Ron Mueck 6

Σε μια σειρά από δέκα άρθρα, δημοσιευμένα εδώ την περσινή χρονιά, συζήτησα τα «Προβλήματα της σημερινής ποίησης», όπως εγώ τα βλέπω και τα εκτιμώ. Στα τρία άρθρα τούτης της νέας σειράς διατυπώνω προτάσεις για την επίλυσή τους. Ακολουθούν οι τρεις τελευταίες απαντήσεις στο ερώτημα «τι ήταν και τι θα ’πρεπε να ξαναγίνει η ποίηση» και ο επίλογος των άρθρων.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

koutsourelis yperaspisi b

Σε μια σειρά από δέκα άρθρα, δημοσιευμένα εδώ τον Σεπτέμβριο, Οκτώβριο και Νοέμβριο της περσινής χρονιάς, συζήτησα τα «Προβλήματα της σημερινής ποίησης», όπως εγώ τα βλέπω και τα εκτιμώ. Στα τρία άρθρα τούτης της νέας σειράς διατυπώνω προτάσεις για την επίλυσή τους.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Defence of Poetry 1

Σε μια σειρά από δέκα άρθρα, δημοσιευμένα εδώ τον Σεπτέμβριο, Οκτώβριο και Νοέμβριο της περσινής χρονιάς, συζήτησα τα «Προβλήματα της σημερινής ποίησης», όπως εγώ τα βλέπω και τα εκτιμώ. Στα τρία άρθρα τούτης της νέας σειράς διατυπώνω προτάσεις για την επίλυσή τους.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Katze zwischen Mieder Lille 1968 Henri Cartier Bresson

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Ανακεφαλαίωση και προσωρινός επίλογος

Στα προηγούμενα άρθρα αυτής της σειράς έγινε αναλυτική αναφορά στα προβλήματα που μαστίζουν τη σημερινή ποίηση. Προβλήματα όπως ο εκδοτικός πληθωρισμός και η απαξίωση του ποιητικού βιβλίου, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στην εμπορική και όχι μόνο καθίζησή του· η υποχώρηση της γλωσσικής και τεχνικής παιδείας των ποιητών· η συρρίκνωση του θεματικού και ειδολογικού φάσματος των ποιημάτων που γράφονται· τέλος, η εμπέδωση μιας περιρρέουσας ατμόσφαιρας στους κόλπους της ποιητικής κοινότητας που, υπό την επίκληση παρωχημένων και αντιφατικών μεταξύ τους ιδεολογημάτων, ευνοεί την εσωστρέφεια, την αυταρέσκεια και τον ναρκισσισμό και αποθαρρύνει συστηματικά την κριτική αποτίμηση, την καλλιτεχνική φιλοδοξία και την επαφή με το ευρύ κοινό. 

koutsourelis 9

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Προβλήματα ιδεολογικά, μέρος δεύτερο

Άντλημα αντιφατικό από πηγές ετερόκλιτες –τον ρομαντισμό, τους maudits, τις αβανγκάρντ του Μεσοπολέμου ή το ρεύμα του γλωσσικού σκεπτικισμού–, οι απόψεις των σημερινών ποιητών για την ποίηση δεν συγκροτούν, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, ποιητική ιδεολογία με την αυστηρή έννοια του όρου. Πολλώ δε μάλλον δεν διεκδικούν εύσημα πρωτοτυπίας. Περισσότερο δείχνουν ότι και στο πεδίο του θεωρητικού λόγου η σημερινή ποίηση είναι προϊόν επιγονικό, φθίνουσα συνέχιση μιας παράδοσης που τα βασικά της χαρακτηριστικά είχαν αποκρυσταλλωθεί ήδη πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

magritte700

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Προβλήματα ιδεολογικά, μέρος πρώτο

Πώς βλέπουν την ποίηση οι σημερινοί ποιητές; Ποια είναι η καλλιτεχνική τους αυτοκατανόηση; Έχουν αισθητικές αποβλέψεις συγκεκριμένες, τρέφουν "οράματα", ενδεχομένως και ευρύτερα της λογοτεχνίας, και αν ναι, ποια; Πώς αποτιμούν τη σχέση τους με την παράδοση και το κοινό; Στα ερωτήματα αυτά, οι τρέχουσες απαντήσεις που εμμέσως ή αμέσως αποκομίζει κανείς από την ποιητική κοινότητα, είναι αντιφατικές και συγκεχυμένες. Αν μπορεί να γίνει λόγος για μια όποια τρέχουσα ποιητική ιδεολογία, αυτή μοιάζει περισσότερο με συρραφή, με τεχνητή συγκόλληση συχνά αλληλοαναιρούμενων δανείων από ποικίλες εποχές της λογοτεχνικής ιστορίας, ιδίως της μετά τον ρομαντισμό. 

