Για την έκθεση Κυκλαδική Κοινωνία 5000 χρόνια πριν, η οποία θα παρουσιάζεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης μέχρι και τον Μάρτιο.
Της Τόνιας Μάκρα
Φωτογραφίες: Πάρις Ταβιτιάν
Τριάντα χρόνια ύπαρξης και δημιουργικής παρουσίας συμπλήρωσε τη χρονιά που πέρασε το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ένα από τα πρώτα ιδιωτικά μουσεία που απέκτησε η Αθήνα το οποίο αγαπώ πολύ, καταρχάς για τους μοναδικής αξίας αρχαιολογικούς θησαυρούς που στεγάζει αλλά και για την αέρινη αισθητική κομψότητα όλων των χώρων του συμπεριλαμβανομένων των πωλητηρίου και καφέ. Την εκτίμησή μου όμως την έχει κερδίσει κυρίως χάρη στην εκθεσιακή του πολιτική η οποία συνδυάζει την αρχαιολογία με την σύγχρονη τέχνη. Οι περισσότερες εκθέσεις που έχω επισκεφτεί είχαν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Αν μάλιστα αναφερθώ αποκλειστικά στις αρχαιολογικού περιεχομένου νομίζω ότι στο σύνολό τους υπήρξανε πάντα εξαιρετικές και πολύ εμπνευσμένες στο στήσιμό τους.
Η πλέρια αισθητική της προκύπτει από την επιτυχημένη ανάδειξη των σπάνιας αξίας εκθεμάτων χάρη στον καλαίσθητο σχεδιασμό που φέρει την υπογραφή του αρχιτέκτονα Αρη Ζαμπίκου.
Για να γιορτάσει την ξεχωριστή αυτή επέτειο των τριάντα του χρόνων το Μουσείο φιλοξενεί την έκθεση-κομψοτέχνημα με τίτλο Κυκλαδική Κοινωνία 5000 χρόνια πριν. Η πλέρια αισθητική της προκύπτει από την επιτυχημένη ανάδειξη των σπάνιας αξίας εκθεμάτων χάρη στον καλαίσθητο σχεδιασμό που φέρει την υπογραφή του αρχιτέκτονα Άρη Ζαμπίκου. Παρουσιάζεται στις αίθουσες του ισογείου σε χώρους υποβλητικής ατμόσφαιρας όπου με τρόπο αριστοτεχνικό εκτίθενται τα πρώτα τεκμήρια «γραφής» της πρωτοκυκλαδικής περιόδου. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται έξοχης τεχνικής καθημερινά αντικείμενα, σκεύη, εργαλεία αλλά και ποικίλων διαστάσεων ανθρωπόμορφα γλυπτά – τα κυκλαδικά ειδώλια.
Η έκθεση συνεχίζεται μέχρι το τέλος Μαρτίου και την επιστημονική επιμέλεια έχει ο Διευθυντής του Μουσείου Καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης ο οποίος συμπλήρωσε στη θέση αυτή είκοσι χρόνια δράσης. Η έκθεση διοργανώνεται σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και περιλαμβάνει διακόσια αρχαία αντικείμενα τόσο από τη συλλογή του ίδιου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, όσο και από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, των Μουσείων Νάξου (98 έργα), Απειράνθου, Σύρου, Πάρου. Αρχαία αντικείμενα έχει δανείσει και το Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, και χάρη στην οικονομική υποστήριξη του ομώνυμου Ιδρύματος η έκθεση μπόρεσε να υλοποιηθεί.
 Μαρμάρινο ειδώλιο κυνηγού ή πολεμιστή
Μετακανονικός τύπος Τέλος Πρωτοκυκλαδικής ΙΙ περιόδου (περ. 2400-2300 π.Χ.) Συλλογή Ν.Π. Γουλανδρή, αρ. 308 |
Τα κυκλαδικά ειδώλια έχουν συχνά συνδεθεί με έργα μοντέρνων καλλιτεχνών του 20ου αιώνα, όπως ο Modigliani, ο Brancusi, ο Matisse, ο Picasso κ.ά. Αυτή η θεώρηση, σύμφωνα με τους διοργανωτές, «στέρησε συχνά τους συσχετισμούς των αρχαιολογικών εκθεμάτων με τις πολιτισμικές εξελίξεις της κοινωνίας που τα παρήγαγε. Η έκθεση Κυκλαδική Κοινωνία 5000 χρόνια πριν έρχεται να καλύψει αυτό το κενό και να αναδείξει με κατανοητό τρόπο την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των ανθρώπων των Κυκλάδων 5000 χρόνια πριν!»
