Πρόσωπα από το χώρο των τεχνών, των ιδεών και του πολιτισμού, αποκαλύπτουν το δικό τους αναγνωστικό χαρακτήρα, τη μύχια σχέση τους με το βιβλίο και την ανάγνωση.
Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός
Ο τραγουδοποιός Γιώργης Χριστοδούλου απαντά σε 25 κλασικές ή αναπάντεχες βιβλιοφιλικές ερωτήσεις.
«Σαν κι εμένα καμωμένοι»: Ο ομοφυλόφιλος Καβάφης και η ποιητική της σεξουαλικότητας του Δημήτρη Παπανικολάου.
>Πώς ήρθε στα χέρια σας;
Είχα ήδη διαβάσει άρθρα γι' αυτό το βιβλίο, λίγα χρόνια πριν. Το ξαναθυμήθηκα όταν μου το πρότεινε ένας φίλος και συνεργάτης. Ευτυχώς, το σπίτι μου στην Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα σε βιβλιοπωλεία και εκδοτικούς οίκους. Κατέβηκα για μια βόλτα στη γειτονιά και το απέκτησα το ίδιο κιόλας απόγευμα.
>Γενικά, πώς επιλέγετε βιβλία;
Συνήθως ξεκινάω από μια θεματική ή μια εποχή και το ένα φέρνει το άλλο. Για παράδειγμα η ενασχόλησή μου τα τρία τελευταία χρόνια με το χαμένο ανέκδοτο υλικό του Αττίκ στο Παρίσι, μ' έκανε να διαβάσω βιβλία για την εποχή, για τα καφέ και τα καμπαρέ του Παρισιού, να «ξαναγνωρίσω» τον Μαρσέλ Προυστ από άλλη σκοπιά, να διαβάσω δοκίμια και μελέτες για την εποχή εκείνη και τη μουσική της.
>Έχετε βιβλίο στην τσάντα σας;
Πάντα. Αν όχι δύο, τότε σίγουρα ένα.
>Διαβάζετε στο Μετρό, σε καφέ ή σε άλλους εξωτερικούς χώρους;
Όταν υπάρχει μια σχετική ησυχία που μου το επιτρέπει.
>Σε ποια στάση σας αρέσει να διαβάζετε;
Καθιστός, με το βιβλίο στα χέρια. Αλλιώς, το μυαλό αποσπάται και δυσκολεύεται.
>Αφού τα διαβάσετε, φυλάτε τα βιβλία σας και τα μεταφέρετε από σπίτι σε σπίτι όταν μετακομίζετε;
Κάποτε, όταν έφυγα από την Ελλάδα πήρα τη μεγάλη απόφαση να δώσω τα 1100 περίπου βιβλία που είχα στο σπίτι. Κάποια ήταν άθικτα. Κάποια χιλιοδιαβασμένα και φθαρμένα. Κάποια πολύ αγαπημένα, διαβασμένα μόνο μία φορά. Ήταν αδύνατον να τα μεταφέρω στο εξωτερικό και το γεγονός ότι πέρασαν σε άλλα χέρια μ' έκανε να νιώσω καλύτερα και πολύ πιο «ελαφρύς». Πολλές φορές χαρίζω αμέσως σε κάποιο φίλο το βιβλίο που μόλις διάβασα, αν μου αρέσει πολύ. Πιστεύω πολύ στο μοίρασμα της ομορφιάς, όποια μορφή κι αν αυτή, έχει.
>Πόσο οργανωμένη είναι η βιβλιοθήκη σας; Μπορείτε να βρείτε ένα βιβλίο άμα το ψάχνετε;
Συνήθως ναι, αρκεί να θυμάμαι σε ποια χώρα είναι. Ή θα βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Βαρκελώνης, ή στης Αθήνας.
>Προσέχετε τα βιβλία σας ή τα τσακίζετε, τα υπογραμμίζετε και σημειώνετε επάνω σ' αυτά;
Χρησιμοποιώ πολύ τους σελιδοδείκτες. Γι' αυτό και αγαπώ τους όμορφους σελιδοδείκτες. Πονάω όταν βλέπω τσακισμένες σελίδες στη γωνία και σημειώσεις με μελάνι. Υπογραμμίζω με μολύβι και κρατάω σημειώσεις σε κάποιο σημειωματάριο.
>Έχει τύχει ποτέ να «κολλήσετε» με βιβλίο; Τι συνέβη;
Φυσικά. Υπάρχουν κάποια βιβλία στα οποία ανατρέχεις συχνά. Το πιο πρόσφατο που με βοήθησε πολύ στην εργασία μου για τον Αττίκ στο Παρίσι ήταν ο ιδιότυπος οδηγός του Έντμουντ Γουάιτ για το Παρίσι και την ιδιοσυγκρασία του μέσου παριζιάνου, με τίτλο Παρίσι, ένας περίπατος στα παράδοξά του ή ο πρωτότυπος The flaneur.
Κάποτε, όταν έφυγα από την Ελλάδα πήρα τη μεγάλη απόφαση να δώσω τα 1100 περίπου βιβλία που είχα στο σπίτι. Κάποια ήταν άθικτα. Κάποια χιλιοδιαβασμένα και φθαρμένα. Κάποια πολύ αγαπημένα, διαβασμένα μόνο μία φορά. Ήταν αδύνατον να τα μεταφέρω στο εξωτερικό και το γεγονός ότι πέρασαν σε άλλα χέρια μ' έκανε να νιώσω καλύτερα και πολύ πιο «ελαφρύς». Πολλές φορές χαρίζω αμέσως σε κάποιο φίλο το βιβλίο που μόλις διάβασα αν μου αρέσει πολύ. Πιστεύω πολύ στο μοίρασμα της ομορφιάς, όποια μορφή κι αν αυτή, έχει.
