Για το μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαραγκά «Λαχτάρα που περίσσεψε από χτες» (εκδ. Κριτική).

Της Διώνης Δημητριάδου

«Προσπαθούμε να αλλάξουμε τον κόσμο και έχουμε δίπλα μας το ίδιο σκοτάδι που σκοτώνει και καταστρέφει τα πάντα εδώ και αιώνες». Διαχρονική η διαπίστωση της Καλλιρρόης Παρέν, χαρακτηριστικής ηρωίδας (αληθινής και ταυτόχρονα μυθοπλαστικής) στο πρόσφατο μυθιστόρημα του Γιάννη Σκαραγκά. Κι όμως, όσο κι αν είμαστε έτοιμοι να παραδεχθούμε τη βαθύτερη αλήθεια που εμπεριέχει (και που φυσικά σχετίζεται με τις αντοχές των κεκτημένων στερεότυπων που δομούν και υποστηρίζουν τους κοινωνικούς ρόλους), τόσο ανακαλύπτουμε πως ένα από τα ισχυρότερα στηρίγματα βρίσκεται στην ενσωμάτωση της αλήθειας αυτής στη ζωή μας, στην παθητική αποδοχή της ως αναλλοίωτης και μη ανατρέψιμης. Κοινωνικό το πρόβλημα, με ρίζες στις αναπόφευκτες συμβάσεις της κοινωνικής συνύπαρξης/συμβίωσης, αλλά και ψυχολογικές οι προεκτάσεις του, με τις δικές τους ρίζες να ανιχνεύονται στην παντοδύναμη συνήθεια και στη συνακόλουθη απροθυμία ανατροπής του εσωτερικού οικοδομήματος της προσωπικότητάς μας. Ωστόσο, η λογοτεχνία βρίσκει τον τρόπο να μιλά με τη δική της γλώσσα και να ανατέμνει την πραγματικότητα δείχνοντας κάθε φορά και το ευρύτερο αλλά και το επιμέρους τοπίο, εύκολα αντιληπτό στις διαστάσεις του, προσπελάσιμο στις δυσκολίες του. Προσφέρεται η μεγάλη αφήγηση γι’ αυτόν τον σκοπό (αν δεχθούμε έστω και την ελάχιστη σκοπιμότητα στις προθέσεις των δημιουργών) κυρίως στα χέρια ικανών συγγραφέων. 

Για το μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου «Το τέλος του κόσμου σε αγγλικό κήπο - Ζωή και θάνατος του Λούσιους Πρέσκοτ» (εκδ. Πατάκη).

Της Διώνης Δημητριάδου

Το βιβλίο διαβάζεται καλειδοσκοπικά, με διαδοχικές διαφορετικές αναγνώσεις. Αρχικά είναι η ιστορία που γράφει η Σώτη Τριανταφύλλου εστιάζοντας στον Εμφύλιο Πόλεμο που συντάραξε την Αγγλία στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Στην ιστορία αυτή (την αληθινή) εντάσσει τους επινοημένους ήρωές της, τον Λούσιους Πρέσκοτ, ράφτη και στρατιώτη, τον Βενέδικτο Σίλκοξ, συγγραφέα και βιογράφο του Πρέσκοτ, τη Σουζάννα, ποθητή και στους δύο, ανεξάρτητη και δυναμική θηλυκή παρουσία. Θα μπορούσε να σταματήσει η ανάγνωση εδώ, εκτιμώντας τις πολλές δυνατότητες που προσφέρει η εποχή που εξετάζεται και χρησιμοποιείται ως φόντο της μυθοπλασίας στον συσχετισμό της με τις ενδιαφέρουσες προσωπικότητες των ηρώων. Ωστόσο ανοίγονται μπροστά μας και επιπλέον δυνατότητες.

Για το βιβλίο του Γιάννη Πάσχου «Οι μαγικές ιστορίες του Δον Ντομίνγκο» (εκδ. Περισπωμένη).

Του Νίκου Ξένιου

Οι Μαγικές ιστορίες του Δον Ντομίνγκο του Γιάννη Πάσχου κυκλοφόρησαν με το τέλος της προηγούμενης χρονιάς από τις εκδόσεις Περισπωμένη. Το στοιχείο της έμπνευσης είναι το κύριο γνώρισμα του μπορχεσικού Δον Ντομίνγκο, που αποτυπώνει με μακάβριο τρόπο την αληθινή εμπειρία των κατοίκων ενός επινοημένου τόπου, «τραγουδώντας» είκοσι μία αλληγορικές ιστορίες σαν άριες: ένα απόσταγμα καταβύθισης στη λογοτεχνική ουσία, σε τεχνοτροπία υπερρεαλιστική, που αφήνει τον αναγνώστη με μιαν αίσθηση μετεωρισμού αριστοτεχνικά εξυφασμένη.

