
Για τη νουβέλα της Κατερίνας Ι. Παπαντωνίου Σκοτεινό ασανσέρ (εκδ. Τόπος).
Του Μάνου Μπονάνου
Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Πίττας
Η Άννα Δελή, κληρονόμος και θυρωρός της πολυκατοικίας επί της οδού Σωκράτους 37, καλείται να απαντήσει τις ερωτήσεις της αστυνομίας για δύο υποθέσεις που θα μπορούσαν να συνδέονται: μιας ένοπλης ληστείας σε γειτονικό πολυκατάστημα και της εξαφάνισης ενός ενοίκου, του αλλοδαπού Αστρίτ Μπέντο. Η Φανή Τακοπούλου, κόρη των ιδιοκτητών του εγκαταλειμμένου πια εργαστηρίου εσωρούχων στην παραπάνω διεύθυνση και μεγαλωμένη εκεί, επιστρέφει κάθε Τετάρτη πρωί για να ταΐσει τις γάτες ενώ ψάχνει άνθρωπο για να επισκευάσει τον θερμοσίφωνα του διαμερίσματός της. Ρωτάει τον Αστρίτ Μπέντο αν γνωρίζει κάποιον ηλεκτρολόγο και εκείνος προθυμοποιείται να βοηθήσει. Η Ελένη Σωτηρίου, χήρα από το δικό της χέρι, αποφυλακίζεται ύστερα από δύο χρόνια και επιστρέφει στο σπίτι της. Τρεις γυναίκες, τρεις αλληλοτεμνόμενες ιστορίες, τρεις ματιές στο ένοχο παρελθόν και στο γκρίζο παρόν. Κοινός παρονομαστής: η Αθήνα. Όχι όμως η απρόσωπη μεγαλούπολη του παρόντος· η Αθήνα των ανθρώπων που μεγάλωσαν στους δρόμους της, που ορίστηκαν από τον περιβάλλοντα χώρο.
Στο Σκοτεινό Ασανσέρ της Κατερίνας Παπαντωνίου αληθινός πρωταγωνιστής αναδεικνύεται ο αστικός χώρος, η Αθήνα, τα κτίρια, οι δρόμοι της, οι τσιμεντένιοι σκελετοί και οι τούβλινοι τοίχοι, τα δέντρα και τα λουλούδια της.
Στο Σκοτεινό Ασανσέρ της Κατερίνας Παπαντωνίου αληθινός πρωταγωνιστής αναδεικνύεται ο αστικός χώρος, η Αθήνα, τα κτίρια, οι δρόμοι της, οι τσιμεντένιοι σκελετοί και οι τούβλινοι τοίχοι, τα δέντρα και τα λουλούδια της. Όλα μαζί συναπαρτίζουν μια κάποτε ροδαλή, σφριγηλή αστή Μάνα, που τώρα επιβιώνει αποστεωμένη, ισχνή.
Το ασανσέρ του ελλειπτικού μυθιστορήματος της Παπαντωνίου κινεί κατακόρυφα τους ήρωες, τους μεταφέρει σε ορόφους-άχρονους κόσμους της ιδιωτικότητας και της περιχαρακωμένης αστικής νοοτροπίας, σε μια κίνηση που εφορμεί από τα ψηλά για να καταλήξει στα χαμηλά, στα υπόγεια, θαμμένα, απωθημένα της ύπαρξης.
Ενιαία αφήγηση, εύκολες διέξοδοι και απροβλημάτιστες νοηματοδοτήσεις απουσιάζουν από το σύμπαν του βιβλίου. Η εστίαση είναι αεικίνητη, εναλλάσσεται φωτίζοντας τη γυναικεία ψυχοσύνθεση των τριών ηρωίδων μέσα από τα μάτια των οποίων εκτυλίσσεται αυτό το ταξίδι στον χώρο και τον χρόνο, την αποσπασματική μνήμη που αναδύεται μέσα από συνειρμούς, εκμυστηρεύσεις σε αγνώστους, αποκόμματα εφημερίδων ή σωματοποιείται σε νεύματα του κεφαλιού. Μια μάλλον συλλογική, επηρεασμένη από την ίδια την πόλη ψυχοσύνθεση που βρίσκει έκφραση σε πράξεις άλογες, μοιραίες, κραυγές σιωπηλές σε άδεια δωμάτια.
Η γραφή έχει αποτινάξει εδώ καθετί περιττό για να εστιάσει στο ουσιώδες, ακόμα κι όταν φτάνει να χρησιμοποιήσει έμμονα εκτεταμένες και λεπτομερείς περιγραφές για να το επιτύχει. Το βιβλίο προσφέρει μια ιδιότυπη, ειλικρινή και συνάμα υποκειμενικά διαστρεβλωμένη ματιά στη σχεδόν στοιχειωμένη Αθήνα της εγκατάλειψης, των μεταναστών και των αστέγων, μιας παράλληλης πραγματικότητας που επιβιώνει ακόμα ποτισμένη στα υλικά, τη χλωρίδα και την πανίδα της πόλης.
* Ο ΜΑΝΟΣ ΜΠΟΝΑΝΟΣ είναι επιμελητής και συγγραφέας.
Απόσπασμα από το βιβλίο
«Οι φοίνικες στην πλατεία Αμερικής μόλις που ανέπνεαν. Καμένα λάστιχα, σκουπίδια και χημικά της έκαιγαν τα μάτια και της έγδερναν τον λαιμό. Δεν άκουσε να σπάνε πεζοδρόμια, μάρμαρα, τζάμια. Δεν είδε ξύλα και πέτρες να πετάγονται στον αέρα. Δεν είδε να σπρώχνουν βίαια πενήντα επτά συλληφθέντες μέσα στις ρινικές κοιλότητες της πόλης και από εκεί στους γκριζαρισμένους της βρόγχους, κι ακόμα πιο βαθιά, μέσα στους πνεύμονες, να διασχίζουν σκυμμένοι τα λεπτά τοιχώματα των αγγείων μέχρι που εισχώρησαν στην αέναη κυκλοφορία του αίματος. Εκείνο το βράδυ η Φανή δικαιολόγησε το βάρος στο στήθος και τις ταχυπαλμίες στην ατυχία της να μη βρεθεί κοντά ένας άντρας στον δρόμο».
Σκοτεινό ασανσέρ
Κατερίνα Ι. Παπαντωνίου
Τόπος 2016
Σελ. 120, τιμή εκδότη €9,30