auster graffiti 700

Για τα μυθιστορήματα του Paul Auster Η επινόηση της μοναξιάς και Ημερολόγιο του χειμώνα, και τα δύο σε μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου, τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Του Γιώργου Βέη

Η πένα δεν θα κατορθώσει ποτέ να κινηθεί αρκετά γρήγορα ώστε να σημειώσει κάθε λέξη που ανακαλύφθηκε στον χώρο της μνήμης.
Βλ. Η επινόηση της μοναξιάς, σελ. 203

Πρόκειται κατ' ουσίαν για τρία βιβλία. Στο πρώτο συστεγάζονται εμφανώς δύο ξεχωριστά, υφολογικά διακριτά, πλην όμως ομόκεντρα, κατ' ομολογίαν αυτοαναφορικά έργα, δηλαδή το διεξοδικό Πορτρέτο ενός αόρατου ανθρώπου και το καλώς συγκερασμένο Βιβλίο της μνήμης. Αμφότερα συναποτελούν μια τράπεζα πολλών κειμενικών γονιδίων, τα οποία ανιχνεύονται εύκολα στις περαιτέρω εμπεδώσεις του συγγραφέα. Γραμμένα στις αρχές της δεκαετίας του ’80, τέσσερα σχεδόν χρόνια μετά την τελεσίδικη ακύρωση της σταδιοδρομίας του Πολ Όστερ (Nιου Τζέρσεϊ, Η.Π.Α. 1947- ) στο ευρύτερο πεδίο των ποιητικών συνθέσεων και την αντίστοιχη, αρκούντως αποφασιστική στροφή του προς την τέχνη ενός αναβαθμισμένου, πολυεπίπεδου πεζού λόγου, συνιστούν τρόπον τινά οριοθετήσεις λογοτεχνικής στρατηγικής.

Λαμβάνοντας μάλιστα υπόψιν το επίμετρο, το οποίο φέρει τον εύλογο τίτλο «Καθετί πηγάζει εκ των ένδον και κινείται προς τα έξω», το οποίο συνιστά διυλισμένο προϊόν συνέντευξης του συγγραφέα, πριν πέντε χρόνια, με την I.B. Siegumfeldt, αναπληρώτρια καθηγήτρια Σύγχρονης Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, με το οποίο κλείνει η ελληνική έκδοση της Επινόησης της μοναξιάς, ο συστηματικός, αλλά και ο ευκαιριακός αναγνώστης του Πολ Όστερ διαθέτει τώρα πλέον ένα λειτουργικό εγχειρίδιο για την εις βάθος διάγνωση των αιτίων και των αιτιατών της εξατομικευμένης αισθητικής πρότασης του πολυβραβευμένου αυτού δημιουργού, ευρύτατα μεταφρασμένου, εξαιρετικά δημοφιλούς, ως γνωστόν, τόσο στην εθνική του σκηνή, όσο και στη διεθνή.

Η σπουδή της μοναξιάς εστιάζεται στη διαρκή απουσία του Πατέρα. Είτε ζωντανός είτε νεκρός, ο πατέρας απλώς δεν υφίσταται. Η ομολογία διακρίνεται από μιαν τραγική  ένταση, την οποία συναντάμε συχνά πυκνά ιδίως στους κλασικούς συγγραφείς.