Μου έχει τύχει ιδίως όταν είναι δώρα φίλων... Αν και συνήθως μαντεύω σωστά αν ένα βιβλίο θα με γοητεύσει, αν το διαλέξω εγώ.
>Έχει τύχει να σας συναρπάσει, μετά από χρόνια, βιβλίο που στην πρώτη ανάγνωση σας είχε απογοητεύσει;
Όχι, ποτέ. Φαίνεται, ήμουν τυχερός.
>Έχετε κλάψει ποτέ διαβάζοντας ένα βιβλίο;
Φυσικά. Την τελευταία φορά σ' ένα άδειο καφέ στη Βαρκελώνη. Θυμάμαι ήρθε η κοπέλα που με σέρβιρε για να με ρωτήσει αν νιώθω καλά και να μου προσφέρει χαρτομάντηλο.
>Τι κάνετε με τα βιβλία που δεν τα θέλετε πια; Τα πετάτε; Τα χαρίζετε; Τα κρύβετε σε σκοτεινά υπόγεια;
Τα χαρίζω.
>Υπάρχει κάποιο βιβλίο που έχετε δωρίσει σε περισσότερους από έναν άνθρωπο;
Το Παρίσι, ένας περίπατος στα παράδοξά του, Το κακό παιδί του Γουίλι Ράσελ, Ο καθρέφτης και το μαχαίρι του Χατζιδάκι, Ως στρουθίον μονάζον επί δώματος του Τσαρούχη, τα βιβλία του Τζόναθαν Κόου, τα ποιήματα του Καβάφη...
Δεν το έχω δοκιμάσει. Πιστεύω πως θα ήταν ενδιαφέρον.
>Σας έχει συμβεί να δανείσετε αγαπημένο βιβλίο και να μην σας επιστραφεί;
Πολλές φορές. Δεν με ενοχλεί, ένα καλό βιβλίο πρέπει να ταξιδεύει.
Το καπλάνι της βιτρίνας.
>Το έχετε ξαναδιαβάσει έκτοτε;
Μόνο κάποια αποσπάσματα.
>Μέσα σε ποια ιστορία που έχετε διαβάσει θα θέλατε να ζείτε;
Κάποτε ένας ισπανός φίλος εικαστικός, έφτιαξε ένα μοναδικό προτζεκτ. Έφτιαξε χειρόγραφες ή δακτυλογραφημένες φανταστικές ερωτικές επιστολές και τις άφησε ανάμεσα στις σελίδες βιβλίων σε δημόσιες βιβιοθήκες της Βαρκελώνης. Κάθε επιστολή ήταν ένα μικρό λογοτεχνικό κομψοτέχνημα με διαφορετική ιστορία. Έπειτα, εξέθεσε τις επιστολές αυτές γράφοντας δίπλα σε ποιό βιβλίο αφέθηκε η κάθε μια και σε ποιά σελίδα.
>Με ποιον ή ποια συγγραφέα θα θέλατε να δειπνήσετε;
Τον Μαρσέλ Προυστ, τον Έντμουντ Γουάιτ, τον Δημήτρη Παπανικολάου, τον Ερίκ Εμανουέλ Σμιτ.
>Λένε ότι ορισμένα βιβλία «μας βρίσκουν» σχεδόν μαγικά τη στιγμή που τα χρειαζόμαστε. Είχατε ποτέ τέτοια εμπειρία;
Πάντα έτσι συμβαίνει. Έλκουμε αυτό που είμαστε, όχι αυτό που θέλουμε. Κι έτσι έρχεται ένα βιβλίο που «είσαι» εσύ, αλλά σου λέει και κάτι ακόμα που σε κάνει πιο συνειδητό.
>Για ποιο βιβλίο θα λέγατε: αυτό το βιβλίο μου άλλαξε τη ζωή;
Για όλα. Όλα τα βιβλία αλλάζουν τη ζωή σου, αφού σε κάνουν να σκέφτεσαι. Η αλλαγή δεν έρχεται με την πράξη, έρχεται πρώτα με τη σκέψη.
>Ποιος είναι για σας ο ορισμός του καλού βιβλίου;
Δύσκολη ερώτηση. Εκείνο που θα σε πάει έστω ένα βηματάκι πιο πέρα, ή θ' ανοίξει ένα ακόμα παράθυρο στον τρόπο με τον οποίο βλέπεις τον κόσμο.
>Ποιο βιβλίο προτείνετε ενθέρμως αυτή την εποχή;
«Σαν κι εμένα καμωμένοι», Η ονειροπαρμένη της Οστάνδης και 1913, Η Χρονιά πριν από τη θύελλα.
Ο Γιώργης Χριστοδούλου γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μεγάλωσε στο κέντρο της Αθήνας και πλέον ζει και εργάζεται μεταξύ Αθήνας και Βαρκελώνης. Ο τελευταίος του δίσκος, με ανέκδοτα τραγούδια του Αττίκ, O Αττίκ στο Παρίσι κυκλοφορεί από την Μικρή Άρκτο. Στις 23 και 30 Δεκεμβρίου, παρουσιάζει τον δίσκο του και παλαιότερα τραγούδια του στο Γιασεμί (Μνησικλέους 23, Πλάκα).