koutsourelis conseptual 1

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Προβλήματα θεματολογικά, μέρος δεύτερο

Με την αναδρομή στην ποίηση του 19ου αιώνα στο προηγούμενο σημείωμα, προσπάθησα να δείξω γιατί το θεματολογικό και ειδολογικό εύρος της σημερινής ποίησης, αλλά και το κοινό στο οποίο δυνητικά απευθύνεται, είναι εξαιρετικά στενό. Αν ο ποιητής του 19ου αιώνα απευθύνεται κατ’ αρχήν στους πάντες, καλλιεργώντας είδη διαχρονικώς δημοφιλή όπως το πολιτικό και το αφηγηματικό ποίημα, το τραγούδι και η σάτιρα, η περιστασιακή και η παιδική ποίηση, ο ποιητής των τελευταίων πενήντα ετών, έχοντας εγκαταλείψει τα είδη αυτά έχει εγκαταλείψει μαζί τους και το μεγαλύτερο μέρος των πιθανών του αναγνωστών. Για να γίνει κατανοητή η σημασία του πράγματος, ας υποθέσουμε προς στιγμήν ότι οι νυν πεζογράφοι παύουν ομαδικά και συγχρόνως να καλλιεργούν το ιστορικό, το φανταστικό, το κοινωνικοπολιτικό, το νεανικό και το περιπετειώδες μυθιστόρημα – τι θα περισωζόταν από την απήχηση της τέχνης τους; 

danaid rodin

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις.

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Προβλήματα θεματολογικά, μέρος πρώτο 

Στην εισαγωγή του στα Σκαλαθύρματα του Ροΐδη, ο Άλκης Αγγέλου σημειώνει για την ελληνική ποίηση του 19ου αιώνα: «το γενικό ευρωπαϊκό κλίμα της εποχής, όσο και η ιδιαιτερότητα της νέας ελληνικής κοινωνίας έχουν συντελέσει να δοθεί εντυπωσιακό προβάδισμα στην ποίηση […] η κυκλοφοριακή επιτυχία των ποιητικών κειμένων αποτελεί την πιο αντικειμενική μαρτυρία». Και παραθέτοντας κάποια νούμερα της πενταετίας 1870-1875, τα αποκαλεί «εντελώς εντυπωσιακά».

koutsourelis 5

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις. 

Του Κώστα Κουτσουρέλη 

Προβλήματα τεχνικά, μέρος δεύτερο

Προβλήματα όμως γεννά και η χρήση της στίξης στα κείμενα των σημερινών ποιητών, ή μάλλον η παράλειψή της. Με τον μοντερνισμό σημειώνεται όντως μια τάση περιορισμού της κλασσικής στίξης. Τα κόμματα παραμελούνται ή παραλείπονται, τελείες, παύλες και παρενθέσεις υποβαθμίζονται, θαυμαστικά και αποσιωπητικά συχνά εξοβελίζονται σχεδόν όλως διόλου από το ποίημα. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι νεωτερικοί ποιητές επιζήτησαν να τονίσουν την πολυσημία του ποιήματος, να υπογραμμίσουν την αμφίζευκτη ή σκόπιμα δυσπροσδιόριστη συντακτική θέση μιας λέξης ή φράσης, κάποτε και να υποβάλλουν ή να εκβιάσουν μιαν εντύπωση βαθύνοιας. 

koutsourelis d 700

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις. 

Του Κώστα Κουτσουρέλη 

Προβλήματα τεχνικά, πρώτο μέρος

Όταν το 2007 ο Διονύσης Καψάλης δημοσίευσε τον Κρότο του χρόνου υπήρξαν σχολιαστές που έγραψαν, και ακόμη περισσότεροι που είπαν, ότι ο Καψάλης με τη συλλογή αυτή εγκατέλειψε τον έμμετρο στίχο και επέστρεψε στον ελεύθερο. Οι σχολιαστές αυτοί, ποιητές και κριτικοί της ποίησης οι ίδιοι, δεν είχαν καταλάβει ότι ο Καψάλης όχι μόνο δεν είχε εγκαταλείψει τον έμμετρο στίχο, αλλά έκανε χρήση της πιο παραδοσιακής, της πιο ιστορικής από τις μορφές του (αφού έχει τις καταβολές της στα διαλογικά μέρη της αττικής τραγωδίας), του ιαμβικού ενδεκασύλλαβου. Παρασυρμένοι από την απουσία της ρίμας, νόμισαν ότι είχαν να κάνουν με στίχο ελεύθερο. 

koutsourelis 3

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις. 