Στη σελίδα 115 της Επινόησης της μοναξιάς, ο κεντρικός χαρακτήρας βιώνει ό,τι ακριβώς ο υποτιθέμενος μόνος επιζών κάτοικος του πλανήτη μας, μετά από μια ολική εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους, θα μπορούσε κατ' εξακολούθηση να βιώνει. Έχει προηγηθεί η δολοφονία του παππού του από τη γιαγιά του, από την πλευρά του πατέρα του, την οποία διαπιστώνει πολλές δεκαετίες μετά, κατά την περίοδο μάλιστα που δοκιμάζει μιαν ακόμη ισχυρή συνειδησιακή του κρίση. Η μόνωση, για πολλούς λόγους, είναι οριστική. Η υπαρξιακή αγωνία κορυφώνεται μέσα ακριβώς στο κελί της ψυχής, ό,τι δηλαδή προσδιορίζουν με κλασική γεωμετρική ακρίβεια οι τέσσερις ενός δωματίου. Το κέλυφος της πραγματικότητας έχει προ πολλού διαρραγεί. Η ζωή χαίνει. Η περιγραφή αποτυπώνει τη ρήξη με τον Άλλον. Ο τελευταίος μάλλον δεν υπήρξε παρά μόνον για τους αδιάφορους τρίτους. Παραθέτω τα εξής ενδεικτικά από την προαναφερόμενη, κρίσιμη σελίδα. «Γεγονός όμως είναι ότι δεν υπάρχει κάποιος στον οποίο θα ήθελε να μιλήσει. Ούτε στην Καλιφόρνια, ούτε στο Παρίσι, ούτε στην Κίνα. Γι’  αυτόν ο κόσμος έχει συρρικνωθεί στις διαστάσεις του δωματίου του και, για όσο διάστημα του πάρει να το καταλάβει, θα πρέπει να μείνει εδώ όπου βρίσκεται. Ένα μονάχα πράγμα είναι σίγουρο: Δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού αν πρώτα δεν υπάρξει εδώ. Και αν δεν καταφέρει να βρει τούτο το μέρος, θα ήταν παράλογο γι’  αυτόν να σκεφτεί να αναζητήσει κάποιο άλλο». Η σπουδή της μοναξιάς εστιάζεται στη διαρκή απουσία του Πατέρα. Είτε ζωντανός είτε νεκρός, ο πατέρας απλώς δεν υφίσταται. Η ομολογία διακρίνεται από μιαν τραγική  ένταση, την οποία συναντάμε συχνά πυκνά ιδίως στους κλασικούς συγγραφείς. Απομονώνω για τις ανάγκες της εποπτικής στιγμής τα εξής χαρακτηριστικά από τη σελίδα 171: «Η πραγματικότητα ήταν ένα κινέζικο κουτί, μια ατέλειωτη σειρά από θήκες η μια μέσα στην άλλη. Επειδή εδώ, στο πιο απίθανο σημείο, έκανε πάλι την εμφάνισή του το γνωστό θέμα: η κατάρα του απόντος πατέρα». Εδώ ο Πολ Όστερ συναντά τον Ορέστη. Η διαφορά έγκειται ότι τον πατέρα του δεν τον σκοτώνει η μητέρα του, αλλά ο ένδον δαίμων του ίδιου του πατέρα του, το φάσμα του οποίου τον καταδυναστεύει από τις πρώτες ως τις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Κι όμως υπάρχει μια και μόνο διέξοδος. Έστω κι αν αυτή δεν διαφαίνεται καθαρά. Αναφέρομαι στην ηδονή την οποία παρέχει δίκην αθανασίας, δίκην υπέρβασης του Κακού, η δημιουργική γραφή. Ο διάλογος του κόσμου των φαινομένων, ήτοι η λεγόμενη πραγματικότητα, με το πρόσωπο, ήτοι τον φορέα των παθών, δείχνει επιτέλους να συμβαίνει σε βάση κερδισμένης, βεβαίας ισοτιμίας. Οι ύστατες προτάσεις της Επινόησης της μοναξιάς συνιστούν παρηγορία ολκής. Ικανή να αποσείσει το άλγος των δεκαετιών, οι οποίες βαρύνουν εκόντα άκοντα τον συγκεκριμένο διηγητικό ήρωα. Ο κειμενικός κόσμος, ο οποίος είναι καθόλα έτοιμος να αναδυθεί στα χαρτιά, που είναι έτοιμα να γεμίσει με τις ζέουσες λέξεις του ο πολωνοεβραϊκής καταγωγής συγγραφέας, συνιστά εν τέλει την περιλάλητη γη των διασήμων και ασήμων προγόνων του, δηλαδή τη Γη της Επαγγελίας.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην «φλογερή στιγμή της φώτισης» το 1978, τότε δηλαδή που ο Πολ Όστερ αισθάνεται να μετατρέπεται από τη μια στιγμή στην άλλη σε απόλυτο σκεύος του πεζού λόγου. Ο κόσμος ανοίγει γι’ αυτόν, μόνον γι’ αυτόν, εκείνη την καίρια στιγμή όλες τις πόρτες, όλα τα παράθυρα που δείχνουν Αλήθεια.

