Για το μυθιστόρημα του Αλέξη Πανσέληνου «Ελαφρά ελληνικά τραγούδια» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η δεκαετία του ’50 είναι μια αφανής δεκαετία για την ελληνική ιστορία και λογοτεχνία. Κι ενώ η χώρα βγαίνει από την Κατοχή και τον Εμφύλιο με ανοικτές πληγές, με ερειπωμένες υποδομές και ψυχές, με διαιρεμένες οικογένειες, με την κρατούσα πολιτική να εξορίζει εκατοντάδες αντιφρονούντων, με τη φτώχια να διώχνει εργατικό δυναμικό στη μετανάστευση, με τη διαφορά φτωχών και πλούσιων να είναι ορατή, τι είναι αυτό άραγε που μπορεί να κάνει τον Έλληνα να νιώθει μια γλυκιά (αφελή) αισιοδοξία;

Για τη συλλογή διηγημάτων της Ελένης Στελλάτου «Το κόκκινο και το άσπρο» (εκδ. Πόλις).

Της Διώνης Δημητριάδου

Δεκαεννιά ιστορίες μικρές, κάποιες πολύ μικρές, στο πρώτο βιβλίο της Ελένης Στελλάτου. Διεκδικεί η κάθε μία απ’ αυτές την αυτονομία της, απαιτεί ως είδος την πληρότητά της. Με τη σειρά της η συστέγαση κάτω από τον έναν τίτλο υπονοεί ίσως τη συσχέτιση (εμφανή ή αδιόρατη) μεταξύ τους. Επιθυμητό αυτό σε μια συλλογή διηγημάτων που θα πρέπει να αποδείξει το αφηγηματικό νήμα της σύνδεσης πέρα φυσικά από την ομοιομορφία στην επιλογή του ύφους και της γλώσσας.

Για το μυθιστόρημα της Δήμητρας Κολλιάκου «Αλφαβητάρι εντόμων» (εκδ. Πατάκη).

Του Διονύση Μαρίνου

To 1987, σε ένα εκτενές άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Annual Review of Entomology», ο αμερικανός εντομολόγος και curator στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λος Άντζελες, Τσαρλς Λ. Χογκ, εισάγει τον όρο «cultural entomology» στη δημόσια συζήτηση. Σύμφωνα με τη θεώρησή του, τα ανθρώπινα όντα καταναλώνουν την πνευματική τους ενέργεια σε τέσσερις βασικές δομές «άσκησης»: την επιβίωση, την πρακτική εκπαίδευση, την αναζήτηση της «καθαρής» γνώσης μέσω της επιστήμης και την επίγευση που δοκιμάζουν από αισθητικής απόλαυσης δραστηριότητες. 

Για το μυθιστόρημα της Ζωής Μπόζεμπεργκ «Κόμπος» (εκδ. Στερέωμα).

Της Διώνης Δημητριάδου

Να μη γίνεται ποτέ αυτό που θέλεις.
Να γίνεται πάντα αυτό που θέλουν οι άλλοι.
Να είσαι αόρατος. Και άφωνος. Και δεμένος κόμπο.

Το ποτέ και το πάντα στα παραπάνω λόγια του Άγη, του ήρωα της ιστορίας, αποδίδουν με ακρίβεια την τραγικότητα που χαρακτηρίζει τη ζωή του. Ίσως περισσότερο από τη λέξη κόμπος. Γιατί ένας κόμπος, όσο περίπλοκο και αν είναι το σφιχτοδέσιμό του, λύνεται – έστω κόβεται. Οι απόλυτες, όμως, έννοιες δεν αντιμετωπίζονται, ακριβώς γιατί κλείνουν το περιεχόμενό τους σε πόρτες που εκλαμβάνονται κλειστές. Κι ας μην είναι.

Για το βιβλίο της Δάφνης Μαρίας Γκυ-Βουβάλη «Της Κάλυμνος κύματα και παραμύθια» (εκδ. Κοράλι).