Για τις νουβέλες «Γκαλίνα - Η σκοτεινή οικιακή βοηθός» (εκδ. Καστανιώτη) του Ανδρέα Μήτσου και «Το Λιθόστρατο» (εκδ. Στερέωμα) της Μαρίας Τσιμά.

Του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη

Η έννοια της ερωτικής ζήλιας που οδηγεί σε ακραίες πράξεις, ακόμα και στον θάνατο των ίδιων της των παιδιών, βρήκε την πιο τραγική της έκφραση στο πρόσωπο της Μήδειας στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη. Η σύζυγος του Ιάσονα, όταν μαθαίνει ότι ο άντρας της θα παντρευτεί μιαν άλλη, τον εκδικείται με τον πιο παράλογο και μαζί τον πιο αληθινό τρόπο, σκοτώνοντας τα δυο τους παιδιά. Έκτοτε μια τέτοια απάνθρωπη πράξη, ποτισμένη από ανάλογα παράφρονα κίνητρα, οδηγούν τη σκέψη στη Μήδεια και συνάπτουν μια εμφανή ή αφανή διακειμενική σχέση με το ευριπίδειο πρωτότυπο.

Για τη συλλογή διηγημάτων της Ζέτας Κουντούρη «Λίγο πριν βρέξει» (εκδ. Κέδρος).

Της Άλκηστης Σουλογιάννη

Προσωπογραφίες που προδίδουν ένταση ακόμα και κάτω από επιφάνεια γαλήνης, σε φόντο όπου αποτυπώνονται στοιχεία από τοπία της εξωτερικής (αστικής, κοινωνικής, φυσικής) και κυρίως της εσωτερικής/υποκειμενικής πραγματικότητας, συνθέτουν μια ενδιαφέρουσα πινακοθήκη γραμματικών εικόνων ως κεντρικό άξονα για τη θεματική οργάνωση της συλλογής διηγημάτων της Ζέτας Κουντούρη με τον τίτλο Λίγο πριν βρέξει. Με αυτή την προϋπόθεση η ανά χείρας έκδοση είναι δυνατόν να εκτιμηθεί ως ένα ενιαίο σύνολο με σύνθετη δομή, καθ’ υπέρβαση των συνθηκών που υπαγόρευσαν την πρώτη δημοσίευση των διηγημάτων (πλην του τελευταίου).

Για το βιβλίο του Ανδρέα Φιλιππόπουλου-Μιχαλόπουλου «Το βιβλίο του νερού» (εκδ. Θίνες).

Της Μαργαρίτας Παπαγεωργίου

Η ζωή στο σύμπαν δημιουργήθηκε μέσα στο νερό. Η περιπλάνηση του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη Γη σήμανε και το ταξίδι της αναζήτησής του για το νόημα της ζωής. Για τη θέαση της εσώτατης φύσης των πραγμάτων. Μια αναζήτηση που φαίνεται να είναι επιστροφή. Στην ολότητα της αρχής. Θα μπορούσαμε λοιπόν, να το ονομάσουμε και νόστο του νερού. Αυτή τη νοσταλγία αλλά και προσδοκία εκφράζει το Βιβλίο του νερού του Ανδρέα Φιλιππόπουλου-Μιχαλόπουλου. Είκοσι αφηγήματα σε μορφή ποιητικών πεζών συγκλίνουν και συνομιλούν με εννιά φωτ­­ογραφίες του συγγραφέα, που έχουν συλλάβει στιγμές αποκαλυπτικές του υδάτινου κόσμου που δονείται τόσο δίπλα μας όσο και μέσα μας.

Για το μυθιστόρημα του Θανάση Δ. Σταμούλη «Ab Ovo» (εκδ. Ποταμός).

Του Παναγιώτη Κεχαγιά

Αν κάποιος έπρεπε να παρομοιάσει το Ab Ovo, το δεύτερο βιβλίο του Θανάση Σταμούλη, με ένα φανταστικό ζώο, τότε αυτό θα ήταν ένα αρμαντίλλο από μπετόν χαμένο μέσα στους δρόμους των δυτικών συνοικιών της Αθήνας. Με το οποίο θέλω να πω ότι είναι ένα παράξενο, σχεδόν θωρακισμένο έργο που κάτω από το αρραγές κέλυφός του κρύβει ένα ευάλωτο πλάσμα.

Για την επανέκδοση της συλλογής διηγημάτων του Βασίλη Γκουρογιάννη «Διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων» (εκδ. Μεταίχμιο).

Του Μιχάλη Μακρόπουλου

«Το κύριο βιολογικό γνώρισμα του ανθρώπου είναι ότι παράγει παρελθόν», γράφει ο Βασίλης Γκουρογιάννης στην έβδομη από τις δεκάξι του Διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων (πρώτη έκδοση, 1990), με τίτλο «Χθόνια μουσική», για ένα δεκάχρονο αγόρι και τον πατέρα του που ’ναι ξαπλωμένοι κάτω από ένα γεφύρι μια νύχτα το 1922, κι ακούν όργανα να έρχονται, σαν γάμος, ψυχές που ’χουνε στήσει χορό. «Με τον τρόπο της αράχνης προχωρεί εκτυλίσσοντας νήμα. Σ’ αυτό το νήμα έπειτα πισωγυρνά, ακροβατεί και πλέκει».