Το Ημερολόγιο του χειμώνα περιέχει τα εξατομικευμένα πορίσματα εξήντα τεσσάρων χρόνων ζωής. Διαθέτουν, μεταξύ άλλων, άφθονες περιγραφές του εξωτερικού περιβάλλοντος. Μάλιστα, καταγράφονται λεπτομερώς ως και οι διαστάσεις των διαμερισμάτων, των σοφιτών και των δωματίων, που κατά καιρούς στέγασαν τον νομάδα της γραφής, πότε μαζί με συγκάτοικο και πότε χωρίς. Η αποτίμηση των ερωτικών σχέσεων είναι εδώ, το τονίζω αυτό, αποφασιστική. Ο συγγραφέας, ένας τυπικός, ένας δηλωμένος υπηρέτης του Έρωτα, απόλυτα αφοσιωμένος σ’ αυτόν, αν και ξέρει ότι κατά βάθος η απόλαυση είναι κατά κανόνα ενικού γένους, όπως δίδαξε λίγα χρόνια πριν ο Ζακ Λακάν, δεν παραιτείται. Το κείμενο, ως καταγραφή πρωθύστερων βιωματικών δεδομένων, είναι για μιαν ακόμη φορά ο καθρέφτης της αναγεννησιακής ή και ανατρεπτικής λίμπιντο. Ο έρωτας ενδέχεται εν προκειμένω να είναι το μεταίχμιο, η ώσμωση με το θείο. Στο σημείο αυτό ο Πολ Όστερ κλείνει το μάτι στους ανάλογους πλατωνικούς διαλόγους. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην «φλογερή στιγμή της φώτισης» το 1978, τότε δηλαδή που ο Πολ Όστερ αισθάνεται να μετατρέπεται από τη μια στιγμή στην άλλη σε απόλυτο σκεύος του πεζού λόγου. Ο κόσμος ανοίγει γι’ αυτόν, μόνον γι’ αυτόν, εκείνη την καίρια στιγμή όλες τις πόρτες, όλα τα παράθυρα που δείχνουν Αλήθεια. Πρόκειται για την εμπειρία «σατόρι» των Ιαπώνων. Από τη στιγμή εκείνη γεννιούνται το ένα μετά το άλλο τα βιβλία του. Η μεταφυσική διάσταση της ρήξης αυτής με το όποιο κειμενικό παρελθόν συνιστά διαύγαση. Η έκρηξη αυτή στο εσωτερικό του συγγραφέα αναλογεί εν τέλει στο Μπιγκ Μπανγκ του μεγάκοσμου. Και για τη ριζική αυτή μεταστροφή του Πολ Όστερ αρκεί μια πρόβα χορού χωρίς μουσική. Από απλός παρατηρητής των χορευτικών δρώμενων αναβαθμίζεται σε βαθυστόχαστο ανατόμο των συνθηκών της περιρρέουσας ατμόσφαιρας. Ισχύει κατά τα άλλα ό,τι προτείνει με πρόδηλο ενθουσιασμό ο φιλόσοφος που συνάντησε τον Ζαρατούστρα: «Όσο το δυνατόν πιο κοντά σε τέτοιες εκρήξεις! Ε κ ε ί βρίσκεται η ουσία ∙ έτσι θα συλλάβεις την όποια ουσία! Κι ας παρουσιάζεται ασύνδετη, ανοργάνωτη. Ό, τι προλάβεις να δεις εκείνη τη στιγμή! Μετά θα γίνει η τιθάσευση του υλικού, η δομή του, ο χωρισμός σε παραγράφους, το στάθμισμα των επιχειρημάτων, ο ‘ πρόλογος ’, το ‘κύριο θέμα’, ο ‘επίλογος’: όλο το ψέμα!...». Βλ. Νίτσε, Το πάθος για την αλήθεια, εκδόσεις Gutenberg, 2015. Η μετάφραση μεταφέρει με χαρακτηριστική άνεση το πρωτότυπο στα καθ' ημάς.

* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΗΣ είναι ποιητής.

altΗ επινόηση της μοναξιάς
Paul Auster
Μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου
Μεταίχμιο 2015
Σελ. 304, τιμή εκδότη €15,50

alt

 

 

altΗμερολόγιο του χειμώνα
Paul Auster
Μτφρ. Σταυρούλα Αργυροπούλου
Μεταίχμιο 2014
Σελ. 240, τιμή € 13,30

alt

 

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ PAUL AUSTER

Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

«Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» του Τζορτζ Σόντερς (κριτική) – Για την αυθεντική αγάπη της γραφής και της ανάγνωσης

«Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» του Τζορτζ Σόντερς (κριτική) – Για την αυθεντική αγάπη της γραφής και της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τζορτζ Σόντερς [George Sauders] «Κολυμπώντας στη λιμνούλα υπό βροχή» (μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Πατάκη). Οι Ρώσοι «μάστορες» της γραφής, τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, αλλά και η χαρά της ανάγνωσης. Kεντρική εικόνα: © Syracuse.edu.

Γράφει ο Διονύ...

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

«Πώς να διαβάζουμε λογοτεχνία» του Τέρυ Ίγκλετον – Μια γλαφυρή εισαγωγή στον κόσμο της ανάγνωσης

Για το βιβλίο του Τέρυ Ίγκλετον [Τerry Eagleton] «Πώς να διαβάσουμε λογοτεχνία» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά, εκδ. Πεδίο]. Κεντρική εικόνα: (© Unsplash). 

Γράφει ο Φώτης Καραμπεσίνης

Το ερώτημα του τίτλου ...

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

«Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» της Ελένης Παπανδρέου (κριτική) – Στην επικράτεια του παραμυθιού

Για το λεύκωμα της Ελένης Παπανδρέου «Τα όνειρα της καμήλας και άλλες ιστορίες για τη Συρία» (εκδ. Ιωλκός). Κεντρική εικόνα: Φωτογραφία της Ελένης Παπανδρέου από την έκδοση. 

Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος

Στο ...

ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΑΡΘΡΑ

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

«Γυναικεία Βραβεία non fiction 2024»: Ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα

Η νικήτρια του βραβείου Women's Prize για non-fiction βιβλία θα ανακοινωθεί στις 13 Ιουνίου. Κεντρική εικόνα, μια από τις υποψήφιες για το βραβείο: η συγγραφέας και αρθρογράφος Ναόμι Κλάιν © The University of British Columbia.

Επιμέλεια: Book Press

...
Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Ο «Νευρομάντης» του Ουίλιαμ Γκίμπσον μεταφέρεται στην οθόνη: μεγάλο συνδρομητικό κανάλι ανακοίνωσε ότι αγόρασε τα δικαιώματα

Το πασίγνωστο μυθιστόρημα του «πατέρα» του Cyberpunk Ουίλιαμ Γκίμπσον [William Gibson] «Νευρομάντης» αναμένεται να γίνει σειρά 10 επεισοδίων από το συνδρομητικό κανάλι Apple TV. Κεντρική εικόνα: ο συγγραφέας Ουίλιαμ Γκίμπσον © Wikipedia. 

Επιμέλεια: Book Press

...

ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

«Μακγκάφιν» του Βαγγέλη Γιαννίση (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Γιαννίση «Μακγκάφιν», το οποίο θα κυκλοφορήσει στις 21 Μαρτίου από τις εκδόσεις Διόπτρα.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

ΤΟΥΡΙΣΤΑΣ
37.947408, 23.641584

 «Αφού σου ...


«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

«Το μποστάνι του Μποστ» του Κωνσταντίνου Κυριακού (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Κυριακού «Το μποστάνι του Μποστ – Μια σύνθεση / συμπλήρωση / διασκευή κειμένων του Μποστ», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

...

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

«Όλα μαύρα» της Δήμητρας Παπαδήμα (προδημοσίευση)

Προδημοσίευση αποσπάσματος από το βιβλίο της Δήμητρας Παπαδήμα «Όλα μαύρα», το οποίο θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νίκας.

Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός

«Τι είμαστε εμείς μπροστά σε αυτά τα κτήνη, ρε; Τι είμαστε; Άγιοι. Και φόνο να...

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Τρία μυθιστορήματα με άρωμα εποχής και μυστηρίου από τα Ελληνικά Γράμματα

Για τα μυθιστορήματα «Strangers in the Night» (μτφρ. Μυρσίνη Γκανά) της Χέδερ Γουέμπ [Heather Webb], «Τα Μυστήρια της Μις Μόρτον Μόρτον» (μτφρ. Χρήστος Μπαρουξής) της Κάθριν Λόιντ [Catherine Lloyd] και «Κωδικός Coco» (μτφρ. Γιάννης Σπανδωνής) της Τζιόια Ντιλιμπέρτο [Gioia Diliberto]. Τρία μυθιστορήματα που μας μεταφ...

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Επανάσταση 1821: 11 βιβλία για τον Αγώνα των Ελλήνων

Ενόψει της 25ης Μαρτίου, επιλέγουμε έντεκα βιβλία που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τα περίπλοκλη όσο και μοναδική διαδοχή γεγονότων που ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Kεντρική εικόνα: έργο του Λουντοβίκο Λιπαρίνι «Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (περίπου 1850), μουσείο Μπενάκη.

...
Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Ιστορίες από τη Χώρα των Χρυσανθέμων: 10 λογοτεχνικά έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα ανοίγουν παράθυρα στον κόσμο της Ιαπωνίας

Όσο μακρινή κι αν φαντάζει η Ιαπωνία, δεν παύει να μας ελκύει, μεταξύ άλλων και για την ιδιαίτερη και τολμηρή λογοτεχνία της. Από τον κλασικό Καουαμπάτα έως τον ευφάνταστο Μουρακάμι, επιλέγουμε δέκα βιβλία που κυκλοφόρησαν σχετικά πρόσφατα και μπορούν να μας ανοίξουν νέα παράθυρα στον κόσμο του Ανατέλλοντος Ήλιου. K...

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

ΠΡΟΘΗΚΕΣ

Newsletter

Θέλω να λαμβάνω το newsletter σας
ΕΓΓΡΑΦΗ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ

02 Απριλίου 2023 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Τα μεγαλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών: 20 έργα-ποταμοί από την παγκόσμια λογοτεχνία

Πολύτομα λογοτεχνικά έργα, μυθιστορήματα-ποταμοί, βιβλία που η ανάγνωσή τους μοιάζει με άθλο. Έργα-ορόσημα της παγκόσμιας πεζογραφίας, επικές αφηγήσεις από την Άπω Ανατ

ΦΑΚΕΛΟΙ