Του Μάριου Μιχαηλίδη

Η Δάφνη Μαρία Γκυ-Βουβάλη, γνωστή ήδη από τη θητεία της στη δημοσιογραφία, ακολουθεί μια εξελικτική πορεία στον χώρο της λογοτεχνίας. Τα τελευταία επτά χρόνια καταγράφονται στο ενεργητικό της τέσσερις ποιητικές συλλογές, οι οποίες διακρίνονται για τη θεματική πρωτοτυπία και την ποιότητα των εκφραστικών επιλογών, στοιχείο που έχει επισημανθεί από την κριτική.

Ευτυχία Γιαννάκη, Χρύσα Σπυροπούλου, Έλενα Χουσνή, Κωνταντίνα Μόσχου: Τέσσερα αστυνομικά μυθιστορήματα γραμμένα από Ελληνίδες συγγραφείς.

Της Χίλντας Παπαδημητρίου

Σκέψεις για την ηθογραφία στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία με αφορμή τη συλλογή διηγημάτων του Δημήτρη Κανελλόπουλου «Ο θάνατος του αστρίτη και άλλες ιστορίες» (εκδ. Κίχλη).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν έπαψαν να γράφονται κατά βάση διηγήματα με άξονα την ελληνική ύπαιθρο. Από το τέλος του 19ου αιώνα, όταν η περίφημη γενιά του ’80 εστίασε στα ήθη και έθιμα του χωριού, στον λαογραφικό πλούτο της επαρχίας και στη νοοτροπία του απλού ανθρώπου, ώς σήμερα, διαμέσου όλου του 20ού αιώνα, δεν γίναμε τόσο πρωτευουσιάνοι και κοσμοπολίτες ώστε να μην κοιτάμε, τουλάχιστον με το ένα μάτι, τον γενέθλιο τόπο. 

Για το μυθιστόρημα του Χρήστου Αγγελάκου «Ψεύτικοι δίδυμοι» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η θέση μας στο κόσμο είναι ένα σημείο που ορίζεται από συντεταγμένες Χ και Ψ σε ένα τεράστιο μιλιμετρέ χαρτί. Φυσικά αυτή η θέση αλλάζει συνεχώς, ανάλογα με τη μετατόπισή μας στον χώρο και στον χρόνο, αλλά και ανάλογα με τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Αν το δει κανείς δομιστικά, θα αντιληφθεί ότι καθοριζόμαστε από τις ομοιότητες και τις διαφορές μας σε συνταγματικούς και παραδειγματικούς άξονες, είμαστε αυτό που διαφέρει από τον τάδε αλλά και συγγενεύει με τον δείνα, είμαστε αυτό που δεν ήμασταν στο παρελθόν, αλλά συνάμα πλησιάζουμε σ’ αυτό που θα γίνουμε στο μέλλον.

Για το μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου «Μπαρόκ» (εκδ. Καστανιώτη).

Του Διονύση Μαρίνου

Μπαρόκ είναι η επικράτεια των παθών· ο καταλύτης του συναισθήματος. Μπαρόκ είναι το παράδοξο που γίνεται ορθολογικό. Το ασυνήθιστο που όταν το κατεργαστεί έμπειρο χέρι, και με την επίρρωση των συμβολισμών, μπορεί να καταστεί δράμα υψηλής αισθητικής. Μπαρόκ είναι το ορατόριο μιας ζωής που αναζητεί την απαρχή της. Είναι οι μείζονες και οι ελάσσονες κλίμακες που πηγαινοφέρνουν τις ημέρες των ανθρώπων σε ένα αδιάπτωτο συναισθηματικό roller-coaster. Μπαρόκ είναι η Πτώση του Ανθρώπου του Ρούμπενς, τα Κατά Ματθαίον Πάθη του Σεβαστιανού Μπαχ. Μπαρόκ είναι το αίσθημα δέους και μεγαλείου που αισθάνεσαι μπρος το εύρος των περασμένων που συνθέτουν αυτό που ονομάζουμε παρελθόν κι όμως είναι συνεχώς ενεργό και σημαίνον σαν παρόν που επείγει. Μια ρωσική παροιμία λέει πως το μόνο σίγουρο είναι το μέλλον, το παρελθόν μεταβάλλεται. Και τούτη η μεταβλητή συνθήκη είναι που το καθιστά σπάνιο και σημαντικό.

Για το μυθιστόρημα της Λίλας Κονομάρα «Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου» (εκδ. Κέδρος). 

