων και της γραφής, για το φως της ζωής και τη θλίψη του θανάτου. Η πόλη της Θεσσαλονίκης αναδύεται στους στίχους του άλλοτε υγρή και ομιχλώδης και άλλοτε ολόφωτη και σαγηνευτική, πάντα με «τον έρωτα στα υγρά μάτια των κοριτσιών» της. Ο ποιητής και κριτικός Πέτρος Γκολίτσης που επιμελήθηκε τον τόμο, διείσδυσε με αγάπη και γνώση στην ποίηση του Νικηφόρου, πιστεύω όμως πως το επίμετρό του θα έπρεπε να ήταν ενιαίο κείμενο και όχι κομμάτια από παλιότερα (ή νεότερα) κριτικά του σχόλια, αναφορικά με το ύφος και τη γλώσσα τού υπό μελέτη ποιητή. altΑντιγράφω το τελευταίο ποίημα του τόμου, από τα πιο πρόσφατα του Νικηφόρου, μια παρακαταθήκη τρόπον τινά στις επερχόμενες γενιές, που, πιθανότατα, θα μελετήσουν τα πλούσια και ειλικρινή ποιήματά του: [«να είσαι καλός»] κάτι σαν άγγιγμα ή χαμόγελο / κάτι σαν φύλλο / / να είσαι καλός / ανυπεράσπιστος / μπροστά στη αθωότητα / εκστατικός / μπροστά στο θαύμα / αιώνια πιστός στην ουτοπία / / στη χώρα που δεν έχει δρόμο / στον δρόμο που δεν έχει τέλος / στο τέλος που δεν έχει ελπίδα / / να είσαι καλός.

Το δεύτερο βιβλίο που τύπωσε ο Νικηφόρου μέσα στο 2018 από τις εκδόσεις Μανδραγόρας τιτλοφορείται Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά και αφορά ιστορίες ποιημάτων. Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον αυτή η περιπλάνηση του ποιητή στις συνθήκες από τις οποίες προέκυψαν κάποια μόνο από τα πεντακόσια και πλέον ποιήματά του. Μαθαίνοντας την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της γραφής τού κάθε ποιήματος και ξεκλειδώνουμε (συναισθηματικά κυρίως) τα ίδια τα ποιήματα και πληροφοριακό υλικό συλλέγουμε και απολαμβάνουμε παράλληλα την αφήγηση του Νικηφόρου που, με την πεζογραφική του ιδιότητα πλέον, παραμένει γοητευτικός και χειμαρρώδης αφηγητής. Γράφει σχετικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Πολλά από τα ποιήματά μου είναι εμπνεύσεις της στιγμής με άγνωστη πηγή, άλλα πάλι αναδύονται από μισοξεχασμένες εμπειρίες της ζωής μου, έχουν τη δική τους ιστορία. Όπως λοιπόν “το ποίημα επιλέγει τον δικό του χρόνο για να γεννηθεί”, έτσι επιλέγει και τον χρόνο που η ιστορία θα αναδυθεί στην επιφάνεια. Για λόγους μυστικούς και ανεξιχνίαστους».

altΕρμηνείες και ανιχνεύσεις για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου

Ο εικοσιπεντάχρονος Μάριος-Κυπαρίσσης Μώρος, απόφοιτος του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ, συγκέντρωσε σε έναν τόμο μελετήματα για την ποίηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου, υπό τον τίτλο Πέρα από τις ισχνές αγελάδες (εκδ. Ιανός). Ο Μώρος, που, πέρα από τις φιλολογικές του ικανότητες, διακρίνεται για την ευρυμάθειά του και τη θεολογική του σκευή, με διεισδυτικό βλέμμα ανίχνευσε –ή τουλάχιστον προσπάθησε να δώσει απαντήσεις– σε μια σειρά σκοτεινών και δυσερμήνευτων ζητημάτων που αφορούν την ποίηση του εμβληματικού (για κάποιους αμφιλεγόμενου) ποιητή της Θεσσαλονίκης, ο οποίος εδώ και χρόνια είναι παροπλισμένος και αδρανής, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά. Μεταξύ άλλων, ιδιαίτερα ερεθιστικά και ενδιαφέροντα τα σχόλια του Μώρου για τις νόμιμες «αντιγραφές» του Χριστιανόπουλου από εδάφια της Αγίας Γραφής και του Ευαγγελίου, αλλά και για τους λόγους της αποσιώπησης εκ μέρους του της εκλεκτικής συγγένειάς του με τον ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, τον οποίον πάντως ο Χριστιανόπουλος εκτιμούσε ιδιαίτερα και με τον οποίον συγγένευε τόσο ιδιοσυγκρασιακά όσο και θεματολογικά, λόγω της ερωτικής τους κλίσης. Η συγγραφέας και επίκουρη καθηγήτρια του ΑΠΘ Σωτηρία Σταυρακοπούλου, η οποία είχε τον Μώρο μεταπτυχιακό φοιτητή, κάνει λόγο στον σύντομο πρόλογό της για μια «εξαιρετική περίπτωση» προικισμένου μελετητή της νεοελληνικής μας φιλολογίας.