Για να φέρει εις πέρας ακριβώς αυτή την αποστολή η έκθεση έχει διαρθρωθεί στις παρακάτω ενότητες: Πυρήνες της κοινωνίας, Ασχολίες, Κοινωνική Ζωή, Κοινωνική Ιεραρχία, Ζωή και Θάνατος - Πίστεις και λατρείες. Καταγράφοντας μέσα από εκθέματα, κείμενα, χάρτες, βίντεο τις αφηγήσεις και στοιχεία της κάθε ενότητας, η έκθεση «επιχειρεί να "αναγνώσει" με απλό και εύληπτο τρόπο τη δομή της κοινωνίας των Κυκλάδων κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3200 έως 2000 π.Χ.), τις ασχολίες των κατοίκων, το φυσικό περιβάλλον στο οποίο ζούσαν, τις πίστεις και τις δοξασίες τους, μέσα από τα δημιουργήματα του ίδιου του Πρωτοκυκλαδικού Πολιτισμού».
Εκθέματα σε συνδυασμό με κείμενα απαντούν με εύληπτο και αφηγηματικό τρόπο στα ερωτήματα: Πώς ήταν η χλωρίδα και η πανίδα των Κυκλάδων 5000 χρόνια πριν; Ποιος ήταν ο τρόπος ζωής των κατοίκων, ποια η κοινωνική διαστρωμάτωση, ποιες ήταν οι ασχολίες και οι ανάγκες διαβίωσης του νησιωτικού πληθυσμού; Φαίνεται λοιπόν ότι ο πρωτοκυκλαδικός άνθρωπος εκτός από την κτηνοτροφία, το κυνήγι, την αλιεία και τη γεωργία γνώριζε την ναυπηγική, ενώ διαδεδομένες τεχνικές κυρίως ανάμεσα στο γυναικείο πληθυσμό ήταν η υφαντική και η καλαθοπλεκτική. Επίσης στην έκθεση αποκαλύπτεται ο σημαντικός ρόλος που είχε στη ζωή του πρωτοκυκλαδικού ανθρώπου η διασκέδαση, η μουσική, το ποτό και ο χορός. Κι αυτό μέσα από χαρακτηριστικά γλυπτά και αντικείμενα χρήσης (παράδειγμα το καθιστό ειδώλιο με το υψωμένο κύπελλο).
Στο σύνολό τους τα εκθέματα βρίσκονται τοποθετημένα σε βιτρίνες, συχνά περίβλεπτες ειδικά στην περίπτωση των ειδωλίων, ώστε ο επισκέπτης να θαυμάζει ανεμπόδιστα τις διαφορετικές πλευρές/πτυχές τους.
Στο σύνολό τους τα εκθέματα βρίσκονται τοποθετημένα σε βιτρίνες, συχνά περίβλεπτες, ειδικά στην περίπτωση των ειδωλίων, ώστε ο επισκέπτης να θαυμάζει ανεμπόδιστα τις διαφορετικές πλευρές/πτυχές τους. Ορισμένα από τα μεγάλων διαστάσεων ειδώλια «βασιλεύουν» ελεύθερα στο χώρο δίνοντας με την χαρακτηριστική απλότητα και τα λιτά τους περιγράμματα το στίγμα της τέχνης των Κυκλάδων, την ομορφιά της οποίας ανακαλύψαμε ατόφια και με αρκετή –θυμάμαι– έκπληξη εμείς όλοι, δηλαδή το ευρύ κοινό, μετά την ίδρυση και λειτουργία του ομώνυμου Μουσείου το 1986 όταν ήρθε να εγκατασταθεί σε δικό του κτίριο στο κέντρο του Κολωνακίου.
Στο μέσον της περιήγησης ένα ενημερωτικό βίντεο μας μυεί στην τεχνική επεξεργασίας και κατασκευής όλων αυτών των ιδιαίτερης μορφολογίας αντικειμένων και γλυπτών. Τέλος, η έκθεση ολοκληρώνεται με ένα ποιητικής «γραφής» βίντεο όπου η σημασία του πρωτοκυκλαδικού κόσμου αναδεικνύεται μέσα από τους κόλπους της γενικότερης εξέλιξης του ανθρώπου της Μεσογείου, του πολιτισμού του καθώς και της ιστορίας του πελάγους που πήρε το όνομα Αιγαίο. Αξίζει να επισημάνουμε ότι η περιήγηση διευκολύνεται πολύ χάρη στους τρεις «σταθμούς» ξεκούρασης με πάγκους αρμονικά ενταγμένους στον εκθεσιακό χώρο (στην εισαγωγική ενότητα, στην προβολή του βίντεο σχετικά με την τεχνική επεξεργασία του πηλού, και στο φινάλε με το ποιητικό βίντεο που φέρει την υπογραφή του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη).
* Η ΤΟΝΙΑ ΜΑΚΡΑ είναι δημοσιογράφος.