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Προβλήματα εκδοτικά, μέρος δεύτερο

Η δεύτερη συνέπεια του εκδοτικού πληθωρισμού της ποίησης είναι συναφής με την πρώτη για την οποία κάναμε στο προηγούμενο σημείωμα, την επικαιρική επισκίαση των πράγματι αξιόλογων νέων έργων, πλην όμως κρισιμότερη. Κι αυτό διότι ο πληθωρισμός αναστέλλει και την κριτική-συστηματική αποτίμηση της εκδοτικής αυτής δραστηριότητας, και μαζί της κάθε σοβαρή προσπάθεια να προσανατολίσει κανείς έστω και μεσομακροπρόθεσμα το κοινό. Οι 600 ή 700 νέοι ποιητικοί τίτλοι που κυκλοφορούν στην Ελλάδα, αν πολλαπλασιαστούν με το τέσσερα ή το πέντε (τόσα περίπου χρόνια μεσολαβούν συνήθως μεταξύ δύο εκδοτικών εμφανίσεων ενός ποιητή), μας κάνουν γύρω στους 3.000 ποιητές εκδοτικά ενεργούς. Και στον αριθμό αυτό δεν περιλαμβάνονται καν όσοι, επίσης πολυάριθμοι, δημοσιεύουν κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά στο διαδίκτυο ή τυπώνουν τα βιβλία τους εκτός εμπορίου και χωρίς αριθμό ISBN ώστε να καταγραφούν στους επίσημους βιβλιογραφικούς πίνακες. Προσθέστε τώρα σε όλα αυτά τα νέα βιβλία, τη γενική δοκιμιογραφία περί ποιήσεως, τις ακαδημαϊκές μελέτες, την μεταφραστική κίνηση, τις επανεκδόσεις των κλασσικών ή καθιερωμένων ποιητών του παρελθόντος, και θα γίνει κατανοητό γιατί ένας αναγνώστης, ένας κριτικός από μόνος του είναι κατ’ ουσίαν αδύνατο όχι μόνο να αποτιμήσει την ογκώδη αυτή παραγωγή αλλά να ενημερωθεί καν στοιχειωδώς για το περιεχόμενό της. 

koutsourelis poiisi 2

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις. 

Του Κώστα Κουτσουρέλη

Προβλήματα εκδοτικά, μέρος πρώτο

Κατά τη Βιβλιονέτ, το 1997 κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα 263 νέα ποιητικά βιβλία, πρώτες εκδόσεις στη συντριπτική τους πλειονότητα. Πέντε χρόνια αργότερα, το 2002, ο αριθμός τους είχε φτάσει στα 312. Το 2007 κυκλοφόρησαν 414 νέα ποιητικά βιβλία, και το 2012 κυκλοφόρησαν 615. Πέρυσι, 2016, τελευταία χρονιά για την οποία έχουμε συγκεντρωτικά δεδομένα, κυκλοφόρησαν 680 νέα ποιητικά βιβλία. 

parthenon koutsourellis

Μια σειρά από άρθρα για την κατάσταση της ποιητικής τέχνης σήμερα, για τα χρόνια προβλήματα και τις μελλοντικές της προκλήσεις.

Του Κώστα Κουτσουρέλη  

Καθώς διανύουμε το πρώτο πέμπτο του 21ου αιώνα, η εικόνα της ποιητικής τέχνης του καιρού μας, ελληνικής αλλά και ξένης, μοιάζει θολότερη παρά ποτέ. Εμπρός στην πανσπερμία των τάσεων, εμπρός στον κατακερματισμό των τεχνοτροπιών, εμπρός προ πάντων στον εκδοτικό πληθωρισμό που τη μαστίζει, όλα τα ερμηνευτικά σχήματα που δοκιμάστηκαν πάνω της τις προηγούμενες δεκαετίες μοιάζει να αποτυγχάνουν να συλλάβουν, να περιγράψουν καν με κάποια σαφήνεια τη σημερινή της κατάσταση. Κανόνας ονομάτων και έργων λίγο πολύ δεσμευτικός δεν υπάρχει. Ούτε οι συνήθεις περιοδολογήσεις ούτε οι δειλές και αμφιλεγόμενες ανθολογήσεις της μοιάζουν ικανές να μας μιλήσουν ουσιωδώς για την ιδιαίτερή της ταυτότητα, τον ξεχωριστό της χαρακτήρα. Τόσο που για το μεγαλύτερο μέρος του ακροατηρίου της να προκύπτει περίπου αυτοματικά το συμπέρασμα: τέτοιο χαρακτήρα, τέτοια διακριτή ταυτότητα η ποίηση της αρχόμενης τρίτης χιλιετίας δεν διαθέτει. 

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

15 Δεκεμβρίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα 100 καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία του 2023

Mυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, ποιήματα: Επιλογή 100 βιβλίων, ελληνικών και μεταφρασμένων, από τη βιβλιοπαραγωγή του 2023. Επιλογή: Συντακτική ομάδα της Book

ΦΑΚΕΛΟΙ