Του Παναγιώτη Γούτα
Φωτογραφία © Κωνσταντίνος Πίττας

«Η Ιστορία είναι προϊόν μιας στιγμής, και γράφεται ακαριαία» μας είχε αποκαλύψει παλαιότερα ο Φίλιπ Ροθ, στο μυθιστόρημά του Αμερικανικό ειδύλλιο. Αυτή η ιδέα-σπίθα αναζωπυρώνεται πειστικά στο τελευταίο μυθιστόρημα της Λίλας Κονομάρα Ο χάρτης του κόσμου στο μυαλό σου, το οποίο, παρότι δεν ανήκει στην κατηγορία των ιστορικών μυθιστορημάτων, εστιάζει στη μικροϊστορία των μελών μιας οικογένειας της Αθήνας αλλά και στον άμεσο περίγυρό τους, κατά το χρονικό διάστημα 2013-2014, δηλαδή μεσούσης της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας. Εδώ έχουμε να κάνουμε δηλαδή με ένα βιβλίο διαφορετικού τύπου και στόχευσης από το αμέσως προηγούμενό της, το Οι ανησυχίες του γεωμέτρη, ένα βιβλίο που ήταν πλημμυρισμένο από όνειρο, φαντασία και μύθο, μια θραυσματική αποτύπωση της ανθρώπινης περιπέτειας μέσα από 12 διηγήματα, διαποτισμένα όμως πάντα από Ιστορία – το κοινό σημείο αναφοράς με το υπό παρουσίαση βιβλίο.

Για τη συλλογή διηγημάτων του Δημήτρη Χριστόπουλου «Σπουδή στο κίτρινο» (εκδ. Το Ροδακιό).

John Steinbeck

Του Κώστα Δρουγαλά

Με την παραπάνω προμετωπίδα αρχίζει η δεύτερη συλλογή διηγημάτων του φιλόλογου Δημήτρη Χριστόπουλου (Αθήνα, 1965) με τον χρωματικό τίτλο Σπουδή στο κίτρινο ύστερα από τις Δημόσιες ιστορίες του (2013). Η παρούσα συλλογή περιλαμβάνει 18 διηγήματα, άλλα μικρότερα κι άλλα μεγαλύτερα σε έκταση. Οι πρωταγωνιστές, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, βρίσκονται σε «κατάσταση πολιορκίας», με τον σαρωτικό τρόπο των οικονομικών ανταγωνισμών και συγκρούσεων.

Για τη συλλογή διηγημάτων του Χρήστου Οικονόμου «Οι κόρες του ηφαιστείου» (εκδ. Πόλις).

Του Δημήτρη Χριστόπουλου

Γράφει ο Jonathan Culler στη Λογοτεχνική Θεωρία: «Η λογοτεχνία είναι παράδοξος θεσμός διότι, όταν δημιουργείς λογοτεχνία, γράφεις μεν σύμφωνα με τους υπάρχοντες τρόπους –δημιουργείς ένα κείμενο που μοιάζει με σονέτο ή ακολουθεί τις συμβάσεις του μυθιστορήματος– αλλά ταυτόχρονα προσβάλλεις αυτές τις συμβάσεις. Η λογοτεχνία είναι θεσμός που επιβιώνει εκθέτοντας και ασκώντας κριτική στα ίδια τα όριά του, δοκιμάζοντας τι πρόκειται να συμβεί εάν κάποιος γράψει διαφορετικά». Κάθε βιβλίο προαπαιτεί τον τρόπο ανάγνωσής του και, την ίδια στιγμή, μεταμορφώνεται ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του εκάστοτε αναγνώστη, ο οποίος πρέπει να είναι εξασκημένος σε τέτοιο βαθμό ώστε να απολαμβάνει τη λαθραία ηδονή της αλλεπάλληλης ανάγνωσης ενός βιβλίου, που το διαβάζει και το ξαναδιαβάζει. Όπως έχει πει και ο Maurice Blanchot «Το βιβλίο έχει, τρόπον τινά, ανάγκη τον αναγνώστη, ώστε να γίνει άγαλμα, έχει ανάγκη τον αναγνώστη ώστε να καθιερωθεί ως πράγμα χωρίς συγγραφέα αλλά και χωρίς αναγνώστη».