Σαν ποιητικό πολιτιστικό ημερολόγιο

diavati exΗ νέα συλλογή πεζών κειμένων που κυκλοφόρησε η Αρχοντούλα Διαβάτη από τις εκδόσεις Νησίδες και τιτλοφορείται Κινητή γιορτή σίγουρα δεν είναι διηγήματα, όπως εσφαλμένα αναφέρεται στη μέσα σελίδα του βιβλίου. Αλλά και αυτό το αταξινόμητο του ύφους της και του είδους της (κάτι ανάμεσα σε μικρά πεζά, αφηγήματα, δοκίμια, μαρτυρίες και ημερολογιακές σημειώσεις με κάποια ποιητικότητα στο κουκούτσι τους), ένα είδος ποιητικού πολιτιστικού ημερολογίου θα το χαρακτήριζα εγώ, προσδίδει γοητεία στην όλη αφήγηση, που θα μπορούσε κάλλιστα να λάβει ενιαία και εκτεταμένη μορφή. Κείμενα για τον Μάρκο Μέσκο, τον Σάλιντζερ και την τρυφερότητα του ήρωά του στο Ο Φύλακας στη σίκαλη, τον Μπρεχτ, τον Καμύ, τον Αλέξανδρο Κοτζιά, για πολιτιστικά δρώμενα της Θεσσαλονίκης, για τη «ρόδα του χρόνου που γυρνάει πάνω κάτω, φέρνοντας αγάπη ανάμεσα σε λύπες, ματαιώσεις και απώλειες». Το παρελθόν εμφιλοχωρεί αναπάντεχα από ραγισματιές του παρόντος, φωτίζοντας άχαρες και παγιωμένες καθημερινές μας συνήθειες και πράξεις. Μπορεί η Διαβάτη να αρκείται εμμονικά στα λογοτεχνικά της κεκτημένα και να μην ανανεώνει δραστικά το αφηγηματικό της στιλ, όμως η γραφή της πάντα έχει ποιότητα, άποψη και ενδιαφέρον.

Η πόλη της Θεσσαλονίκης, λοιπόν, αποκαλύπτεται και ξεδιπλώνεται μέσα από τους ποιητές, τους πεζογράφους και τους μελετητές της – οι πλέον κατάλληλοι και επαρκείς για να ψηλαφήσουν τον σφυγμό της και να την ακροαστούν. 

* Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΟΥΤΑΣ είναι συγγραφέας και εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Τελευταίο βιβλίο του, οι νουβέλες «Μποέμ και Ρικάρντο» (εκδ. Κέδρος).


 Στην κεντρική εικόνα πίνακας του Fred Featham.

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

«Σα μαγεμένο το μυαλό μου» του Θανάση Σκρουμπέλου (κριτική) – Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα

Για το βιβλίο του Θανάση Σκρουμπέλου «Σα μαγεμένο το μυαλό μου – Ιστορίες και εικόνες, ταξίμια της λαϊκής ψυχής» (εκδ. Τόπος). Κεντρική εικόνα: Ο Βασίλης Αυλωνίτης από την ταινία «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (1959) σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Τσιφόρου.

Γράφει ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης ...

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

«Τέλος πάντων» του Αχιλλέα ΙΙΙ (κριτική) – Ευφάνταστες λεπτομέρειες από το τέλος του κόσμου

Για τη συλλογή διηγημάτων του Αχιλλέα ΙΙΙ «Τέλος πάντων» (εκδ. Ίκαρος). Κεντρική εικόνα: από την ταινία «Αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού» του Michel Gondry.

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Τέλος ατελεύτητο για κάτι που ουδείς ...

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

«Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» του Μιχάλη Μαλανδράκη (κριτική) – Ανάμεσα στη φρίκη και στην ελαφρότητα

Για το μυθιστόρημα του Μιχάλη Μαλανδράκη «Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ» (εκδ. Πόλις). Κεντρική εικόνα: φωτογραφία από το Σεράγεβο.

Γράφει η Χριστίνα Μουκούλη

Λένε ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει «να κρατάει απόσταση απ’ όλα...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