Για το μυθιστόρημα του Παναγιώτη Πετράκη «Να το πεις της νύχτας σου» (εκδ. Ροπή).

Του Διονύσιου Α. Αναπολιτάνου

Το μυθιστόρημα του Παναγιώτη Πετράκη Να το πεις της νύχτας σου είναι ένα κείμενο εντυπωσιακό και πολυδιάστατο. Τα ελληνικά του συγγραφέα εξαιρετικά, ιδιαίτερα στο επίπεδο των περιγραφών της όποιας καθημερινότητας, πίσω από την οποία φαίνεται να υποκρύπτονται κάποιες σταθερές δομές μάλλον ηθικής υφής. Όμως η μεγάλη επιτυχία του συγγραφέα έγκειται στο γεγονός της ανάδειξης σταθερών μοτίβων που σχετίζονται με την ανθρώπινη μοίρα, με τη μοίρα δηλαδή του πεπερασμένου έλλογου όντος, καθώς αυτό προσπαθεί να τιθασεύσει ό,τι το ξεπερνά.

Για το βιβλίο της Νίκης Τρουλλινού «Με θέα στο Λεβάντε» (εκδ. Κέδρος).

Του Γιώργου Χ. Θεοχάρη

Είναι, άραγε, η λογοτεχνική αφήγηση ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προσεγγιστούν οι περίοδοι της Ιστορίας του ανθρώπου; Μπορεί, ίσως, η εμπλοκή του συναισθηματικού συγκλονισμού που νιώθει ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής να μεταδοθεί στον αναγνώστη, να περάσει το ρίγος της Ιστορίας καλύτερα από ό,τι με την ανάγνωση ενός επιστημονικού ιστορικού συγγράμματος;

Για τη συλλογή αφηγημάτων του Χριστόφορου Λιοντάκη «Ο μεγάλος δρόμος» (εκδ. Γαβριηλίδης).

Της Άννας Μιχαλιτσιάνου

Ο Μεγάλος δρόμος του ποιητή Χριστόφορου Λιοντάκη απενοχοποιεί παραμορφώσεις των δύσκολων παιδικών χρόνων, όταν οι χωματόδρομοι εντός και εκτός Αθήνας διαμόρφωναν τα άβγαλτα αισθήματα και οι εικόνες γυμνές από τις κακουχίες και τις ελλείψεις δυνάστευαν τη φαντασία. Τα αφηγήματά του, αυτοβιογραφικά, καταγράφουν τα χρόνια της Κατοχής, του Εμφύλιου κι αμέσως μετά, τα χρόνια ως το 1956 στο Ίνι, χωριό της Κρήτης. Ο ρεμβασμός στη μνήμη ενός ταλαντούχου παιδιού σημαδεύει τη μεταμοντέρνα συνείδηση με τα βέλη μιας άκρατης παιδικής ελευθερίας, ενώ ο λυρισμός (το μεγάλο ατού του ποιητή) γεννά τόσο δυνατές περιγραφές στην ομορφιά του ελάχιστου που, καθώς κλείνεις το βιβλίο και βγαίνεις στην κίνηση, παραμερίζεται αυθόρμητα ο φθόνος της πόλης και κοιτάς αλλιώς τα δένδρα, τους περιπατητές ή τους σιωπηλούς ξένους στις στάσεις.

Για τη συλλογή διηγημάτων της Διώνης Δημητριάδου «Ο βιωμένος χρόνος» (εκδ. ΑΩ).

Της Χρύσας Φάντη

«Ο βιωμένος χρόνος σε συνέχειες/ παραμονεύει σαν του παιδιού τα ίχνη μέσα μας/ παράλογος εφιάλτης/ όσο κι ο φόβος στα παραμύθια». Με αφετηρία το ως άνω μότο[1] στην αρχή του βιβλίου, επισημαίνουμε το αρνητικό πρόσημο στα «παραμονεύει» και «παράλογος εφιάλτης», ενώ την ανάλαφρη αίσθηση που θα εισπράτταμε από τα σημαινόμενα του ουσιαστικού «παραμύθια» ακυρώνει ο «φόβος» που έχει προηγηθεί. Επιπλέον, η μεταφορά «σαν του παιδιού τα ίχνη», ενώ θα μπορούσε να παράσχει ευφορία, στο προκείμενο λειτουργεί αμφίσημα, παραπέμποντας στο θόλο, ανολοκλήρωτο και αμετάκλητα πεπερασμένο της όποιας «ευτυχισμένης» παιδικής μας στιγμής.